Reiniel gral 2015 07-02 zuz-3

1
GRADU AMAIERAKO LANA
JOKO ETA JOLAS TRADIZIONALEAN
GAURKO AUKERA KURRIKULARRAK
SOPELAKO ANDER DEUNA IKASTOLARAKO
EGITASMOA
Jarduera Fisikoaren eta Kirolaren Zientzien Fakultatea
Euskal Herriko Unibertsitatea (UPV/EHU)
Jarduera Fisikoaren eta Kirolaren Zientzietako Gradua
Laugarren maila. Euskara
Egilea: Arregi Atxurra, Reiniel
Zuzendaria: Ruiz de Arcaute Graciano, Francisco Javier
Kurtso akademikoa: 2014-2015

2
AURKIBIDEA
1. JUSTIFIKAZIOA …………………………………………………………………………………………………….3
2. ZER DA JOKO ETA JOLAS TRADIZIONALA …………………………………………………….4
3. JOKO ETA JOLAS TRADIZIONALAREN GARAPENA.......................................5
3.1.BILAKAERA ....................................................................................................5
3.2. PARLEBAS. JOLAS-KIROL TRADIZIONALAREN DEFENTSA ….…………….5
3.3. GAUR EGUNGO HEZKUNTZAN.……………………………………………………………………7
4. JOKO ETA JOLAS TRADIZIONALA HEZIKETA FISIKOAN ………………………………8
5. JOKO TRADIZIONALAK KIROLAREN AURREAN ……………………………………………12
6. JOKO TRADIZIONALEN ETA KIROLEN KOMUNIKAZIO SAREA ………............15
7. EGOERAREN ANALISIA ………………………………………………………………………………………18
7.1. NIRE ESPERIENTZIA………………………………………………………………..…………….18
7.2. HEZIKETA FISIKO ARLOAREN IRAKASLEN ESPERIENTZIA …………20
8. ANDER DEUNA IKASTOLARAKO EGITASMOA ……………………………………...........22
9. ONDORIOAK........................................................................................................36
10. ERANSKINAK ……………………………………………………………………………………………………...38
11. ERREFERENTZIAK ……………………………………………………………………………………………83

3
1. JUSTIFIKAZIOA
Ni etorkizunean irakaslea izango naizela kontuan harturik, ikasleei ahal
diezaiekedan heziketa hoberena ematea izango da nire betebeharra. Hori lortzeko,
bi aspektu nagusi jorratu beharko nituzke, bat heziketa fisikoari arlo akademikoan
trataera egokia ematea eta bestea, arlo honi ondare kulturala zaintzeko bide batean
bilakatzea. Azken hori lortzeko, eskolak joko-jolas tradizionala heziketa fisikoan
garatzen dela ziurtatu behar du
Jolas tradizionalak aukera aparta eskaintzen dute haurra sozializatzeko eta
kideekiko harreman mota desberdinak lantzeko. Interakzio mota oso anitzak jorratu
daitezke jolasei esker. Gainera, gorputz hezkuntzaren eremuan, jolas tradizionalak
haurraren garapen eta heziketan duen eragina landu egiten da, bereziki eremu
psikologikoan, portaera , harreman eta sare sozialerako duten interakzioa. Jolasak
hain anitzak eta desberdinak izanik, kontuan izan behar da jolas mota bakoitzak
erabilera desberdinak dituela (Ruiz de Arcaute, Zulaika, Ibarra ,2007).
Joko tradizionalek enkulturalizazio funtzioa betetzen dute, hau da, kultura
herrikoien baloreen gordelekua dira eta aldi berean gizarte baten ohituren
transmititzailea (Trigueros, 2002). Joko tradizionalak bertako kulturaren aztarnen
zenbait ezaugarriren isla dira. Aurreko belaunaldiek sortu duten ondasun kulturala
zein neurritan zaintzen den, erabiltzen den eta hurrengo belaunaldiei transmititzeko
lan egiten den gizarte horren kultur heldutasun eta gizatasunaren adierazle dira
(Parlebas, 1988).
Nerabezaroan, hamaika eta hamasei urte bitartean hain zuzen, haurren
garapen psikologiko eta motorraren gain egotea oso garrantzitsua da garai honetan
aldaketa asko sumatzen dituztelako bai gorputzean bai garapen psikologikoan,
horregatik haien heziketa modu egokian bideratzeko, ezinbestekoa da aspektu
hauek kontutan hartzea. Bestetik, garrantzizkoa da esatea, gorputz hezkuntzak balio
gehigarri bat duela, aberastasun motorea lantzeko baliabide aparta dela.
Oso garrantzitsua da ere, lehen hezkuntzatik bigarren hezkuntzarako bidean
ahalik eta transferentzia positiboen egotea, haurrak modu argi batean eta helburu
argi batzuekin bideratu ahal izateko. Guztiz egokia ikusten dut umeentzat Lehen
Hezkuntzatik Bigarren Hezkuntzarako aldaketa horretan jolasten jarraitzea ohitura
hori ez galtzeko.

4
2. ZER DA JOKO ETA JOLAS TRADIZIONALA
Joko tradizional askok iraganeko gizarteen sineste handiak islatzen dituzte,
munduarekin mantentzen zituzten erlazioak eta animatzen zituzten indar ezkutuak
(Parlebas, 2001, 279 or)
Jolas tradizionalak instituzionalizatu gabeko eta federaziorik gabeko egoera
motorren multzoa dira. Joko jolasak haurren poblazioaren elementu sozializatzaileak
dira eta hori dela eta, kulturatik eratorritako ezaugarrien jabe dira. Joko jolasak
haurtzaroko jokabide sozial eta kulturala definitzen duten egoerak dira. (Etxebeste &
Urdangarin, 2004)
Historian zehar diziplina ugarietatik aztertu eta azpimarratu izan da jolasaren
balioa. Gorputz hezkuntzaren eremuan, jolas tradizionalak haurraren garapen eta
heziketan duen eragina landu da, bereziki: eremu psikologikoan, portaera, harreman
eta sare sozialetarako duen interakzioa.
Joko tradizionalek ezaugarri desberdinak dauzkate eta hezitzaileak bere
materiaren beharren arabera aukeratuko ditu trebetasun desberdinak garatuko
dituzten jokoak. Joko tradizionalek hurrengo helburuak betetzen dituzte heziketan:
(Trigo, 1995)
 Gizaki guztiaren ikerketaren ahalmenaren garapena posible egiten dute,
ondare ludikoa aurkitzerakoan.
 Joko tradizionalari buruzko interes berezia sortzen dute ikaslearengan
bere praktikatikaurrera.
 Berezko kultura hobeto ezagutzea eta hura horregatik balioesten
baimentzen dute.
 Adin desberdinetako, sexuko eta baldintzako beste pertsona batzuekin
harremanak izatera laguntzen du.
 Aisialdiaren erabileraren hobekuntza kualitatiboari laguntzen dio.
 Norbanako auto estima ekartzen du.

