Öztürk G., Atalı L. (2002). Yükseköğretim Programlarında “ Doğal Afetler I-II “ Dersi Önerisi, XI. Eğitim Bilimleri Kongresi, 23-26 Ekim 2002, Yakın Doğu Üniversitesi, Lefkoşe, KKTC

1. j]
J
J,ı
fl.Eğiiiııı Bilimleri Kongresi, 23-2ğ Ekin 2a02
Yakın Doğu Üniversiiesi, Le|kaşa, f.ETe
Yükseköğretim Prcgramlaı:ında «DoğaI
Afçtier I _ II,, Dersi Önerisi
Yard.EoşDr.Gü!şen Öznİnx - Hocaeli Üniversitesi / Eğitim Falrrltesi
LeventATALI _ BedenEğitimi ve,Sporöfuemıeni
gulsen(?kou'edu'h
Bu çaiışnıa deprem felakeii ile olaşan
içinde ınesleki formasyanları,,yansıra
a lıış iıırulm as ı a m ğ c ın ı kaps rı m aiüa.dır.
ozET
organizasyonlar içiııde yer alacak bire.u-lerin, yiiksekoğreıim programları
depreme vonelik becerilerin d" kazaİrl,rılınası ı.e sİni]ilüİu*
-ruhunun
I999 Ylıuda Marmara b1lgesİnde meYdana gelen rieprem sonrüsı alıışan dıırum bi=e glst,rmişıir ki, insanlar
dePrenı ve dePrem §onrüst haYata nazır aegilair,. bzeüikle d*prun sonrasında çocuitlaru ve gençlere yönulik
Prcıgramlarda Yer alacak grinütlii bireYİerin eksiHiği yoşon*şıo. Gönütlü alnak isrqenler dc, oluşıurulan
proşramlara nasıI kaİkı sağlayacakları konıısıında tercddiit etmişlerdir,
'-'---- --"'-'- '-'i
ÇalıŞmalarıma bize gösıermiŞıir ki dePrem öncesi ve ıonrdısı için olıışrurulacak projelerde temel eğitin almış
göntllülere aŞırı ihtiYaÇ vardır, Yülrseköğreıimde -DOĞAL AFEnİER" dersi üniversiıe gençliğinin kendine yardım
o":::::!::,:::::!:
,toYİumsal
saıımluluk bilincinin ve gıivenlik.ktıltürünün gelişimine de kttkıda bulunacalcrır. Bu
derstir'iÇerisinde doğal afetıere Yanclik teorik ve. ırl?ulamalı çalqmalarda ytr, nıon yı)iksekağreıim öğrencileri, rılası
dağal afetlerdc madde vs irışan kcrynoHarının eıkiti İİtlanımınİo şi ianiai olaçaklardır,
Bu YaHaŞımIa Öneriİen dersİn kuramsal ve uygulamalı biçimde yapılandırılmasına ijnempe üja-ğn gösıerilmişiir,
F I anl anan ve lürtışrıığyğı sunul ai'DoğaI lfeüer I-II' ders i;
A) Amacı va bireye ,kazandırmayı
hedefledğ davranışlar,
B)Ünile ve lonu örüntıisü
C)Eğitim ve öfuctinı süreçleri,
l"l)ÖlÇıne ve değerlendirme boyutları biidiri merninirı ıwa ve alt,haşlıklrsrını olıışturnıaktadu,. t
Analıtar l{elİmeler: ĞüveııIİk KüIıirii , Günütlİllik, DağaI Afeİ
The ProPosal of NatııruJ,ğ*Şssiers i-ii Coıırse" in Higher Education Prograrnnws
Abstract
Tfe,_aim oıf this sıudY ts ıhe iwidaals involved in ihe organizations aboııx the earthquake disoster, gaiııing car,"hclunke
skjlls and the sPirit ofvolunte^erirıS
lxidls ıhe prffisıiİnal training in higher edııcİıion prograınüıes,
The sİruatian aficr ihe lggg ear,thquake in Maİ^*u Region sh}ıyed ıış rhaı the peİple*are ncüi prepılred fsr ıhe
earthquake ar ttıb lİfe
{.tlr
ıhe earihquake especiall1ı afier" rhe ,anlrqu,ake, ihe absenee of volunieer peopie occarerJ cıs
o Pıabİenı. Those ıvho did volunıeercd didn't lçrıoıv how ro .1§§ı.§i in ıhİse prıgrammeş either,
Üur ŞııitİieŞ hğı'e shown us ihaı ıhere is ü] great neeıJfor th" erJucuı"İ.ı,olıırıteerş in rhe berbre uıtl aJier earıhqutıke
projecıs.
