Diễn đàn văn nghệ Việt Nam-Số 3/2014-vanhien.vn

DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (230) - 3 / 2014 1

2 DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (230) - 3 / 2014

3DIEÃN ÑAØN VAÊN NGHEÄ VIEÄT NAM (230) - 3 / 2014
T HÔØI LUAÄN
Kính thöa Toång Bí
thö Nguyeãn Phuù Troïng,
Kính thöa caùc ñoàng
chí laõnh ñaïo Ñaûng,
Nhaø nöôùc,
Kính thöa caùc baùc,
caùc anh, caùc chò,
Nhaân dòp 84 naêm
thaønh laäp Ñaûng vaø
ñoùn Teát coå truyeàn cuûa
daân toäc, thay maët
Ñaûng ñoaøn Lieân hieäp
caùc Hoäi Vaên hoïc
ngheä thuaät Vieät Nam,
toâi xin baøy toû loøng caûm ôn Ban chaáp haønh
Trung öông Ñaûng, Boä Chính trò, Ban Bí thö
vaø Toång Bí thö Nguyeãn Phuù Troïng veà söï tin
caäy vaø quan taâm ñoái vôùi giôùi vaên hoïc ngheä
thuaät trong nhieàu naêm qua. Chuùng toâi tin
töôûng saâu saéc, vôùi truyeàn thoáng veû vang vaø
daïn daøy kinh nghieäm trong ñaáu tranh caùch
maïng, nhaát ñònh Ñaûng ta, Ñaûng do Baùc Hoà
saùng laäp vaø reøn luyeän seõ tieáp tuïc laõnh ñaïo
nhaân daân ta vöôït qua moïi khoù khaên thaùch
thöùc, ñöa ñaát nöôùc ta tieáp tuïc ñaït nhieàu
thaønh töïu veû vang trong nhöõng naêm thaùng
troïng ñaïi tröôùc maét.
Naêm 2013, Lieân hieäp caùc Hoäi Vaên hoïc
ngheä thuaät Vieät Nam kyû nieäm troïng theå 65
naêm ngaøy truyeàn thoáng cuûa mình. Trong dòp
vui möøng naøy, chuùng toâi raát xuùc ñoäng ñöôïc
ñoùn Toång Bí thö Nguyeãn Phuù Troïng ñeán döï
vaø trao böùc tröôùng cuûa Ban Bí thö “Ñoaøn
keát, Ñoåi môùi, Daân chuû, Saùng taïo“ cho giôùi
vaên ngheä só caû nöôùc. Tieáp sau ñoù, Toång Bí
thö ñaõ daønh thôøi gian ñeán thaêm vaø laøm vieäc
vôùi Ñaûng ñoaøn Lieân hieäp Vaên hoïc ngheä
thuaät, tìm hieåu raát caën keõ tình hình hoaït
Caàn coù Nghò quyeát môùi veà vaên hoùa, vaên ngheä,
giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà böùc thieát ñang ñaët ra
cho söï phaùt trieån VNHT nöôùc nhaø(*)
(Phaùt bieåu cuûa nhaø thô HÖÕU THÆNH - Chuû tòch Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam,
Bí thö Ñaûng ñoaøn Lieân hieäp caùc Hoäi VHNT Vieät Nam taïi buoåi Ban Bí thö TÖ. Ñaûng
gaëp maët, chuùc Teát caùc trí thöùc, vaên ngheä só, saùng 26/01/2014, taïi Haø Noäi)
Toång Bí thö NGUYEÃN PHUÙ TROÏNG phaùt bieåu taïi cuoäc gaëp maët

ñoäng vaø taâm tö, nguyeän voïng vaên ngheä só.
Sau khi nghe baùo caùo cuûa Ñaûng ñoaøn vaø
nhöõng yù kieán phaùt bieåu, Toång Bí thö nhieät
lieät bieåu döông nhöõng thaønh töïu vaø cuûa giôùi
vaên hoïc ngheä thuaät sau 15 naêm thöïc hieän
Nghò quyeát 05 cuûa Trung öông veà vaên hoaù
vaø Nghò quyeát 23 cuûa Boä Chính trò veà xaây
döïng phaùt trieån vaên hoïc, ngheä thuaät trong
tình hình môùi; chæ roõ phöông höôùng, nhieäm
vuï phaùt trieån vaên hoaù, ngheä thuaät, ñoàng thôøi
giao nhieäm vuï cho caùc Ban, Boä ngaønh coù
lieân quan giaûi quyeát 16 kieán nghò cuûa Ñaûng
Ñoaøn vaên hoïc ngheä thuaät. Tình caûm thaân
thieát, ñaàm aám vaø taùc phong saâu saùt, cuï theå,
döùt ñieåm töøng vieäc cuûa Toång Bí thö taïo moät
baàu khoâng khí, phaán khôûi, tin töôûng vaø nieàm
hy voïng môùi cho giôùi vaên hoïc ngheä thuaät
nöôùc nhaø.
Trong dòp ñoùn Teát coå truyeàn Giaùp Ngoï
2014, caùc vaên ngheä só vaø trí thöùc tieâu bieåu
ñöôïc nhaän moùn quaø hoã trôï khoù khaên cuûa
Ñaûng theo Quyeát ñònh 59 cuûa Ban Bí thö, coù
theâm moät höông vò môùi ñaày yù nghóa trong söï
gaén boù giöõa Ñaûng vôùi vaên ngheä só, vaên ngheä
só vôùi Ñaûng.
Naêm 2013 ñöôïc söï chæ ñaïo saâu saùt cuûa
Ban Tuyeân giaùo Trung öông, caùc hoaït ñoäng
vaên hoïc ngheä thuaät dieãn ra soâi noåi, haøo
höùng vaø thu ñöôïc keát quaû toaøn dieän treân taát
caû caùc lónh vöïc saùng taùc, bieåu dieãn, quaûng
baù taùc phaåm vaø giao löu vaên hoaù quoác teá,
theå hieän qua nhöõng neùt noåi baät sau ñaây.
- Veà ñeà taøi: ñaõ coá gaéng baùm saùt thöïc tieãn
soâi ñoäng cuûa ñaát nöôùc, ruùt ngaén khoaûng
caùch vôùi ñôøi soáng.
- Veà chuû ñeà: Noåi baät nhaát laø cuoäc ñaáu
tranh choáng suy thoaùi veà ñaïo ñöùc xaõ hoäi,
theå hieän traùch nhieäm vaø löông taâm cuûa vaên
Toång Bí thö NGUYEÃN PHUÙ TROÏNG vaø caùc ñoàng chí trong Ban Bí thö chuïp aûnh löu nieäm vôùi caùc trí thöùc, vaên ngheä só
THÔØI LUAÄN

ngheä só tröôùc nhöõng vaán ñeà hoaøn thieän
nhaân caùch con ngöôøi.
- Veà phöông thöùc hoaït ñoäng: Ñaõ toå
chöùc thaønh coâng haøng traêm cuoäc trieån laõm
ngheä thuaät khu vöïc, lieân hoan muùa, aâm
nhaïc, lieân hoan phim Giaûi Caùnh dieàu vaøng
laàn thöù VII, thi nhieáp aûnh quoác teá, trao giaûi
thöôûng kieán truùc treû, ñaåy maïnh caùc hoaït
ñoäng söu taàm vaø xuaát baûn caùc di saûn vaên
ngheä daân gian, taïo moâi tröôøng hoaït ñoäng
roäng raõi ñeå ñöa saûn phaåm vaên hoïc ngheä
thuaät ñeán vôùi coâng chuùng. Sau moät thôøi
gian bi haøi kòch laán saân, chính kòch trôû laïi
vôùi vai troø linh hoàn cuûa saân khaáu nöôùc
nhaø, tuaàn leã kòch Löu Quang Vuõ thu huùt
haøng vaïn khaùn giaû laø moät ñieåm saùng cuûa
saân khaáu 2013. Caùc cuoäc thi truyeän ngaén,
tieåu thuyeát cuûa Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam thu
ñöôïc keát quaû toát ñeïp.
- Veà löïc löôïng: Ñoäi nguõ caùc taøi naêng treû
tham gia ngaøy caøng coâng ñaûo vaø böôùc ñaàu
theå hieän ngoân ngöõ vaø phong caùch môùi meû,
nhieàu theå nghieäm raát ñaùng khuyeán khích.
- Giao löu quoác teá dieãn ra soâi noåi. Vieäc toå
chöùc thaønh coâng Hoäi nghò Ban chaáp haønh
caùc nhaø vaên AÙ - Phi sau khi taùi laäp vaø ñoùn
ñoaøn nhaø vaên caáp cao Trung Quoác coù aán
töôïng toát trong xaõ hoäi. Trong lyù luaän pheâ
bình, cuoäc ñaáu tranh xung quanh moät luaän
aùn thaïc só cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Haø
Noäi coù taùc duïng caûnh baùo, ngaên chaën nhöõng
quan ñieåm sai traùi trong vaên hoïc - ngheä
thuaät, ñöôïc xaõ hoäi quan taâm, ñoàng tình.
Beân caïnh nhöõng coá gaéng, khoù khaên, lôùn
nhaát hieän nay vaãn laø vieäc theå cheá hoaù nghò
quyeát ñeå sôùm coù moät chính saùch ñoàng boä
phaùt trieån vaên hoïc ngheä thuaät. Maët khaùc,
khoù khaên veà kinh teá cuõng aûnh höôûng khoâng
nhoû ñeán thò tröôøng vaên hoïc - ngheä thuaät vaø
ñôøi soáng cuûa vaên ngheä só.
Tröôùc tình hình ñoù, chuùng toâi ñeà nghò:
Moät laø, Ñaûng caàn coù Nghò quyeát môùi veà
vaên hoaù, moät maët laøm giaøu coù vaø saâu saéc
theâm caùc quan ñieåm tö töôûng veà vaên hoaù,
vaên hoïc - ngheä thuaät, maët khaùc caàn tìm ra
nhöõng giaûi phaùp ñoàng boä, khaû thi, giaûi quyeát
thoaû ñaùng nhöõng vaán ñeà böùc thieát ñang ñaët
ra cho söï phaùt trieån vaên hoïc - ngheä thuaät
nöôùc nhaø. Coù Nghò quyeát laø raát quan troïng,
nhöng vieäc trieån khai Nghò quyeát caøng quan
troïng hôn, laøm cho Nghò quyeát ñi vaøo ñôøi
soáng, laøm chuyeån bieán maïnh meõ nhaän thöùc,
tö töôûng cuûa toaøn Ñaûng, toaøn daân ñoåi môùi
lónh vöïc saûn xuaát caùc giaù trò tinh thaàn cuûa
ñaát nöôùc.
Hai laø, trong chæ ñaïo, caàn löïa choïn moät
soá lónh vöïc coù tính muõi nhoïn ñeå taïo böôùc ñoät
phaù laøm chuyeån bieán ñaïi cuïc vaên ngheä.
Ba laø, Boä Chính trò, Ban Bí thö, Ban
Tuyeân giaùo Trung öông taêng cöôøng chæ ñaïo
ñeå caùc Hoäi chuyeân ngaønh tieán haønh toát Ñaïi
Hoäi nhieäm kyø trong hai naêm 2014 -2015.
Tröôùc khi ngöøng lôøi, toâi xin pheùp thay
maët caùc vaên ngheä só coù maët taïi ñaây xin kính
göûi lôøi chuùc möøng naêm môùi toát ñeïp nhaát ñeán
Boä Chính trò, Ban Bí thö vaø Toång Bí thö
Nguyeãn Phuù Troïng.
Xin traân troïng caûm ôn.
(*)Ñaàu ñeà cuûa DÑVNVN
THÔØI LUAÄN

Q
uaù trình thaûo luaän, laáy yù kieán roäng
raõi cuûa nhaân daân ôû trong vaø ngoaøi
nöôùc veà Hieán phaùp 1992 ñaõ dieãn
ra raát phong phuù vaø phöùc taïp, nhöng keát
quaû cho thaáy baûn Hieán phaùp môùi ñaõ ñöôïc
thoâng qua vôùi soá phieáu ñoàng thuaän gaàn nhö
tuyeät ñoái, quaû laø ñieàu baát ngôø vôùi nhieàu
ngöôøi. Thaät ra thì, chaúng coù gì baát ngôø, ñoù
laø söï theå hieän söùc maïnh vaên hoùa Vieät Nam.
Ñeå thaáy roõ ñieàu töôûng nhö baát ngôø neâu
treân, ñoàng thôøi thaáy roõ söùc maïnh vaên hoùa
Vieät Nam, caàn phaûi tìm hieåu caû quaù trình töø
tröôùc, trong vaø sau Ñaïi hoäi laàn thöù XI cuûa
Ñaûng, cuõng nhö nhöõng dieãn bieán töø tröôùc
vaø trong quaù trình thaûo luaän Hieán phaùp
1992 ôû Quoác hoäi khoùa XIII, nhaát laø nhöõng
dieãn bieán veà thöïc traïng ñaát nöôùc töø sau Ñaïi
hoäi XI cuûa Ñaûng ñeán nay.
1.Nhôù laïi, thôøi kyø dieãn ra Ñaïi hoäi XI cuûa
Ñaûng, chuùng ta coù theå thaáy nhieàu ñieàu
khoâng bình thöôøng, khieán cho Ñaïi hoäi ñaày
soùng gioù, phöùc taïp, töôûng coù theå thay ñoåi
ñöôøng loái phaùt trieån ñaát nöôùc. Traùi vôùi muïc
tieâu xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi, moät soá caùn
boä, ñaûng vieân, trong ñoù coù caû nhöõng caùn
boä, ñaûng vieân caáp cao, ñaõ ñöa ra quan
ñieåm khoâng coi kinh teá quoác doanh laø chuû
ñaïo, neâu yù kieán sôû höõu tö nhaân môùi laø coäi
nguoàn caûm höùng, laø ñoäng löïc cho söï phaùt
trieån. Quan ñieåm treân khoâng chæ dieãn ra
tröôùc Ñaïi hoâi maø caû trong Ñaïi hoäi XI cuûa
Ñaûng, do ñoù môùi coù bieåu quyeát veà vaán ñeà
naøy. Ñoù laø caùi côù ñeå sau Ñai hoäi, coù ngöôøi
nhaân danh moät vieän nghieân cöùu vieát caû moät
cuoán saùch xuyeân taïc, cho raèng Ñaïi hoäi XI
ñaõ thaønh coâng ôû choã töø boû con ñöôøng phaùt
trieån chuû nghóa xaõ hoäi vôùi ña soá phieáu aùp
ñaûo töø boû quan ñieåm nhaø nöôùc chieám höõu
tö lieäu saûn xuaát chuû yeáu, vaø kinh teá nhaø
nöôùc ñoùng vai troø chuû ñaïo, nghóa laø töø boû
moät trong nhöõng nguyeân lyù quan troïng nhaát
veà chuû nghóa xaõ hoäi treân cô sôû chuû nghóa
Maùc – Leânin vaø tö töôûng Hoà Chí Minh.
Nhöng, ngay sau Ñaïi hoäi XI cuûa Ñaûng,
moät Nghò quyeát môùi ra ñôøi – Nghò quyeát Hoäi
nghò Trung öông 4 (khoùa XI) vôùi yù kieán neâu
roõ: moät boä phaän khoâng ít caùn boä, ñaûng vieân
thoaùi hoùa, bieán chaát veà tö töôûng, ñaïo ñöùc,
loái soáng. Tieáp sau ñoù, laø Nghò quyeát 03 cuûa
Boä Chính trò veà vieäc tieáp tuïc ñaåy maïnh cuoäc
vaän ñoäng hoïc taäp vaø laøm theo taám göông
ñaïo ñöùc Hoà Chí Minh. Ñoù laø chöa noùi ñeán
nhöõng quyeát saùch heát söùc quan troïng veà toå
chöùc vaø caùn boä, nhö vieäc khoâi phuïc laïi Ban
Noäi chính vaø Ban Kinh teá Trung öông, ñaëc
bieät laø vieäc coâng khai hoùa nhieàu vieäc cuûa
Ñaûng ñeå daân bieát, daân baøn vaø daân coù theå
kieåm tra, giaùm saùt söï laõnh ñaïo ñuùng ñaén
Baûn Hieán phaùp môùi vaø söùc maïnh vaên hoùa
Vieät Nam thôøi kyø hoäi nhaäp quoác teá
THAØNH DUY
(Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam)
D IEÃN ÑAØN

