Recomendados
Más contenido relacionado
La actualidad más candente
La actualidad más candente (20)
Similar a Stemแก้net
Similar a Stemแก้net (20)
Más de Anana Anana
Más de Anana Anana (13)
Stemแก้net
- 1. 2. โครงสร้ างและหน้ าทีของลําต้ น ่
- 2. จุดประสงค์ การเรียนรู้ เพือให้ นักเรียนสามารถ ่ 1. สื บค้ นข้ อมูล ทดลอง อธิบาย และอภิปรายเกียวกับ ่ โครงสร้างและหน้าทของลาต้น ี่ ํ 2. สืบค้นข้อมูล ทดลอง และสรุปเกยวกบโครงสร้างภายใน ี่ ั ของลาต้นํ
- 3. ลาต้น(stem) ํ เป็ นอวัยวะของพืชทีเ่ จริญมาจากส่ วนทีเ่ รียกว่ า Hypocotyl ของเมล็ด อยู่ถดขึนมาจากราก ซึ่งส่ วนใหญ่ ั ้ เจริญขึนมาเหนือดิน ตรงข้ ามกับแรงดึงดูดของโลก ้ (negative geotropism) แต่ กมลาต้ นบางชนิดที่ ็ ีํ เจริญอยู่ใต้ดน ิ
- 4. ลาต้นมีลักษณะท่ ี ํ แตกต่ างจากราก คือ มีข้อ ปล้ อง ตา ซึ่งเป็ นที่เกิดของกิ่ง ใบ ดอก และผล
- 5. ลําต้ น ประกอบด้ วยส่ วนสํ าคัญ 2 ส่ วนคือ -ข้ อ (Node) ส่วนใหญ่มกมตา (Bud) ซึ่งจะเจริญไป ั ี เป็ น กิง ก้ าน ใบ หรือดอก โดยอาจเป็ นตายอด ่ (terminal bud) หรือตาข้าง(axillary bud)
- 6. -ปล้ อง (Internode) ซึ่งอย่ ูระหว่างข้อ โดยในพชใบ ื เลียงเดียว จะเห็นข้ อและปล้ องชัดเจน เช่ น หญ้ า อ้ อย ้ ่ มะพร้ าว ไผ่ เป็ นต้ น พืชใบเลียงคู่ทเี่ ป็ นไม้ ล้มลุก จะเห็นข้ อและปล้ องได้ ชัดเจน ้ เช่ น ต้ นฟักทอง และผักบุ้ง รวมทั้งในขณะทีเ่ ป็ นต้ นอ่ อน หรือกิงอ่ อน แต่ เมือเจริญเติบโตเต็มที่ จะมีการสร้ าง ่ ่ Cork มาหุ้ม ทําให้ เห็นข้ อ และปล้ องไม่ ชัดเจน
- 8. ข้ อ และ ปล้ องของลําต้ น
- 9. หน้าทของลาต้น ่ี ํ 1. เป็ นแกนสําหรับพยุง (Support) กิงก้ าน ใบ ดอก และ ่ ผล ให้อย่ ูเหนือระดบผวดน และยงให้ได้รับแสงแดดมาก ั ิ ิ ั ทสุด เนื่องจากแสงแดดจําเป็นสําหรับกระบวนการสร้ าง ี่ อาหารของพืช จึงต้ องมีกระบวนการที่จะคลีใบ ให้ ได้ รับ ่ แสงแดดได้อย่างทัวถึง ่
- 10. หน้าทของลาต้น(ต่ อ) ่ี ํ 2. เป็ นตัวกลางในการลําเลียง (Transport) นํา แร่ธาตุ ้ และอาหารส่ งผ่ านไปสู่ ส่วนต่ าง ๆ ของพืช คอ เมื่อลําต้ นได้ รับนํา และแร่ธาตุ ทีส่งมาจากรากแล้ ว ื ้ ่ ลาต้ นจะลําเลียงส่ งไปยังใบ และส่ วนอืน ๆ เมื่อใบ ํ ่ สั งเคราะห์ อาหาร โดยกระบวนการสั งเคราะห์ ด้วยแสง กจะส่ งผ่ านไปยังส่ วนต่ าง ๆ ของพืช เช่ นเดียวกัน ็
- 11. นอกจากนีลาต้นของพชอกหลายชนิด ยงทาหน้าทพเิ ศษ ้ํ ื ี ั ํ ี่ ต่ างๆ อีก เช่ น • ลําต้ นสะสมอาหาร เป็ นลําต้ นทีทําหน้ าทีเ่ ป็ นแหล่ งเก็บ ่ สะสมอาหาร จะมลาต้นอย่ ูใต้ดน เช่น ขง ข่า ขมน เผอก ีํ ิ ิ ิ้ ื มันฝรั่ง เป็ นต้ น • ลําต้ นสั งเคราะห์ แสง พืชบางชนิดมีลาต้ นเป็ นสี เขียว ไว้ ํ สําหรับสร้างอาหาร โดยวธีการสังเคราะห์ด้วยแสง เช่น ิ กระบองเพชร พญาไร้ ใบ ผักบุ้ง เป็ นต้ น
- 12. • ลาต้นขยายพนธ์ ุ เช่น โหระพา พลูด่าง โกสน คุณนายตน ํ ั ื่ สาย ลีลาวดี เป็ นต้ น • ลําต้ นเปลียนไปเป็ นมือพัน เพือช่ วยพยุงคําจุนลําต้ น เช่ น ่ ่ ้ บวบ ตําลึง นําเต้ า เป็ นต้ น ้
