2. Marco xeográfico
A comarca da Limia

4. Parroquias do concello de Xinzo de Limia
20 parroquias // 35 lugares

5. O RÍO LIMIA
O río que lle dá nome á comarca é o Limia, río que en Portugal se denomina Lima,
onde tamén atopamos a vila de Ponte de Lima.
Aparece documentado como Limia nas fontes clásicas, que recollen a lenda que o
identificaba co mítico río do Esquecemento ou río Lethes (Mela III, 10).
A voz Limia remóntase a un étimo hidronímico emparentado co apelativo hispánico
limo ‘lama ou vexetación verde e viscosa que se forma nos sitios húmidos'.

6. LENDA E RITUAL DO RÍO DO ESQUECEMENTO
O río Limia tamén se coñece como
río do Esquecemento ou Lethes.
Dicían os antigos habitantes que a
quen o cruzaba esquecíalle todo.
Cando as lexións romanas se
achegaron á comarca da Limia
correu a voz entre as tropas de
que se ían atopar con este atranco
tras atravesalo.
Os soldados negáronse a pasar e
Décimo Xuño Bruto tivo que
armarse de valor e cruzalo el
primeiro.
Unha vez que estaba na outra
beira, chamou a cada un polo seu
nome para demostrarlles que non
perdera a memoria.
Actualmente celébrase no verán unha
festa en Xinzo que lembra o feito: a Festa
do Esquecemento.

7. O porqué dos
nomes dos
seus lugares e
aldeas
En cada sección incluímos topónimos
maiores do Concello de Xinzo (fonte
de cor verde) á beira doutros de
concellos da comarca da Limia (cor
branca).

8. 1. OROTOPÓNIMOS
Nomes referidos ao relevo
Orixe:
Do grego ὄ ρος
= ‘montaña’

9. 1. OROTOPÓNIMOS
1.1. Indican unha elevación do terreo
1.1. Indican unha elevación do terreo
Montecelo (Baltar)
O Outeiro (Os Blancos)
O Outeiro (Rairiz de Veiga)
O Outeiriño (Rairiz de Veiga)
O Alto (Trasmiras)
Toponimia de Xinzo de Limia

10. Toponimia de Xinzo de Limia
1. OROTOPÓNIMOS
1.2. Indican unha depresión do terreo
1.2. Indican unha depresión do terreo
Covas (Os Blancos)
Covelas (Os Blancos)
Covas

11. 1. OROTOPÓNIMOS
Toponimia de Xinzo de Limia
1.3. Indican unha pendente do terreo, unha creba
1.3. Indican unha pendente do terreo, unha creba
A Ladeira (Sandiás)

12. 1. OROTOPÓNIMOS
1.4. Indican unha zona chá do terreo
1.4. Indican unha zona chá do terreo
Vilarchao
(Trasmiras)
Rebordechau (Vilar
de Barrio)
Toponimia de Xinzo de Limia

13. 1. OROTOPÓNIMOS
Toponimia de Xinzo de Limia
1.5. Indican aaconstitución ou aamorfoloxía do terreo
1.5. Indican constitución ou morfoloxía do terreo
Lodoselo (Sarreaus)

14. 2. LITOTOPÓNIMOS
Nomes referidos ás pedras
Orixe:
Do grego λίθος (lithos) =
‘pedra’

15. 2. LITOTOPÓNIMOS
A Pena
Soutelo de Pena
A Antela
O Penedo (Sarreaus)
Penalonga (Os Blancos)
Penouzos (Vilar de Barrio)
Peaguda (Rairiz de Veiga)
Padroso (Rairiz de Veiga)
Padroso (Calvos de Randín
O Seixo (Trasmiras)
Seixas (Trasmiras)
Perrelos (Sarreaus)
Candás (Rairiz de Veiga)
Toponimia de Xinzo de Limia

16. 3. HIDROTOPÓNIMOS
Nomes referidos ás augas
Orixe:
Do grego ὕ δωρ
(hýdor) = ‘auga’