cuûa Ñaûng.
Nhöõng vieäc laøm ñaëc bieät ñoù ñaõ theå hieän
ba ñieàu cô baûn caàn ñöôïc ghi nhaän, maø theo
toâi, ñeàu laø bieåu hieän cuûa söùc maïnh vaên hoùa
Vieät Nam.
Moât laø, vieäc BCH Trung öông Ñaûng ra
Nghò quyeát Hoäi nghò Trung öông 4 (Khoùa
XI) vôùi chuû tröông pheâ bình vaø töï pheâ bình
nghieâm khaéc trong Ñaûng, töø Trung öông
ñeán ñòa phöông. Ñieàu ñoù theå hieän Ñaûng ta
thöïc hieän ñieàu Baùc Hoà ñaõ noùi veà Ñaûng:
“Moät Ñaûng maø giaáu dieám khuyeát ñieåm cuûa
mình laø moät Ñaûng hoûng. Moät Ñaûng coù gan
thöøa nhaän khuyeát ñieåm cuûa mình, vaïch roõ
nhöõng caùi ñoù, vì ñaâu maø coù khuyeát ñieåm
ñoù, xeùt roõ hoaøn caûnh sinh ra khuyeát ñieåm
ñoù, roài tìm moïi caùch ñeå söûa chöõa khuyeát
ñieåm ñoù. Nhö theá laø moät Ñaûng tieán boä,
maïnh daïn, chaéc chaén, chaân chính
(1)
. Vôùi
Nghò quyeát Hoäi nghò Trung öông 4 (Khoùa
XI) vaø nhöõng vieäc laøm sau ñoù, chöùng toû
Ñaûng ta chöa hoûng, khoâng giaáu khuyeát
ñieåm. Thaáy roõ thöïc traïng xuoáng caáp
nghieâm troïng veà tö töôûng, ñaïo ñöùc, loái soáng
cuûa moät boä phaän khoâng nhoû caùn boä, ñaûng
vieân, chaéc chaén Ban Chaáp haønh TW cuõng
thaáy caû nhöõng khuyeát ñieåm cuûa mình, vaø toû
roõ yù chí, quyeát taâm söûa chöõa nhöõng khuyeát
ñieåm, yeáu keùm ñoù.
Hai laø, vieäc ñaåy maïnh cuoäc vaän ñoäng
hoïc taäp vaø laøm theo taám göông ñaïo ñöùc Hoà
Chí Minh, ñoàng thôøi vôùi vieäc thöïc hieän Nghò
quyeát Hoäi nghò Trung öông 4 (khoùa XI),
chöùng toû Ban Chaáp haønh TW ñaõ baét ñaàu
thaáu hieåu vaø quaùn trieät phöông phaùp laøm
vieäc bieän chöùng maø Hoà Chí Minh ñaõ khaúng
ñònh tính öu vieät cuûa hoïc thuyeát Maùc. Ñoù
cuõng laø ñieàu Hoà Chí Minh ñaõ noùi vaø laøm:
Muoán naâng cao ñaïo ñöùc caùch maïng phaûi
quyeát taâm choáng chuû nghóa caù nhaân, nhö
baøi baùo Ngöôøi vieát luùc saép ñi xa. Cuõng vaäy,
muoán thöïc hieän thaønh coâng Nghò quyeát Hoäi
nghò Trung öông 4 (khoùa XI) phaûi hoïc taäp
vaø laøm theo taám göông ñaïo ñöùc Hoà Chí
Minh. Ñoù laø hai vieäc khaùc nhau, nhöng gaén
lieàn vôùi nhau trong moái quan heä bieän
chöùng. Ñaûng vieân, nhaát laø ñaûng vieân caáp
cao, maø suy thoaùi tö töôûng, ñaïo ñöùc vaø loái
soáng thì laøm sao laõnh ñaïo ñöôïc Nhaø nöôùc
phaùp quyeàn cuûa daân, do daân vaø væ daân. Moái
quan heä giöõa Ñaûng laõnh ñaïo, Nhaø nöôùc
quaûn lyù vaø Daân laø chuû, laø moái quan heä bieän
chöùng, bieåu hieän cuûa söùc maïnh vaên hoùa vaø
chæ quaùn trieät ñöôïc phöông phaùp laøm vieäc
bieän chöùng, chuùng ta môùi thaáy vaø thöïc hieän
ñuùng nhöõng noäi dung cô baûn noùi treân.
Ba laø, vieäc coâng khai hoùa nhieàu chuû
tröông cuûa Ñaûng, keå caû vieäc pheâ bình vaø töï
pheâ bình trong Ñaûng tröôùc nhaân daân, ñeå
nhaân daân bieát, nhaân daân baøn vaø kieåm tra,
giaùm saùt, laø moät vieäc môùi, tröôùc ñaây noùi
nhieàu, nhöng laøm coøn raát ít. Ñoù laø haønh vi
vaên hoùa, theå hieän söùc maïnh vaên hoùa Vieät
Nam. Chính laø nhôø ba quyeát taâm neâu treân,
nhieàu dieãn bieán trong Quoác hoäi, Chính phuû
ñeán caùc Ban, Boä, ngaûnh ôû Trung öông vaø
ñòa phöông vaø caû daân toäc, ñaõ coù nhöõng
hoaït ñoäng khôûi saéc hôn, theå hieän quyõ ñaïo
tích cöïc theo tö töôûng Hoà Chí Minh veà con
ñöôøng gaén ñoäc laäp daân toäc vôùi chuû nghóa
xaõ hoäi.
2. Nhöõng soùng gioù trong quaù trình thaûo
luaän, thoâng qua Hieán phaùp 1992 söûa ñoåi vaø
boå sung trong Quoác hoäi khoùa XIII ñaõ phaûn
aûnh nhöõng dieãn bieán töø trong Ñaûng. Roõ
raøng, nhieàu vieäc laøm cuûa Quoác hoäi khoùa
XIII ñaõ phaûn aûnh quyeát taâm cuûa Trung
öông Ñaûng trong vieäc pheâ vaø töï pheâ, vieäc
DIEÃN ÑAØN

coâng khai hoùa nhöõng vieäc trong Quoác hoäi
cho daân bieát, daân baøn vaø daân kieåm tra,
giaùm saùt. Nhöõng yù ñoà muoán nhaân cô hoäi
söûa ñoåi Hieán phaùp 1992 ñeå tìm caùch “dieãn
bieán hoøa bình”, thay ñoåi baûn chaát cheá ñoä,
xuaát hieän caû ôû trong vaø ngoaøi nöôùc, ñeàu
thaát baïi; Nhöõng suy tö, thieáu kieân ñònh laäp
tröôøng cuûa nhöõng ngöôøi suy thoaùi veà tö
töôûng, ñaïo ñöùc, loái soáng… ñeàu ñöôïc nhaän
thöùc laïi. Cho neân, töø choã yù kieán coøn raát
phaân taùn,ñeán choã baûn Hieán phaùp ñöôïc
thoâng qua taïi Quoác hoäi vôùi soá phieáu ñoàng
thuaän gaàn nhö tuyeät ñoái, laø caû quaù trình voâ
cuøng phöùc taïp, nhöng cuoái cuøng ñaõ theå
hieän söùc maïnh vaên hoùa Vieät Nam, bieåu
hieän roõ tinh thaàn ñoaøn keát, ñaïi ñoaøn keát,
chuû nghóa yeâu nöôùc ñuùng ñaén vaø caû ñöùc
ñoä, taøi ba cuûa nhöõng caùn boä caáp cao cuûa
Ñaûng trong vieäc laéng nghe yù kieán nhaân
daân, bieát döïa vaøo daân vaø coi daân laø goác,
khoâng chæ trong moïi vieäc cuûa ñaát nöôùc maø
caû vieäc xaây döïng, chính ñoán laïi Ñaûng. Ñoù laø
con ñöôøng laõnh ñaïo ñuùùng ñaén, coi vaên hoùa
laø noäi löïc, söùc maïnh vaên hoùa chæ ñöôøng,
nhaát laø vaên hoùa laõnh ñaïo, laø nhöõng noäi
dung coát loõi trong tö duy vaên hoùa Hoà Chí
Minh. Vaên hoùa gaén vôùi moïi ngöôøi, moïi coâng
daân; noùi vaên hoùa laõnh ñaïo laø noùi ñeán noäi löïc
vaên hoùa cuûa moïi ngöôøi, moi coâng daân, chöù
khoâng rieâng cuûa Ñaûng.
Do ñoù, coù theå noùi, baøi hoïc ñaàu tieân, quan
troïng nhaát, ñaõ ñöôïc Hoà Chí Minh vaän duïng
vaø noùi roõ trong nhieàu vaên kieän, tuy chuùng ta
noùi nhieàu, nhöng chöa ñöôïc vaän duïng ñuùng
ñaén, ñoù chính laø baøi hoïc veà söùc maïnh vaên
hoùa Vieät Nam. Chæ ñeán khi ñaát nöôùc ñöùng
tröôùc nhöõng cam go, phöùc taïp, thöû thaùch
quyeát lieät, chuùng ta môùi thaáy heát yù nghóa
cuûa hai chöõ vaên hoùa trong tö duy vaên hoùa
Hoà Chí Minh. Noùi veà yù Ñaûng, loøng Daân
cuõng laø noùi ñeán noäi dung vaên hoùa, bôûi leõ söï
suy thoaùi, bieán chaát cuûa caùn boä, ñaûng vieân,
thöïc chaát cuõng laø söï suy thoaùi, bieán chaát veà
vaên hoùa chính trò, vaên hoùa tö töôûng, vaên
hoùa ñaïo ñöùc. Ñeå thaáy roõ ñieàu ñoù, caàn phaân
bieät nhöõng yù ñoà choáng ñoái cheá ñoä, choáng
ñoái Ñaûng, chuû tröông ña nguyeân vôùi nhöõng
ngöôøi do taàm vaên hoùa coøn thaáp keùm vaø caû
phaåm chaát vaên hoùa suy thoaùi, daãn ñeán
nhöõng khuyeát ñieåm, thaäm chí laø sai laàm
nghieâm troïng. Do ñoù, caàn phaân bieät thaùi ñoä
cuûa ngöôøi choáng ñoái, vôùi ngöôøi suy thoaùi tö
töôûng, ñoàng thôøi caûnh giaùc vôùi nhöõng caùi
goïi laø “yù töôûng môùi” cuûa ñoäng löïc phaùt trieån,
ñeà cao daân chuû voâ nguyeân taéc, baát chaáp
nhöõng nguyeân lyù cô baûn cuûa vieäc xaây döïng
chuû nghóa xaõ hoäi treân cô sôû chuû nghóa Maùc
– Leânin vaø tö töôûng Hoà Chí Minh.
Nhöõng noäi dung coát yeáu nhaát cuûa baûn
Hieán phaùp môùi, chính laø theå hieän yù Ñaûng
loøng Daân, bieåu bieän roõ söùc maïnh vaên hoùa
Vieät Nam. Hieän töôïng phaân taâm trong khi
thaûo luaän Hieán phaùp, chuû yeáu vaøo nhöõng
ñieåm huyeät cuûa ñöôøng loái phaùt trieån chuû
nghóa xaõ hoäi, nhö Ñieàu 4 veà söï laõnh ñaïo
cuûa Ñaûng, veà nhieäm vuï, chöùc naêng cuûa
quaân ñoäi trong vieäc baûo veä Ñaûng, nhaát laø
hieän töôïng yeáu keùm cuûa kinh teá quoác
doanh daãn ñeán ñoøi hoûi tö nhaân hoùa, v. v.
ñeàu laø nhöõng ñieåm huyeät cuûa ñöôøng loái xaây
döïng vaø phaùt trieån chuû nghóa xaõ hoäi Thöû
hoûi, neáu nhöõng ñieåm huyeät aáy thay ñoåi thì
coøn gì laø chuû nghóa xaõ hoäi; Bôûi leõ, laøm gì
coøn chuû nghóa xaõ hoäi, neáu khoâng coù Ñaûng
laõnh ñaïo ñuùng ñaén; laøm gì coøn Ñaûng laõnh
ñaïo, neáu khoâng coù quaân ñoäi trung thaønh vôùi
Ñaûng; laøm gì coøn Nhaø nöôùc cuûa daân, do
daân vaø vì daân, neáu khoâng coù neàn kinh teá
DIEÃN ÑAØN

vöõng maïnh do Nhaø nöôùc chuû ñaïo. Chuùng
ta khoâng ñaùnh giaù thaáp nhöõng ñoùng goùp
cuûa caùc nhaø haûo taâm, ñaëc bieät laø caùc doanh
nghieäp tö nhaân vaø ñoäi nguõ doanh nhaân.
Nhöng, khoâng theå coi hoï chòu traùch nhieäm
tröôùc nhaân daân nhö moät muïc tieâu chuû yeáu
cuûa chuû nghóa xaõ hoäi. Chæ coù moät Ñaûng
thöïc söï vì nöôùc, vì daân, moät Nhaø nöôùc thöïc
söï cuûa daân, do daân vaø vì daân, thì Ñaûng vaø
Nhaø nöôùc aáy môùi coù traùch nhieäm vôùi daân,
môùi coi daân laø tröôùc heát vaø treân heát, vaø
ñöông nhieân, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc aáy môùi
thöïc hieän ñöôïc nhöõng ñieàu Hoà Chí Minh ñoøi
hoûi: “Neáu daân ñoùi, Ñaûng vaø Chính phuû coù
loãi; neáu daân reùt laø Ñaûng vaø Chính phuû coù
loãi; neáu daân doát laø Ñaûng vaø Chính phuû coù
loãi; neáu daân oám laø Ñaûng vaø Chính phuû coù
loãi”
(2)
. Ñoù laø nhaân quyeàn vaø daân quyeàn, gaén
lieàn vôùi neàn daân chuû xaõ hoäi chuû nghóa.
Nhöõng ñieàu ñoù ñaõ ñöôïc khaúng ñònh töø laâu,
nhöng tröôùc ñaây chöa ñöôïc thöïc hieän ñuùng
möùc. Cho duø Hieán phaùp thay ñoåi laàn naøy
cho phuø hôïp vôùi yeâu caàu môùi, nhöng veà
baûn chaát khoâng bao giôø thay ñoåi. Traùi laïi,
Hieán phaùp môùi chæ laøm roõ theâm nhöõng chöùc
naêng thuoäc baûn chaát cuûa moät xaõ hoäi môùi,
nhö Ñaûng phaûi coù traùch nhieäm tröôùc daân vaø
chòu söï kieåm tra, giaùm saùt cuûa nhaân daân;
Nhaø nöôùc thì taát nhieân phaûi vì daân, coi daân
laø treân heát, tröôùc heát vaø coù traùch nhieäm
tröôùc daân. Do ñoù, caùn boä, ñaûng vieân, coâng
chöùc, phaûi laø coâng boäc thaät söï trung thaønh
cuûa nhaân daân chöù khoâng phaûi laø nhöõng
“oâng quan caùch maïng”.
Thaät may, Ñaûng, Nhaø nöôùc vaø Nhaân daân
ta ñaõ naém vöõng ñieàu chuû choát ñoù vaø ñöa
baûn Hieán phaùp môùi ñeán thaønh coâng nhö
nhaân daân mong ñôïi. Ñoù laø thaønh coâng cuûa
söùc maïnh vaên hoùa Vieät Nam, khi vaên hoùa
trôû thaønh neàn taûng tinh thaàn cuûa xaõ hoäi. Ñoù
cuõng laø thaønh coâng cuûa chuû nghóa Maùc –
Leânin vaø tö töôûng Hoà Chí Minh, khi noäi
dung Hieán phaùp môùi ñaõ theå hieän roõ nhöõng
chaân lyù lyù luaän cuûa chuû nghóa xaõ hoäi.
3. Hôn nöõa, coøn phaûi thaáy thöïc teá ñieàu
haønh ñaát nöôùc cuûa Ñaûng, Chính phuû tröôùc
nhöõng mong ñôïi cuûa nhaân daân. Chuùng ta
xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi trong boái caûnh
ñaát nöôùc hoäi nhaäp quoác teá toaøn caàu hoùa tö
baûn chuû nghóa, thì ñöông nhieân, khoâng theå
vaän duïng chuû nghóa Maùc – Leânin vaø tö
töôûng Hoà Chí Minh moät caùch maùy moùc,
giaùo ñieàu. Ñaây cuõng laø tö duy bieän chöùng
duy vaät maø caùc nhaø kinh ñieån cuõng nhö Hoà
Chí Minh ñaõ noùi vaø laøm. Quaû nhö Maùc noùi:
“Söï giaûi phoùng laø moät söï kieän lòch söû chöù
khoâng phaûi söï kieän tö töôûng, vaø noù naûy sinh
ra töø nhöõng ñieàu kieän lòch söû
”(3)
. Ñoù laø tö
duy bieän chöùng, ñoøi hoûi cuûa vaên hoùa, do
vaên hoùa chæ ñöôøng. Cho neân, vieäc chuùng ta
ñoåi môùi vaø hoäi nhaäp quoác teá laø hoaøn toaøn
ñuùng ñaén. Vaán ñeà laø hoäi nhaäp nhö theá naøo
cho coù lôïi cho daân thì laïi laø vieäc phaûi suy
nghó, nhöng suy nghó theo höôùng tích cöïc
vöôn leân vöôït qua nhöõng khoù khaên, thaùch
thöùc, chöù khoâng phaûi theo höôùng tieâu cöïc
theo nhöõng ñoäng cô caù nhaân. Ñuùng laø phaûi
ñuoåi kòp chuû nghóa tö baûn khi chuùng ta
muoán vöôït qua, nhöng ñoàng thôøi phaûi bieát
traùnh xa nhöõng tieâu cöïc cuûa noù, nhö caùch
noùi cuûa Max.Weber. nhaø kinh teá hoïc, xaõ hoäi
hoïc, söû hoïc vaø luaät hoïc, nguôøi Ñöùc
(4)
. Ñieàu
ñoù cuõng coù nghóa laø, chuùng ta vöôït qua chuû
nghóa tö baûn khoâng chæ veà vaät chaát nhö
coâng nghieäp maø tröôùc heát laø veà tinh thaàn,
cuõng laø veà vaên hoùa, maø vaên hoùa chính trò,
vaên hoùa tö töôûng, vaên hoùa ñaïo ñöùc, laø
nhöõng noäi dung coát loõi.
DIEÃN ÑAØN