- 13. โครงสร้างของลาต้นจากปลายยอด ํ 1. เนือเยือเจริญส่ วนปลายยอด (apical shoot ้ ่ meristem) อยู่บริเวณปลายสุ ดของลําต้ น เนือเยือ ้ ่ บริเวณนีมีกลุ่มเซลล์ ทพฒนาไปเป็ นลําต้ น ใบ และ ตาตาม ้ ี่ ั ซอกหรือตาข้าง (axillary bud) โดยปกติ ตาตาม ซอกจะเจริญไปเป็ นกิง ่
- 14. เนือเยือบริเวณปลายยอด ้ ่ leaf Young leaf primordium Apical meristem Young stem 14
- 15. 2. ใบเริ่มเกิด (leaf primordium) อย่ ูตรงด้านข้าง ของปลายยอด ส่ วนทีเ่ ป็ นขอบของความโค้ งของเนือเยือ ้ ่ เจริญปลายยอด ใบเริ่มเกิดนีจะเจริญพัฒนาไปเป็ นใบอ่ อน ้ บริเวณตรงกลางของโคนใบเริ่มเกิดจะเห็นเซลล์ ทจะเจริญไป ี่ เป็นเนือเยอท่อลาเลยงแยกจากลาต้นส่ ู ใบ ้ ื่ ํ ี ํ
- 17. 3. ใบอ่ อน(young leaf) เป็ นใบทียงเจริญเติบโตไม่ ่ั เต็มที่ เซลล์ ของใบยังมีการเจริญเติบโต และเปลียนสภาพ ่ ต่ อไปอีก เพือเพิมความหนา และขนาดของใบ ระยะนีใบ ่ ่ ้ อ่ อนจะยังไม่ แผ่ กางออกเต็มที่ ตรงซอกใบอ่ อนจะเห็นตา ตามซอกเริ่มเกิด (axillary bud primodium) ซึ่งต่ อไปจะพัฒนาเป็ นตาตามซอก เมือใบทีรองรับอยู่น้ันได้ ่ ่ เจริญเต็มที่
- 18. 4. ลําต้ นอ่ อน (Young stem) อย่ ูถัดจากตาแหน่งใบ ํ เริ่มเกิดลงมา(leaf primodium) ประกอบด้ วย เนือเยือทีเ่ ซลล์ ยงมีการแบ่ งเซลล์ และพัฒนาจนเป็ นเนือเยือ ้ ่ ั ้ ่ ทีเ่ จริญเต็มที่ ลําต้ นส่ วนใต้ ใบเริ่มเกิด เซลล์ บางบริเวณยัง เจริญไม่ เต็มที่ ได้ แก่ เอพเิ ดอร์มส เมือเป็ นลําต้ นระยะที่ ิ ่ เจริญเต็มที่ เนือเยือบริเวณต่ างๆ จะทําหน้ าทีเ่ ฉพาะได้ อย่ าง ้ ่ สมบูรณ์ ซึ่งจัดเป็ นการเจริญเติบโตปฐมภูมิ (primary growth)
- 19. การเจริ ญของปลายยอดพืช แบ่งเป็ น 3 บริ เวณ 1. เนือเยือเจริญส่ วนปลายยอด (apical shoot ้ ่ meristem) อยู่บริเวณปลายสุ ดของลําต้ น เนือเยือ ้ ่ บริเวณนีมีกลุ่มเซลล์ ทพฒนาไปเป็ นลําต้ น ใบ และ ตาตาม ้ ี่ ั ซอกหรือตาข้าง (axillary bud)
- 20. 2. บริเวณทีเ่ ซลล์ มการยืดตัว(elongation zone) ี เป็ นบริเวณทีอยู่ใต้ เนือเยือเจริญบริเวณปลายยอดลงมา เป็ น ่ ้ ่ บริเวณทเี่ ซลล์มการขยายยดออกตามยาว จะมการ ี ื ี เปลียนแปลงไปจากเดิม เป็ น protoderm , ่ procambium, ground meristem เนือเย่อ ้ ื ทั้งหมดเรียกรวมกันว่ า primary meristem
- 21. การเจริญของปลายยอดพืช บริเวณทีเ่ ซลล์ มการยืดตัว ี Differentiation zone and maturation
- 22. 3. maturation and differentiation zone เป็ นบริเวณที่เซลล์ มีการเจริญเติบโตเต็มที่ และ เปลี่ยนแปลงรู ปร่ าง เพื่อไปทําหน้ าที่เฉพาะ คือ เจริญ เป็ นเนือเยื่อถาวร ้ (permanent meristem) มี 2 ระยะ คือ
- 23. - การเจริญระยะที่ 1 (primary growth) มการเจริญเป็น ี เนือเยอถาวร ดงนี้ ้ ่ื ั protoderm epidermis procambium xylem, phloem cambium ground meristem cortex , pith - การเจริญระยะที่ 2 (secondary growth) cambium xylem, phloem (annual ring = วงปี )