5
"Ofelek (1999) joko tradizionalen singulartasuna defendatzen du. Herri bateko
ekoizpen espirituala gordetzen dutenak direla dio. Joko tradizionalak desagertzeko
arriskuan daudela eta urtearen zehar susperraldi batzuk daudela ikus daitezkeela.
Umeen arteko joko aktibo, parte-hartzaile, komunikatibo eta erlazionalaren
alde agertzen da, honek gorputzaren pasibotasuna, irudi/pantaila baten aurreko
harmen kontsumista, gero eta gehiago estimulatzen duen kultura aurreratuaren
kontra jokatzen lagunduko digu eta gure orainaldia ulertzen.
3. JOKO ETA JOLAS TRADIZIONALAREN GARAPENA
3.1. BILAKAERA
Gaur egun joko tradizionalei buruz dagoen iritzi preziatua nahiko berria da eta
aurreko mendeetan jokoek zuten balorearekin elkartzen dira.
Erdi Aroan, joko tradizionalak erregeen eta aristokraten diberti menturako
erabiltzen ziren. Jokoak ohikoak ziren guztientzat. Pixkanaka gorteak, nobleziak eta
burgesiak alde batera uzten doaz jokoen ospea gutxituz, umeen taldeetan eta
herriko jokoetan geratzen dira (Parlebas, 1988).
Joko tradizionalak utzi ondoren, klase-sozial altuak praktika berrietan aritzen
dira. sarritan joko zaharretan oinarrituta egon arren arau eta modu berriak hartzen
dituzte. XIX mendean, praktika ludikoei dagokionez, klaseen arteko banaketa
sendotzen da ; umeek eta herritarrek joko tradizional zaharrak ukatuko dituzte, eta
goi-klaseak bereiziko dira argi eta garbi araututako eta oso erritualizatutako
jarduerekin: kirola (Parlebas, 1988).
Philippe Ariesen idazkia ”XVII. mende hasieran, helduek eta umeek
praktikatzen zituzten jokoen artean ez zen ematen gaur egun ematen den banaketa
hain zorrotza” (Parlebas,1988).
Kirola, industria garaiko Ingalaterrako aristokraziak asmatu zuen eta
pixkanaka gizarte-maila ertain eta herrikoietan errotzen hasi zen (Parlebas, 1988)

6
3.2. PARLEBASEN JOLAS-KIROL TRADIZIONALAREN DEFENTSA
HEZIKETA FISIKOAN
Oso nabaria da gaur egungo gizarteak hezkuntza fisikoan kirolari ematen dion
garrantzia .
Heziketa fisiko deportiboak, kirola goi mailako jokoa bezala aurkezten du eta
joko tradizionala behe mailakoa bezala eta erabilgarriak bakarrik aurre-kirol jokoak
prestatzeko. Parlebasek joko tradizionalaren eta kirolaren arteko erlazio hierarkikoa
ukatzen du, joko tradizionalen eta instituzionalizatutako jokoen artean ez dagoela
gradu-desberdintasunik baizik eta natura desberdintasun bat (Parlebas, 1988, 229
or).
Pierre Parlebas gorputz-hezkuntzako kirolaren nagusitasun ia absolutuaren
kontra erreakzionatu zuen, joko tradizionalen heziketa-potentzialtasuna defendatuz.
Kirolek egitura konplexuagoak duten joko tradizional asko daudela frogatu zuen.
Joko tradizional askotan. egiturazko konplexutasuna eta pentsamendu taktiko eta
estrategikoko eskakizuna, kiroletako bezain altuak dira (Parlebas, 1988).
Parlebasek heziketa fisiko-deportiboaren defendatzaileen grina ere kritikatu
zuen Piageten teorian sostengatzeagatik. Piagetek adimen sentsomotorraren
garrantzia bizitzako lehen urteetara mugatzen du, ondorengo urteetan adimen
“sinbolikoan” zentratuz. Azkenik, joko tradizionalaren eremuan kirolean baino egitura
aldaera handiagoa aurkitzen dugula seinalatu zuen (Parlebas,1988).
Parlebasek argudio eboluzionista faltsuaren aldekoak ere kritikatu zituen.
Hauen ustez, joko tradizionalek gaur egun kirolak baino garrantzi gutxiago daukate
ez dutelako jakin gizarteko aldaketei moldatzen (Parlebas, 1988).
Errealitate sozialaren ikuspegi naturalista hori, sendoki ideologikoa da eta
fenomeno sozialen izaera sozial eta politikoa ukatzen du. Hizkuntzekin gertatzen
den bezala, joko instituzionalek tradizionalekin alderatuz ez daukate inongo
nagusitasun funtzionalik: bere estatutu pribilegiatua bilakaera sozio-politikoari zor
diote (Parlebas,1988).
Joko tradizionalak, gaur erdeinuarekin tratatuak, duela mende batzuk
erregeen eta aristokraten, atsedenerako erabiltzen ziren. Gorteak, nobleziak eta

7
burgesiak alde batera utzi ahala beraien ospea gutxituz joan zen, umeen taldeetan
eta herriko jokoetan geratuz” (Parlebas, 1988, 223 or).
Joko tradizionalak gorputz-hezkuntzan lekua izan behar du. Parlebasek ez
du nahi kirolaren ordezkoa izatea. Nahi duena da, egindako jokoen sailkapenak
irizpide egokiekin tratatzea, hauen egitura ludikoak eta hauek bultzatzen dituzten
jokaera motorrak kontutan hartzea eta psikologiaren eta soziologiaren ikuspuntutik
interpretatzea, horrela heziketa-lana gidatzen duten hipotesi pedagogikoak oinarritu
ahal izateko (Parlebas, 1988)
3.3 GAUR EGUNGO HEZKUNTZAN
Komenigarria egiten da gaur egungo hezkuntza dekretuak gorputz
hezkuntzari ematen dion trataera aztertzea.
Oraindik indarrean dagoen euskal herriko hezkuntza dekretuan (hau da,
175/2007 dekreretuan) gorputz hezkuntza “jokabide motorraren pedagogiatzat“
hartzen da, eta pertsona bakoitzaren garapena lortzen eta bizi kalitatea hobetzen
laguntzen du. Ikaskuntza-eremu honetan egindako proposamena,
egunerokotasunera transferitzeko baliagarria izatea da asmoa, eta bizitza osorako,
gainera, jarduera motorraren bidezko gorputz-garapena gure bizitzaren zati da.
Gorputz hezkuntzaren bitartez, ikasleen adimen motorra, komunikatzeko eta
harremanak egiteko ahalmena, emozioak adierazteko eta kontrolatzeko ahalmena,
eta norberaren ekintzak behar bezala bideratzeko gaitasunak garatzen dira. Eta
honekin batera, jarduera fisikoaren inguruan sortzen diren pertsonen arteko
harremanek hainbat balio barneratzen eragiten dute; besteak beste: errespetua,
onarpena edo lankidetza. Balio horiek, hain zuzen, egunerokotasunera transferi
daitezke, eta, horrela, ikasleak bideratu egin nahi dira, berdintasun egoeretan
gainerako pertsonekin harreman eraikitzaileak izan ditzaten. Era berean, gorputzak
eta mugimen-jarduerek dituzten adierazpen-aukerek gorputz hizkuntzen sormena
eta erabilera indartzen dute; zehazki, pertsonen arteko harremanak leuntzen
dituzten sentimenduak eta emozioak transmititzeko. (175/2007 dekretua) Honetan
arreta berezia jartzea beraz, ezinbestekoa da etorkizunean gizarte eredugarri baten
protagonista izango diren haurrak hezteko.