Hôn theá nöõa, nhöõng ngöôøi ñieàu haønh ñaát
nöôùc coøn phaûi maïnh daïn vaø duõng caûm vöôït
qua nhöõng raøo caûn voán laø haäu quaû tieâu cöïc
cuûa chuû nghóa tö baûn maø chính nhöõng trí
thöùc coù löông taâm trong xaõ hoäi tö baûn, cuõng
phaûi leân aùn.
Ngaøy nay, ai cuõng hieåu nguyeân nhaân
khuûng hoaøng baét nguoàn töø moät nhoùm caùc
nhaø tö baûn taøi chính ñang duøng nhöõng thuû
ñoaïn ñaàu cô taøi chính nhaèm tìm kieám sieâu
lôïi nhuaän. Ñieàu ñoù moät laàn nöõa chöùng minh
khoâng chæ döï baùo cuûa Maùc maø caû Hoà Chí
Minh cuõng sôùm thaáy roõ, nhö Ngöôøi ñaõ töøng
noùi: “Thôøi ñaïi cuûa chuû nghóa tö baûn luõng
ñoaïn cuõng laø thôøi ñaïi cuûa moät nhoùm nöôùc
lôùn do boïn tö baûn taøi chính caàm ñaàu thoáng
trò caùc nöôùc phuï thuoäc”
(5)
. Chính nhoùm
nöôùc lôùn do boïn tö baûn taøi chính caàm ñaàu
aáy laø “Thaày phuø thuyû” khoâng kieåm soaùt noåi
cuûa chuû nghóa tö baûn. Cho neân, khoâng phaûi
laø ngaãu nhieân tình traïng khuûng hoaûng taøi
chính vöøa qua laïi baét ñaàu töø phoá Wall trung
taâm nöôùc Myõ.
Chuùng ta ñang vaän haønh neàn kinh teá
theo cô cheá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi
chuû nghóa, nhöng laïi hoaø nhaäp vôùi theá giôùi
toaøn caàu hoaù tö baûn chuû nghóa, thì roõ raøng
coù söï khoâng aên khôùp giöõa lyù luaän vaø thöïc
tieãn, giöõa noùi vaø laøm. Vaäy laøm theá naøo ñeå
khoâng rôi vaøo nhöõng caùi goïi laø “maâu thuaãn”
coá höõu cuûa chuû nghóa tö baûn, ñeå khoâng bò
chính nhöõng nhaø ñaàu tö laø tö baûn taøi chính
tìm caùch thu lôïi nhuaän toái ña treân moät ñaát
nöôùc coøn ngheøo vaø ñaày khoù khaên nhö nöôùc
ta. Roõ raøng ñieàu ñoù khoâng deã daøng khi hình
thaønh moät chuû thuyeát phaùt trieån theo ñònh
höôùng xaõ hoäi chuû nghóa nhö Vieät Nam.
Lieân heä vôùi ñaát nöôùc ta, chuùng ta coù theå
thaáy nhieàu vieäc sai laø do chuùng ta chöa chuù
yù ñeán quan ñieåm ñuùng ñaén cuûa caùc nhaø
kinh ñieån, ñaëc bieät laø cuûa Hoà Chí Minh.
Ngöôïc laïi, nhieàu vieäc ñuùng cuõng chính laø
do chuùng ta thöïc haønh theo yù töôûng vaên
hoùa chæ ñöôøng, theå hieän roõ lyù luaän vaø tö duy
bieän chöùng cuûa caùc nhaø kinh ñieån. Vaên hoùa
buøng noå, coâng ngheä thoâng tin, nhaát laø kyõ
thuaät soá phaùt trieån…, chuû nghóa tö baûn cuõng
ñöôïc ñieàu chænh theo höôùng tích cöïc,
nhöng cuõng ñang xuaát hieän nhöõng yù ñoà ñen
toái, phaûn aûnh baûn chaát chuû nghóa tö baûn
trong vieäc kinh doanh tieàn teä, kieám lôïi
nhuaän toái ña, daãn ñeán khuûng hoaûng taøi
chính laø ñieàu khoù traùnh. Chæ rieâng vieäc ñoù,
chuùng ta ñaõ thaáy vieäc nhaø nöôùc phaûi quaûn
lyù coù vai troø quan troïng nhö theá naøo trong
ñieàu tieát neàn kinh teá quoùc daân.
Coi vaên hoùa laø neàn taûng tinh thaàn cuûa xaõ
hoäi, vöøa laø muïc tieâu, vöøa laø ñoäng löïc cuûa
phaùt trieån, cuõng coù nghóa laø coi vaên hoùa coù
khaû naêng chæ ñöôøng cho quoác daân ñi trong
hoaøn caûnh khoù khaén nhaát, Hoà Chí Minh ñaõ
laõnh ñaïo hai cuoäc khaùng chieán ñeán thaønh
coâng, ñöa nöôùc ta ñeán thaéng lôïi nhö ngaøy
nay. Ñoù laø söùc maïnh vaên hoùa, chaân lyù ñaõ
ñöôïc theá giôùi coâng nhaân. Ngaøy nay, chuùng
ta caàn trôû laïi vôùi baøi hoïc ñoù trong xaây döïng
vaø phaùt trieån beàn vöõng ñaát nöôùc theo ñònh
höôùng chuû nghóa xaõ hoäi.
(1) Hoà Chí Minh Toaøn taäp. Xuaát baûn laàn thöù ba, Nxb.
Chính trò Quoác gia, Haø Noäi, 2011, t.5, tr. 301
(2) Hoà Chí Minh, Toaøn taäp , Sññ , t 9, tr. 518
(3) Maùc vaø Awngghen: Tuyeån taäp, Nxb. Söï that, Haø Noäi,
t.1, tr. 280
(4) Xem: Moät neàn vaên hoùa bieát xaáu hoå, Leâ Sôn dòch, Nxb.
Vaên hoïc, Haø Noäi, 2013, tr. 89
(5) Hoà Chí Minh: Toaøn taäp, Sññ t. 11, tr. 169.
DIEÃN ÑAØN

Thöïc tieãn vaø saùng taïo taùc phaåm muùa
PGS.TS. NSND. LEÂ NGOÏC CANH
(Hoäi ngheä só Muùa Vieät Nam)
N
gheä thuaät muùa caùch maïng Vieät
Nam, ñaõ ñaït nhieàu thaønh töïu theo
doøng chaûy cuûa lòch söû caùch maïng,
ñaùng khích leä vaø töï haøo. Nhöõng thaønh töïu
aáy ñöôïc taïo neân bôûi nhieàu theá heä ngheä só
muùa ñaày taâm huyeát vôùi ngheà, vôùi con
ñöôøng söï nghieäp ñaõ choïn. Coù theå noùi con
ñöôøng aáy, söï nghieäp aáy ñaõ gaén boù vôùi ñôøi
ngöôøi ngheä só luoân phaán ñaáu cho söï
nghieäp muùa caùch maïng Vieät Nam. Nhöõng
ngheä só aáy coù theå quy thaønh 5 theá heä ngheä
só , luoân baùm saùt vôùi thöïc tieãn, gaén boù vôùi
thöïc tieãn ñeå saùng taïo thaønh coâng nhieàu
taùc phaåm muùa coù giaù trò.
Theá heä thöù nhaát: Theá heä ñaàu tieân
tham gia cuoäc khaùng chieán choáng Phaùp
vaø choáng Myõ. Nay laø theá heä U80.
Theá heä thöù hai: Theá heä chuyeån tieáp,
thôøi kyø xaây döïng xaõ hoäi chuû nghóa ôû mieàn
Baéc vaø choáng Myõ cöùu nöôùc. Nay laø theá heä
U70.
Theá heä thöù ba: Sau giaûi phoùng, thoáng
nhaát ñaát nöôùc. Nay laø theá heä U60.
Theá heä thöù tö: Thôøi kyø xaây döïng ñaát
nöôùc. Nay laø theá heä U50.
Theá heä thöù naêm: Theá heä treû, thôøi kyø
hoäi nhaäp, giao löu vaên hoùa, thôøi môû cöûa.
Nay laø theá heä U30.
Song, coù moät ñieàu quan troïng laø caùc
theá heä ngheä só ñeàu tröôûng thaønh trong
thöïc tieãn caùch maïng Vieät Nam. Chính thöïc
tieãn naøy ñaõ laø nguoàn caûm höùng voâ taän ñeå
ngheä só saùng taïo nhöõng taùc phaåm muùa coù
söùc soáng, coù hôi thôû cuûa thôøi ñaïi. Nhöõng
theá heä ngheä só aáy, nhöõng taùc phaåm aáy naûy
maàm töø thöïc tieãn ñeå saùng taïo, ñi leân töø
thöïc tieãn, thaønh coâng töø thöïc tieãn.
Thöïc tieãn vôùi khaùi nieäm, noäi haøm roäng,
laø taát caû nhöõng söï kieän, nhöõng nhaân vaät,
taát caû nhöõng dieãn bieán trong ñôøi soáng cuûa
chuùng ta, toàn taïi quanh ta. Tieáp caän thöïc
tieãn coù nhieàu caùch, nhieàu höôùng khaùc
nhau, cuõng töø ñoù caùc ngheä só coù söï rung
caûm, saùng taïo khaùc nhau. Coù theå keå ñeán
nhöõng caùch tieáp caän thöïc tieãn sau:
- Ñi söu taàm, thaâm nhaäp thöïc tieãn cuûa
cuoäc soáng, töùc laø ñi ñieàu tra thöïc ñòa.
- Nghieân cöùu, söu taàm töø mó thuaät, khaûo
coå (tranh töôïng).
- Nghieân cöùu, söu taàm töø vaên hoïc (tieåu
thuyeát, truyeän coå tích, vaên, thô).
1. Tieáp caän thöïc tieãn töø söu taàm
nghieân cöùu ñieàn daõ thöïc ñòa.
Töø nhöõng lónh vöïc, noäi dung thöïc tieãn
coù vai troø raát quan troïng trong vieäc caûm
höùng ñeå xaây döïng nhöõng taùc phaåm muùa
coù taâm hoàn daân toäc, coù hôi thôû thôøi ñaïi.
Khi tieáp caän thöïc tieãn ñuùng höôùng seõ ñem
laïi söï thaønh coâng cho taùc phaåm muùa.
Töø nhöõng caùch tieáp caän thöïc tieãn seõ
giuùp cho chuùng ta khaûo cöùu nhöõng taùc
phaåm muùa coù coäi nguoàn töø thöïc tieãn, ñieàn
daõ.
Muùa muøa hoa ban nôû (Muùa noùn, toäc
DIEÃN ÑAØN

ngöôøi Thaùi).
Coá Ngheä só nhaân daân Ñoã Minh Tieán ñaõ
coù gaàn hai thaùng ñi söu taàm, nghieân cöùu
muùa Thaùi vuøng Taây Baéc ñeå saùng taïo
thaønh coâng muùa Muøa hoa Ban nôû. Taùc
phaåm ñeå ñôøi vôùi söï saùng taïo ñoäc ñaùo, aán
töôïng laø hình töôïng hoa ban nôû, nhöõng
chieác noùn töôïng tröng cho nhöõng caùnh
hoa ban ñoùn chaøo bình minh. (AÛnh)
Muùa Boâng hoa ñaàu xuaân (muùa oâ, toäc
ngöôøi Moâng).
Coá Ngheä só öu tuù Nguyeãn Minh Hieán,
ñaõ coù thôøi gian ñi söu taàm, nghieân cöùu
muùa ngöôøi Moâng vaø söï quan saùt sinh hoaït
cuûa toäc ngöôøi Moâng. Töø söï söu taàm, quan
saùt thöïc tieãn thaåm thaáu trong taâm hoàn
ngöôøi ngheä só. Töø söï quan saùt daùng nhöõng
coâ gaùi Moâng, cuøng vôùi chaát lieäu muùa
Moâng vaø chieác oâ cuûa caùc coâ gaùi che naéng,
che möa, Coá Ngheä só öu tuù Nguyeãn Minh
Hieán ñaõ saùng taïo thaønh coâng taùc phaåm
muùa Boâng hoa ñaàu xuaân raát thaønh coâng.
Muùa Ca Tu (Toäc ngöôøi Ca Tu)
Ngheä só öu tuù Ngaân Quyù ñaõ coù thôøi gian
ñi nghieân cöùu muùa caùc daân toäc vuøng Taây
Nguyeân (qua caùc ngheä nhaân taäp keát).
Cuøng keát hôïp vôùi Ngheä só nhaân daân Thaùi
Ly, vôùi söï töôûng töôïng phong phuù, ñoäc
ñaùo hai ngheä só ñaõ saùng taïo raát thaønh
coâng taùc phaåm muùa Ca Tu, taùc phaåm ñeå
ñôøi, ñeå laïi aán töôïng toát ñeïp trong coâng
chuùng trong vaø ngoaøi nöôùc.
Muùa Quaït Chaêm (toäc ngöôøi Chaêm)
Ngheä só nhaân daân Nguyeãn Thò Hieån ñaõ
coù nhieàu laàn nghieân cöùu muùa Chaêm, cuøng
vôùi söï tö duy, töôûng töôïng ñaõ saùng taïo
thaønh coâng taùc phaåm muùa Quaït Chaêm, coù
daáu aán taâm hoàn daân toäc, coát caùch daân toäc
Chaêm. Ñoù laø moät trong nhöõng taùc phaåm
thaønh coâng cuûa Ngheä só nhaân daân Nguyeãn
Thò Hieån. Taùc phaåm ñaõ ñeå laïi aán töôïng
trong coâng chuùng trong vaø ngoaøi nöôùc.
Muùa Tieáng chuoâng ngaøy hoäi (Toäc
ngöôøi Dao).
Ngheä só nhaân daân Vuõ Hoaøi, coù haøng
chuïc naêm cuûa tuoåi treû gaén boù vôùi mieàn
Taây Baéc, soáng trong kho taøng muùa mieàn
Taây Baéc. Do vaäy voán muùa mieàn Taây Baéc
vôùi ngheä só laø quyù giaù, neân ngheä só nhaân
daân Vuõ Hoaøi ñaõ coù haøng loaït taùc phaåm
muùa ra ñôøi giaàu tính daân toäc. Trong ñoù
phaûi keå ñeán taùc phaåm muùa Tieáng chuoâng
ngaøy hoäi.
Muùa Tieáng chuoâng ngaøy hoäi ñaõ phaùt
huy nhöõng ñaëc tröng, chaát lieäu muùa Dao
ñöôïc hoäi tuï trong taùc phaåm naøy, ñeå laïi aán
töôïng toát ñeïp trong coâng chuùng.
Muùa Troáng Taây Nguyeân (toäc ngöôøi Banar)
Ngheä só nhaân daân YBrôm, toäc ngöôøi
Banar, sinh ra vaø lôùn leân töø queâ höông ñaát
meï, vaø thaønh ñaït töø neàn ngheä thuaät muùa
vuøng Taây Nguyeân trong phuù, ñoäc ñaùo. Töø
kho taøng muùa quyù giaù aáy, Ngheä só nhaân
daân YBrôm ñaõ saùng taïo thaønh coâng muùa
Troáng Taây Nguyeân (muùa ba ngöôøi).
Muùa Troáng Taây Nguyeân ñöôïc phaùt trieån
chuû yeáu töø chaát lieäu muùa troáng cuûa ngöôøi
Banar. Taùc phaåm ñeå laïi aán töôïng trong
coâng chuùng. Taùc phaåm ñaäm ñaø tính daân
toäc, taâm hoàn daân toäc.
Muùa Bieån vaø löûa queâ toâi
Ngheä só nhaân daân Leâ Ngoïc Canh ñaõ coù
nhieàu laàn nghieân cöùu thöïc ñòa, tìm hieåu veà
coâng nghieäp daàu khí. Töø hình aûnh ngoïn
löûa daàu khí vuït saùng in hình treân soùng
bieån meânh moâng, ñaõ laø hình töôïng chuû
ñaïo ñem laïi caûm xuùc vaø söï töôûng töôïng
DIEÃN ÑAØN