- 25. การเจริญเติบโตขั้นทีสองของลําต้ นพืชใบเลียงคู่ ่ ้ (secondary growth) เป็ นการเจริญเติบโตที่ต่อเนื่องจากการเติบโตระยะที่ 1 ซ่ึง เกียวข้ องกับการสร้ างเนือเยือลําเลียงของพืช เพิมมากขึน ่ ้ ่ ่ ้ เพือขยายขนาดทางด้ านข้ างของลําต้ น ทําให้ พชมีขนาด ่ ื ใหญ่ขน และอายุยนยาวขน ึ้ ื ึ้
- 26. การเจริญเติบโตในระยะที่ 2 เร่ ิมจากแคมเบยม ท่ อย่ ูระหว่าง ี ี โฟลเอ็ม และไซเลมระยะแรก มีการแบ่งเซลล์ ถ้าแคมเบียม ็ แบ่ งตัวไปทางด้ านในของลําต้ น ก็จะเกิดเป็ นไซเลมระยะท่ ี 2 ถ้าแคมเบยม แบ่ งเซลล์ เจริญเติบโตไปทางด้ านนอกของลําต้ น ี ก็จะเกิดเป็ นโฟลเอ็มระยะท่ ี 2 โดยอัตราการเปลี่ยนสภาพของ เซลล์ใน ไซเลมระยะท่ ี 2 จะเกดได้เร็วกว่า โฟลเอ็มระยะท่ ี 2 ิ จงทาให้ ไซเลมระยะท่ ี 2 มีปริมาณมากกว่า ึ ํ
- 28. เมื่อพืชเจริญเติบโตครบ 1 ปี กลุ่มเนือเยื่อท่ อลําเลียง ้ (vascular cambium) ของพืช จะมีการแบ่ งเซลล์ เพิ่มขึนจํานวนมากน้ อย ต่ างกันในแต่ ละฤดู ขึนอยู่กับ ้ ้ ปริมาณนําและธาตุอาหาร เซลล์ ชันไซเล็มที่สร้ างขึน ้ ้ ้ ในฤดูฝน จะมีขนาดใหญ่ กว้ าง และมีสีจางมากกว่ าใน ฤดูแล้ ง ลักษณะเนือไม้ ท่ มีสีจาง และเข้ มสลับกัน เกิดเป็ นวง ้ ี เรี ยกว่ า วงปี (annual ring)
- 31. วงปี (annual ring) คอ secondary xylem ื ทเี่ กดจากการแบ่งตวของแคมเบียม พบเฉพาะในพืชใบเลียง ิ ั ้ คู่เท่ านั้น โดยในแต่ ละปี 1 วงปี ประกอบด้ วย เนือไม้ 2 ้ ชนิด คอ ื • Spring wood เซลล์ มขนาดใหญ่ ผนังบาง สี จาง ี แถบกว้ าง เกิดในฤดูนํามาก (ฤดูฝน) การแบ่งเซลล์เกดขนได้ ้ ิ ึ้ มาก
- 32. • Summer wood เซลล์ มีขนาดเล็ก ผนังหนา สี เข้ ม แถบแคบ เกิดในฤดูแล้ ง มีนําน้ อย การแบ่ ง ้ เซลล์ เกิดขึนได้ น้อย ้
- 33. การเจริญระยะทุตยภูมิ (Secondary growth) ิ ของลาต้น แสดงวงปี (Annual ring) ํ Annual ring 12 (2° xylem) 3 Pith 33
- 35. • ไซเล็มที่มีอายุมากจะมีสีเข้ ม เนื่องจากมีการสะสม ของสารอาหารมาก ทําให้ อุดตันไม่ สามารถลําเลียงนํา ้ ต่อไปได้อีก เรียกบริเวณนีว่า แก่นไม้ (heart ้ wood) ซึ่งมีความแข็งแรงมากกว่ าส่ วนอื่น แก่ นไม้ นี ้ จะเพิ่มขึนเรื่ อยๆ ้ • ไซเล็มที่มีสีจางกว่ าจะอยู่รอบนอก เรี ยกว่ า กระพีไม้ ้ (sap wood) ซึ่งมีความหนาค่ อนข้ างคงที่
- 36. การเจริญระยะทุตยภูมิ (Secondary growth) ของ ิ ลาต้น ํ 36
- 38. • ทังกระพีไม้ และ แก่ นไม้ รวมเรี ยกว่ า เนือไม้ (wood) ้ ้ ้ ซ่ งเป็นไซเล็มทงหมด หรือตังแต่ไซเล็มขันท่ ี 2 เข้ าไปข้ าง ึ ั้ ้ ้ ใน สําหรั บส่ วนที่อยู่ถัดจาก vascular cambium ออกมา ข้ างนอก เรี ยกว่ า เปลือกไม้ (bark) พบในลําต้ นที่มี อายุมาก โดยเอพิเดอร์ มสหลุดสลายไปนานแล้ ว เหลือ ิ แต่คอร์ ก ซึ่งเป็ นเนือเยื่อที่ประกอบด้ วยเซลล์ คอร์ก ที่ ้ มีซูเบอริน เป็ นส่ วนประกอบสําคัญของผนังเซลล์ และ คอร์ กแคมเบียม