17. 3. HIDROTOPÓNIMOS
3.1. Augas correntes
3.1. Augas correntes
A Corga (Sandiás)
O Regueiro (Trasmiras)
O Rial (Rairiz de Veiga)
Rioseco (Calvos de Randín)
Riobó (Vilar de Barrio)
A Lavandeira (Sandiás)
Toponimia de Xinzo de Limia

18. 3. HIDROTOPÓNIMOS
3.2. Mananciais
3.2. Mananciais
A Gorgoloza
A Fontela (Sandiás)
Toponimia de Xinzo de Limia

19. 3. HIDROTOPÓNIMOS
3.3. Augas estancadas e brañas
3.3. Augas estancadas e brañas
Lamas
Campo da Lama (Rairiz de Veiga)
A Lagoa (Porqueira)
Toponimia de Xinzo de Limia

20. 3. HIDROTOPÓNIMOS
3.4. Terras ribeiregas
3.4. Terras ribeiregas
Soutelo de Ribeira
Parada de Ribeira
Eido de Ribeira (Porqueira)
Toponimia de Xinzo de Limia

21. 3. HIDROTOPÓNIMOS
3.5. Nomes prerromanos relacionados coa auga
3.5. Nomes prerromanos relacionados coa auga
Limia
Ambía (Xunqueira de)
Abavides (Trasmiras)
Trasmiras
Toponimia de Xinzo de Limia

22. 4. FITOTOPÓNIMOS
Nomes referidos á vexetación
Orixe:
Do grego φυτόν (phuton) =
‘planta’, ‘vexetal’

23. 4. FITOTOPÓNIMOS
4.1. Árbores
4.1. Árbores
Soutelo de Ribeira
Piñeira Seca
Rebordechá
Rebordechao (Vilar de Barrio)
Reboreda (Porqueira)
Carballal (Rairiz de Veiga)
Freixo (Sarreaus)
Amiadelo (Rairiz de Veiga)
A Saínza (Rairiz de Veiga)
Sabucedo dos Peros (Baltar)
Padreda (Vilar de Barrio)- arce
branco
Toponimia de Xinzo de Limia

24. 4. FITOTOPÓNIMOS
4.2. Árbores froiteiras
4.2. Árbores froiteiras
Moreiras
Nocelo da Pena (Sarreaus)
Nocelo (Porqueira)
Nigueiroá (Rairiz de Veiga)
Nogueiras (Calvos de Randín)
A Pereiriña (Rairiz de Veiga)
Cerdeira (Os Blancos)
Toponimia de Xinzo de Limia

25. 4. FITOTOPÓNIMOS
4.2. Plantas e herbas silvestres
4.2. Plantas e herbas silvestres
Solbeira (sorba ou uva espiña)
• Folgoso (Sarreaus)
• Filgueiras (Rairiz de Veiga)
• Lampaza (Rairiz de Veiga)
• Feás (Calvos de Randín)
• A Serralleira (Trasmiras)‘leitaruga’
Toponimia de Xinzo de Limia

26. 4. FITOTOPÓNIMOS
4.3. Arbustos e mato
4.3. Arbustos e mato
Queirugás
Codosedo (Sarreaus)
Toxediño (Vilar de Santos)
Toxo (Rairiz de Veiga)
Toxal (Porqueira)
Chamosiños (Trasmiras)
Garabelos (Baltar)
Breixoeira (Porqueira)
O Silvoso (Calvos de
Randín)
O Bouzo (Baltar)
Toponimia de Xinzo de Limia

27. 5. ZOOTOPÓNIMOS
Nomes referidos aos animais
Orixe:
Do grego
ζῷ ον (zoo) =
‘animal’

28. 5. ZOOTOPÓNIMOS
5.1. Mamíferos salvaxes
5.1. Mamíferos salvaxes
As Raposeiras (Rairiz de
Veiga)
Golpellás (Calvos de
Randín)
Lobás (Calvos de Randín)
Vilar de Lebres
(Trasmiras)
Porqueira (aldea e
concello)
Texós (Baltar)
Toponimia de Xinzo de Limia