cuûa taùc giaû ñeå taïo döïng
taùc phaåm muùa ñem laïi
aán töôïng trong coâng
chuùng.
Ñoù laø söï caùch ñieäu
taám luïa lôùn maøu xanh
laøm soùng bieån vaø taám
luïa maøu ñoû taïo thaønh
ngoïn löûa daàu khí soi
boùng giöõa bieån khôi
meânh moâng löôïn soùng.
2. Tieáp caän thöïc
tieãn töø mó thuaät khaûo
coå
Töø nhöõng böùc tranh, pho töôïng coù yeáu
toá muùa, hình töôïng muùa nhieàu ngheä só ñaõ
caûm höùng, saùng taïo thaønh nhöõng taùc
phaåm coù giaù trò cao.
Muùa höùng döøa (toäc ngöôøi Vieät)
Tranh höùng döøa laø moät böùc tranh daân
gian ñaëc saéc, noåi troäi trong kho taøng tranh
daân gian Vieät Nam. Töø böùc tranh aáy, Ngheä
só nhaân daân Leâ Ngoïc Cöôøng ñaõ saùng taïo
raát thaønh coâng taùc phaåm muùa Höùng Döøa
ñeå laïi aán töôïng raát ñeïp trong coâng chuùng
Vieät Nam vaø baïn beø treân theá giôùi. Vôùi söï
nghieân cöùu, am hieåu vaø giaøu trí töôûng
töôïng ñaõ taïo neân taùc phaåm ngheä thuaät
ñoäc ñaùo. Töø noäi dung, hình töôïng, ñaëc
ñieåm, tính caùch, baûn chaát thaåm mó cuûa
tranh höùng döøa ñaõ haøm chöùa trong taùc
phaåm cuøng teân, taùc phaåm muùa Höùng Döøa.
Muùa khaùt voïng (toäc ngöôøi Chaêm)
Ngheä só nhaân daân Ñaëng Huøng coù nhieàu
naêm gaén boù, ñaém mình ôû xöù sôû Champa
ñeå tìm kieám kho taøng muùa Chaêm. Vôùi taâm
huyeát, trí tueä vaø giaàu trí töôûng töôïng,
Ngheä só nhaân daân Ñaëng Huøng ñaõ saùng taùc
haøng loaït taùc phaåm phaùt trieån töø chaát lieäu
muùa Chaêm ñeå laïi aán töôïng toát ñeïp cho
coâng chuùng.
Muùa khaùt voïng laø moät taùc phaåm ñaëc
saéc cuûa Ngheä só nhaân daân Ñaëng Huøng,
tieáp caän thöïc tieãn, töø nhöõng pho töôïng coå
muùa Chaêm. Ngheä só nhaân daân Ñaëng Huøng
ñaõ bieán nhöõng töôïng ñaù coå nhö Apsara,
Xiva, … bieán nhöõng töôïng ñaõ thaønh nhöõng
töôïng ñaù bieát noùi, coù hoàn, coù söùc soáng, ñoù
laø muùa Khaùt Voïng.
Muùa Khuùc bieán taáu töø pho töôïng coå
Töø nhöõng aûnh, nhöõng pho töôïng ñaù coå,
coù yeáu toá muùa, taïo hình muùa, vôùi söï quan
saùt tinh teá, giaàu tö duy, töôûng töôïng Ngheä
só nhaân daân ÖÙng Duy Thònh ñaõ saùng taïo
raát thaønh coâng taùc phaåm muùa Khuùc bieán
taáu töø pho töôïng coå
Töôïng muùa coå Chaêm ñaõ coù nhieàu taùc giaû
tieáp caän, khai thaùc vôùi nhieàu goùc ñoä vaø rung
caûm khaùc nhau. Ngheä só nhaân daân ÖÙng Duy
Thònh ñaõ töï tìm cho mình caùch tieáp caän
rieâng vôùi thuû phaùp, keát caáu, taïo hình, toå hôïp
muùa khaù ñoäc ñaùo. Taùc phaåm raát roõ neùt tính
daân toäc, tính hieän ñaïi vaø nhieàu taïo hình bieán
ñoåi, taïo hình, ñoäng taùc phong phuù, ña daïng,
giaàu tính thaåm mó.
DIEÃN ÑAØN

Taùc phaåm muùa Khuùc bieán taáu töø pho
töôïng coå, laø moät trong nhöõng taùc phaån noåi
troäi cuûa taùc giaû ñaõ ñeå laïi aán töôïng toát ñeïp
trong coâng chuùng trong nöôùc vaø quoác teá.
Töø nhöõng pho töôïng muùa coå Champa
ñaõ coù nhieàu ngheä só muùa saùng taïo thaønh
coâng. Ñoù laø taùc phaåm cuûa Ngheä só nhaân
daân Leâ Ngoïc Canh, Nhaø giaùo nhaân daân
Phaïm Minh Phöông, Ngheä só öu tuù Trung
Kieân, Ngheä só öu tuù Minh Vaân…
3. Tieáp caän thöïc tieãn töø vaên hoïc (Vaên
baûn)
Ngheä só nhaân daân Trònh Xuaân Ñònh laø
moät ngöôøi raát thaønh coâng trong vieäc
nghieân cöùu, söu taàm caùc taùc phaåm vaên
hoïc ñeå taïo thaønh nhöõng taùc phaåm kòch
muùa, raát aán töôïng. Tieâu bieåu cho söï
thaønh coâng naøy laø kòch muùa Chò Söù. Töø
noäi dung, hình töôïng, nhaân vaät, xung ñoät,
tính caùch, coát truyeän trong tieåu thuyeát
Hoøn Ñaát, taùc giaû Xuaân Ñònh ñaõ saùng taïo
kòch muùa, vôùi söï thaáu hieåu tieåu thuyeát
Hoøn Ñaát, cuøng vôùi nhöõng suy ngaãm, tö
duy saùng taïo, caáu truùc taùc phaåm kòch
muùa thaønh coâng, phuø hôïp vôùi ñaëc tröng
ngheä thuaät muùa.
Muùa khoaûnh khaéc ñeâm heø (Toäc ngöôøi
Vieät)
Töø coát truyeän truyeän ngaén Chí Pheøo,
Nhaø giaùo öu tuù Nguyeãn Baù Thaùi ñaõ taùi
hieän, choïn loïc caùi coát tinh vaø nhöõng nhaân
vaät ñieån hình cuûa coát truyeän ñeå taïo neân
taùc phaåm muùa Khoaûnh khaéc ñeâm heø. Vôùi
tö duy, saùng taïo môùi, caáu truùc, ngoân ngöõ
môùi ñeå khaéc hoïa tính caùch ñoäc ñaùo cuûa
nhaân vaät Thò Nôû. Thò Nôû laø nhaân vaät hình
töôïng chính yeáu cuûa taùc phaåm, ñaõ ñem laïi
söï thaønh coâng cuûa taùc phaåm, raát aán
töôïng, ñoäc ñaùo.
Kòch muùa Moät thôøi nhôù maõi
Töø taùc phaåm nhật kyù Ñaëng Thuøy Traâm,
Ngheä só nhaân daân Leâ Huaân ñaõ kheùo chaét
loïc nhöõng söï kieän, taâm hoàn, tính caùch cuûa
lieät só Ñaëng Thuøy Traâm caáu taïo thaønh taùc
phaåm kòch muùa: Moät thôøi nhôù maõi. Ngheä só
ñaõ bieán nhöõng doøng chöõ tónh thaønh ngoân
ngöõ muùa ñoäng, raát phuø hôïp vôùi ñaëc tröng
ngheä thuaät muùa.
Moät thôøi nhôù maõi ñaõ ñöôïc daøn döïng
khaù coâng phu, giaøu hình töôïng, giaøu tính
thaåm mó vaø ngoân ngöõ muùa daân toäc hieän
ñaïi. Taùc phaåm ñaõ khaéc hoïa thaønh coâng
nhaân vaät anh huøng Ñaëng Thuøy Traâm. Ñoù
laø moät trong nhöõng taùc phaåm aán töôïng
thaønh coâng cuûa Ngheä só nhaân daân Leâ
Huaân. Taùc phaåm naøy ngheä só Leâ Huaân laø
taùc giaû kòch baûn vaø toång ñaïo dieãn, cuøng
vôùi bieân ñaïo Baù Thaùi, Hoàng Haø.
Thöïc tieãn vaø saùng taïo laø moái quan heä
gaén boù, khoâng theå chia caét trong quaù trình
thöïc hieän taùc phaåm. Noùi caùch khaùc chæ coù
thöïc tieãn, soáng vôùi thöïc tieãn, rung caûm vôùi
thöïc tieãn môùi taïo neân nhöõng taùc phaåm muùa
coù hoàn, coù söùc soáng vaø coù giaù trò, coù tính
nhaân vaên cao caû. Qua nhöõng taùc phaåm treân,
cho thaáy nhöõng taùc phaåm muùa ñeàu ñöôïc
naûy sinh töø thöïc tieãn caùch maïng Vieät Nam.
Thöïc tieãn ñaõ thoåi caùi hoàn vaøo nhöõng taùc
phaåm muùa coù giaù trò, coù nhöõng taùc phaåm ñeå
ñôøi nhôù maõi khoâng ñeå naøo queân.
Ñaëc bieät nhöõng taùc giaû ñaõ boû nhieàu
coâng söùc ñi söu taàm, nghieân cöùu, ñieàn daõ
thöïc ñòa thì coù thaønh coâng, ngoân ngöõ coù
ñòa chæ, coù aán töôïng. Nhöõng taùc phaåm
muùa aáy ñaõ laø nhöõng vieân ngoïc quyù trong
thaønh töïu ngheä thuaät muùa caùch maïng
Vieät Nam.
DIEÃN ÑAØN

1. Trong taùc phaåm vaên hoïc noùi chung,
trong tieåu thuyeát noùi rieâng, gioïng ñieäu thöôøng
mang daáu aán rieâng cuûa nhaø vaên, theå hieän moät
caûm höùng noåi troäi. Trong moät taùc phaåm coù khi
chæ coù moät gioïng ñieäu nhaát quaùn, song chuû
yeáu laø ña gioïng ñieäu tuøy vaøo taâm traïng, thaùi ñoä,
tình caûm, theå hieän moät duïng yù ngheä thuaät, chuû
yeáu laø theå hieän caûm höùng cuûa nhaø vaên tröôùc
ñoái töôïng hieän dieän trong taùc phaåm hoaëc
khoâng coù trong taùc phaåm; caûm höùng cuûa taùc
giaû veà caùc vaán ñeà cuûa ñôøi soáng. Gioïng ñieäu
trong taùc phaåm goùp phaàn taïo neân phong caùch
nhaø vaên; ñeå phaân bieät nhaø vaên naøy vôùi nhaø
vaên khaùc ta cuõng laáy daáu hieäu nhaän bieát töø
gioïng ñieäu taùc phaåm.
Gioïng ñieäu laø hình thöùc haøm chöùa moät noäi
dung nhaát ñònh cuûa taùc phaåm vaên hoïc. Theo
Töø ñieån thuaät ngöõ vaên hoïc: gioïng ñieäu laø
“thaùi ñoä, tình caûm, laäp tröôøng tö töôûng, ñaïo ñöùc
cuûa nhaø vaên ñoái vôùi hieän töôïng ñöôïc mieâu taû
theå hieän trong lôøi vaên quy ñònh caùch xöng hoâ,
goïi teân, duøng töø, saéc ñieäu tình caûm, caùch caûm
thuï xa gaàn, thaân sô, thaønh kính hay suoàng saõ,
ngôïi ca hay chaâm bieám… Gioïng ñieäu phaûn aùnh
laäp tröôøng xaõ hoäi, thaùi ñoä tình caûm vaø thò hieáu
thaåm mó cuûa taùc giaû, coù vai troø raát lôùn trong
vieäc taïo neân phong caùch cuûa nhaø vaên vaø taùc
duïng truyeàn caûm cho ngöôøi ñoïc”[1.tr134]. ÔÛ
moãi moät taùc phaåm vaên chöông, gioïng ñieäu
chính laø moät hieän töôïng ngheä thuaät toaùt ra töø
baûn thaân taùc phaåm vaø mang noäi haøm tö töôûng
- thaåm mó.
Trong vaên xuoâi gioïng ñieäu thöôøng ña daïng,
phong phuù vaø mang tính khaùch quan. Ñaëc bieät
ôû theå loaïi tieåu thuyeát laø theå loaïi taùi hieän ñôøi
soáng moät caùch toáng hôïp, ña daïng, trong söï
bieán chuyeån vaän ñoäng khoâng ngöøng, neân
gioïng ñieäu cuõng luoân thay ñoåi. Moät taùc phaåm
thì vaãn coù gioïng ñieäu chuû ñaïo, beân caïnh ñoù coù
nhöõng gioïng ñieäu khaùc ñan xen, tuøy vaøo söï
kieän, hoaøn caûnh, taâm traïng nhaân vaät, taùc giaû.
Gioïng ñieäu thöôøng göûi gaém moät thoâng ñieäp
ngheä thuaät cuûa nhaø vaên, cuõng coù taùc duïng
khôi gôïi nhöõng tình caûm, caûm xuùc cuûa ngöôøi
CAÛM NHAÄN VEÀ GIOÏNG ÑIEÄU TIEÅU THUYEÁT
GAÕ TEÙP RIU* CUÛA NGUYEÃN BAÉC SÔN
ÑOAØN THÒ THANH THUÛY
(Moùng Caùi - Quaûng Ninh)
N GHIEÂN CÖÙU - TRAO ÑOÅI - PHEÂ BÌNH