- 39. • จํานวนวงปีของพช สามารถนํามาใช้คาดคะเนอายุของพช ื ื ได้ ถ้ าจะให้ ใกล้ เคียงต้ องนับวงปี ทีโคนต้ น เพราะจํานวน ่ ของวงปีจะลดลงทางปลายยอด • พืชใบเลียงคู่เท่ านั้นทีมวงปี พืชใบเลียงเดียวจะไม่ มวงปี ้ ่ ี ้ ่ ี แม้จะสามารถขยายขนาดทางด้านข้างได้
- 40. เปลือกไม้ แก่นไม้ กระพี้ไม้
- 43. แก่นไม้ (heart wood) คือ ไซเล็มด้านท่ีอยในสุดของลา ู่ ํ ต้นที่มีอายุมากแล้วอุดตัน กระพีไม้ (sapwood) คือ ไซเล็มที่อยรอบนอกซ่ ึ งมีสีจาง ้ ู่ ่ กวาชั้นใน ทําหนาท่ีลาเลียงน้ า ้ ํ ํ เนือไม้ (wood) คือ เน้ือเยอไซเลมทั้งหมด (กระพีไม้ + ้ ่ื ้ แก่นไม้) เปลอกไม้ (bark) คือ ส่วนท่ีอยถดจากวาสคิวลาร์แคมเบียม ออกมา ื ู่ ั ประกอบด้วย เอพเิ ดอร์มิส คอร์เทกซ์ และโฟลเอม ส่ วนลําต้นที่อายุ ็ ่ื ั ็ มากๆ เน้ือเยอบางช้ นกตายไป ทาใหมี คอร์ก คอร์กแคมเบียม ํ ้ โฟลเอ็มขั้นที่ 2 ทําหน้าที่ลาเลียงอาหารได้ ํ
- 44. เมือมีการเจริญเติบโตขั้นที่ 2 ในลําต้ น มักพบลักษณะ ่ ของรอยแผลทเี่ กดขนตามลาต้น หรือรากของพช เรียกว่า ิ ึ้ ํ ื Lenticel (เลนทิเซล) รอยแผลเป็ นซึ่งเกิดขึนขณะที่พช ้ ื กาลงมการสร้างคอร์ก และสามารถให้ออกซิเจนผ่านเข้าทาง ํ ั ี ลําต้ นได้ รอยแผลทีเ่ กิดขึนสามารถพบได้ ตามลําต้ นหรือราก ้ ของพืช
- 45. Lenticel (เลนทิเซล) Lenticel Cork ลําต้ นปี บ 45
- 46. โครงสร้ างภายในของลําต้ น ลําต้ นถือว่ าเป็ นอวัยวะส่ วนหนึ่งของพืช เช่ นเดียวกับราก ดังนั้นจึงมีเนือเยือชนิดต่ าง ๆ เช่ นเดียวกัน แต่ อาจแตกต่ าง ้ ่ กันในลักษณะการเรียงตัว อีกทั้งพืชใบเลียงเดียว และพชใบ ้ ่ ื เลียงคู่ยงมีโครงสร้ างภายในทีแตกต่ างกัน ้ ั ่
- 47. โครงสร้ างภายในของลําต้ นตัดตามขวาง ระยะที่มีการเจริญเติบโตขันแรก ้ พืชใบเลียงคู่ ้ พืชใบเลียงเดี่ยว ้
- 48. โครงสร้ างภายในของลําต้ นพืชใบเลียงคู่ ้ (ลาต้นอ่อน – ตดตามขวางหรือ cross section) ํ ั 1.epidermis อยู่ด้านนอกสุด ปกติมีอยู่เพียงแถว เดียวอาจเปลี่ยนแปลงเป็ นเซลล์ คุม (Guard cell) ขน หรือหนาม ด้านนอกของ เอพิเดอร์ มสิ จะมีควทิน เคลือบอยู่ ิ
- 49. 2. Cortex ชันคอร์ เทกซ์ ของลําต้ นแคบกว่ าของราก ้ เซลล์ ในชันคอร์ เทกซ์ ส่ วนใหญ่ เป็ นเซลล์ พาเรงคิมา ้ เซลล์ บริ เวณด้ านนอก 2-3 แถว อยู่ตดกับ เอพิเดอร์ มส ิ ิ เป็ นเซลล์ คอลเลงคิมา ที่ช่วยให้ ลาต้ นมีความแข็งแรง ํ ขึน ในระยะที่ลาต้ นยังอ่ อนอยู่ พาเรงคิมา อาจมี ้ ํ คลอโรพลาสต์ ช่ วยในการสังเคราะห์ ด้วยแสง เรี ยกเซลล์ นีว่า คลอเรงคิมา(Chlorenchyma) ้
- 50. เมื่อลําต้ นเจริญเติบโตมากยิ่งขึน เซลล์ พาเรงคิมา หรือ ้ คอลเลงคมา ในชันคอร์ เทกซ์ จะแปรสภาพเป็ น ิ ้ คอร์กแคมเบียม (Cork cambium) ซึ่งจะแบ่ งตัว ตลอดเวลา ให้ คอร์ก หรื อ เฟลเลม (Phellem) ทางด้ านนอก เซลล์ เหล่ านีมีอายุสันมากและตายเร็ว และมี ้ ้ สารพวก ซูเบอริน หรือ ลิกนิน มาสะสม ทําให้ ชัน คอร์ก ้ หนาขึนแล้ วดันเอพิเดอร์ มส ให้ หลุดร่ วงไป ้ ิ