The coıırse aJ''Natural Disasiers| in higher educaıion witl hetp in tiıe developnıeııl rıf ılıe eorı.şciousness ıf sccial
resPansibili4' aııel ŞecurilY culiııre {ııııoı,tg the uııiversirv sfudenış'beşiıles thc deı,İlrıpınenİ of sıtf 1ıetp skitls.
Tha sıııients involved in İhe
_ıııeçretıcaj antt praetical sıudies aboııt ıışiuı,a/ ı/ısasıeı,s ııiii !ı$ve auihorifv, irı rlıu
alfcıt:iive usage rsf material and:hunıur, ,rrour*r, in possihle ııaruralcJışşsreı-s.
Tlıis e-aı.ırse;ıroPı,ıeıl lvith ilıi.ı [İnı: oİ'th*ııghı lıa.r bç,:n t:rıraJu{lı,pierıneJ ühşr:rttiça!lı,tıntJ ı,rtıe!iı:tı!!v,.
'Llıi.ş 'Nıılııral Disasler I-1I caurse's
,l.) Aim und largc! behaviuıır.ı
Rt Chapters tıııd cçııtenis
ü Edııcaiiaııtıl «nıi iııstrııüirıncıi processes
{}) Evalut«ioıı and suh herılinps ofthis artiı:le.
Kr_ı, llları].t:.'eçıIı,ıt,(.'ııl!ıırt, l/ı.ıltııııtı,riı.t.q. }itıı:ıı,a! L|ixusüt:ı,

2. XI,Eğiıİm Bilimleri Kangresi, 23-26 Ekim 2002 YüJkiİ. Doğu Ünfoersİıxi, LeJkaşa, KKTC
cİRİŞ
" yaşaclığımıf feiaketler ör,ellikle lg99 depremi bize göstermiştir ki; deprem öncesi ve soruııst için oluşturulacak
Projelerde] teme} i:ğİtiın almış gönültüIere aşın ihtiyaç varOır, Yfuettşettnae ..pAĞAL AFETLER ı dersi ttniverşite
gğnÇliğinin kendİnd Yardım beçeri|eri yanında toplumsal sorumluluk bilinelnin ve güvenlik ı.rıtıi*nii.g;ıiş-.İr;;;katkıda bu lıuıacaktır,
, Problem
En genel t'anımla 'irısarıIar iÇin fiziksel, ekonomik ve..sosyal kayıplar doğıuarı, normal yaşamı ve insan faatiyetle$nidurdurarak"veYa ksintiYe_ğatank toPlulukları etkileyen ıogaı, tetnoıojik veya insan ;,apısı kökenli olaylara afetdenilmekıedir,(Ergünay,1996) J-'' --"-l."gJl
1:t
.-ı
n't
'
Şeki|-l; Afct Öneesi ye Sonrası Durumg Ğeçiş 5ürr.ci
EİREYLER
çeçis Dğnemi
Çadırkent Yaşamı ( öıtürıq ?000)
Acil Durum Yönctimi (özmrh 200ı)
NORMAL. XaŞgvı
yol açtığı sanpyi, le teknolojinin meyclırıa
ve güvenlik önlenılerin afbtlerde yetersizliği
,NoE'MAL.YAşA.rL
}
DESTEKLER
kriz Merkezi
Llaberleşme Panosu
Barınma İmkanlan
Yardım Kampanyalan
Ihtiyac Duyulanlar
, Hastaneler
Hasar Durumu
GönüIlüler
STK'lar
Afet koŞülİar-ırıda insanlar kariyer, unvaıı, nral varlığı, vb. statü kaynağı olan tilm kimliklüıri dışında bıı araya gelirier.