ñoïc veà ñoái töôïng trong taùc phaåm.
2. Trong tieåu thuyeát Gaõ Teùp Riu (2013) cuûa
Nguyeãn Baéc Sôn, gioïng ñieäu theå hieän thaät ña
daïng phong phuù, ñan xen nhau trong nhöõng
chöông ñoaïn khaùc nhau, coù khi linh hoaït trong
moät tình huoáng cuï theå. Gioïng ñieäu cuûa tieåu
thuyeát naøy laø gioïng khaùch quan, bình thaûn,
vöøa haøi höôùc, gieãu nhaïi, laïi vöøa chieâm nghieäm
trieát lí, hoaøi nghi. Gioïng ñieäu trong taùc phaåm
luoân luoân thay ñoåi, nhieàu saéc thaùi khaùc nhau,
coù khi töng töûng töôûng nhö ñeán voâ caûm, coù khi
laïi saâu ñaèm, xoùt xa. Ñaèng sau nhöõng gioïng
ñieäu laø taâm huyeát cuûa nhaø vaên tröôùc con ngöôøi
vaø cuoäc soáng.
Gioïng ñieäu phong phuù, ña daïng ñoù laø thaùi
ñoä, tình caûm vaø caû nhöõng day döùt, traên trôû veà
bi kòch cuûa nhöõng caûnh ñôøi, kieáp ngöôøi, trong
ñoù coù caû nhöõng kieáp ngöôøi beù nhoû, moûng
manh soáng trong boùng toái cuûa ñôøi. Gioïng ñieäu
laø moät phöông dieän saéc thaùi thaåm mó cuûa taùc
phaåm, ñoàng thôøi gioïng ñieäu goùp phaàn toâ ñaäm
chaân dung, tính caùch cuûa nhaân vaät trong taùc
phaåm moät caùch haáp daãn, töï nhieân.
Khi ñoïc toaøn boä taùc phaåm Gaõ Teùp Riu ta
baét gaëp moät caùi nhìn töôûng nhö laïnh luøng,
khaùch quan, cuûa ngöôøi nhö ñöùng ngoaøi cuoäc
caâu chuyeän maø keå chuyeän, nhöng ñoù chæ laø caùi
voû ngoân ngöõ haøm chöùa nhöõng haøm löôïng
thoâng tin khaùc ñaày aån yù. Ñoù laø caùch traàn thuaät
thöôøng gaëp trong vaên hoïc ñöông ñaïi ñaëc bieät
trong tieåu thuyeát thöôøng höôùng veà ñôøi soáng
qua thöù ngoân ngöõ ñôøi thöôøng ñaày pha taïp, xoâ
boà, mang tính khaåu ngöõ trong giao tieáp haøng
ngaøy. Ñoù laø ngoân töø ñöôïc söû duïng ngaén goïn
maø coù duïng yù roõ reät, vôùi gioïng ñieäu suoàng saõ,
töï nhieân. Ñaây cuõng laø neùt môùi trong quaù trình
caùc nhaø vaên coá gaéng caùch taân moät caùch maïnh
meõ hình thöùc tieåu thuyeát.
Trong tieåu thuyeát Gaõ Teùp Riu, nhaø vaên coù
yù thöùc hôn veà caùch theå hieän noäi dung so vôùi
hai tieåu thuyeát tröôùc ñaây cuûa oâng. Ñeán Gaõ Teùp
Riu, döôøng nhö tieåu thuyeát cuûa Nguyeãn Baéc
Sôn ñaõ hoøa nhaäp daàn vaøo doøng chaûy vaên
chöông vôùi caùch vieát môùi meû, ngoân ngöõ saùng
taïo ñoäc ñaùo, ñeà taøi raát môùi maëc duø taùc phaåm
vaãn chöa thoaùt ra khoûi hình thöùc vaên chöông
truyeàn thoáng quen thuoäc. Phaûi chaêng, ôû ñaây laø
söï daàn vöôït thoaùt cuûa oâng ñeå höôùng tôùi traøo
löu chung cuûa vaên hoïc ñöông ñaïi. Trong tieåu
thuyeát naøy gioïng ñieäu ñöôïc nhaø vaên söû duïng
nhö moät phöông tieän coù hieäu quaû phuïc vuï cho
vieäc khaéc hoïa tính caùch cuûa caùc nhaân vaät.
Gioïng ñieäu gieãu nhaïi, haøi höôùc trong taùc
phaåm: töø chöông ñaàu cuûa taùc phaåm gioïng
ñieäu chuû yeáu laø gioïng keå khaùch quan, töï nhieân,
nhöng vaãn thaáp thoaùng chaát gieãu nhaïi nheï
nhaøng, phaûi raát tinh môùi caûm nhaän ñöôïc, töø
caùch mieâu taû “côø Ñoaøn tay caàm côø ñoû sao
vaøng huøng duõng, oai phong” cuõng vaäy. Hay
caùch nhaéc laïi lôøi baøi haùt, lôøi phaùt bieåu ñaày hoa
mó, nhöng coù phaàn saùo cuûa Bí thö Quaän Ñoaøn
- Dieäu Thuûy, nhö lôøi gieãu nhaïi ñoái vôùi nhaân vaät
naøy cuûa ngöôøi vieát. Roài nhöõng cöû chæ maø Dieäu
Thuûy theå hieän nhö cuûa moät dieãn vieân trong moät
vôû kòch ñaõ ñöôïc daøn döïng maø toång ñaïo dieãn laø
“ñoàng chí choàng” Xuaân Tuøng. ÔÛ ñoaïn vaên naøy
cuûa tieåu thuyeát gioïng ñieäu ñem laïi hieäu quaû haøi
höôùc khieán ta lieân töôûng nhaân vaät Dieäu Thuûy
phaàn naøo thaáp thoaùng cuûa vai dieãn trong moät
vôû haøi kòch chaâm bieám nheï nhaøng.
Trong ñoaïn mieâu taû ñoàng chí laõnh ñaïo caáp
cao döï cuoäc hoïp toå daân phoá maø taùc giaû laïi
mieâu taû vò naøy laø “noåi höùng reõ vaøo” thì thaät ñaéc
ñòa, taøi tình. Söï im laëng trang troïng khi vò
khaùch baát ngôø naøy hoûi moïi ngöôøi trong cuoäc
hoïp thì laïi ñöôïc mieâu taû laø “ thin thít nhö thòt
naáu ñoâng”, ñaõ taïo neân gioïng ñieäu haøi höôùc ñaëc
bieät. ÔÛ ñaây chính lôøi vaên ñaõ taïo neân gioïng ñieäu
ñoù. Hay caùch phaùt bieåu trong cuoäc hoïp daân
phoá cuûa nhaân vaät laõnh ñaïo caáp cao naøy vöøa
chæ ñaïo, giaùo huaán, laïi coù phaàn giaùo ñieàu cöùng
nhaéc, cuõng laø daùng daáp cuûa moät boä phaän kieåu
ngöôøi daäp khuoân maùy moùc nguyeân taéc, noùi
nhieàu thöïc hieän ít, quan lieâu trong xaõ hoäi.
NGHIEÂN CÖÙU - TRAO ÑOÅI - PHEÂ BÌNH

Gioïng ñieäu chi phoái caùch söû duïng ngoân töø theå
hieän chuû yù cuûa nhaø vaên trong mieâu taû thieân
nhieân, söï kieän, hay nhaân vaät.
Hay trong chöông Ba, nhöõng ñoaïn noùi veà
chuyeän hai vôï choàng Tuøng vaø Thuûy vaãn coøn
ñang thôøi kì “höông löûa maën noàng” (Truyeän
Kieàu), lôøi leõ hoï noùi chuyeän maø taùc giaû söû duïng
laø haøng loaït ngoân töø khieán ngöôøi ñoïc lieân töôûng
tôùi chuyeän chaên goái buoàng the, laø lôùp ngoân töø
ñaày ôõm ôø, aån yù cuûa thaønh ngöõ, chôi chöõ, noùi
laùi. Ñoaïn vaên naøy cuõng nhö trong nhieàu
chöông, ñoaïn khaùc cuûa tieåu thuyeát ñaõ vaän
duïng Truyeän Kieàu vaø thô cuûa Baø Chuùa thô
Noâm - Hoà Xuaân Höông. Taùc giaû coøn duøng raát
nhieàu lôùp töø ñôøi thöôøng raát môùi cuûa cuoäc soáng
hieän ñaïi haøng ngaøy. Chính lôùp töø ñoù ñaõ taïo neân
gioïng ñieäu töï nhieân, suoàng saõ, cuûa ñôøi soáng
sinh hoaït haøng ngaøy, vaø cuõng theå hieän tính
caùch haøi höôùc, dí doûm cuûa nhaân vaät Tuøng, bôûi
nhöõng töø ngöõ ñoù ñöôïc theå hieän qua lôøi nhaân
vaät, coøn thaáp thoaùng caùi chaát dí doûm, haøi höôùc
maø thaâm traàm, saâu saéc cuûa chính nhaø vaên
Nguyeãn Baéc Sôn trong ñôøi soáng thöôøng ngaøy.
Ngoaøi vieäc söû duïng gioïng ñieäu goùp phaàn
khaéc hoïa tính caùch nhaân vaät chính cuûa tieåu
thuyeát laø nhaân vaät Tuøng Teùp Riu ra, gioïng ñieäu
coøn theå hieän tính caùch cuûa nhaân vaät khaùc. Nhö
trong chöông möôøi Hai cuûa taùc phaåm, xuaát
hieän nhaân vaät phuï nhö vai heà trong tích dieãn
cheøo, coù vai troø laøm sinh ñoäng theâm ñeà taøi cuûa
taùc phaåm vaø noåi baät theâm tính caùch cuûa nhaân
vaät chính. Ñoù laø nhaân vaät khoâng coù teân - ngöôøi
thích ñuøa, ngöôøi döôøng nhö luoân luoân laät taåy
nhöõng ñieàu traùi khoaùy, nhöõng söï thaät baèng
nhöõng caùch noùi “chaâm choïc, cöôøi côït, gieãu
nhaïi, chua ngoa, quay quaét, nhöng thoâng minh
trí tueä”. Nhaân vaät naøy so vôùi Tuøng coù phaàn coøn
noùi thaúng “noùi toaïc moùng heo” ra söï thaät, theå
hieän roõ thaùi ñoä vôùi ñoái töôïng noùi. Ngoaøi ra,
nhaân vaät naøy cuõng coù caùch noùi chôi chöõ ñoäc
ñaùo. Nhaø vaên ñöa theâm nhaân vaät naøy ñeå toân
theâm, phuï hoïa cho tính caùch cuûa Tuøng - nhaân
vaät chính cuûa taùc phaåm, laøm noåi baät theâm noäi
dung cuûa caâu chuyeän.
Gioïng ñieäu bình thaûn, töï nhieân, khaùch
quan cuõng laø gam gioïng chuû ñaïo cuûa taùc
phaåm naøy. Nhöng ñoù cuõng chæ laø caùch söû duïng
hình thöùc ñeå theå hieän thaùi ñoä, tình caûm moät
caùch kheùo leùo, töï nhieân cuûa nhaø vaên maø thoâi.
Trong suoát nhöõng ñoaïn coù gioïng ñieäu töï nhieân
ñoù, cuõng chöùa ñaày nhöõng suy tö, tình caûm thaùi
ñoä cuûa nhaø vaên veà nhaân vaät vaø cuoäc ñôøi.
Trong nhöõng chöông sau, khi tình caûm vôï
choàng cuûa Tuøng ngaøy caøng xaáu ñi, baét ñaàu töø
caêng thaúng, ñoái ñaàu trong coâng vieäc daãn tôùi
raïn nöùt quan heä vôï choàng, thì nhöõng lôøi troø
chuyeän hoøa hôïp vui veû tröôùc ñaây, giôø thay
baèng nhöõng ñoái thoaïi khoâ khan, tranh caõi lí söï
veà coâng vieäc nhieàu hôn, coù khi khoâng thoûa
hieäp ñöôïc, coù khi chieán tranh laïnh giöõa hai vôï
choàng. Trong moái quan heä cuûa Tuøng vôùi ñoái
taùc trong coâng vieäc ngaøy caøng ngaët ngheøo
hôn, gioïng vaên trong nhöõng ñoaïn mieâu taû
coâng vieäc ôû cô quan cuûa Tuøng ngaøy caøng
caêng thaúng, gaáp gaùp, gay caán. Nhaân vaät leân
gioïng raên ñe Tuøng trong coâng vieäc ôû chöông
Möôøi laêm, ñöôïc nhaø vaên söû duïng ngoân töø cuõng
ngaén goïn, maø ñaày söùc gôïi saéc thaùi, thaùi ñoä cuûa
ngöôøi noùi, ôû nhöõng caâu vaên ñaäm ñaëc töø taïo
hình, nhö nhöõng caâu thô ngaén: “Keû caû/ Tròch
thöôïng/ Kheänh khaïng/ Khinh khænh/ Kheà khaø/
Khoâ khoác/ Laïnh tanh”.
Caùch söû duïng gioïng ñieäu ôû ñaây töôûng nhö
raát laïnh luøng, khaùch quan, voâ tö maø laïi chöùa
ñaày xuùc caûm, thaùi ñoä cuûa ngöôøi theå hieän. Noù
gôïi leân ñaày ñuû chaân dung vôùi cöû chæ, thaùi ñoä,
aùnh maét, ngöõ ñieäu noùi cuûa nhaân vaät maø chæ
caàn xuaát hieän qua gioïng noùi laø Tuøng caûm nhaän
ñöôïc ngay.
Gioïng ñieäu chieâm nghieäm, suy tö trieát lí
cuõng laø gioïng ñieäu thöôøng gaëp trong nhieàu tieåu
thuyeát ñöông ñaïi noùi chung vaø trong tieåu
thuyeát naøy noùi rieâng. Bôûi vì thoâng qua taùc
phaåm, nhöõng con ñeû tinh thaàn cuûa nhaø vaên

bao giôø cuõng ñöôïc göûi gaém nhöõng thoâng ñieäp
veà cuoäc ñôøi cuûa taùc giaû. Trong tieåu thuyeát Gaõ
Teùp Riu, gioïng ñieäu chieâm nghieäm, trieát lí, suy
tö ñöôïc theå hieän chuû yeáu qua suy nghó, caùi
nhìn cuoäc ñôøi, vaø nhöõng lôøi ñoái thoaïi, ñoäc
thoaïi. Ñaëc bieät laø nhöõng ñoaïn nhaân vaät Tuøng
tranh luaän veà chuyeän ñôøi, chuyeän coâng vieäc
vôùi Dieäu Thuûy ôû gia ñình vaø phaûn bieän vôùi ñoái
taùc trong coâng vieäc ôû cô quan. Nhöõng ñoaïn
vaên nhaân vaät lí giaûi, suy tö, tranh luaän veà cuoäc
ñôøi, coâng vieäc… theå hieän söï hieåu bieát thoâng tueä,
uyeân baùc cuûa ngöôøi trí thöùc coù beà daøy kinh
nghieäm trong coâng vieäc, coù khi laø caû nhöõng döï
baùo veà caùc vaán ñeà vaên hoùa nhö vaán ñeà quaûn
lí chuøa chieàn, cô cheá chính saùch xaõ hoäi. Ñoù laø
nhöõng vaán ñeà maø nhaø vaên Nguyeãn Baéc Sôn,
ngöôøi coâng daân coù traùch nhieäm saâu saéc tröôùc
caùc vaán ñeà cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi, vôùi moät khaùt
voïng maïnh meõ vì söï tieán boä xaõ hoäi thöôøng traên
trôû, day döùt, vöôït leân treân cao hôn caùi gieãu
nhaïi, haøi höôùc, dí doûm trong taùc phaåm naøy.
Nhöõng ñoaïn maø Tuøng phaûn bieän ñoái thoaïi vôùi
nhöõng nhaân vaät khaùc, maø coù khi ñoù laø ñoäi quaân
töôûng nhö “binh huøng töôùng maïnh” ñònh ñeø
beïp ñoái phöông, nhöng keát cuïc laïi thaát traän beõ
baøng, cho thaáy Tuøng laø con ngöôøi trí thöùc tuy
Teùp Riu nhöng coù taøi naêng vaø baûn lónh nghò löïc
soáng. Ñoù cuõng laø nhöõng daãn chöùng cho thaáy
chaát coâng daân theå hieän raát roõ trong con ngöôøi
nhaø vaên Nguyeãn Baéc Sôn, vì oâng göûi gaém suy
nghó cuûa chính mình trong ñoù. Tieåu thuyeát naøy
tuy ñaõ chuyeån ñeà taøi thuoäc taâm lí xaõ hoäi nhöng
vaãn laø taùc phaåm noái tieáp veà tieåu thuyeát luaän ñeà
cuûa oâng töø Luaät ñôøi vaø cha con vaø Löûa ñaéng.
Trong taùc phaåm, coù nhieàu ñoaïn anh noùi veà caùc
vaán ñeà xaõ hoäi trong vaø ngoaøi nöôùc, Ñoâng Taây
Kim Coå vôùi gioïng ñieäu vöøa coù tính chaát töï söï
vöøa laø lôøi trieát lí, suy tö veà ñoái töôïng noùi tôùi, theå
hieän taàm hieåu bieát vaø söï traûi ñôøi cuûa Tuøng ôû
nhieàu lónh vöïc, ñoàng thôøi cuõng theå hieän moät
“voán soáng khoång loà”cuûa nhaø vaên Nguyeãn Baéc
Sôn - theo caùch noùi cuûa Ma Vaên Khaùng, coù
theå cuõng khoâng phaûi laø hôi quaù.
Söï thay ñoåi linh hoaït caùc saéc thaùi gioïng
ñieäu khaùc nhau cuõng laø moät thaønh coâng cuûa
Nguyeãn Baéc Sôn trong tieåu thuyeát naøy, ñan
xen beân caïnh gioïng khaùch quan, bình thaûn vaø
gieãu nhaïi, haøi höôùc, hoùm hænh, ôû caùc chöông
ñoaïn khaùc, coøn coù gioïng ñieäu tröõ tình, saâu laéng
vaø xoùt xa thöông caûm saâu saéc. Ñoaïn hoài töôûng
cuûa Tuøng veà ñöùa con hi sinh trong moät traän
ñaùnh ngoaøi bieån trong chöông Möôøi laø moät
daãn chöùng ñieån hình. ÔÛ ñoaïn vaên naøy ta baét
gaëp caùch söû duïng ngoân töø khaùc xa vôùi nhöõng
caùch chôi chöõ, vaän duïng ngoân ngöõ daân gian
raát ñaëc bieät trong taùc phaåm cuûa nhaø vaên. ÔÛ
ñaây ngoân ngöõ raát gaàn guõi, nhöõng lôøi vaên nhö
ñöôïc thoát ra töø tình caûm cuõng raát saâu ñaèm cuûa
nhaân vaät Tuøng. Gioïng ñieäu tröõ tình theå hieän söï
ñoàng caûm taâm tö vôùi con trai cuûa nhaân vaät
Tuøng: “Töï nhieân anh nhôù con voâ cuøng. Anh
mang nhaät kí noù ra, vöøa ñoïc vöøa khoùc”. Hay
caùch nhaø vaên trích caû nhöõng ñoaïn nhaät kí daøi
cuûa thaèng Laâm, ta nhö thaáy Tuøng ñang laät
töøng trang quaù khöù ñeå hieåu vaø nhôù thöông con
nhieàu hôn. Trong lôøi tröõ tình ngoaïi ñeà veà
nhöõng suy nghó traûi nghieäm cuûa con ñaõ laïi ñan
xen nhöõng suy tö chieâm nghieäm, böøng ngoä
cuûa Tuøng “Mình ngoài trong phoøng coù maùy laïnh
theá naøy…hoùa ra cuõng chöa töøng neám gian khoå
nhö noù”. Gioïng ñieäu tröõ tình saâu laéng theå hieän
neùt khaùc trong tính caùch cuûa nhaân vaät laø tình
caûm raát saâu trong taâm hoàn ngöôøi cha töôûng
nhö chæ bieát lí leõ gang theùp saéc saûo, cöùng raén,
raát baûn lónh tröôùc cuoäc ñôøi cuõng luoân khao khaùt
tình ngöôøi vôùi nhöõng giaù trò beàn vöõng vónh
haèng cuûa cuoäc soáng laø gia ñình, tình caûm vôùi
ngöôøi thaân. Nhaø vaên ñaõ ñeå cho lôøi keå cuûa
ngöôøi keå ôû ngoâi thöù nhaát laø nhaân vaät “toâi”, theå
hieän söï töï baøy toû noãi loøng vaø traûi nghieäm, khieán
saéc thaùi tröõ tình caøng thieát tha, saâu laéng. Ngoân
ngöõ ôû ñaây hoøa ñieäu vaøo vaø laøm neân gioïng ñieäu
tröõ tình ñoù, laøm lay tænh, xuùc ñoäng taâm hoàn tình
caûm cuûa ngöôøi ñoïc, coù khi khoâng kìm ñöôïc