- 51. ****การแตกกิ่ งของลําต้ น แตกมาจากชันคอร์ เทกซ์ ้ ชันคอร์ เทกซ์ นีสินสุดที่ เอนโดเดอร์มส ้ ้ ้ ิ ในลาต้นพชส่วนใหญ่จะเหน เอนโดเดอร์ มสได้ไม่ ํ ื ็ ิ ชัดเจนหรื ออาจจะไม่ มี ซึ่งต่ างจากรากที่เห็นได้ อย่ าง ชัดเจน
- 52. 3. stele (สตล) ในลําต้ นจะกว้ างมาก ไม่ สามารถแบ่ งแยกออก ี จากคอร์เทกซ์ ได้ชัดเจน ซ่ึงแตกต่างจากรากทแบ่งช้ัน เห็นได้ ่ี ชัดเจนกว่า มีส่วนประกอบต่ าง ๆ ดังนี้ 3.1 vascular bundle หรือมัดท่ อลําเลียง ประกอบด้ วย เนือเยือไซเล็มอยู่ด้านใน และโฟลเอมอยู่ด้านนอก มัดท่ อลําเลียงจะ ้ ่ ็ เรียงตัวอยู่ในแนวรัศมีเดียวกัน และเรียงอยู่รอบลําต้ นอย่ างมี ระเบียบ ระหว่ างเนือเยือทั้งสองชนิดมี วาสคิวลาร์แคมเบียมคันอยู่ ้ ่ ่ ตรงกลาง
- 53. 3.2 vascular ray เป็ นพาเรงคิมาที่อยู่ระหว่ าง กลุ่มท่ อลําเลียง ที่กลุ่มท่ อลําเลียงเรี ยงตัวเป็ นวง เชื่อมต่ อระหว่ างคอร์ เทกซ์ และพิธ 3.3 pith เป็ นเนือเยื่อชันในสุดของลําต้ น เนือเยื่อ ้ ้ ้ ส่ วนนีคือ พาเรงคิมา ทําหน้ าที่สะสมอาหารพวก ้ แปงหรือสารอ่ ืน ๆ เช่น ลิกนิน ผลึกแทนนิน ้ (Tannin) เป็ นต้ น
- 55. X-section ลําต้ นหมอน้ อย (พชใบ ื Chlorenchyma เลยงคู่) ี้ Trichome (hair) Collenchyma Epidermis Cortex Phloem Pith Phloem Xylem fiber Parenchyma 55
- 56. โครงสร้ างภายในของลําต้ นพืชใบเลียงเดียว ้ ่ ลําต้ นพืชใบเลียงเดี่ยว ส่ วนใหญ่ มีการเจริญเติบโต ้ ขันต้น (Primary growth)เท่ านัน มีเนือเยื่อชัน ้ ้ ้ ้ ต่ าง ๆ เช่ นเดียวกับลําต้ นพืชใบเลียงคู่ ้ คือ มีชันเอพิเดอร์ มส คอร์ เทกซ์ และ สตีล ้ ิ ต่ างกันที่มัดท่ อลําเลียง
- 57. กลุ่มของเนือเยือลําเลียงของพืชใบเลียงเดียว (vascular ้ ่ ้ ่ bundle) รวมกันเป็ นกลุ่ม ๆ ซึ่งจะกระจายอยู่ทุกส่ วนของ ลําต้ น ประกอบด้ วย ส่ วนของ xylem, phloem จะเรียงตัวกันมองคล้ ายๆ ใบหน้ า คน มีส่วนของ vessel อยู่บริเวณคล้ายดวงตา ส่ วน phloem อยู่บริเวณคล้ายหน้าผาก xylem และ phloem จะถูกล้ อมรอบด้ วยเนือเยือ parenchyma หรือ ้ ่ อาจเป็ น sclerenchyma และเรียกเซลล์ ทมาล้ อมรอบนี้ ี่ ว่า bundle sheath
- 59. มัดท่ อลําเลียงของพืชใบเลียงเดียว ไม่ มเี นือเยือเจริญ ้ ่ ้ ่ ด้านข้างหรือ แคมเบียม จึงมักจะเจริญทางด้ านสู ง มากกว่า เพราะมเี นือเยอเจริญเหนือข้อ และปล้อง ้ ื่ ทาให้ยดยาวได้ดกว่า ํ ื ี พืชบางชนิดเนือเยือตรงกลางจะสลายไปเป็ นช่ องกลวง ้ ่ ภายในของลําต้ น เรียกว่ า ช่ องพิธ (Pith cavity) เช่ น ในลําต้ นของต้ นไผ่ หญ้ า เป็ นต้ น แต่ บริเวณข้ อ ยงคงมพธ (pith) อย่ ู ั ี ิ
- 60. พืชใบเลียงเดียวบางชนิด เช่ น จันทน์ ผา หมากผู้หมากเมีย ้ ่ พืชตระกูลปาล์ ม เป็ นต้ น จะมีแคมเบียม เป็ นเนือเยือเจริญ ้ ่ คล้ ายลําต้ นพืชใบเลียงคู่ ทําให้ เจริญเติบโตทางด้ านข้ างได้ ้ และสามารถสร้าง คอร์ กได้ เมือมีอายุมากขึน ่ ้
- 61. ลําต้ นพืชใบเลียงเดียว ้ ่ 61