29. 5. ZOOTOPÓNIMOS
Toponimia de Xinzo de Limia
5.1. Mamíferos salvaxes: as trampas para cazalos
5.1. Mamíferos salvaxes: as trampas para cazalos
A Trapa (Trasmiras)

30. 5. ZOOTOPÓNIMOS
5.2. Insectos e vermes
5.2. Insectos e vermes
O Mosqueiro (Vilar de
Santos)
Escornabois (Trasmiras)
Toponimia de Xinzo de Limia

31. 5. ZOOTOPÓNIMOS
5.3. Aves
5.3. Aves
Niñodaguia (Baltar)
As Pegas (Sandiás)
Azoreiros (Rairiz de Veiga)
Toponimia de Xinzo de Limia

32. 5. ZOOTOPÓNIMOS
5.4. Mamíferos domésticos
5.4. Mamíferos domésticos
O Estremadoiro
Toponimia de Xinzo de Limia

33. 6. ECOTOPÓNIMOS
Nomes referidos á actividade
económica
ou AGROTOPÓNIMOS
Referidos aos traballos agrícolas
Orixe:
Do grego οἶ κος (oikos) = ‘casa’

34. 6. ECOTOPÓNIMOS
Toponimia de Xinzo de Limia
6.1. Tipos de terras: de labor, de pasto, horta, baldíos…
6.1. Tipos de terras: de labor, de pasto, horta, baldíos…
O Agro (Porqueira)
Eidos de Limia (Rairiz de Veiga)
O Campo (Trasmiras)
Prado (Vilar de Barrio)
Gándara (Rairiz de Veiga)

35. 6. ECOTOPÓNIMOS
6.2. Tipos de cultivos
6.2. Tipos de cultivos
Rabal (Trasmiras)
Toponimia de Xinzo de Limia

36. 6. ECOTOPÓNIMOS
Toponimia de Xinzo de Limia
6.3. Labores agrícolas tradicionais: terras de labor eesistemas de rotación
6.3. Labores agrícolas tradicionais: terras de labor sistemas de rotación
Novás
A Rañoá (Rairiz de Veiga)
A Seara (Vilar de Barrio)

37. 6. ECOTOPÓNIMOS
6.4. División e acoutamento das terras
6.4. División e acoutamento das terras
O Couto (Trasmiras)
A Chousela (Sandiás)
A Cancela (Rairiz de Veiga)
Couso (Sarreaus)
As Quintas (Porqueira)
Toponimia de Xinzo de Limia

38. 7. MORFOTOPÓNIMOS
e CROMOTOPÓNIMOS
Nomes referidos ás formas e
cores das terras e da paisaxe
Orixe:
Do grego μορφ (morph) = ‘forma’
Do grego χρώμα (chroma) = ‘cor’

39. 7. MORFO e CROMOTOPÓNIMOS
7.1. Tamaño, forma e aspecto
7.1. Tamaño, forma e aspecto
Amieiro Longo (Rairiz de
Veiga)
A Retorta (Porqueira)
Fonte Arcada (Os Blancos)
A Aspra (Os Blancos)
Toponimia de Xinzo de Limia

40. 7. MORFO e CROMOTOPÓNIMOS
7.2. Cor e luminosidade
7.2. Cor e luminosidade
Rubiás (Calvos de Randín)
Silvaescura (Trasmiras)
Toponimia de Xinzo de Limia

41. 7. MORFO e CROMOTOPÓNIMOS
7.3. Valoración sensitiva do ser humano
7.3. Valoración sensitiva do ser humano
Vilariño Frío (Sarreaus)
Fontefría (Rairiz de Veiga)
Toponimia de Xinzo de Limia

42. 8. HAXIOTOPÓNIMOS
Nomes referidos á vida
relixiosa
Orixe:
Do grego ἅ γιος (hagios) = ‘santo’

43. 8. HAXIOTOPÓNIMOS
8.1. Santos
8.1. Santos
San Vitoiro
San Pedro
Santa Ana (Sandiás)
Vilar de Santos (concello)
Santa Baia (Rairiz de Veiga)
Santo André (Trasmiras)
San Lourenzo (Porqueira)
San Paio (Baltar)
Santo Antoíño (Baltar)
Santiago (Calvos de Randín)
San Miguel (Vilar de Barrio)
Toponimia de Xinzo de Limia