nöôùc maét cuõng hoøa cuøng nhaân vaät.
Gioïng ñieäu tröõ tình coù khi xoùt xa, cay
ñaéng theå hieän ngaøy caøng saâu hôn trong
nhöõng chöông ñoaïn maø töø khi Dieäu Thuûy
ñang xa rôøi anh tìm ñeán nhöõng quan heä baát
chính ñeå laøm baøn ñaïp treân con ñöôøng chaïy
ñua lao vaøo söï nghieäp thaêng quan tieán chöùc.
Tuøng ñaõ gaëp Mai (Döï) - coâ gaùi laøm tieáp vieân taïi
nhaø haøng karaoâkeâ Chieàu Tím, nhö moät quy
luaät töï nhieân cuûa nhöõng ngöôøi coù söï ñoàng ñieäu
taâm hoàn. Anh traû tieàn cho Mai nhöõng cuoäc heïn
laø ngöôøi taâm söï, vôùi khao khaùt tìm ñöôïc ngöôøi
ñeå troø chuyeän, laøm khoûa laáp söï troáng vaéng, noãi
buoàn cuûa moät ngöôøi ñang coâ ñôn trong chính
ngoâi nhaø cuûa mình. Lôøi keå nheï nhaøng maø buoàn
baõ cuûa Mai trong chöông möôøi Boán, nhö ru
ngöôøi ñoïc trôû veà nuoái tieác moät thôøi ñeïp ñeõ,
trong saùng xa xöa cuûa coâ ôû moät laøng queâ beù
nhoû. Trong ñoaïn truyeän khi ñeå Mai keå cho
Tuøng nghe chuyeän coâ bò löøa caû ñôøi con gaùi
trinh traéng ñeå ñöôïc nhöõng ñoàng tieàn ngaân
haøng ñòa phuû, khoâng chæ ngöôøi nghe chuyeän
“choaùng vaùng” vì söï ñeâ maït cuûa con ngöôøi,
Mai keå qua hai haøng nöôùc maét, nhaø vaên ñaõ
tieáp tuïc söû duïng nhöõng con chöõ soáng ñoäng,
caâu vaên ngaén nhö nhöõng tieáng naác ngheïn,
nhöõng hình aûnh so saùnh sinh ñoäng, ñaày xoùt
xa, thöông caûm: “Uaát öùc/ Tuûi hôøn/ Ñau ñôùn.
Ñau ñôùn toät cuøng. Ñang laø caây rau thôm
buoåi saùng, thôm maùt, xanh möôùt, môn môûn,
töôi taén trong vöôøn meï, Mai boâng ruõ ra nhö caây
döa chôï chieàu muøa haï treân væa heø”. Caùch söû
duïng ngoân ngöõ trong ñoaïn naøy thaät höõu duïng
trong vieäc theå hieän gioïng ñieäu tröõ tình thöông
caûm xen caû noãi tuûi hôøn caêm giaän cuûa nhaân vaät
tröôùc söï thaät quaù nghieät ngaõ. Gioïng ñieäu nhaân
vaät hoøa cuøng gioïng ñieäu ngöôøi keå chuyeän trong
truyeän, gôïi söï ñoàng caûm thöông yeâu cuûa nhaân
vaät Tuøng vaø chính nhaø vaên Nguyeãn Baéc Sôn.
Hay trong chöông Naêm möôi, ñoaïn mieâu taû
caûnh chia tay ñaày xuùc ñoäng giöõa Mai vaø chò
baïn cuûa Tuøng, ngöôøi ñaõ thay anh chaêm soùc
cho Mai khi naèm vieän, gioïng ñieäu tröõ tình, tha
thieát saâu laéng ñaõ trôû thaønh gioïng ñieäu chuû ñaïo
cuûa chöông, ñoàng thôøi xen laãn gioïng ñieäu suy
tö trieát lí veà con ngöôøi, cuoäc ñôøi vaãn qua loái keå,
daãn daét tình tieát raát töï nhieân cuûa ngöôøi keå
chuyeän truøng khít vôùi caùi nhìn cuûa Tuøng baèng
nhöõng caâu vaên haøi hoøa, caân ñoái: “Ai sinh ra
cuõng toát caû. Cuoäc soáng laøm cho ngöôøi ta thay
ñoåi ñi. Ai giöõ ñöôïc thì toát maõi. Ai khoâng giöõ ñöôïc
thì xaáu ñi, hö hoûng ñi. Chò baïn anh vaãn giöõ
ñöôïc nguyeân veïn, laïi coøn toát hôn caû ngaøy cuøng
hoïc vôùi anh nöõa kia”. Trong ñoaïn truyeän Tuøng
baát ngôø ñöôïc Mai baùo tin coâ ñöôïc giaûi cho caâu
chuyeän Noãi ñau loät xaùc maø coâ giaáu anh khi vieát,
gioïng ñieäu vöøa ñaày phaán khôûi vöøa ñaày xuùc
ñoäng ngôõ ngaøng mang taâm traïng haïnh phuùc
cuûa Mai vaø Tuøng. Gioïng ñieäu tröõ tình baét nguoàn
töø caûm xuùc daøo daït cuûa chính taâm hoàn nhaø vaên,
ngöôøi ñaõ rung caûm saâu xa vaø truyeàn nhöõng tình
caûm ñoù tôùi ngöôøi ñoïc. Ñoù cuõng baét nguoàn töø
taám loøng nhaân aùi, yeâu thöông, traân troïng nhöõng
öôùc mô khao khaùt bình dò, beù nhoû nhöng laïi heát
söùc thieát yeáu, thieâng lieâng cuûa con ngöôøi. Loøng
nhaân aùi, söï xuùc ñoäng chaân thaønh giaøu giaù trò
nhaân baûn trong ngöôøi ngheä só chaân chính
Nguyeãn Baéc Sôn.
Toùm laïi, gioïng ñieäu trong tieåu thuyeát Gaõ
Teùp Riu laø gioïng ñieäu ña thanh, vôùi nhieàu saéc
thaùi khaùc nhau, song noåi baät vôùi nhöõng gioïng
ñieäu chuû ñaïo nhö chuùng toâi ñaõ trình baøy. Moãi
gioïng ñieäu ñaõ goùp phaàn khaéc hoïa nhaân vaät,
theå hieän roõ duïng yù ngheä thuaät cuûa nhaø vaên khi
taùi hieän ñôøi soáng, chuû yù xaây döïng hình töôïng
ngheä thuaät trong taùc phaåm. Qua ñoù, goùp phaàn
theå hieän roõ neùt hôn phong caùch ngheä thuaät
nhaø vaên Nguyeãn Baéc Sôn.
* NGUYEÃN BAÉC SÔN (2013), Gaõ Teùp Riu, Nxb Hoäi nhaø vaên,
Haø Noäi.
[1] LEÂ BAÙ HAÙN, TRAÀN ÑÌNH SÖÛ, NGUYEÃN KHAÉC PHI chuû
bieân (2012), Töø ñieån thuaät ngöõ vaên hoïc, Nxb Giaùo duïc, Haø
Noäi

B
aøn veà “söï khaùc nhau giöõa aûnh baùo chí
vaø ngheä thuaät” laø moät vaán ñeà ñöôïc ñeà
caäp nhieàu laàn. Laàn naøy chuùng ta laïi
trôû laïi vaán ñeà naøy. Noùi veà aûnh duøng phöông
phaùp phoùng söï ñöôïc caùc phoùng vieân baùo chí
söû duïng khi taùc nghieäp cho coâng vieäc laøm baùo
laø moät vaán ñeà ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm,
thöïc ra aûnh in treân baùo ngoaøi aûnh taân vaên thôøi
söï coù söû duïng taát caû caùc theå loaïi aûnh khaùc
nhöng nhöõng aûnh aáy chæ in treân baùo laø ñeå
minh hoïa hay thoâng tin veà nhöõng vaán ñeà cuûa
chuyeân ngaønh aáy. Thí duï: Moät vaøi böùc aûnh
ñöôïc giaûi trong cuoäc trieån laõm aûnh ngheä thuaät
(laø ñeå thoâng tin veà cuoäc trieån laõm ñoù), aûnh
chaân dung ngheä thuaät veà moät cuoäc thi hoa
haäu hoaëc aûnh chuïp veà moät nghieân cöùu khoa
hoïc töï nhieân… Nhöõng aûnh ñoù vaãn in treân baùo
nhöng khoâng thuoäc theå loaïi
aûnh taân vaên baùo chí.
Nhieáp aûnh taân vaên baùo
chí laø moät theå loaïi baùo chí,
laø moät ngaønh taân vaên ñöa
tin vaø hình aûnh, ñaëc tröng
cuûa noù laø phaûn aùnh tröïc
tieáp baèng hình aûnh, do ñoù
noù coù öu ñieåm ñaëc bieät laø
phaûn aùnh caùc söï kieän, söï
vaät trong cuoäc soáng hieän
thöïc moät caùch chaân thaät vaø
chính xaùc tuyeät ñoái. Nhöõng
thoâng tin vaø hình aûnh treân
baùo chí ñöôïc moät phoùng vieân
laønh ngheà cung caáp seõ laøm taêng theâm söùc
haáp daãn cuûa tôø baùo.
Ñeå coù nhöõng thoâng tin baèng aûnh toát treân
baùo thì aûnh phaûi coù nhöõng tính chaát sau ñaây:
Tính chaân thaät: Phaûi laø nhöõng söï kieän, söï
vaät coù thöïc vaø ñöôïc chuïp ñuùng luùc trong
khoâng gian vaø thôøi gian xaûy ra söï kieän.
Tính tö töôûng: aûnh phaûi ñöôïc chuïp ñuùng
baûn chaát söï thaät cuûa söï kieän, ñöôïc choïn loïc
vôùi quan ñieåm ñuùng ñaén cuûa moät nhaø baùo
chuyeân nghieäp.
Tính quaàn chuùng: aûnh phaûi theå hieän, neâu
baät ñöôïc vaán ñeà caàn thoâng tin vaø laø thoâng tin
thieát thöïc coù ích ñeán vôùi quaàn chuùng nhaân
daân.
Tính kòp thôøi: aûnh phaûi thoâng tin nhanh
nhaát nhöõng söï kieän vöøa môùi xaûy ra hoaëc
AÛNH BAÙO CHÍ - AÛNH NGHEÄ THUAÄT
MAI NAM
(Hoäi Ngheä só Nhieáp aûnh Vieät Nam)
NSNA. Mai Nam vôùi böùc aûnh Baùc Hoà vôùi thieáu nhi do oâng chuïp

nhöõng vaán ñeà maø quaàn chuùng, baïn ñoïc ñang
caàn bieát.
Tính ngheä thuaät: aûnh phaûi ñöôïc theå hieän
vôùi moät hình thöïc ngheä thuaät toát nhaát, giaây
phuùt baám maùy phaûi ôû ñænh ñieåm cuûa söï kieän.
Boá cuïc, aùnh saùng vaø caùc chi tieát phuï laøm noåi
baät chuû ñeà cuûa söï kieän caàn thoâng tin. Taát caû
ñöôïc thöïc hieän vôùi moät kó naêng ngheà nghieäp
hoaøn haûo laøm taêng söùc haáp daãn cuûa söï kieän.
Nhöõng böùc aûnh taân vaên baùo chí coù tính
ngheä thuaät cao, taïo ra ñöôïc hình töôïng tieâu
bieåu ñieån hình töø nhöõng söï kieän, söï vaät trong
ñôøi soáng xaõ hoäi, khoâng nhöõng ñaùp öùng vieäc
thoâng tin kòp thôøi, noù coøn vöôït qua thôøi gian,
vaø trôû thaønh taùc phaåm ngheä thuaät coù giaù trò laâu
daøi, vì noù ñaõ taïo ra ñöôïc hình töôïng ngheä
thuaät vaø nhöõng thoâng tin thôøi söï luùc ñoù, vaø veà
sau naøy laø tính taøi lieäu cuûa taùc phaåm ngheä
thuaät aáy.
Ñoù laø nhöõng taùc phaåm aûnh ngheä thuaät
duøng phöông phaùp phoùng söï, chaét loïc töø cuoäc
soáng muoân maët, nhöõng hình aûnh mang tính
hình töôïng nhaân vaên, nhaân baûn, taïo ra nhöõng
taùc phaåm chaân thöïc aáy.
Noùi nhö vaäy ñeå thaáy ñöôïc söï lieân quan raát
maät thieát giöõa aûnh ngheä thuaät vaø aûnh baùo chí
nhöng phaûi hieåu laø aûnh ngheä thuaät coøn coù
nhöõng phöông phaùp saùng taùc khaùc, khoâng
phaûi laø phöông phaùp phoùng söï.
Nhieáp aûnh ra ñôøi ñaõ ñöôïc gaàn 200 naêm,
Nhieáp aûnh cuõng ñeán vôùi ñaát nöôùc ta raát sôùm
keå töø khi cuï Ñaëng Huy Tröù môû hieäu aûnh Caûm
Hieáu Ñöôøng. Nhieáp aûnh laø moät thaønh töïu cuûa
khoa hoïc vaät lyù. Nhöõng nhaø phaùt minh ra
nhieáp aûnh luùc ñaàu chæ muoán ghi cheùp ñöôïc
nhöõng hình aûnh cuûa con ngöôøi vaø thieân nhieân
trong nhöõng khoaûnh khaéc cuûa thôøi gian vaø
khoâng gian nhaát ñònh. Nhöng ñeán ngaøy nay
nhieáp aûnh ñaõ trôû thaønh moät nhu caàu roäng lôùn,
ñaùp öùng nhöõng nhu caàu khaùc nhau veà hình
aûnh phuïc vuï cho taát caû caùc ngaønh hoaït ñoäng
cuûa con ngöôøi:
- Laøm daáu tích chöùng lyù
- Löu giöõ tö lieäu lòch söû
- Thoâng tin baùo chí
- Phuïc vuï khoa hoïc kó thuaät…
Nhöng ngoaøi nhöõng kó naêng treân, nhieáp
aûnh coøn trôû thaønh moät boä moân ngheä thuaät taïo
hình. Tröôùc nhöõng naêm 40 cuûa theá kyû tröôùc
ngöôøi ta chöa coâng nhaän nhieáp aûnh laø moät boä
moân ngheä thuaät. Ngöôøi ta cho raèng, ñoù chæ laø
nhöõng hình aûnh ghi laïi ñöôïc thoâng qua chieác
maùy aûnh. Nhöõng hoïa só naøo veõ quaù gioáng thaät
thì bò pheâ phaùn laø oâng aáy veõ nhö aûnh.
Kyõ thuaät nhieáp aûnh ôû thôøi kyø ñaàu coøn chöa
hoaøn thieän, hình aûnh chæ caàn laøm sao roõ neùt vaø
ñoái töôïng phaûi tónh môùi chuïp ñöôïc. Caøng veà
sau: maùy aûnh, phim giaáy aûnh, hoùa chaát caøng
tieán boä, chaát löôïng caøng cao, thôøi löôïng ghi
hình töø nhieàu giôø cho ñeán 1/ 10000/ giôø.
Nhöõng ñoái töôïng vôùi löôïng chieáu saùng raát
nhoû, nhöõng ñoái töôïng chuyeån ñoäng lôùn, vaãn
coù theå ñöôïc ghi hình laïi ñöôïc. Maùy aûnh tröôùc
ñaây coàng keành, naëng neà, nay thì nhoû, nheï
hôn, coù theå mang tôùi moïi nôi, moïi choán ñeå ghi
hình. Nhaát laø ngaøy nay maùy aûnh kó thuaät soá ra
ñôøi.
Ngöôøi chuïp aûnh qua nhieàu naêm kinh
nghieäm ñaõ thaáy ñöôïc töï nhöõng laàn chuïp khaùc
nhau vôùi cuøng moät ñoái töôïng, thu ñöôïc nhöõng
hình aûnh khaùc nhau do goùc ñoä thu hình, do
nguoàn saùng, do caùc yeáu toá taâm lyù cuûa ngöôøi
chuïp cuõng nhö caùc ñoái töôïng ñöôïc ghi hình.
Caùc kinh nghieäm veà boá cuïc, taïo ñöôøng neùt,
taïo maûng saùng toái cuûa ngheä thuaät hoäi hoïa,
ñöôïc ngöôøi chuïp söû duïng laøm cho aûnh ñeïp
hôn vaø baét ñaàu coù söùc truyeàn caûm thaåm myõ.
Caøng veà sau, nhöõng ngöôøi chuïp aûnh caøng coù