8
Eremu honetako hezkuntza-ekintzaren oinarrizko elementuak gorputza eta
giza mugimena dira, eta mugimen-jarduerarekin eta gorputz-kulturako elementuak
barneratzearekin lotutako ahalmenak garatzea du helburu nagusi. Hain zuzen,
garapen horren funtsezko osagaia gorputz-hezkuntza da; hau da, irakasgai hori
mugimen-jarreraren pedagogiatzat hartzen da, eta pertsona bakoitzaren garapena
lortzen eta bizi-kalitatea hobetzen laguntzen du.
Hala eta guztiz ere, eremu honetako curriculuma mugimen-jarrerak
eskuratzea eta perfekzionatzea baino urrunago doa. Gorputz-hezkuntzaren eremuak
nabarmen hautematen ditu gizartean gertatzen diren aldaketa bizkorrak; beraz,
hezkuntza-asmoen bitartez, norberaren ongizatea lortzera bideratzen duten eta
bizitza osasungarri bat sustatzen duten premiei (giza banako arenak eta taldekoak)
erantzun nahi die, edonolako estereotipoak eta diskriminazioak alde batera utziz.
Irakaskuntza- eta ikaskuntza-prozesua sekuentziatan antolatzen da
(orokorretik espezifikora), eta dibertsitate-irizpideari garrantzi handiagoa ematen zaio
espezializazio-irizpideari baino. Prozesu horretan, edonolako diskriminazioak
saihestu behar dira (hau da, sexuaren, gizarte mailaren, arrazaren, pertsonen arteko
desberdintasunen edo gaitasunen araberakoak), eta, horretarako, indarrean dauden
gizarte-estereotipoak eta jarrera xenofoboak hautsi behar dira.
Beste ikaskuntza-eremu batzuek bezala, “Gorputz Hezkuntza” ikaskuntza
eremuaren funtzioa zehaztutako eskolatze-aldietarako hezkuntza-helburuak eta
hezkuntza-gaitasun nagusiak eskuratzen laguntzea da. Ikaskuntza eremu bakoitzak
bere ekarpena egiten du, eta, “gorputz-hezkuntzaren” kasuan, zeregin hori
gorputzaren portaera motorraren eta jolasen bitartez garatzen da. Horrela, ikasleen
adimen motorra, komunikatzeko eta harremanak egiteko ahalmena, emozioak
adierazteko eta kontrolatzeko ahalmena, eta norberaren ekintzak behar bezala
bideratzeko gaitasunak garatzen dira.
Euskal gorputz hezkuntzako kurrikuluma kirol jokoa, jolasa eta jolas-jokoan
errotuta egon behar da; honela euskal gizarteak, tradizioa abiapuntua izanik, gaur
egun nahi dituen giza ereduak bultza ditzake (Etxebeste, 2004).
Etapa honetako metodologia-ikuspegia ludikoa da; horregatik, jolasaren
testuingurua izan behar du bat-bateko ikaskuntza osatzen duen eremuak. Jarrera-
eta kultura-edukiek garrantzi handia hartzen dute, baina ez dugu prozedura-edukiek

9
etapa honetan duten garrantzia alde batera utzi behar. Garapen motorraren eta
kognitiboaren arteko lotura garrantzitsua da; izan ere, espazioari, denborari eta
gorputzari buruzko lehenengo nozioak hainbat mugimendu-egoeratan gertatzen
diren harreman logikoei esker ezartzen dira.
4. JOKO ETA JOLAS TRADIZINALA HEZIKETA FISIKOAN
La Vegak (1995, 15.or) dioenez, joko eta jolas tradizionala gorputz-
hezkuntzako baztertutako nagusietako bat izanda; etengabe aurre egin behar izan
du eta kirol masa handiei, gure materiaren eduki pribilegiatuari; orain arte, kasu-
gehiengoan, batez ere soil-soilik erabilia izan da motor edo gorputzaren helburuak
lortzeko errekurtso metodologikoa bezala, eta beraz, duda gabe joko eta jolasa
gorputz-hezkuntza arloko balio handiko baliabide metodologikoa da (Trigueros,
2002).
Eskola, kultura menderatzailearen transmititzen den leku nagusia izaten
jarraitzen du, beste edozein kultura alde batera utziz herri kultura eta baita ikasle
beraien kultura, nahiz eta Heziketa administrazioak honen garrantzia aitortuta izan
eta hainbat dokumentu sortuta eduki zentroetan , errealitatea beste bat da: praktikan
ez dute bere isla aurkitzen (Trigueros, 2002).
Joko eta jolasa, gorputz-hezkuntzako arloaren barruan kontutan hartzeko, ez
da soilik curriculumean irudikatu behar, baizik eta maila ezberdinetako curriculum
zehaztuan egon behar du gorputz-hezkuntza klasera iritsi arte.Eskola kurrikuluma
joko tradizionalez aberasteko aukera horretan, espazioen eta baliabideen
beharretatik ere pasatzen da, horrek testuinguruen analisiak soilik eman
diezazkiguke. Gorputz-hezkuntzak ikasitakotik kanpo argigune erreflexua izan behar
du, lortutako ikasketak indartuz eta mantenura eta gure ondare kultural eta
ludikoaren transmisioan lagundu (Trigueros, 2002).
Planteatzen dugu beraz, eskola eta heziketa ingurunetik, praktikatzen
jarraitzeko beharra, ikasten jarraitzeko eta etorkizuneko belaunaldiei gure kulturaren
jarduera fisikoak jakinaraziz, kultur ondare hau babesteko modu posible bakarra
(Sanchez, 2009).

10
Eskola da beraz, lekurik onena gure arbasoen kultur ondareak herritar guztiei
jakinarazteko. Eta ez soilik hura jakinaraztea, baizik eta hura errespetatzea eta
gogora ekartzea. Ikasgeletan, eta kultura adierazpen desberdinetan, irakas legoa gai
bada kultura guzti hau berreskuratzeko, ikasleen , gurasoen eta hauen aitona-
amonetako oroipenak erabiliz, denbora gutxitan berreskuratu dugu galdutako
denbora guztia. Beraz, kultur ondarearen defentsa, erritua, magia, jokoa edo dantza
bezalako hitzen esanahiaren kontzeptu-ezaguera hutsa baino askoz urrunago doala
ikusten dugu. Adierazpen kultural desberdin horien ohiko praktikak, eta bere
erabilerak herritarren aisian eragingo du (Trigo, 1995).
Joko jolasak kulturaren ondoan egon dira humanitatearen historian, herri
bakoitzak tipifikatu egin dituena bere bizitza-egoerara egokituz, gure herriaren
kultura tradizionalaren eta bere ohituren parte izanez, horregatik da funtsezkoa
izaera ematea hauei, gizakien heziketa eta sozializazio alderdiei laguntzeko asmoz,
eta gure umeen heziketa-prozesuaren garapenean laguntzeko asmoz (Rivera eta
Barroso, 2014).
Anitzak dira ohitura ludikoak erreskatatzeko eta berpizteko saiakerak, beste
garai batzuetan kaleetan, patioetan, plazetan eta parkeetan garatu ohi zena, eta
garai desberdineko belaunaldien arteko transmisio kulturaleko iturri ordezkaezina
zen (Méndez-Giménez, 1999; Beltzarana et al., 1993; Pelegrín, 1990; Garia, 1994;
Arrosa eta Rio-aren, 1997).
Gaur egun, bizimodu aldaketek, globalizazioaren fenomenoak eta teknologiekin
lotutako aisia pasiboak, joko-motore anitz ahazteko joera sendoa ezarri dute. Nahiz
eta aldi honetan krisi ludikoa izan, oraindik joko tradizionalek maila guztietan interes
didaktiko iturri bat izaten jarraitzen dute: motorea, fisikoa, soziala, intelektuala eta
kulturala (Maisua, 2007; Gariak, 2002; 2009) (hau ez nuke sartuko, ez dakidalako
nondik atera dudan edo autoreak zeintzuk diren gero erreferentzian sartzeko)
Beraz, joko eta jolas tradizionalak ikasgelan hartzen du bere zentzu guztia
maila hezigarria lor dezan neurrian. Sánchezek (2009) joko jolasak halako
helbururako bete behar dituen baldintzetako batzuk azpimarratzen ditu; ikasleen
garapen integrala baimen dezala, baztertzea eta lehia saihets ditzala, parte-hartzea
susta dezala, erronka eskuragarria uste dezala, arrakasta-aukerak ikasle guztiei

