2. QUE É UN CALIGRAMA?
O caligrama é un poema, frase ou palabra cuxo propósito é formar unha
figura acerca do que trata o poema, na cal a tipografía, caligrafía ou o
texto manuscrito arránxase ou configura de tal maneira que crea unha
especie de imaxe visual (poesía visual). A imaxe creada polas palabras
expresa visualmente o que a palabra ou palabras din.
3. A HISTORIA DOS CALIGRAMAS
Os primeiros caligramas coñecidos débense a poetas gregos do
período helenístico (século IV- ano 30 a.C) Esta modalidade poética ten
unha raíz relixiosa, pois procede de ofrendas e exvotos sobre os que se
inscribían o nome do doador e a ocasión da doazón en liñas -ou versos-
que, por necesidade se adaptaban á forma do obxecto ofrecido. O
poema-ovo de Simmias foi composto sobre este obxecto. A súa lectura
debía facerse xirando a man.
A técnica foi imitada por poetas latinos. Os romanos chamaron a estas
poesías- e a outras nas que dalgún modo interviñan factores visuais-
technopaegnia (nome proposto por Ausonio) ou carmina figurata.
4. Se existiu algún caligrama en español, non se conserva. Non se exclúe a
posibilidade de que existisen, pero deberon de ser casos illados. O
humanismo renacentista dos Séculos de Ouro non foi o
suficientemente forte para asimilar esta tradición clásica.
Non obstante, consérvanse moitos exemplos procedentes do Países
Baixos. En Alemaña, os caligramas tamén tiveron unha considerable
importancia. Coñécense moitos editados en follas soltas de felicitación,
pésame, etc. nos que predominan as formas de copa e corazón. Os
caligramas máis famosos foron os dos poetas da "escola de Nürnberg",
os que escribiron moitas poesías deste tipo co desexo de seguir ata o
último extremo o principio horaciano ut pictura poesis (como a pintura
así é a poesía). Italia, Francia e Inglaterra tamén deron exemplos do
cultivo desta modalidade poética.
5. O caligrama segue o seu percorrido histórico. Do século XIX é o coñecido
caligrama que Lewis Carrol incluíu no capítulo terceiro do seu libro
Alicia no País das Marabillas (1865).
Cara a 1913, Wilhelm Apollinaris de Kostrowitsky, máis coñecido como
Guillaume Apollinaire (1880-1918), volve cultivar o technopaegnia. O
poeta e crítico francés chamou idéogrammes lyriques ás súas primeiras
producións, que apareceron na revista Les Soirées de París (1914). En
1918 publícase o libro de Apollinaire titulado precisamente
Calligrammes. Poémes de la Paix et da Guerre (1913-1916). Este libro
inicia a revitalización dos caligramas. Co fervor vangardista dos anos
20, estas composicións, consideradas unha novidade absoluta,
puxéronse de moda en todo o mundo occidental.
O caligrama moderno saíu do estrito mundo literario para invadir a
publicidade, o cómic, as cubertas dos libros, etc.