nhöõng kinh nghieäm ñöôïc tích luõy. Ngöôøi ta
nhaän thöùc ñöôïc raèng; Vôùi cuøng moät hình aûnh,
ngöôøi naøy chuïp thì chæ ra moät böùc aûnh ghi
cheùp ñôn thuaàn, nhöng ôû ngöôøi khaùc chuïp thì
töø hình aûnh aáy laïi trôû thaønh haáp daãn, truyeàn
caûm, chính laø do kó naêng taïo hình vaø söï rung
ñoäng thaåm myõ cuûa ngöôøi chuïp mang laïi.
Nhöõng böùc aûnh nhö vaäy ñaõ mang trong noù
daáu aán taâm hoàn cuûa ngöôøi laøm ra noù.
Khi nhöõng böùc aûnh ñöôïc taïo ra ñaõ mang
daáu aán taâm hoàn rieâng cuûa töøng ngöôøi thì noù
khoâng ñôn thuaàn chæ laø moät saûn phaåm cuûa
maùy moùc kyõ thaät nöõa. Vaø aûnh ngheä thuaät ñaõ
ra ñôøi nhö theá.
Khaùc vôùi hoäi hoïa, nhieáp aûnh ngheä thuaät
duøng maùy aûnh ñeå taïo ra taùc phaåm neân moät
böùc aûnh ngheä thuaät vaãn mang trong noù moät
taøi lieäu chính xaùc veà con ngöôøi hay caûnh vaät
thieân nhieân. Ngöôøi xem moät böùc aûnh ngheä
thuaät ñeïp seõ coù moät caûm nhaän: Sao maø treân
ñôøi laïi coù moät ngöôøi ñeïp nhö vaäy, hoaëc nhaø
nhieáp aûnh laøm sao maø ghi laïi ñöôïc moät giaây
phuùt ñoäc ñaùo, moät khung caûnh tuyeät vôøi ñeán
theá.
Ngöôøi chuïp aûnh ngheä thuaät ñeàu duøng
phöông phaùp phoùng söï keát hôïp vôùi nhöõng kó
naêng taïo hình cuûa hoäi hoïa veà boá cuïc ñöôøng
neùt, aùnh saùng, maûng maøu saéc phuø hôïp ñeå taïo
ra moät taùc phaåm ñeïp chæ trong moät khoaûnh
khaéc, trong cuoäc soáng ñang vaän ñoäng muoân
maøu, mang moät noäi dung coù tính ñieån hình taïo
ra hình töôïng tieâu bieåu veà moät vaán ñeà maø taùc
giaû muoán truyeàn ñaït tôùi coâng chuùng.
Khaùc vôùi hoäi hoïa, coâng chuùng ñoùn nhaän
taùc phaåm nhieáp aûnh khoâng chæ rieâng veà veû
ñeïp thaåm myõ cuûa taùc phaåm maø coøn thaáy ñoù laø
ñieàu coù thöïc trong cuoäc soáng. Tính taøi lieäu,
tính laøm chöùng laø nhöõng neùt ñaëc thuø cuûa
nhieáp aûnh. Chính vì vaäy, phöông phaùp phoùng
söï trong chuïp aûnh thöôøng ñöôïc ñaùnh giaù cao
trong saùng taïo nhieáp aûnh. Vì ñeå ñaït ñöôïc moät
taùc phaåm coù giaù trò, ngöôøi chuïp phaûi coù voán
soáng daøy daën, phaûi coù kó naêng taïo hình thuaàn
thuïc, phaûi ñi nhieàu ñeå tieáp caän vôùi cuoäc soáng,
phaûi nhaïy beùn ñeå trong choác laùt coù theå nhìn ra
ñöôïc nhöõng ñeà taøi, coù khi chæ dieãn ra trong
khoaûnh khaéc vaø khoâng bao giôø trôû laïi.
Nhieáp aûnh duøng phöông phaùp phoùng söï laø
phöông phaùp chuïp aûnh cuûa caùc nhaø baùo, noù
hoaøn toaøn khaùc vôùi loaïi chuïp aûnh taøi lieäu ñôn
thuaàn chæ ghi cheùp nhöõng caùi coù thaät dieãn ra
trong cuoäc soáng. Nhöõng phöông phaùp phoùng
söï laø söï ghi cheùp coù yù thöùc cuûa ngöôøi phoùng
vieân nhieáp aûnh baùo chí.
Nhieáp aûnh ngheä thuaät qua nhieàu thôøi gian
phaùt trieån, nhöõng nhaø nhieáp aûnh khoâng thoûa
maõn vôùi khaû naêng bieåu hieän ñôn thuaàn theo
phöông phaùp phoùng söï. Ngöôøi ta muoán môû
roäng caùc hình aûnh ngheä thuaät ñeå taïo ra söï môùi
laï baèng caùc kó xaûo – buoàng saùng, buoàng toái,
baèng caùch chaép gheùp, aûnh noåi, aûnh phaân saéc
ñoä, aûnh nhoøe saùng… Ngöôøi ta chuïp aûnh baèng
nguoàn saùng, töï ñieàu chænh ñöôïc trong phoøng,
ngöôøi ta daøn dung nhöõng ñeà taøi khaùc nhau ñeå
“phuïc hoài” laïi nhöõng boái caûnh vaø tình huoáng
ñaõ dieãn ra roài, hoaëc cheá taùc ra nhöõng tình
huoáng theo chuû quan cuûa ngöôøi chuïp. Nhöõng
phöông phaùp naøy chæ thaønh coâng khi nhaø
nhieáp aûnh phaûi coù moät kó naêng hoaøn haûo vaø
hieåu bieát caën keõ, logic cuoäc soáng. Nhieàu nhaø
nhieáp aûnh theo phöông phaùp saùng taùc cuûa hoäi
hoïa taïo ra nhöõng böùc aûnh gioáng nhö tranh
sôn daàu, sôn maøi, thuoác nöôùc vv… Taát caû
nhöõng phöông phaùp naøy laøm phong phuù theâm
cho nhieáp aûnh ngheä thuaät, coù môû roäng theâm
nhieàu caùch nghó, caùch laøm ñeå ñaït tôùi moät taùc
phaåm coù giaù trò thaåm myõ laøm giaøu theâm cho
nhieáp aûnh ngheä thuaät.

Ngaøy nay, nhöõng phöông phaùp treân
ñöôïc vi tính hoùa, nhôø coâng ngheä tin hoïc, kyõ
thuaät soá. Taát caû caùc kyõ xaûo treân ñöôïc thöïc
hieän moät caùch deã daøng nhôø nhöõng phaàn
meàm kyõ thuaät soá.
Nhö vaäy duø muoán hay khoâng, thì chuùng
ta caàn phaûi ñoùn nhaän moät theå loaïi nhieáp
aûnh ngheä thuaät duøng kyõ thuaät soá. Nhaø
nhieáp aûnh chuïp aûnh coi nhö ñi laáy taøi lieäu
theo moät yù töôûng naøo ñaáy, roài seõ saép xeáp,
laép gheùp vaø ñieàu chænh baèng maùy vi tính
ñeå cho ra moät taùc phaåm theo yù muoán maø
khoâng caàn coù thôøi cô baám maùy. Roõ raøng laø
tính laøm chöùng, tính tö lieäu cuûa nhieáp aûnh
ñaõ khoâng coøn nöõa. Nhöõng böùc aûnh nhö
vaäy ñaõ khoâng coøn khaùc maáy vôùi taùc phaåm
hoäi hoïa. Nhieáp aûnh vi tính seõ laø moät theå
loaïi laøm cho nhieáp aûnh gaàn vôùi hoäi hoïa
hôn vaø môû ra moät phöông phaùp môùi raát
roäng raõi cho nhöõng yù töôûng bay boång cuûa
nhieáp aûnh, nhöng cuõng laïi laøm cho nhieáp
aûnh maát ñi neùt ñaëc thuø rieâng, laø tính laøm
chöùng, tính taøi lieäu vaø tính khoaûnh khaéc
cuûa noù.
Vì vaäy chaáp nhaän aûnh vi tính laø moät theå
loaïi aûnh ngheä thuaät, nhöng nhieáp aûnh
ngheä thuaät truyeàn thoáng vaãn giöõ nguyeân
giaù trò cuûa noù, bôûi saùng taïo moät taùc phaåm
theo phöông phaùp phoùng söï truyeàn thoáng
bao giôø cuõng coù giaù trò xaõ hoäi cao trong
coâng chuùng, vì noù ñöôïc ghi laïi trong
khoaûnh khaéc cuûa cuoäc soáng thöïc ngoaøi giaù
trò ngheä thuaät cuûa noù, noù coøn laø moät tö lieäu
lòch söû coù giaù trò laâu daøi.
Ñoái vôùi nhieáp aûnh baùo chí duøng caùc
phaàn meàm vi tính, kó thuaät soá laø moät ñieàu
caám kî vì noù ñaõ laøm sai laïc söï thaät maø baùo
chí khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc.
Vöøa qua, Toøa soaïn DÑVNVN ñaõ nhaän ñöôïc baøi vôû, tin, aûnh, taùc phaåm,
VHNT cuûa caùc taùc giaû, coäng taùc vieân:
ÑOÃ DUÕNG, NGUYEÃN ÑÖÙC HAÏNH, CAO THÒ THU HOAØI, CAO THAØNH DUÕNG
(Thaùi Nguyeân); NGOÂØ COÂN, VUÕ THEÁ THÖÔÏC (Baéc Ninh); CAÀM SÔN, HÖÕU THOÏ,
TRAÀN THÒ LEÄ THUÛY (Phuù Thoï); ÑOÃ VAÊN THAÛO, VUÕ TRUNG ÑÖÙC (Vónh Phuùc);
LÖÔNG KIM PHÖÔNG (Haûi Phoøng); VUÕ THÒ TÖÔI; HOAØNG GIANG PHUÙ (Haø
Nam); NGUYEÃN HÖÕU VAÊN (Ninh Bình); HOAØNG THÒ THAÉM, THY LAN (Thanh
Hoùa), SÓ NHIEÁP (Haø Tónh); NGUYEÃN THAØNH, NGUYEÃN THÒ DIEÄU LAN (Thöøa
Thieân - Hueá); HUYØNH VIEÁT TÖ, MAI MOÄNG TÖÔÛNG (Ñaø Naüng); NGUYEÃN THÒ
AÙNH HUYEÀN, NGUYEÃN THANH TUAÁN (Quaûng Nam); BUØI KHAÉC PHUÙC (Gia
Lai); HAØ HÖÕU NEÁT (Laâm Ñoàng); TRAÀN ÑÌNH SÔN, LEÂ HÖNG TIEÁN (Ninh Thuaän);
VINH THOÂNG (An Giang), THANH TRAÉC NGUYEÃN VAÊN, TRAÀN HOAØI ANH (TP.
Hoà Chí Minh); LYÙ HOAØI THU, TRAÀN THÒ PHUÙ, NGUYEÃN ANH HUØNG, TRÒNH
MINH HIEÁU, NGUYEÃN THÒ MYÕ DUNG (Haø Noäi).
Traân troïng caûm ôn söï coäng taùc cuûa Quyù vò!
DÑVNVN

C
haân laø taû chaân, taû thöïc, laø chaân
thöïc nhö voán coù, coøn dung laø
dung nhan, laø boä maët. Ñeå deã hieåu
chuïp chaân dung töùc laø chuïp con ngöôøi,
chuïp sao cho gioáng, cho ñuùng vôùi ngöôøi
ñöôïc chuïp.
Nhöng ôû nhöõng lónh vöïc nhieáp aûnh
khaùc nhau thì yeâu caàu vaø muïc ñích chuïp,
caùch dieãn ñaït cuõng khaùc nhau.
Chaân dung kyû nieäm (laøm taøi lieäu) nhö
caùc loaïi aûnh ñeå laøm theû, aûnh kyû nieäm gia
ñình duøng trong vieäc hieáu, hyû. AÛnh naøy
yeâu caàu phaûi gioáng, phaân bieät roõ ngöôøi
naøy vôùi ngöôøi khaùc (duøng trong caùc loaïi
giaáy tôø laøm chöùng, trong lao ñoäng hoaëc
hoä chieáu, ñöôïc gaén keøm vôùi trích ngang.
AÛnh naøy khoâng caàn söï baøy toû thaùi ñoä vaø
taâm traïng ñoái töôïng, ñaëc ñieåm ngheà
nghieäp hoaëc vò trí xaõ hoäi cuûa nhaân vaät.
AÛnh laøm theû hay kyû nieäm thöôøng xu
höôùng ñöôïc ñeïp hôn moät chuùt. Caùc loaïi
oáng kính tieâu cöï töø 70mm - 80mm hay
100, 135mm khaù phuø hôïp ñeå chuïp loaïi
aûnh chaân dung naøy.
Vieäc saép xeáp, chuaån bò, coù theâm
nguoàn chieáu saùng laø raát caàn thieát, seõ taïo
theâm hieäu quaû cho böùc aûnh.
Chaân dung trong aûnh baùo chí: Ñaây laø
ngöôøi ñöôïc bieåu döông, ca ngôïi hoaëc
pheâ phaùn, chæ trích, laø ñoái töôïng coù ñòa
chæ. Boái caûnh nôi toàn taïi cuûa nhaân vaät
caøng roõ, tính chaát coâng vieäc, vò trí xaõ hoäi
cuûa nhaân vaät caøng roõ thì aûnh caøng coù
söùc thuyeát phuïc. Ví duï: Giôùi thieäu moät
baùc só gioûi thì neân chuïp ôû beänh vieän, gaén
vôùi beänh nhaân hay trong moät ca chöõa
beänh, moät giaùo vieân neân gaén vôùi boái
caûnh nhaø tröôøng hoaëc hoïc sinh, moät nhaø
khoa hoïc noâng nghieäp neân gaén vôùi ñoàng
ruoäng, moät caûnh saùt giao thoâng neân gaén
vôùi ñöôøng phoá.v.v..
ÔÛ aûnh chaân dung baùo chí, vieäc chôùp
ñöôïc caùc tình huoáng laøm vieäc coù taùc
duïng thuyeát phuïc baïn ñoïc, cho ngöôøi
xem bieát ñöôïc tinh thaàn laøm vieäc taän tuïy,
maãn caùn cuûa nhaân vaät maø nhaø baùo coù yù
ñònh ca ngôïi, bieåu döông.
Vôùi aûnh baùo chí, haïn cheá toái ña vieäc
saép ñaët, boá trí theo kieåu “moät, hai, ba“.
Chuïp theo kieåu ñoù, caùc böùc aûnh seõ chæ
“ñeïp” theo caùch chuïp trong caùc tieäm aûnh,
gaây nhaøm chaùn, thaäm chí phaûn caûm cho
ngöôøi xem aûnh.
AÛnh chaân dung ngheä thuaät: Ñaây laø
theå loaïi aûnh vaøo loaïi khoù chuïp nhaát trong
lónh vöïc nhieáp aûnh ngheä thuaät, bôûi chính
söï ña daïng phong phuù cuûa con ngöôøi maø
“con ngöôøi laïi laø toång hoaø cuûa caùc moái
quan heä xaõ hoäi “. Yeâu caàu cao nhaát, caàn
nhaát cuûa loaïi aûnh naøy laø nhaân vaät phaûi
boäc loä caûm xuùc, thaùi ñoä, phaûi coù noäi taâm,
con ngöôøi phaûi ñöôïc dieãn taû thöïc vaø tinh
AÛNH CHAÂN DUNG
(Taûn maïn chuyeän ngheà)
VUÕ HUYEÁN
(Hoäi Ngheä só Nhieáp aûnh Vieät Nam)