11
eman diezazkiela eta ikasketa lankide eta sortzailea bultza dezala (Méndez eta
Fernández, 2011).
Gorputz-Hezkuntzako eduki blokeak garatzeko material eraikuntzak ematen
dituen abantailak hainbat egilek nabarmendu dituzte (Méndez-Giménez, 2008;
Jauregiak, Toja eta Abraldes, 2001). Beste onura batzuen artean, kostu ekonomiko
urri edo baliogabea behar dutela nabarmendu da, parte-hartze aktiboa handitzea
baimentzen dute, praktikaren luzapena eskolaz kanpoko aldian posible egiten dute,
pentsamendu dibergenteko prozesu garapenari laguntzen diote, zeharkakotasuneko
eta diziplinartekotasuneko garapena baimentzen dute, bide ematen dute lan
lankidea eta, batez ere, ikasleentzako materialaren egokitzapenari laguntzen diote
(Mendez y Fernandez, 2011)
Kirola bere kontura egiten duten mutilek, bere gorputza errendimendu makina
bezala ulertzen duzu, adierazpen bide bat bezala baino. Jokoan bere ahalmen
motorrak ezagutzeko aukera ematen zaizkie (Trigo, 1995) .
Haurren joko eta jolas tradizionalak herriko kulturaren parte dira, eskolako
gorputz-hezkuntzako curriculumerako baliabidea ematen duena, zentzua eta
legitimitate soziala emanez. Joko-jolasek baliabideak, esperientziak, sinboloak,
balioak eta bere identitateak sortzeko pertsonei balio dieten iturriak ematen dituzte
(Devis, 2008).
Ezin da pentsatu kiroletako heziketa fisikoa gaurko gizartean alde batera
utzita aurkitzen denik. Ikastetxeak eta irakasleak behartuta daude gizartean eta bizi
garen kulturan ematen ari diren aldaketak ezagutzera eta nola eraldatzen ari diren
gure espazioa, denbora, objektuak aldaketa hauek, eta erlazioak ezartzen ditugun
(Etxebeste & Urdangarin, 2004)
Azken urteetan batez ere hezkuntzaren esparruan hedatzen ari den korronte
bat aurkezten da, kulturartekotasuna hain zuzen ere. Korronte pedagogiko edo
mundi ikuskera berri honen nondik norakoak azaltzen dira eta munduko jolasak
pentsamolde berri honekin uztartzeko bideak ere planteatzen dira.

12
Jolasa ezberdintasun kulturalaren gainetik oinarrizkoagoa den gizakion funtzio
edo jarduera bat dela adierazten du. Oinarri edo helburu komunetatik abiatuz
ezaugarri kulturalek beren isla egiten dute jolasetan. Herri bakoitzak bere
ezaugarriak atxikitxen dizkie jolasei.
Testuinguru hau (kultur-aniztasuna) historiako une ezberdinetan eta
intentsitate eta hedapen maila ezberdinetan eman da eta egoera honen aurrean
jarrera ezberdinak hartu izan dira:
 Erlatibismo kulturala: Beste kulturen ezagutza baina kultura horretako balore
kulturaletan oinarrituz. Kltura guztien berdintasuna bultzatzen du, ez ditu beste
kulturak baloratzen eta errespetatu egiten ditu. Erlatibismo kulturala kritikatua izan
da kulturen arteko elkarreragina bilatzen ez duelako. Pentsaera honek duen
arrisku nagusia getizazio edo bereizketa da.
 Intelkulturalitatea/kulturartekotasuna: Kultura guztiekiko errespetutik abiatuz
erlatibismo kulturalaren gabeziak betetzen ditu beste kulturekin harremana
bultzatuz.
Kulturartekotasuna beraz, aniztasun egoeren aurrean izan dezakegun ikuspegi bat
da, berdintasunean oinarritua eta aniztasun aberasgarri bezala ulertzen duena.
Kulturartekotasuna hitza neologismo berria da. Kulturaniztasunak egoera bat
adierazten du, bi kultura edo gehiagoren presentzia jendarte batetan.
Kulturartekotasunak berriz aniztasun horretatik haratago, gizatalde ezberdinen
arteko interdependentzia bat adierazten du, elkarrekikotasuna, besteekiko
elkarrizketa.
Sorreraz, korronte pedagokiko bat da baina baita hori baino gehiago ere: Mundu
ikuskera berri bat da eta gizartea ulertu eta antolatzeko irizpideak markatzen dizkigu.
Korronte honen funtsa kultur aniztasuna errespetatu eta baloratzean datza,
aniztasun hori faktore aberasgarri eta positibo bezala ulertu eta ideia horretan
oinarrituz garatzea gizarte harremanak, eraikuntza…
Kulturarteko hezkuntzaren helburu nagusia gure haur eta gazteek konpetentzia
kultur heldua izatea da, hau da, gaitasun eta jokabide egokiak garatzea gizarte

13
kulturanitz batetan egoki molda daitezen. Horretarako, gure haur eta gazteei
gaitasun batzuk irakatsi behar zaizkie beren eguneroko bizitzan pertsona
ezberdinekin bizitzeko zailtasunak izan ez dezaten: gatazkak bideratzeko estrategia,
gainerako kulturen eta norberarenaren gainean balorazio eta kritikak egiteko
gaitasuna, talde minoritarioen eskubideen aldeko jarrerak…
Kulturartekotasunaren printzipio edo jarrera nagusiak
 Kulturen artean loturak, balioak, arazoak, beharrizanak eta bestelako puntu
komunak daude.
 Ez dago kultura perfekturik, guztiok ikasu dezakegu beste kulturetatik norberaren
ezaugarriak aldatu barik.
 Kultura ezberdinek beren arteko bizikidetasuna landu eta indartu behar dute.
 Beste kulturekiko interesa izan behar dugu, lagungarria izango baita beldurrak,
aurreiritziak eta estereotipoak gainditzeko.
 Pertsonok gure kultura kritikatzeko gaitasuna izan behar dugu.
 Kultura ezberdina duten herrien artean interes komunak bilatu behar ditugu eta
aprobetxatu. Lotzen gaituena da garrantzisua ez aldentzen gaituena.
 Etnien arteko gatazkak aurreikusi egin behar dira bideratu eta konpondu ahal
izateko.
 Etnozentrismoa eta muturreko erlatibismo kulturala gainditu egin behar da.
 Elkartasuna
 Besteenganako tolerantzia.
Munduko jolasak eta kulturartekotasuna
Orokorrean “bestearen” pertzepzioa era positiboan sentiaraztea eta jarrera
diskriminatzaileak baztertzea izango dugu helburu munduko jolasaren erabileran.
Munduko jolasen bitartez, beste herri batzuen ohitura ludikoarekin goza dezake
haurrak eta honela, lotura afektibo positiboak sortaraziko dira haurraren eta jolas
horren eta bere jatorriaren artean.

14
Norberak bere jatorrizko kulturako jolasak ezagutuz norberaren burua eta ohiturak
lantzen dira. Garrantzisua da beste kultura batzuetara hurbilpena egitean gure
kulturaren gainean ere hausnartzea.
 Balore eta ideien transmisioa. Munduko jolasak gizarte eta une historiko
ezberdinetan sortu dira eta balore eta ideia ezberdinak gordetzen dituzte beren
baitan. Haurrei gizarte ezberdinen ezaugarrien gainean hausnartzeko ere erabil
ditzakegu.
 Kultur aniztasunaren haritik. Toki ezberdinetako pertsonengandik hurbilagl
sentitzeko tresna paregabea izan daitezke jolasak.
 Jolas egiteak munduko beste herriengandik hurbilago sentiarazten gaitu.
 Jarduera ezberdinetan, kultura ezberdinetako elementuak agertzea sainduko
dugu. Jolasa aberastu dezakeen kulturen arteko antzekotasunak eta
ezberdintasunak bilatuko ditugu.
 Munduko jolasen bidez aisia bizitzeko bide ezberdinen gainean hausnar
dezakegu.
 Gai hau lantzen dugunean honako helburua lantzeko bidea egin behar dugu:
gizarte egoera ezberdinetan dagoen jendearekiko harreman orekatu eta
eraikitzaileak ezartzea, jarrera solidarioa izatea eta sexu, klase sozial, sinesmen,
arraza…engatiko ezberdintasun kritikatzeko gaitasuna.
5. JOKO TRADIZIONALA KIROLAREN AURREAN
Kirol errendimenduen alderatze unibertsalaren bilaketa, kiroltze prozesuaren
ardatza osatzen du, prozesu bat non joko batzuk kirol bihurtu diren. Hainbat faktore
sozial, ekonomiko eta politikoak eragin handia izan du non joko jolas batzuk kirol