- 63. ลําต้ นพืชใบเลียงเดี่ยว ้ 1.วาสควลาร์ บันเดิล ิ 3. ชัน คอร์เทกซ์บางๆ ้ กระจัดกระจายทั่วลําต้ น ไม่ มีการรวมตัวเป็ น 2. ส่ วนใหญ่ ไม่ มีแคมเบียม เปลือกไม้ ระหว่ างโฟลเอ็มและไซเลม 4. ส่วนใหญ่ไม่มีการ สร้ างไม้ เนือแข็ง และ ้ จงไม่เพ่ มขนาดทาง ึ ิ กลางลําต้ น อาจกลวง ด้ านข้ างมีแต่ การเพิ่ม ความสูง
- 64. • ลําต้ นพืชใบเลียงคู่ ้ 1. วาสควลาร์ บันเดิล เรี ยง ิ โฟลเอ็มท่ มีอายุ ี เป็ นระเบียบในแนวรั ศมี กลายเป็ นเปลือกไม้ 2. มีแคมเบียมระหว่ าง 4. เมื่อพืชอายุมากขึน้ โฟลเอ็ม และไซเลม จงมี ึ ไซเลมที่มีอายุมากจะถูก การเจริญเติบโตขันที่ 2้ ดันเข้ าไปข้ างใน ทําให้ ลาต้ นอ้ วนขึน ํ ้ กลายเป็ นไม้ เนือแข็ง ้ 3. ชันคอร์ เทกซ์รวมกับ ้
- 65. ชนิดของลาต้น ํ ปกติลาต้ นจะขึนตั้งตรงเหนือพืนดิน พืชหลายชนิดใช้ ลาต้ น ํ ้ ้ ํ พันหลักหรือเลือยไปตามดิน บางชนิดลําต้ นอาจเจริญอยู่ ้ ใต้ ดน ดังนั้นจึงมีการแบ่ งชนิดของลําต้ น ออกเป็ น 2 พวก ิ ใหญ่ ๆ คือ ลําต้ นเหนือดิน (Terrestrial stem) และลาต้นใต้ดน (Underground stem) ํ ิ
- 66. ลาต้นเหนือดน เป็ นลําต้ นทีปรากฏอยู่เหนือพืนดินทัว ๆ ไป ํ ิ ่ ้ ่ ของต้ นไม้ ต่าง ๆ จําแนกตามลกษณะของลาต้น ั ํ ได้ เป็ น 3 ชนิด 1. ต้นไม้ใหญ่(tree) หรือไม้ ยนต้ น ื 2. ต้ นไม้ พ่ ม (shrub) ุ 3. ต้ นไม้ ล้มลุก (herb) ทั้งทีเ่ ป็ นไม้ เนือแข็ง และไม้ เนืออ่ อน ้ ้
- 67. ลําต้ นเหนือดิน (Terrestrial stem) ไมยนตน (tree) ้ื ้ ้ ุ่ ไมพม (shrub) ไมลมลุก (herb) ้้
- 68. ลําต้ นเหนือดินของพืชหลายชนิด อาจเปลียนแปลงรู ปร่ าง เพือทํา ่ ่ หน้าทพเิ ศษซ่ึงต่างไปจากเดม จาแนกออกเป็นชนิดต่าง ๆ ดงนี้ ่ี ิ ํ ั 1.ลาต้นเลือยขนานไปกับผิวดน หรือผิวนํา ํ ้ ิ ้ (Prostrate หรื อ Creeping stem) ส่วนใหญ่ ของพืชพวกนีมีลาต้ นอ่ อน ตังตรงไม่ ได้ จึงต้ องเลือย ้ ํ ้ ้ ขนานไปกับผิวดน เช่น ผักบ้ ุง หญ้า แตงโม บัวบก ิ ผักกระเฉด ผักตบชวา สตรอเบอรี่ เป็ นต้ น
- 69. บริเวณข้ อมีรากแตกเป็ นแขนงออกมา แล้ วปั กลงดิน เพื่อยึดลําต้ นให้ ตดแน่ นกับที่ มีการแตกแขนงลําต้ น ิ ออกจากตาบริเวณที่เป็ นข้ อ ทําให้ มีลาต้ นแตกแขนง ํ ออกไป ซึ่งเป็ นการแพร่ พนธุ์วธีหนึ่ง แขนงที่แตก ั ิ ออกมาเลือยขนานไปกับผิวดินหรื อนํานี ้ เรี ยกว่ า ้ ้ สโตลอน(Stolon) หรื อรั นเนอร์ (Runner) - ไหล
- 71. ลาต้นชนิดครีพพง สเตม ํ ิ ็ ผักตบชวา (creeping stem
- 74. บัวบก
- 75. )
- 76. 2. ลําต้ นเลือยขึนสู ง (Climbing stem หรือ ้ ้ Climber) พืชพวกนีมลาต้ นอ่ อนเช่ นเดียวกับพวกแรก ้ ีํ แต่ ไต่ ขนสู ง โดยขึนไปตามหลักหรือต้ นไม้ ทอยู่ตดกัน ึ้ ้ ี่ ิ - ใช้ ลาต้ นพันหลักเป็ นเกลียวขึนไป (Twining stem ํ ้ หรือ Twiner) การพันอาจเวียนซ้ าย หรือเวียนขวา เช่ น ต้ นถั่วฝักยาว ฝอยทอง เถาวัลย์ ชนิดต่ าง ๆ ผักบุ้งฝรั่ง บอระเพ็ด
- 77. ลําต้ นพันหลักเป็ นเกลียวขึนไป (Twining stem) ้
- 78. ต้ นถัวฝักยาว ่ บอระเพ็ด
- 79. เถาวลย์ชนิดต่างๆ ั