teá. Cöôøi thöïc loøng, vui thöïc loøng, vôùi cöôøi
göôïng gaïo, cöôøi theo yeâu caàu cuûa ngöôøi
chuïp laø “nhöõng caùi cöôøi khoâng gioáng nhau“.
ÔÛ loaïi aûnh naøy, toaøn boä caùc chi tieát coù treân
khuoân hình phaûi phuïc vuï cho yù ñoà cuûa taùc
giaû, khoâng coù caùc chi tieát thöøa, khoâng logic
vaø tuøy tieän. Loaïi aûnh naøy coù theå ñöôïc chuïp
baèng loái chuïp nhanh, “baét soáng“ ñöôïc
khoaûnh khaéc thaät, cuõng coù theå boá trí, xeáp
ñaët mieãn sao taám aûnh gaây caûm xuùc cho
ngöôøi xem, khoâng nhaát thieát, caùc yeáu toá
nhö: YÙ töôûng môùi, caùch chuïp môùi, goùc ñoä,
aùnh saùng laï.v.v... ñeàu coù cuøng treân moät
böùc aûnh, coù nhieàu tröôøng hôïp chæ töø moät
caùi laï töø choïn goùc, xöû lyù oáng kính hôïp lyù
.v.v.. cuõng taïo neân söùc haáp daãn cho taám
aûnh.
Chuïp nöûa ngöôøi hay caû ngöôøi? cuõng
laø tuøy töøng lónh vöïc nhieáp aûnh. AÛnh ñeå
laøm theû thì chæ caàn nöûa ngöôøi, nhöng
chuïp kyû nieäm thì nöûa hay caû ngöôøi laø
theo yeâu caàu cuûa ngöôøi ñöôïc chuïp.
Trong aûnh baùo chí, ñeå nhaán maïnh moät
nhaân vaät raát gaàn vôùi ñoàng ñoäi, nhaân vieân,
gaàn vôùi xí nghieäp, ruoäng vöôøn... coù theå
chuïp nhaân vaät cuøng vôùi
ngöôøi khaùc nhöng chuù yù
khi laáy neùt, söû duïng ñoä
neùt saâu vaø khuoân hình
sao cho nhaân vaät chính
phaûi ñöôïc boäc loä. Ñoâi
chaân, ñoâi giaøy... laø caùc
chi tieát chöa haún ñaõ laø
thöøa khi nhaø baùo giôùi
thieäu chaân dung cuûa moät
nhaân vaät cuï theå.
Böùc aûnh Söï saûng khoaùi
(chuïp nhaø vaên Tuøng Ñieån
- Phoù chuû tòch Lieân hieäp VHNT Vieät Nam)
ñöôïc chuïp vaøo ñaàu thaùng 10/ 2013 nhaân
khai maïc Lieân hoan aûnh caùc tænh khu vöïc
ñoàng baèng soâng Hoàng laàn thöù 16 naêm
2013 laø moät ví duï.
Nhìn thaáy nhaø vaên Tuøng Ñieån töø xa khi
ñang cuøng caùc ñoàng nghieäp xem aûnh, toâi
laïi raát gaàn vaø chuïp raát nhanh ñeå baét laáy neùt
rieâng cuûa nhaø vaên Tuøng Ñieån, moät ngöôøi
quaûn lyù vaên ngheä ñöôïc anh em trong giôùi
quyù meán bôûi söï côûi môû, chaân thaønh. Tröôùc
ñoù ñoàng chí Phoù Chuû tòch Tuøng Ñieån coù
xuaát hieän treân leã ñaøi, luùc gaëp gôõ quan
khaùch nhöng toâi khoâng chuïp.
Moät ngöôøi laøm quaûn lyù vaên ngheä toàn
taïi trong ñoàng nghieäp, cuøng ñoàng nghieäp
vaø theo toâi phaûi luoân bieát côûi môû loøng
mình.
Baïn beø xem aûnh toâi chuïp ñeàu coù
nhaän xeùt: “Ñuùng laø chaát cuûa nhaø vaên
Tuøng Ñieån“. Toâi hy voïng laø oâng seõ raát
thích, neáu nhö ñöôïc taùc giaû taëng taám
aûnh naøy. Vaø haún oâng seõ giöõ noù nhö kyû
nieäm moät chuyeán ñi ñòa phöông khoâng
nhaøm chaùn.

Ñ
aøi truyeàn hình Vieät Nam (VTV1) vöøa
baét ñaàu moät chöông trình raát haáp
daãn mang teân “Giai ñieäu töï haøo”. Toâi
may maén xem ñöôïc chöông trình ñaàu tieân.
Ñaáy laø moät theå nghieäm raát hay, raát môùi, raát
ñoäc ñaùo. Nhöõng baøi haùt ñöôïc choïn loïc quaû laø
raát ñaét, ñuùng vôùi teân goïi cuûa noù laø “giai ñieäu
töï haøo”. Noù mang ñaäm khí phaùch cuûa moät
thôøi tranh ñaáu baèng caû xöông maùu vaø nöôùc
maét cuûa daân toäc ta.
Caùi hay cuûa chöông trình laø ñaõ duøng caùc
baøi haùt truyeàn thoáng laøm moät thöû nghieäm ñeå
xaùc ñònh nhaän thöùc cuûa caùc theá heä khaùc
nhau tröôùc moät chöùng cöù lòch söû. Coøn toâi coù
caûm nghó ñoù coù leõ coøn laø moät pheùp “caân,
ñong” hieäu quaû ñeå ñaùnh giaù veà coâng taùc
tuyeân huaán maø chuùng ta ñaõ thöïc hieän trong
suoát thôøi gian vöøa qua.
Toâi say söa ngoài xem chöông trình ñeå
thöôûng thöùc chöù khoâng heà nghó tôùi vieäc seõ
tranh luaän, baøn caõi veà vieäc toå chöùc, veà noäi
dung, veà caùch theå hieän cuûa caùc ngheä só vaø
veà nhöõng lôøi phaùt bieåu cuûa caùc vò ñaïi dieän
khaùn giaû ôû hai theá heä giaø vaø treû. Tuy nhieân,
xem xong chöông trình, toâi caûm thaáy coù caùi
gì ñoù gôïn trong mình; Noù khoâng phaúng phiu,
troâi chaûy; Noù day döùt, aùy naùy; Caùi ñöôïc, caùi
maát choàng cheùo leân nhau…
Toâi khoâng coøn nhôù töôøng taän moïi vieäc
dieãn ra trong chöông trình ñoù. Nhöng noù
ñoïng laïi trong toâi moät soá caûm nhaän: vui coù,
buoàn coù. Toâi muoán neâu ra suy nghó cuûa mình
ñeå moïi ngöôøi cuøng goùp theâm yù kieán.
Ban toå chöùc môøi ñaïi bieåu cuûa hai theá heä
ñeán nghe: Moät beân laø caùc baäc cao nieân, caùc
vò laõo thaønh; Moät beân laø caùc baïn treû chöa traûi
qua giai ñoaïn chieán tranh. Sau moãi baøi haùt,
hoï xin yù kieán cuûa caû hai beân.
Toâi xin khoâng baøn tôùi nhöõng vaán ñeà heát
söùc haáp daãn maø chöông trình ñaõ ñem ñeán
cho toâi. Toâi chæ xin nhaéc tôùi moät vaøi yù kieán
cuûa caùc baïn treû ñaõ khieán chuùng toâi phaûi day
döùt.
Tröôùc heát, phaûi noùi tôùi thieáu soùt cuûa Ban
toå chöùc: Trong moät soá khaùch môøi, toâi chaúng
thaáy ai laø noâng daân! taïi sao khoâng môøi noâng
daân?! Noâng daân laø löïc löôïng chuû yeáu cuûa ñaát
nöôùc. Moïi böôùc ngoaït vó ñaïi nhaát cuûa ñaát
nöôùc mình ñeàu coù söï ñoùng goùp quyeát ñònh
cuûa noâng daân. Trong thôøi gian khaùng chieán
choáng Phaùp, ta ñaõ töøng coù baøi haùt Noâng daân
laø quaân chuû löïc, aáy vaäy maø sao ta laïi queân
noâng daân! Ñaõ coù thôøi, ñaøi Truyeàn hình Vieät
Nam laáy yù kieán roäng raõi cuûa khaùn giaû veà caùc
THAÁY GÌ QUA CHÖÔNG TRÌNH
“GIAI ÑIEÄU TÖÏ HAØO”
CUÛA ÑAØI TRUYEÀN HÌNH VIEÄT NAM
NS. NGUYEÃN LAÂN HUØNG
(Hoäi AÂm nhaïc Haø Noäi)

chöông trình cuûa Ñaøi. Hoï hoûi raát nhieàu
ngöôøi, ñuû moïi thaønh phaàn nhöng rieâng vôùi
noâng daân thì khoâng ai ñöôïc hoûi. Vì vaäy, thieáu
haún nguyeän voïng cuûa noâng daân. Baây giôø
ñeán ca nhaïc, hoï laïi queân noâng daân! Toâi
khoâng taùn thaønh vieäc naøy; Noâng daân hieàn
laønh vaø chaát phaùc nhöng cuõng raát chaân
thaønh vaø saâu saéc. Xin haõy hoûi theâm yù kieán
cuûa noâng daân!.
Quay laïi vôùi vaán ñeà chính, toâi xin baøn veà
hai yù kieán cuûa hai baïn treû. Sau khi nghe baøi
Toâi laø ngöôøi thôï loø cuûa nhaïc só Hoøang Vaân
vaø yù kieán cuûa NSND. Trung Kieân, moät baùc
só treû phaùt bieåu: “Toâi chaû thaáy coù ñænh cao
naøo caû!...” Toâi raát ngaïc nhieân veà yù kieán ñoù.
Coù leõ baùc só treû khoâng bieát tí gì veà giai ñoaïn
ñoù ôû vuøng moû Quaûng Ninh. Thôøi aáy, maùy
bay neùm bom treân ñaàu nhöng coâng nhaân
vaãn kieân cöôøng vaøo loø. Luùc ñoù maø khoâng coù
than thì ta cheát! Moïi thöù ñeàu troâng vaøo than,
lôùp lôùp coâng nhaân duõng caûm baùm moû, baùm
loø ñeå khôi nguoàn “vaøng ñen” cho ñaát nöôùc.
Bieát bao ngöôøi ñaõ hi sinh taïi ñaây. Baøi haùt
cuûa nhaïc só Hoaøng Vaân nhö keøn leänh vang
leân, thoâi thuùc moïi ngöôøi duõng caûm ñeán loø.
Neáu baïn baùc só treû ñoù bieát töôøng taän veà giai
ñoaïn naøy, veà söï hi sinh voâ cuøng to lôùn cuûa
lôùp lôùp coâng nhaân vuøng moû giai ñoaïn aáy thì
chaéc baïn seõ khoâng coù suy nghó voâ caûm nhö
yù kieán cuûa baïn. Ta khoâng traùch anh aáy vì
anh aáy voán raát thaät, hieåu sao noùi vaäy. Neáu
caâu naøy hoûi moät coâng nhaân ñang laøm ôû
vuøng moû thì chaéc caâu traû lôøi seõ khaùc. Ñieàu
ñaùng traùch laø coâng taùc tuyeân giaùo cuûa ta raát
keùm, khoâng hoaøn thaønh nhieäm vuï. Chuùng ta
khoâng ñeå cho theá heä treû hieåu ñöôïc veà thôøi
ñaïi ñoù, khoâng giuùp hoï töï haøo veà nhöõng
ngöôøi ñi tröôùc vaø tieáp böôùc theá heä cha anh.
Ñaây laø ñieàu caàn nghieâm tuùc xem xeùt vaø uoán
naén. Khoâng neân xueà xoøa trong trong chuyeän
naøy. Ta phaûi giuùp cho theá heä treû bieát toân
troïng lòch söû, toân troïng truyeàn thoáng, soáng
khoâng ích kyû, soáng vì mình vaø vì moïi ngöôøi,
soáng vì ñaát nöôùc. Ñaát nöôùc ta chöa bình
yeân, haõy nghó tôùi nhöõng chieán só nôi bieân
cöông vaø haûi ñaûo. Ñaõ luùc naøo hoï ñöôïc rôøi
tay suùng ñaâu!...
Moät baïn treû khaùc (hình nhö laø moät nhaø
vaên hay nhaø baùo gì ñoù) laïi cho raèng: “…
Nhöõng baøi haùt chæ laø caùi côù ñeå ngöôøi ta yeâu
thöông nhau hôn thoâi”. Noùi nhö vaäy raát ñuùng
nhöng chöa ñuû. AÂm nhaïc coù vai troø to lôùn
hôn nhieàu. Toâi khoâng phaûi laø nhaø lyù luaän aâm
nhaïc neân khoâng theå bao quaùt heát vaán ñeà.
Chæ xin chia seû vôùi baïn moät ví duï nhoû cuûa
chính chuùng toâi. Vaøo nhöõng naêm chieán tranh
aùc lieät, toâi daïy ôû Ñaïi hoïc Sö phaïm Vinh.
Chuùng toâi sô taùn trong röøng saâu. Coù nhöõng
ñeâm phaûi ñi haøng chuïc caây soá ñeå gaùnh gaïo,
gaùnh than hoaëc vaän chuyeån duïng cuï thí
nghieäm. Meät ñöùt hôi nhöng thaày vaø troø vaãn
laàm daàm haùt vôùi nhau baøi “Böôùc chaân treân
daûi Tröôøng Sôn” cuûa nhaïc só Vuõ Troïng Hoài.
Luùc aáy, haùt coù phaûi ñeå yeâu nhau ñaâu neân haùt
laø ñeå ñoäng vieân chính mình vöôït qua caùi meät,
caùi ñoùi. Cöù laàm luõi nhö vaäy trong suoát ñeâm
maø vaãn hoaøn thaønh nhieäm vuï. AÂm nhaïc coù
taùc ñoäng kyø laï laém!...
Toâi nghó raèng, chöông trình “Giai ñieäu töï
haøo” raát ñaùng töï haøo. Noù khôi daäy cho chuùng
ta bao ñieàu suy nghó. Noù nhaéc nhôû moïi ngöôøi
phaûi giuùp nhau giöõ laáy truyeàn thoáng, giöõ laáy
khí phaùch cuûa daân toäc. Caùc theá heä caàn xít laïi
gaàn nhau, hieåu nhau vaø giuùp nhau ñi leân.

C
ao Duy Sôn laø nhaø vaên cuûa maûnh ñaát
vaø con ngöôøi mieàn nuùi. Trong nhöõng
trang vieát cuûa oâng ngaäp traøn saéc maàu
vaên hoùa cuûa con ngöôøi Cao Baèng nhö oâng ñaõ
töøng taâm söï: “Toâi sinh ra vaø lôùn leân ôû thò traán
Coâ Saàu (huyeän Truøng Khaùnh, Cao Baèng). Ñoù
laø moät thò traán coå raát noåi tieáng. Nghieäp vaên
chöông cuûa toâi cöù baùm laáy thò traán Coâ Saàu
maø khaùm phaù, vieát maõi vaãn chöa thaáy ñuû,
chöa thaáy thaáu caùi taàng saâu vaên hoaù tieàm aån
ôû vuøng ñaát naøy.... Caû ñôøi toâi seõ vaãn laø nhöõng
cuoäc khaùm phaù veà Coâ Saàu vôùi nhöõng con
ngöôøi mieàn nuùi chaân chaát” [2]. Coù theå noùi,
tình yeâu vaø baûn saéc vaên hoùa ñoäc ñaùo cuûa
maûnh ñaát naøy ñaõ ngaám vaøo maùu thòt cuûa nhaø
vaên ñeå moãi trang vieát cuûa oâng coù söï aùm aûnh
cuûa thôøi gian, cuûa hoaøi nieäm, cuûa chieàu saâu
vaên hoùa maø ngöôøi ñoïc caàn suy ngaãm.
Xuaát phaùt töø nhöõng vaán ñeà lyù thuyeát vaø
thöïc tieãn vaên hoïc hieän nay, ñaëc bieät laø tieåu
thuyeát Ñaøn trôøi cuûa Cao Duy Sôn vôùi nhöõng
giaù trò ngheä thuaät ñaõ ñöôïc khaúng ñònh, chuùng
toâi nhaän thaáy höôùng nghieân cöùu vaên hoùa ôû
tieåu thuyeát Ñaøn trôøi cuûa Cao Duy Sôn laø moät
höôùng ñi khaû quan vaø thieát thöïc. Tuy nhieân,
trong khuoân khoå baøi vieát, chuùng toâi seõ ñi saâu
tìm hieåu moät thaønh toá cuûa vaên hoùa- ñoù laø
khoâng gian vaên hoùa. Trong ñoù, khoâng gian
taâm linh laø khoâng gian ñaëc saéc nhaát trong
phaïm truø khoâng gian vaên hoùa, ñoàng thôøi ñaây
cuõng laø khoâng gian quan troïng vaø caàn thieát
nhaát ñeå nhaø vaên truyeàn taûi nhöõng yù ñoà ngheä
thuaät cuûa mình.
Tröôùc heát phaûi khaúng ñònh vaên hoùa laø taát
caû nhöõng gì do con ngöôøi taïo ra, lieân quan
ñeán con ngöôøi. Noù thöôøng tröïc trong baàu khí
Khoâng gian vaên hoùa vaø khoâng gian
taâm linh trong tieåu thuyeát Ñaøn Trôøi
cuûa Cao Duy Sôn
NGUYEÃN ÑÖÙC HAÏNH – CAO THÒ THU HOAØI - CAO THAØNH DUÕNG
(Thaùi Nguyeân)

Diễn đàn văn nghệ Việt Nam-Số 3/2014-vanhien.vn

Diễn đàn văn nghệ Việt Nam-Số 3/2014-vanhien.vn

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

La actualidad más candente (16)

Destacado

Destacado (7)

Similar a Diễn đàn văn nghệ Việt Nam-Số 3/2014-vanhien.vn

Similar a Diễn đàn văn nghệ Việt Nam-Số 3/2014-vanhien.vn (20)

Más de longvanhien

Más de longvanhien (20)

Diễn đàn văn nghệ Việt Nam-Số 3/2014-vanhien.vn