44. 8. HAXIOTOPÓNIMOS
8.2. Edificios relixiosos
8.2. Edificios relixiosos
Mosteiro de Ribeira
O Mosteiro
O Mosteiro (Os Blancos)
A Ermida (Trasmiras)
A Eirexa (Trasmiras)
O Igrexario (Rairiz de
Veiga)
Toponimia de Xinzo de Limia

45. 8. HAXIOTOPÓNIMOS
8.3. Homes de igrexa e as súas posesións
8.3. Homes de igrexa e as súas posesións
Eidobispo (Rairiz de Veiga)
Toponimia de Xinzo de Limia

46. 8. HAXIOTOPÓNIMOS
8.4. Cruceiros e cruces
8.4. Cruceiros e cruces
Cruces (Trasmiras)
Toponimia de Xinzo de Limia

47. 9. ANTROPOTOPÓNIMOS
Referidos a nomes de persoa
Orixe:
Do grego
ἄ νθρωπος
(anthropos) =
‘home (ser
humano)’

48. 9. ANTROPOTOPÓNIMOS
Toponimia de Xinzo de Limia
9.1. Posesores históricos: nomes de fundadores ou propietarios
9.1. Posesores históricos: nomes de fundadores ou propietarios
Damil
Ganade
Gudín
Guntimil
Morgade
Pidre
Xinzo

49. 9. ANTROPOTOPÓNIMOS
Toponimia de Xinzo de Limia
9.1. Posesores históricos: nomes de fundadores ou propietarios
9.1. Posesores históricos: nomes de fundadores ou propietarios
Sandiás
Guillamil (Rairiz de Veiga)
Rairiz de Veiga
Sabariz (Rairiz de Veiga)
Sever (Porqueira)
Guntín (Os Blancos)
Baltar (concello)
Gomariz (Baltar)
Tosende (Baltar)
Randín (Calvos de Randín)
Freande (Sarreaus)

50. 9. ANTROPOTOPÓNIMOS
Toponimia de Xinzo de Limia
9.2. Posesores recentes: nomes e/ou apelidos dos propietarios ou fundadores
9.2. Posesores recentes: nomes e/ou apelidos dos propietarios ou fundadores
Crespos (Rairiz de Veiga)
Martices (Rairiz de Veiga)
Salgados (Rairiz de Veiga)
Os Blancos (aldea e concello)
Os Cuquexos (Os Blancos)

51. 9. ANTROPOTOPÓNIMOS
9.3. Alcumes
9.3. Alcumes
O Caudillo (Vilar de Barrio)
Toponimia de Xinzo de Limia

52. 9. ANTROPOTOPÓNIMOS
9.4. Profesións
9.4. Profesións
Seoane de Oleiros
Toponimia de Xinzo de Limia

53. 9. ANTROPOTOPÓNIMOS
9.5. Posesións reais ou señoriais
9.5. Posesións reais ou señoriais
Vila de Rei
(Trasmiras)
Toponimia de Xinzo de Limia

54. 9. ANTROPOTOPÓNIMOS
Toponimia de Xinzo de Limia
9.6. Etnias e xentilicios: aaprocedencia dos fundadores ou posesores
9.6. Etnias e xentilicios: procedencia dos fundadores ou posesores
Faramontaos
Faramontaos (Porqueira)
Sarreaus
Bresmaus (Sarreaus)
Castelaus (Vilar de Barrio)
Castelaus (Calvos de
Randín)
As Maus (Rairiz de Veiga)
As Maus (Baltar)
As Maus (Vilar de Barrio)
Zapeaus (Rairiz de Veiga)
Loureses (Os Blancos)

55. 10. ODOTOPÓNIMOS
Nomes referidos ás vías de
comunicación
Orixe:
Do grego ὁ δός (hodós) = ‘camiño’