Sanki acı vÇren tüm uYaranlan ile bambaşka coFafyada buluşurLr" İaresizlik, yalnulık. bçlİrsizlik ve tükc;miştik
tablosundan imdada YeriŞen güÇ Yine onlarm neyılnje ve yiırefonae v*. çlaıı repertuardadır, iJayaüa kalma, yerriden
}"1T1 Çabaları Yine kendilerinde afet önçesinde bir biçirnde
"onlara
$lklenen davranış paıernlerinden doğm'akt4dır.
Kendini var E-hne Yanında sevdikleriııi Var etme_diğ§r insanlan ,* a;ğ*, canlılan bu aeı ,veren anlamlan İj* neşnel
diinYasından Yenidcn tiretme ve inşa etme eneıjisini yaşam- hayatta kalffia isteği biçinılerıdirecektir- Bu duyşu ve
harekete gEÇirme bütüniüğünii onun öneeden ı<aza,,ıaıgİ zihinseİ ş.rnoı*, saglafaeaktır. işte bu şemalar ooğJriıı*n
dersin iÇeiiği aracilığı ile kuramsal ve uygulamatı edinimlşrle ka-zanılınış ise, insanın ıiırnaımışlığı yine iıısanİ ayaga
kaidıracaklır. (Tanltııt,2üO2) '
yşamanııi'hemen iıer yönünde gerek <loğal a{btlerin gerek insaniarın
gctirdiği te!ılikelerin giderek arttığı gözlenmektedir. lvlevçut ıl*ıretim
yaşanmaktadır.
t-)nıeğin 27 maf 2002 tarihinden itibareıl zonınlu deprem sigortası yitptırina5ı gerekirken bölge.lerc giire clağılıın"l'ııblo-1'de görüldüğii gibi yeterlidi.ızeydc tı|ıniımıısı to;ıIun.ıİın-ıuztia dı eiivğniik kllttürünün geIişinİnitçligİ-iie ilglll lılr
durumdtır

3. _i
XI-Eğiıim Bilimleri Kongı,esi, ZJ"26 Eİm 2002 Yahn Doğu ünivenlıesi,tctreşe. AtIC
Tablo.l Zorunlıı l}eprtm Sigortası B6lgelere Göre lhığılımı
Eölgeler Konutlar Poliçe Yapılın Yiizdçsi
Marmara Bğlgesi 4. l 43.469 1.2l7.832 ?q ?a
Iç Anadolu Bölgesi 2,227.a56 468"ıı] 2I,02
Ege Bölgesi 2,318.262 385.570 l6,63
Akdeniz Bölgesi t.663.I26 I54-700 9,30
Karadeniz Eölgesi 1.282.098 l l3.936 8,89
Doğu Anadolu Bölgesi 6l 1.788 2E_? ı 8 4,6l
Güneydoğu Aniıdolu Eölgçşi 742.866 ?3.760 3,20
TOPLAM, t2.988.665 .,2.392.1?9 l8-42
(Kayuak lşıkara 2002.)
Japon gönilllü §uplan bşlangıçta yetersii ve rasjgğle çözi.imler tlıçrirken 70'li ve EO,ii İllarda ve giderek büyük
-'Hanshih depremi sonraşı network ştkisi ile kalıeı vç profesyonel orgaıliıH§yonlar .hdline döniişmüşIerdir.
(Yatsuzuk4Y amori, l 997)
i] '" i Göhüllillük konusundh sivil toplum,kuruluşlan (non-governüıental organization) b'oyutunda ükemizdşde örıerıli ve
' l'" rnodel çalqmalar gözlenilmektsdir- Örnegin, Yöret V-akfi "PsikolojilJD*st*t foj"ş,'i okiillarda ortaya çıkabilecek
bİreysel-toplumsal lçiz dıırıımlgn İçİn rehber çalışnalar sürdfirmektedir.(Yoreq200l)
AraştırmanınAmatı ,,j
'Bu çalışma; doğal afetler ile oluşan organizasyonlar içinde yer alacak bireylerin, yiil§eko5§tiın programlan içinde
mesleki formasyonlan yanlsüa deprerııe ilişkin sosyal beçerilerin de kaeandırılrnasi ve gönüllüliik ruhunun
oluŞturulrhası amaçına yöneliktir. Bu yakJaşımla öneı"ilen dersin kuramsai ve uygulamalı biçinıde yapılandırılınasuıa
tineın ve tizen gösterilmiştir
i FI"4NLANAN vE TARTIşMAyA suıvrJLAJı DoĞAL AFETLER.I-ıı DER§İ yApIsI
A) Doğal Afet Eğitim Programının Amaçları:
l) Lisans öğetirn programında öngörülen eğitinı - ügretiın etkinlikleri aracılığı ile olağan
kalmayı sağlayacak sosyal becerileri geliştirmek,
2) Türkiye'nin açil durum yönetiminin giineelienmesi ve stirduruImesinde ylikseköğtedm
ruhunu değerlendirmelq
3) Afet sonrası iyileştirme sürecini hızlı bir şekilde ytiriirlüğe koyacak cğiİiirli 1,<ınetieilerin ve gönüllü
organizasyonların işb irl iğin i sistemati ze ef:mek,
4) Açil durum bilinçine dayılı afete direnç!i toBlum oluşturmada tjkir ve uygulama birliği sağlanıaktır.