15
bihurtu diren eta, antzeko beste joko jolas batzuk batzuek aldiz, haien izaera
tradizionala mantendu izan duten edo kiroltze prozesuarekin desagertu egin diren
(Parlebas,1988).
Taula 1: Kirol jokoen kategoria nagusi biak
Kirol joko instituzionalak Kirol joko tradizionalak
 Ofizialki aitortutako Erakundeetako
autoritatearen azpiko postuak
(federazioak...).
 Erregistratutako, ezagututako eta oso
zehatzak diren araudiekin zuzentzen
dira.
 Bere garapena espekularitatearekin
lotuta doa
 Ekoizpen eta kontsumoaren prozesu
sozio-ekonomiko sakonki lotuta daude
 Sarritan tradizio oso zaharrarekin
elkartutako daude
 Parte-hartzaileen borondatearen arabera
aldaera asko onartzen dituen erregela-
gorputz fluktuatzailearen bitartez
zuzentzen dira
 Ez dago eskari ofizialen menpe.
 Prozesu sozio-ekonomikoetatik erabat
kanpo daude.
 Adibideak: kirol atletikoak, taldeak, kirol
gimnastakoak, borrokako, natura
kirolak..
 Adibideak:: Teca, ehiztaria , zapia, zazpi
harriak, otsoa, txerri txoa, hiru zelai,
txanoa…
 (Parlebas, 2001, 277 or)
Kirol joko tradizionala
• Eskari ofizialek zigortu ez duten kirol-jokoak tradizio kultural luzean
sustraitua.
Joko-mota hau instituzionalizatu ez diren kirol joko guztiek eratzen dute; hots,
kirol-baldintzak ez dituen guzti haiengatik.
Joko instituzionalean erregelak jartzen dituen eskari zentralizatzailea dagoen
bitartean, joko tradizionalak bere kodeak transmititzeko ardura eta errituak uzten ditu
tradizio lokalean; erregela-sistema praktikan jartzen duten taldeen eragina dute eta
garatzen diren lurraldeetan , geografia lokalak, lurraren ezaugarriak , eta lurralde
horretako ohiturek parte hartzen dute eragin horretan (Parlebas, 2001, 286 or).

16
Baldintza geografikoek eragiten dute joko gehienek mugatutako zirkuituetan
eboluzionatzea eta txikiagotutako itxura eskaintzea. Jokoak eta jostailuak
ingurunearen eskaera espazialen mendean daude.
Joko tradizionala erliebe eta landaredira egokitzen da, eta batzuetan lurraldeko
faunari; kirolak bere igerilekua, bere estadioa, bere kaleak eta hitzartutako bere
dimentsioak inposatzen ditu. Kiroletako espazioa artifiziala eta abstraktua da,
eguneroko bizitzarekin desfasatutako motrizitatea eragiten duen espazio bat; joko
tradizionalaren espazioa ohiko portaerekin bat bizi den lekuaren espazio zehatza da
(Parlebas, 2001, 287or).
Joko tradizionalen aniztasuna eta intentsitatea
Joko eta jolas tradizionalen aniztasunak behatzailearen atentzioa deitzen du;
gainerakoekin erlazionatzeko eta komunikazio-egituretako formen aniztasunagatik
(duelua, joko erdi lankideak, anbibalenteak...), espazioarekin eta objektuekin
erlazionatzeko eragatik ( espazioak moldatu gabe, bat-batean egindako objektuak...)
eta asmatze-irizpideengatik (Parlebas, 2001, 289 or).
Kirol joko tradizionalak kirol joko instituzionalekin mailoa guztietan lehia
dezake: biologiko, harreman mailan, kognitibo, afektiboki eta erabakigarri mailan
(Parlebas, 2001, 290 or).
Joko jolas bat analizatzen dugunean, jokoa amaitzerakoan ez dakigu nor
izan den jokalaririk onena. Memoriarik gabeko jokoa da. Kirolen funtzionamendua
analizatzen badugu, emaitzen memoria beti dagoela ikusten dugu: abiatze jokoaren
amaieran nor izan den irabazlea edo galtzailea dakigu, edo sailkapen bat dagoen.
(Parlebas, 1988).
Aldiz, joko tradizionaletan oso ohikoa da partida berriro ere hasi behar izatea
aurreko partidan gertatutakoaren arabera. Gehienetan, aurreko abiatzearen
emaitzak jokalarien arteko roletako hasierako banaketa berria ekartzen du, baina
hortik aurrera baliogabetuta geratzen da, ahazten da (Parlebas, 1988).
Joko-memoria bat egotea eta partidaren azkeneko emaitzaren presentziak,
jokoen dinamika ludikoa aldatzen du, errendimenduari garrantzi handiagoa emanez.
Memoriarik ez duten kirol joko tradizionaletan, jokoko izaera lehiakorra txikiagotzen
da: (Parlebas, 1988).

17
Azkeneko emaitza dagoenean, jokalariek garaipena arriskuan jar dezaketen
jokaera dibertigarri eta arriskutsu mota hau mugatzea izan daiteke . Jokoko izaera
lehiakorra ez da jokoaren dinamika era askotako joko-egoerak berean zehar
gertatzen ari daitezela eta aukera interes une desberdinetarako egon dadila
sostengatzen duen dinamizatzaile bat soilik. Jokoetan memoriarekin jokoko izaera
lehiakorra ikusten da azkeneko garaipenaren bilaketan indartuta (Parlebas, 1988).
Joko tradizionala, egokigarritasuna eta adimen motorra
Kirolean rol berean dauden jokalariak aurkitzen ditugu, sarritan funtzio
berberak betetzen (espezializazioa) beti talderen barruan, joko eta jolas
tradizionalean , aldiz, askotan aurki ditzakegu jokalariak etengabe rolaz aldatzen eta
funtzio desberdinak jokoan egiten. Aldakortasun honek zeregin eta zirkunstantzia
desberdinetara moldatzera behartzen ditu jokalaria, eta motorraren egokitzapen
ahalmena eskatzen du, errealizazio espezializatuan zentratu gabe.
Ezegonkortasunak eragiten du haien artean talde batean, adibidez laguntzen ari
ziren jokalariek, joko konbergenteko jokalari libreenak, aurkako taldera pasatu
beharra aurkariei laguntzeko eta lehen bere taldekoak zirenen kontra jokatu beharra.
Ezaugarri honek halako egokigarritasun afektibo eta harreman mailakoa eskatzen
die jokalariei. Talde kiroletan ordea, jokalariak talde berean daude beti eta bere
lagunekiko erlazioa eta aurkariekiko erlazio berdina mantenduko da (Parlebas,
1988).
6. JOKO TRADIZIONALEN ETA KIROLEN KOMUNIKAZIO SAREAK
Lagunarekiko eta aurkariako kiroletako komunikazio sareen aniztasun urria,
joko tradizionalaren sare aniztasunaren aurrean.
Jokalarien arteko erlazioetako joko bakoitzaren barneko logikaren egitura: bere
komunikazio-sareak.
Jokoaren dibertsitateari erreferentzia egiten diodanean esan nahi dut, joko
tradizionaletan kirolean baino komunikazio sare gehiago mantendu izan direla.
Arerio eta kide dauzkaten kiroletan sareak orokorrean esklusiboak, egonkorrak eta

18
kirol dueluak izatera pasatzen dira. Egitura oso murritzak ditu, bi egitura hain zuzen
ere, eta joko tradizionaletan aldiz gutxienez bederatzi sare mota ezberdinak daude,
horietako bat ezegonkortasuna eta horretaz aparte kirolean posible diren guztiak.
Gizarte modernoak kiroleei garrantzi handiago ematen dionez joko tradizionalei
baino, kiroltze prozesuak komunikazio-sare posibleetako batzuk errebalorizatu ditu,
beste batzuei balioa kenduz .
Joko tradizionalen komunikazui sarea aurkaria eta kidetasuna eskeintzen
dutena
Duelo simetrikoa
2-esklusiboa
Duelo disimetrikoa
Egonkorra
Esklusiboa n-esklusiboa
Ezegonkorra Permutantea
Konbergentea
Fluktuagarria
Sare
Egonkorra
anbibalentea
Marro-marroka, balón
prisionero, doble
bandera, hamar pase.
Ikurra, polizia eta
lapurrak, zazpi harri,
teka.
Erreleboak, ralliak, mundo
bira, antzara-jokoa naturan.
Cuelga-descuelga, hartza eta zaindaria,
kandela, katu jokoak, azukrezko baloia.
Gabiraia, baloi-ehiztaria, itzuri baloia.
Izkutaketa-katilua
Hiru zelaiak (Azeria, oiloa eta sugegorriak)
Urdanga, lau izkinetan.