56. 10. ODOTOPÓNIMOS
10.1. Camiños e corredoiras
10.1. Camiños e corredoiras
O Vieiro (Vilar de Santos)
Congostro (Rairiz de Veiga)
A Carreira (Trasmiras)
Toponimia de Xinzo de Limia

57. 10. ODOTOPÓNIMOS
Toponimia de Xinzo de Limia
10.2. Pasos no río ou na montaña: pontes, pontóns, portos
10.2. Pasos no río ou na montaña: pontes, pontóns, portos
Vilariño das Poldras (Sandiás)
A Ponte (Vilar de Santos)
Porto (Vilar de Barrio)
A Portela da Quinta (Sarreaus)

58. 11. ASENTAMENTOS
HUMANOS E
CONSTRUCIÓNS

59. 11. ASENTAMENTOS, CONSTRUCIÓNS
11.1. Construcións antigas: mámoas, castros, torres
11.1. Construcións antigas: mámoas, castros, torres
O Castro (Sandiás)
Castrelo (Rairiz de Veiga)
A Madorra (Trasmiras)
O Castelo (Trasmiras)
A Torre (Porqueira)
Toponimia de Xinzo de Limia

60. 11. ASENTAMENTOS, CONSTRUCIÓNS
11.2. Tipo de asentamento: lugar, aldea, vila
11.2. Tipo de asentamento: lugar, aldea, vila
O Barrio (Vilar de Santos)
O Barrio (Trasmiras)
Vilar de Barrio (concello)
Casás (Trasmiras)
Vila (Calvos de Randín)
Vilaseca (Trasmiras)
Ouvigo (Os Blancos)
A Quinta (Baltar)
Vilamaior da Boullosa (Baltar)
Vilar (Calvos de Randín)
Vilariño (Calvos de Randín)
Toponimia de Xinzo de Limia

61. 11. ASENTAMENTOS, CONSTRUCIÓNS
Toponimia de Xinzo de
Limia
11.3. Tipos de vivenda ou establecementos: casa, pazo, pousada, cabana, ferrería
11.3. Tipos de vivenda ou establecementos: casa, pazo, pousada, cabana, ferrería
As Fiestras (?)
Parada de Ribeira
Paredes
Pazos (Sarreaus)
Sas (Sarreaus)
A Venda (Vilar de Santos)
Os Pardieiros (Trasmiras)
Forxa (Porqueiras)
Paradela (Calvos de Randín)
A Alberguería (Vilar de Barrio)
As Casas da Veiga (Vilar de Santos)

62. 11. ASENTAMENTOS, CONSTRUCIÓNS
Toponimia de Xinzo de
Limia
11.4. Construcións destinadas ás tarefas agrícolas e gandeiras
11.4. Construcións destinadas ás tarefas agrícolas e gandeiras
Trandeiras
Cortegada (Sarreaus)
A Telleira (Rairiz de Veiga)
Currás (Rairiz de Veiga)
Lobios (Porqueira)
Telladas (Porqueira)
O Folón (Vilar de Barrio)

63. 12. TOPÓNIMOS DE
SITUACIÓN
Indican situación respecto dun
elemento no territorio
Coche de Acó e Coche de Aló

64. 12. TOPÓNIMOS de SITUACIÓN
12.1. Indefinidos e adverbios
12.1. Indefinidos e adverbios
Ameá (Sarreaus)
Xuxá (Rairiz de Veiga)
Alemparte (Vilar de Barrio)
Toponimia de Xinzo de Limia

65. 12. TOPÓNIMOS de SITUACIÓN
12.2. Locucións adverbiais
12.2. Locucións adverbiais
Cima de Ribeira (aldea
e parroquia)
Fondevila (Rairiz de Veiga)
Toponimia de Xinzo de Limia

66. 13. TOPONIMIA LENDARIA

67. 14. TOPONIMIA LENDARIA
Fontemoura (Porqueira)
Moura (Rairiz de Veiga)
Mouril (Os Blancos)
Blancos
Toponimia de Xinzo de Limia

68. Autores:
Xulia Marqués Valea (SXPL)
Vicente Feijóo Ares (RAG)