Doğal Afet I-It'dersinin eğitim ve öğretim siireÇlerini yaşayan lisans öseneilennin şu dawanışları ka:nrımıılan
hedeflenmektedir:
" Acil durum eğitirrıinin amaç[arıriı. kaprhrnını ve uygulama dıırurnunu tanımla'yabilir. '
ç, Sıvil halkı tchdit *deşı f-slaketleı,iialçltıı,ıılı l-arkındalik diieeyi artar.
* İlkyardım,bilgi ve beçerilerini kazaıııı,.
* kendisi, ıilesi, sınıfı. okului,e toplıını öiçeginde risk alma projeleri üretebilir ve ul,gıılama becerileri geiiştiıir,
* ' TemeI atç-t bilinci Egretilerini topluma jayına konusunda kendisini bütünün bir parçısı clarak görtir.
* Gtivenlik ktiltttrijnün anlam ve oluşırırıuna iiişkin değerler ve tııtuınlar geliştirir.
Ünitc ve Koııulnr (13 üturıını ıjlırak öngörülnıiişttı,r.)
lJcrsi varedeıı rıedenlerin uörüşiiImcsi-nıüzalurt:ıi:
'l-anışma / Aınaçlar / Beklentilçr
konuların ajRğm ve öncelikli sIralamasınııı grupçıı yeniden yapılanclırılnıası
Tenninolo.|i;
Güvenlik Kiiltüı'ti / Cüvensiz bölgeler ve giivensiz durumlar / Afet (doğal , doğal olmayaıı} ' Kriz
dışı kı:şullarda hayatta
gençliğinin gönüllülük
B)
l)
2)

4. ia
]
{
-1
.l
:!
5
r Eğitiın"öŞerim Programındaki hedeflerin geçek|eştirilmesine ancılık edecek içeriğe dayalı bir soru liştesiöntest dokttmanı olarak öffencilere uygulanır, eynr rrır.**'og*ri* yı!ı bitiminde §Onte§t olarak da verilerek' katılımÇıların Pragramdan elde etütlerİyaru.ı"r, uut İ".tŞ Lki uygulama arasuıda eğitim durumlannın
'PeriYoctik tÇstlerie ara ölÇme ve değerlendirrneieri yapılırsa "Taı,ı ö5enme,, ye ilişkin bir n4tum izlenmiş- olacakıır_
ı,ı i i
J "r----- lglü YE+Eııııı! J, lıı;
e BiieYse[ thi'klılık]ara ug ı'Çoklu kka YaklaŞıinı" iıa önem veren bir fuüumla gerçekleşen eğitim,onamlarınınöğenme' ürtİnleri sadece sınav sonuÇları olmarnalıdır_rro.|e raporlan, seminer, ıldev ça|ışmalan, model"öneiileri, uYgularna örnekleri, .*o1a6s,çizgi=beden dirtya;;lr; sozİu etkinlikler değerlendirıneye qsas olacak
ölçme orramlan olarak ğörülebilir.
' Bu dersi baŞarmarun koşullannı yerine getirenlere lAfet Animarörit §enifikası,,verilebilir.