- 80. - ลาต้นเปล่ ียนเป็นมือเกาะ (Stem tendril หรื อ ํ Tendril climber) โดยส่ วนที่เป็ นมือเกาะเจริญมา จากตาข้างหรือตายอด มือเกาะจะบดเป็นเกลียวคล้ายสปริง ิ เพ่ อให้มีการยดหย่ ุน เม่ ือลมพดผ่านมือเกาะจะยดหดได้ ื ื ั ื ตัวอย่ างเช่ น ต้ นบวบ นําเต้ า ฟั กทอง องุ่น แตงกวา ตําลึง ้ พวงชมพู กะทกรก ลัดดา ลินมังกร เสาวรส โคกกระออม ้ เป็ นต้ น (บางครัง Tendril อาจเกดจากใบท่ เปล่ ียนแปลง ้ ิ ี ไป จะทราบจากการสังเกต เช่น ใบถ่ ัวลันเตา บริเวณปลาย ใบเปลี่ยนไปเป็ นมือเกาะ)
- 83. แตงกวา
- 84. บวบ
- 86. - ใช้ รากพัน (Root climber) เป็นลาต้นทไต่ขนสูง โดยงอกรากออกมาบริเวณข้อยดกบ ํ ี่ ึ ้ ึ ั หลักหรือต้ นไม้ ต้นอืน ตัวอย่ างเช่ น ต้ นพลู พลูด่าง พริกไทย ่ รากพชเหล่านีหากยดตดกบต้นไม้ จะไม่แทงรากเข้าไปในลา ื ้ ึ ิ ั ํ ต้ นของพืชทีเ่ กาะ ไม่ เหมือนพวกกาฝากหรือฝอยทองซึ่งเป็ น พืชปรสิ ตที่แทงรากเข้ าไปในมัดท่ อลําเลียงของพืชที่เกาะ
- 87. พลู
- 88. พริกไทย
- 89. พลูด่าง
- 90. - ลําต้ นเปลี่ยนเป็ นหนาม (Stem spine หรื อ Stem thorn) ทําหน้ าที่ปองกันอันตราย เช่ น ้ หนามของต้ นเฟื่ องฟา หรื อตรุ ษจีน มะนาว มะกรูด ้ ส้ มชนิดต่ าง ๆ ซ่ งเกดจากตาตามซอกใบ(ตาข้ าง) ึ ิ ติดกับลําต้ นไม่ สามารถปลิดออกได้
- 91. หนามมะกรูด เฟื่ องฟ้ า
- 92. ส่วนต้นกระดังงา และการะเวก มีขอเกี่ยว(Hook) ที่ เปลี่ยนแปลงมาจากลําต้ น แล้ วยังมีดอกออกมาจาก ขอเกี่ยวได้ ด้วย บางทีเรี ยกลําต้ นชนิดนีว่า สแครม ้ เบลอร์ (Scrambler) เพื่อใช้ ในการไต่ ขนที่สูงึ้ ส่วนหนามกุหลาบเกดจากผิวนอก(prickle) ิ ของลําต้ นงอกออกมาเป็ นหนาม ซึ่งสามารถปลิด ออกมาได้
- 93. การะเวก กระดังงา
- 95. 3. ลําต้ นทีเ่ ปลียนแปลงไปมีลกษณะคล้ ายใบ ่ ั • ฟี ลโลเคลด (phylloclade) เป็นลาต้นท่ มี ํ ี ลักษณะแบน จนกระทั่งคล้ ายกับลักษณะของใบ ในพชท่ ว ๆ ไป ลําต้ นแบบนีปกติ จะทําหน้ าที่ของใบ ื ั ้ ด้ วย คือ สังเคราะห์ แสง ดังนันพืชที่มีลาต้ นแบบนีจง ้ ํ ้ึ ไม่ มีใบหรื อมีกเล็กมาก เช่ น กระบองเพชร พญาไร้ ใบ ็
- 96. กระบองเพชร
- 98. พญาไร้ใบ
- 99. • แคลโดฟี ลล์ (cladophyll) หรื อ แคลโดด (cladode) เป็นลาต้นท่ เปล่ ียนไปมีลักษณะคล้าย ํ ี ใบเช่ นเดียวกันกับฟี ลโลเคลด แต่ มักใช้ กับกิ่งก้ านที่ เป็ นเส้ นเรี ยวเล็ก ทําหน้ าที่แทนใบโดยมีสีเขียว สามารถสังเคราะห์ แสงได้ เช่ น หน่ อไม้ ฝรั่ ง สน ประดิพทธ์ โปร่ งฟา ั ้
- 101. สนประดิพทธ์ ั โปร่งฟา ้
- 102. ลาต้นใต้ดน (underground stem) ํ ิ ลาต้นใต้ดนบางชนิดมกมผ้ ูเข้าใจผดว่าเป็นราก ท้งนีเ้ พราะ ํ ิ ั ี ิ ั ลาต้นเหล่านี้ ไม่มคลอโรฟีลล์ มีรากเลก ๆ งอกออกมา ํ ี ็ ซึ่งคล้ายกบรากแขนงที่แตกออกมาจากราก ั ลกษณะของลาต้นใต้ดนทแตกต่างจากราก คอมข้อ และ ั ํ ิ ี่ ื ี ปล้ องเห็นได้ ชัดเจนบางครั้งมีตาอยู่ด้วย
- 103. ต้นไม้ท่ ีมีลาต้นใต้ดนมักมีอายุยืน ในแต่ละปีจะส่ง ํ ิ หน่ อที่เป็ นส่ วนของลําต้ นหรื อกิ่งขึนมาเหนือพืนผิว ้ ้ ดิน เพื่อออกดอกและให้ ผล แล้ วส่ วนนีกตายไป ้็ เหลือแต่ ลาต้ นใต้ ดนเอาไว้ ลําต้ นใต้ ดนมีรูปร่ าง ํ ิ ิ แตกต่ างไปจากลําต้ นเหนือดิน ส่ วนใหญ่ ทาหน้ าที่ ํ สะสมอาหาร