19
Permutantea
Ezegonkorra
Fluktuagarria
(Parlebas,1988. Fig 58, 215 or)
(Hau ez dakit beharrezkoa den, beharrezkoa ez bada ondorio hauek sartzea
kendu arazorik gabe.)
Ezegonkortasunari buruzko ondorioak:
Ezegonkortasuna:
• bi jokalarien arteko harremanak bapatean kontrako zentzukoak bihur
daitezke: lagunak etsai bhurtzen dira, eta etsaiak lagun. Horrek
egokigarritasun motor handia eskatzen die jokalariei.
• permutantzia: jokalariek rol desberdinak hartzen dituzte, jokoa
markatzen duten ekintzen ondorioz. Askotan, “galtzen” duena
protagonista bihurtzen da. (funtzio konpentsagarria).
• konbergentzia: askotan, talde bakoitzeko kide kopurua aldatzen doa
jokalari guztiak talde berean bukatzen dutelarik: bat guztion kontratik
guztiak baten kontra pasa daiteke. Talde “irabazle”a zein izango den
aldez aurretik jakina: garrantzitsuena ez da emaitza, jokoaren iraupena
baizik.
• fluktuagarritasuna:rol aldaketa asko jokalarien eskuetan daude:
taldearen eta norberaren interesen artean erabaki behar dute.
(Parlebas,1988)
Anbibalentziaren eta simetria ezaren inguruko ondorioak
Ambibalentzia:
• Lau-izkinak bezkalako jokoetan, jokalariak bere aliantzak unean
bertan traizionatu ditzake
Sugegorri, azeri eta oiloak bezalako jokoetan, jokoaren irautea emaitza bera bano
garrantzizkoa da. Irabazten duenak bere hilobia egiten du.
Simetria eza:
Baloi eserita, galochea, atea.

20
• Taldeek eginkizun, taldekide kopuru edo/eta rol sistema desberdinak
izateak aukera berdintasunean oinarritutako errendimenduen erkaketa
ezinezko bihurtzen du. Ahalmen ezberdinek aukera ezberdinak izan
ditzakete.(Parlebas,1988)
Ondorioak: gizarte harremanaren domestikazioa
Kirola: Kirolak duelo simetrikoa du eredu, (sare n>2 eredu horren
orokortzearen fruitua da). Talde bateko jokalari gehienak elkar-trukagarriak dira eta
rol berberak dituzte. Horretaz gain, rol sistema, eginkizunak eta jokalari kopurua
berdinak dira talde bietan.
Taldeek kide kopuru eta rol sare berdinak izateak eta taldekideek rol berdinak
izateak talde eta banakako errendimenduen balorazioa errazten du, oinarritzat
aukeren berditasuna dutela.
Jokalarien aldez aurretik dakite nor den lagun eta nor den etsai, joko osoan
zehar talde berberarekin dira fidelak, taldekideekin solidarioak izanik, haiekin
elkarlanean baina besteei kontra hobe egiteko.
J. tradizionala: Joko tradizionalek ezberdintasunezko egoerak erabiltzen
dituzte, jokalari batzuek rol bereziak dituztelarik. Gainera, taldeak izanez gero, talde
bakoitzeko rol sistema, eginkizunak eta jokalari kopurua ezberdinak dira askotan.
Ahalmen desberdinek aukera desberdinak aurkitzen dituzte.
Errendimenduaren garrantzia ez dago hain markatuta, eta ezin da errendimendua
hain errez baloratu.
Jokalariak taldez aldatzen dira, lagunak etsai bihurtzen dira, noberak hautatu
behar du bere interesen eta taldearen interesen artean, eta traizioa joko araua ere
izan daiteke. Askotan, jokalariak erabaki ditzazke bere harreman motorrak, inoren
aurrean justifikatu behar gabe.(Parlebas,1988)
Ondorioak: egitura konplexutasuna

21
Joko tradizional askok kirolek baino egitura konplexuagoak dituzte. “kirol joko
kolektibo guztiek baloi eseriaren sarearen subgrafo partzial bat da”. Kirol joko
tradizionala kirolek baino egokigarritasun gehiago eska dezake. Joko tradizionala
eragiketa konkretuekin eta kirola, berriz, eragiketa abstraktuekin berdintzea ez da
zilegia.
Ezegonkortasuna eta anbibalentzia direla eta, joko tradizionalek subjektuaren
egokigarritasun afektibo-erlazional handiago eska dezakete .
Kirola, beraz, ez da joko forma gorena; joko tradizionala ez da jokoaren haur-
forma bat, ez eta kirolaren aurretikoa edo kirolerako prestatzekoa: kirol joko
tradizionalak ez dira “kirol-aurreko jokoak”
Joko tradizional eta instituzionalizatuen artean dagoen aldea ez da gradukoa,
izaerazko baizik.(Parlebas,1988, 229 or)
Ondorioak: ekarpen pedagogikoa
“Ez dugu (...) hierarkia bat beste batekin ordezkatu behar, bai, ordea, jokoen
familia handiak bereizgarri egokien bidez agertaraztea (...). Orduan bai egin ahal
izango ditugu egoera ludo-motoreen bereriazko propietate eta dinamismoan
oinarritutako interpretazio psikologiko zein soziologikoak. Jokoaren funtzionamendu
eta joko zelaian beha daitezkeen jokabide motorren edukiak ezagutzeak balioa
duten proposamen pedagogikoak egiteko ahalmena emango digu.(Parlebas,1988,
229 or)
Ondorioak: hautaketa soziopolitikoa, ez funtzio gutxiagotasunik
Hizkuntzen arloan gertatzen den bezala, jokoaren funtzioak joko tradizionalek
joko instituzionalek bezain ongi bete daiteke: Joko instituzionalek gure gizartean
gaur duten estatus gorena eboluzio soziopolitiko batetik datorkie.
“Gaur gutxiesten ditugun joko tradizionalak duela mende batzuk errege,
aristokrata eta kalitate handiko pertsonen begiko dibertsioak ziren. Nobleziak eta
korteak baztertu zituzten heinean, bere prestijioa galdu zuten, eta ume eta behe
mailako jendearen joko bezala iraun zuten”.

22
Kirola, industria konkistatzailearen mendeko (XIX. m) Ingalaterrako
aristokraziak asmatu zuen. Lehen aisia handiko aristokrata aberatsen pribilejioa
zena, pixkanaka klase sozial ertainek eta herriak bereganatu zuten. Ahateari igerian
irakatsi nahian (...), behe-klase sozialen ordezkariek kirolaren nagusitasuna
aldarrikatzen dute, errebindikazio horrekin instituzioek eginiko hautaketa bera egiten
dutelarik.”(Parlebas,1988, 223 or)
Ondorioak: hautaketa soziopolitikoa, ez funtzio gutxiagotasunik
“Ikuspuntu on batetik behatzeko aldentzen bagara, kirol joko mota ezberdinei buruz
igorri ohi diren epaiak partehartzaileen klase sozialaren inguruko prestigio eta potere
fenomenoei lotuta agertzen zaizkigu. Batzuetan, kontraesana oso nabaria da:
adibidez, gaur egungo langile eta herri elkarteek, kirola joko tradizionalak baino hobe
dela aldarrikatzen dutenean, bere klase-etsai deklaratuen argudio eta praktikak
mantsoki eta beren kabuz ber hartu besterik ez dute egiten!” (Parlebas,1988, 224
or)
7. EGOERAREN ANALISIA
Ander Deuna Ikastola Uribe Kostako Sopela herrian dago, herriaren erdigune edo
nukleotik kanpo dago. Muino edo mendi magalean dago kokatua, zuhaitz eta zelaiz
inguraturik, Santa Marinako haitzetatik hurbil. 2000. urtean Ander Deuna “Herri
Onurako Guraso eta Langileen Irakaskuntza Kooperatiba Elkartea” izendapena jaso
zuen. Gaur egunean, 700 ikasle baino gehiago dauzka eta ikaskuntzako etapa
guztiak eskaintzen ditu. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan ikasle kopuruaren
batezbestekoa 25 ekoa da. Eskualde guztiko, Uribe kosta, herrietatik hurbiltzen dira
haur eta gazteak ikastolara ikastera, baita urrunago dauden herrietatik ere, hala
nola, Mungia edo Getxo.