'i];
. ,
soNUÇ ve ÖıunRİLBR'YüksekÖğetim
LisanŞ Frogramlarında DoSl Afbtler I-II dersi onerişinin yapılandırıldıgı bu çalrşmanın genişIeti1erek've geliŞtirilerek tdPlu müdahaleyi gerektiren açil durumian, yr;;-;;;;eyse! müdahaleyi gertkthen aeil durumları dahedef,alması beklenir,
l|ıguql.rvJl ğLILN|
Afet soırası anne velveya babasrnı kaybeden §ocuklann sağIıtq huh4 eğitim ihtiyaçlarının giderilmesinde iİniversitegenÇliğinin gönüllülük rüıı uluslar arası dereyimlerin payirtılj,ğİ-o*1"ı*ıu daha da ytikse|tilebilir.rorilırı," ,bçİİ
"-
* "DOğal Afetler I,II" derSinin.iki a.yn yanyılı hedefleİerek yüksek öğetim programlarında yer alabiknesiııi
sağlamak iÇin bu bildirinin YöK.hıatııdan gerekçeli dlrs oıak kabul edilrnesi. ]
' Üniversiteleiimİzde bu bildirinin-ffiıqu.ve_yayımrile oluşaeak kamuoyu sonucu lisans hatta örrlisaus öğretinıprogramimına *Doğal
Afetler I,IIT derşinin: konulnası,(''
" I^-j**;j§, '*
ve ilgili Imıınlaıın e !i*lt ve uyguiamalı projeterde üıiverşitelerle ışuİrııği v*
koordinasYon ile ÇalıŞarak ğönttltüiük;ruhıınuıı gıde,rek profesyİnelleşmesi çalışmaları, ı i' ü 'Doğaİ Afetler I,II" dersinde somiu]uk,alacat Ulreylerin öncelikle Koeaeii Bötgesi,nde; Hianet dnçeri
Eğitim hogramı'ndan.,geÇen
"v_e
deprem btllgeterinde *;*y"İ hayahn yeniden oiuşturulınası y(inünde aktifgğrev alan ve sonrasuıda bıı iliŞkiluin lrurumsall4mu*,n, ,rgü"yrn akademisyen ve animatörluk egitimi alrnış
öğencilerle başIatılması ve diğer bülgelere yayılması öneriıif:
KAYNAKLAR
ErgünaY, O, (1996) ğrziııÇaıı ve Dinar kpreıni lşığında Tiirkiye'niı Depreırı Sorunlarına çöziim Arayışları.
rÜ'gİraX Deprem 5empory-urnu, Ankara.
:jt
.l
I{*T Y
O;"|'P^'3L sİco.*
,rİP
'up.:g
Riskil{6netimi Seminerı. istanbul: Birıiı,te Derg, ı 3
Öatırk, Ğ., (2 0 ü 0 ) Çadirkt n t yo n etimı Mo d e ı ö;;;; J;;,#;,iHJİ*ffi' T,llffi İJuo
.(200l)- ünİVergİte GaneliŞi vp Anil fııı.,.* v;t*^$j*! vı__ı B_ - i_- , ı, ı
-,(200l),
İJniversite Gençliği ve Acil Durum Yönetirni .Yoret Foştası. istaııbul
-.--="...-.:,(?0ü2) 3" Utustararası.Anne vdveya Eabasını Yitiren Ç.;rkİ; R.;_.%ravr:#J g! v.ud.q. gı gJı flı,ut Yç, Yçya lıaDasını x lttreı
TankulT, (2002). Ulusa l Dep rem Kondyi, Özel S un u m. Ankara:ı(uı!*J{, v4çı ş ullullı. /"ülljiara:. IlLtp J/ }na4|ı. geoÇltİğŞJiQ"rIVl
Yatsuzıılta,L. Yamori.K.(l997) Vtluntcer Aetivities ny nstanıısıı!,rbrganization Mcmbers afte
rlg.alrıru,ırr ıqı!!Vıırıalr,7/., YüıulıığErAçtlvıtle§Dyts§ta,bİıshedUrganİzationMcmbersaftertheÇı.Çal
flT:}*"u, :tTı:,rk-,
Tle Japanesc Joırnal of Expörimental so.iri ıi|.nology. Vol. j 7.No.a. , -
YÖRET(200 1 ), öku lia rdı Aciı bu rıib psikoıoj ik'nestek pr,ıj c;İ. Edİ';;iJ". ıİ' l *iffi