- 104. ลําต้ นใต้ ดน สามารถจําแนกได้ 4 ชนิด ิ 1. แง่ ง หรือเหง้ า หรือ ไรโซม (Rhizome) มกอย่ ู ั ขนานกับผิวดิน มีข้อและปล้ องเห็นได้ ชัดเจน ตามข้อมใบ ี ทีเ่ ปลียนแปลงมาเป็ นสี นําตาล ใบนีไม่ มคลอโรฟิ ลล์ ่ ้ ้ ี มกเรียกว่าใบเกลด ห่อห้ ุมตาเอาไว้ภายใน ตาเหล่านีอาจ ั ็ ้ แตกแขนงเป็ นลําต้ นที่อยู่ใต้ ดนหรือ แตกเป็ นใบ เป็ นมัด ิ ขนมาเหนือดน ลาต้นชนิดนีถ้ามการสะสมอาหารไว้มาก ึ้ ิ ํ ้ ี ก็จะอวบอ้ วนขึน เช่ น ขมิน ขิง ข่ า พุทธรักษา หญ้ าคา ้ ้ หญ้าแพรก ต้นกล้วย
- 105. ลําต้ นใต้ ดนชนิด แง่ งหรือเหง้ า (Rhizome) ิ
- 106. ขมน ิ้ ลาต้นเป็นแง่ง หรือเหง้า หรือ ไรโซม ํ (Rhizome) ใบเกล็ด
- 107. ข่า ข้อ
- 108. 2. ทเบอร์ (tuber) เป็นลาต้นใต้ดนสัน ๆ ู ํ ิ ้ ประกอบด้ วย ข้ อและปล้ องประมาณ 3-4 ปล้ องเท่ านัน ้ ไม่ มีใบเกล็ด ลําต้ นมีอาหารสะสมทําให้ อวบอ้ วน มีตาอยู่โดยรอบซึ่ง มักจะบุ๋มลงไป สามารถงอกต้ นใหม่ ชูขึนเหนือดินใน ้ บริเวณตานัน ได้แก่ มันฝร่ ั ง มันมือเสือ มันกลอย ้
- 110. ตา มันฝรั่ง
- 111. มันมือเสื อ มันกลอย
- 112. 3. หวกลีบ หรือ บัลบ์ (bulb) เป็ นลําต้ นใต้ ดนที่ตัง ั ิ ้ ตรง อาจโผล่ พ้นดินขึนมาบ้ าง มีปล้ องสันมาก ตาม ้ ้ ปล้ องมีใบเกล็ดซ้ อนกันหลายชันห่ อหุ้มลําต้ นเอาไว้ ้ เห็นเป็ นหัวขึนมา ใบเกล็ดนีจะทําหน้ าที่สะสม ้ ้ อาหาร ในขณะที่ลาต้ นไม่ มีอาหารสะสมอยู่ ํ
- 113. ยกตัวอย่ าง เช่ น เมื่อนําหัวหอมมาผ่ าตามยาว จะพบ ใบเกล็ดเป็นชัน ๆ ชันนอกสุดเป็นแผ่นบาง ๆ ้ ้ เนื่องจากไม่ มีอาหารสะสม ชันถัดเข้ าไปมีอาหารสะสม ้ จึงมีความหนากว่ าแผ่ นนอก ชันในสุดของลําต้ นเป็ นส่ วนยอด ถ้ าเอาหัวชนิดนีไป ้ ้ ปลูกส่ วนยอดจะงอกออกมาเป็ นใบสีเขียว ส่ วนล่ าง ของลําต้ นมีรากเป็ นกระจุก เช่ น หอม กระเทียม พลับพลึง ว่านส่ ีทศิ
- 114. ลําต้ นใต้ ดน ชนิดหัวกลีบหรือบลบ์ (Bulb) ิ ั แสดงใบเกลดเป็นช้ัน ๆ ็
- 116. หอมแดง
- 117. กระเทียม
- 119. 4. คอร์ ม (corm) เป็นลาต้นใต้ดนท่ ตังตรง ํ ิ ี ้ เช่ นเดียวกับบัลบ์ ลักษณะที่แตกต่ างกันคือเก็บอาหาร ไว้ ในลําต้ นแทนที่จะเก็บไว้ ในใบเกล็ด ลาต้นจงมี ํ ึ ลักษณะอวบใหญ่ มีตาตามข้ อสามารถงอกเป็ นใบโผล่ ขนเหนือดน หรืออาจแตกเป็นลาต้นใต้ดนต่อไปได้ ึ้ ิ ํ ิ ทางด้ านล่ างของลําต้ นมีรากฝอยเส้ นเล็กๆ จํานวน มาก ตัวอย่ างเช่ น เผือก ซ่ อนกลิ่นฝรั่ ง (แกลดิโอลัส) และ แห้ว เป็นต้น
- 120. ลําต้ นใต้ ดน ชนิดคอร์ ม (Corm) ิ
- 122. หวแกลดิโอลัส ั
- 123. เผอก ื
- 124. แห้ว
- 125. *****คอร์มต่างกบบัลบ์ ตรงที่ว่าบัลบ์ มีกลีบหว แต่คอร์มเป็ น ั ั โครงสร้ างลําต้ นที่มีเนือแน่ น มีข้อและปล้ องเห็นชัดเจน ้
- 126. ความแตกต่างของราก และลาตน ํ ้ สะสมอาหาร
- 127. จดทาโดย ั ํ นางสาวแอนนา ปัญโญ ตาแหน่ง ครูผู้ช่วย ํ โรงเรียนนารีรัตน์จงหวดแพร่ ั ั Thank you