23
Beste herrialdeetako ikasle gutxi daude, bi edo hiru gelako, hauen jatorria
gehienbat arabiarra eta hegoamerikarra da. Ez da ematen arraza diskriminaziorik,
ematen direnak jolas orduetan izaten dira eta gehienak futbolak eragindakoak.
Eskolaz kanpoko jardueretan futbol talde ezberdinak daude, inguruko
herrietakoak direnak. Hauen arteko lehiak Lehen Hezkuntzatik datoz eta sortzen
diren gatazkak ere ikasleen arteko harremanetan isladatzen dira.
Tutoreek saiakera itzelak egin behar dituzte gatazkak konpontzeko. Gorputz
hezkuntzako irakasleekin hitz egiten, zaila ikusten dutela batetik ikastolan eskolaz
kanpoko jarduereen egoera aldatzea eta zailagoa oraindik programazioan jolas
unitateak sartzea, justu-justu betetzen dute egin beharrekoak eta. Beroketak egiteko
eta jolas solteak soilik egiten dutela.Bai ikusten dut aukera dutela jolas orduetan
jolas libre moduan erabiltzeko, baina ez da erreala beraiek ez badute bultzatzen
modu batera edo bestera.
Irakesleen iritzia eta egungo gizarte globalizatuaren ereduek duten eragina
ekiditzeko kontutan hartuta, ikastolarako egitasmoa bi eginkizunetan oinarritzea
erabaki dut.
1- Jolasaren unitate didaktiko egoki baten programa gauzatzea. Jolasaren unitate
didaktikoa martxan jartzeko, aukera desberdinak aztertu ditut. Horien artean joko
tradizional soziomotorren komunikazio sareen aniztasuna: erlazio
sozioafektiboen gaineko eragilea eta joko tradizionalaren unibertsaltasuna eta
multikulturalitatea gaietan oinarritzea nire unitatea erabaki dut.
2.- Patio mailan interbentzioa egitea. Ikastolak duen “Euskaraz bizi” kanpaina
plangintza aprobetxatuz. Hiru hilabetero behin, jolas orduetan irakasleak patiora
irtetzen dira ikasleekin jolastera euskara bultzatzeko .helburuarekin. Plangintza
honetan jolas tradizionalak sartzeko aukera aparta ikusten dut, horrela euskararen
helburuaren barne azpi helburua egongo da: jolas tradizionala.
7.1. NIRE ESPERIENTZIA ANDER DEUNA IKASTOLAN
Bi esperientzia jaso ditut ikasturte honetan Ander Deuna ikastolan. Bata,
hilabetetan zehar Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan praktiketan jasotakoari

24
buruzkoa eta bestea, ikasturte osoan zehar , Ander Deuna Ikastolan bertan,
bederatzi urteko umeen futbol talde baten entrenatzailea izatearen esperientziari
buruzkoa.
Praktiketan jasotako esperientzia.
Lehenengo esan beharra daukat DBH ko eta Batxilergoko hezkuntza
proiektuan, eta kurrikulumean joko tradizionala neurri oso txiki batetan agertzen
dela. Hau normala izan daiteke, DBH ko kurrikulumean aspektu asko landu behar
direnez, espazio gutxi geratzen da joko tradizionalak lantzeko.
Nahiz eta gai honi buruz informazio gutxi agertu, Ander Deuna ikastolako
gorputz hezkuntzako irakasleak gai honi garrantzia ematen dionez, nola klaseetako
programazioan txertatzen zituen jokoak ikusi dut.
Bestalde, ez dira soilik euskal jokoak lantzen beste lurralde batzuetako hainbat joko
tradizional ere lantzen dituzte.
Lehen hezkuntza aipatu nahiko nuke. Etapa honetako hezkuntzako
kurrikulumean, joko tradizionala neurri handiagoan agertzen da, programazioan
indar handia dauka eta haien erabilera oso nabaria da
Ikastolako jolas guneetan (hainbat eta mota ezberdinetakoak), jolas orduetan
behaketa egin ondoren, joko tradizionalen erabilpena denbora librean LH eta DBH
ko ikasleen artean alde ikaragarria handia dagoela Ikusi nuen.
Derrigorrezko bigarren hezkuntzako ikasleek ez dute joko tradizionalik
erabiltzen, mutilak kirola egiten dute, saskibaloia eta futbola batik bat , eta neskak
(ikaragarria iruditu zitzaidan) ez dutelako kirolaren aldarrikapenik. Lehen hezkuntzan
aldiz, ikusi dut kirola egiten dutela neurri handi batean baina joko jolas tradizional
asko erabiltzen dituzte ere,
Uste dut ikasleen denbora librean jolas tradizionalen erabilera gehiago
sustatu beharko litzatekela , gorputzaren aktibotasuna martxan izango zuten eta
ondare kulturala gordetzeko aukerak zabalduko genituzke.
Esan beharra daukat egoera hau ez dela ikasleen motibazio faltagatik ematen
bakarrik, teknologia berriak umeengan ohitura pasiboak sortzen ari dira eta

25
ezjakintasun guzti honetan kaleko giroak ez du batere laguntzen . Horrez gain
gurasoek ez dute umeen garapena joko jolasetan oinarritzen kirolean baizik.
Ikastolako eskolaz kanpoko jardueretan futbol entrenatzaile moduan
jasotako esperientzia
Ikasturte honetako futbol entrenatzaile lanaren gogoeta egingo banu, lan
honetako 5. puntuan aipatutako hainbat egoera kirol entrenatzaile moduan
esperimentatu ditut, puntu hauetan gehienbat:
a. Futbolean umeak ez dira dibertitzen. Ez dute ondo pasatzen exijentzia
dago eta.
b. Emaitzak izugarri baldintzatzen du. Emaitza txarrak izan ezkero, motibazio
falta sortzen da , aspertu egiten dira, ez zaie galtzaileak izatea gustatzen.
c. Errendimendu eta disziplina exijitzen zaie eta ordu horietan nekatuta
ikusten zaie, beraz, ez dira zentratzen eta momentu asko sufrimendu
batean bihurtzen dira bai ikasle bai entrenatzailearentzat.
d. Umeen idoloak futbolari ospetsuak dira, beraiek bezalakoak izan nahi
dute.
e. Ume futbolari “txarra” autoestimua galtzen du eta ume futbolari “ona”
liderra da.
f. Ume asko futbolean ari dira gurasoek erabaki dutelako.
…
Ondo legoke entrenamendu horietan beroketan eta amaieran jokoak sartzea.
7.2 HEZIKETA FISIKO ARLOAREN IRAKASLEN ESPERIENTZIA
Ander Deuna Ikastolako DBH ko Gorputz Hezkuntzako irakaslea.
Elkarrizketa: Galder Izaola ( Eibar taldeko futbolaria izandakoa)
Kurrikulumak gauza asko eskatzen ditu eta gauza guztiak ehuneko ehunera
lantzeko ez du denbora ematen. Gizarte honetan gaur egun, jolasa nahiko baztertuta
dago eta umeak kirol errendimendu inguru horretara zuzentzen ditugu. Jolas

26
gehiago sartu beharko lirateke umeen bizitzan, zoritxarrez erabaki hau ez dago
eskolaren esku bakarrik familien esku baizik eta familiaren eredua oraintxe bertan
kirolera bideratuta dago.
Ikastolako gazte askotan ikusten da DBHra heltzean, ez dakitela jolasten.
Beraiek lehiatzen dakite eta ez dira gai jolas bat ondo pasatzeko erabiltzen. Baina
hori gizarteak bultzatzen dituen balore batzuetara lotuta dagoela ikusten da:
lehiakortasuna, giza banakortasuna, “ irabazi”.
Gaur egun 5 - 6 urterekin, umeak kirolera bideratzen dira. Umeak nagusiak
izango balira bezala tratatzen dira, horregatik ohitzen doaz zerbait egiten dutenean
irabazte helburua izatera.
Lehen jolas gunea kalea zen baina gaur egun umeak kalean oso denbora
gutxi ematen dute, eta are gutxiago jolasean. Herriko plazak, lehen jolastoki zirenak
ez dira jolastokiak jada.
Ander Deuna Ikastolako LH ko Gorputz Hezkuntzako irakaslea.
Elkarrizketa: Endika Guarrotxena ( Athletic taldeko futbolaria izandakoa)
Ikastolan orokorrean joko tradizionala baloratua dugu, horregatik ikastolan
gorputz hezkuntza orduetan bai jolas orduetan “Euskaraz Bizi “ kanpainak
aprobetxatuz aritzen gara. Zoritxarrez ez dute asko erabiltzen jolas tradizionalak,
nahiz eta ahaleginak egin ba adibidez parke berrian joko tradizional batzuk margoztu
bezala, ez dute arrakasta handirik izan.
Kirolak dira nagusi, futbola eta saski baloia, batez ere horiek dira nagusi eta
pena bat da orokorrean ez direlako ikusten ezkutaketa edo harrapaketak ikastolan
eta gizartean.
Eskola gaur egungo gizarteko transmisoreak izan behar da, ordu libreetan
edo aisialdian zer egiteko ere aukera eman behar zaie eta jolas eta joko
tradizionalak une horietan sartzea aprobetxatu beharko litzateke. Horretarako,
heziketa fisikoan transmisore lana egin behar da gero haiek jolasak ezagutu
ondoren, bere denbora librean egin al izateko, belaunaldiz- belaunaldiz hori galtzen
ari da. Horregatik uste dut eskolaren lana dela.

27
Ikasleak nagusiagoak egiten direnean joko tradizionala baztertzen doaz,
lehen hezkuntzatik bigarren hezkuntzara salto horretan gertatzen da, hor nabaritzen
da. Baina ez da gertatzen joko tradizionalekin bakarrik, etapa eta adin aldaketa
horretan, mutil askok kirola uzten dute ere, hor dago lan zaila landu beharrekoa,
gazteak kirola egiten jarraitzeko eta joko tradizionaletan ere aritzeko.
Beraz, ikastolako gorputz hezkuntzako irakasleek beraien eskuetan dagoena
egiten dutela ikusi dut, horregatik, uste dut badaudela jolasak bultzatzeko beste
aukera batzuk eta hori izango da nire lan honen egitasmoa. Alde batetik, gorputz
hezkuntzxako programazioan unitate didaktiko bat gauzatzea eta bestetik, ikastolan
egiten diren “euskaraz bizi” kanpinak aprobetxatu jolasak bultzatzeko.
8. ANDER DEUNA IKASTOLARAKO EGITASMOA.
UNITATE DIDAKTIKOA.
JAKINTZAGAIA: GORPUTZ HEZKUNTZA
GAIA: MUNDUKO JOLAS TRADIZIOANA
MAILA: 1 DBH SAIO KOPURUA: 7
Proposamenaren testuingurua:
Adin honetako ikasleen heziketan, kirola pisu gehien duen jarduera da. Ondorioetan
aipatu dudan bezala, jolasen onurak asko dira, horregatik jolasak merezi duen
trataera ematea eta gorputz hezkuntzako programazioan txertatzeko ahaleginak
egitea ikusten dut. Aurreko puntuan aipatutako estrategia didaktiko ezberdinetatik,
ikastola honetarako bi estrategia jorratzea posible ikusi ditut, bata jolasen inguruko
unitate didaktikoa sortzea eta bigarrena, hiru hilabetero behin irakasleek “Euskaraz
bizi” plangintzan duten kanpainan jolasen astea antolatzea programa bat eginez.
Justifikazioa:
Zergatik “Munduko jolasak” unitate didaktiko moduan? Ikastola honetan normalean
ez da ematen diskriminazio egoerarik, planteiatzen dudan unitate didaktiko honek,
jolasak ematen duen dibertimendua aprobetxatuz, bestearen pertzepzio era
positiboan sentiarazteko eta jarrera diskriminatzaileak, arrazan zein generoan,
baztertzen ikasteko aukera emango die ikasleei,. Horri gehitu behar zaio beste herri

28
batzuen ohitura ludikoarekin goza dezaketela eta honela, lotura afektibo positiboak
sortarazi ikasleen eta jolas horren eta bere jatorriaren artean.
Jolasa kultur aniztasunaren trataerarekin lotzea posible da munduko jolasak lantzen
baditugu . Sekuentzia labur honetan, jolasaren bidez berdintasunean oinarritutako
gizarte kultur anitz ikuskera berriarekin lotutako jarduerak proposatzen dira.
Ondoren agertzen diren gaitasun, helburu eta edukiak, Euskal Autonomia
Erkidegoko Oinarrizko Hezkuntzaren curriculuma sortu eta ezartzeko 175/2007
Dekretutik atera ditut, V. eranskinean Gorputz Hezkuntza arlotik hain zuzen.
Curriculumean agertzen diren guztietatik nire unitatearekin bat datozen aukeraketa
bat egin dut.
A.- LANDUKO DIREN GAITASUNAK
1.-Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna. Gatazkak bideratzeko estrategiak,
gainerako kulturen eta norberarenaren gainean balorazio eta kritikak egiteko
gaitasuna.
2.-Ikasten ikasteko gaitasuna lortzen, zenbait jarduera fisiko planifikatzeko
baliabideak ematen baititu, esperimentatze-prozesu batean oinarrituta. Horri guztiari
esker, ikaslea gai da, bere denbora librean, jarduera fisikoaren ikaskuntza eta
praktika era antolatuan eta egituratuan erregulatzeko. Era berean, beste pertsonekin
lan egiteko trebetasunak garatzen ditu
3.- Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.
4.-Giza eta arte-kulturarako gaitasuna eskuratzen laguntzen du. Ideiak eta
sentimenduak modu sortzailean adierazteko, gorputzaren eta mugimenduaren
aukerak eta baliabideak aztertzen eta erabiltzen ditu. Eremu hau herri-kultura
bizitzeko bitarteko bat da.
B.- HELBURU DIDAKTIKOAK

29
1. Banakako, taldekako eta aurkaritzako jolas-jarduerak ezagutzea eta egitea, eta,
horietan, araudi-oinarri teknikoak eta taktikoak aplikatzea; horrez gainera, ekintza
horiek gero eta autonomia handiagoz gauzatzea.
2. Jarduerak, jolasak egitean, errespetuz jokatzeko, talde-lanean aritzeko eta
kiroltasunez jarduteko trebetasunak eta jarrera izatea, bakoitzaren kultura, gizarte
eta trebetasun-desberdintasunak kontuan hartu gabe.
3. Jarduera ludikoak eta kirol-jarduerak diseinatzea, antolatzea, kudeatzea eta
horietan parte hartzea, helburu bateratuak lortzeko; helburu horiei esker, aisialdi-
denboran beste pertsonekin elkartu eta lankidetzan aritu ahal izango da.
4. Zenbait jolas mota aztertzea, hainbat informazio-iturri baliatuz modu autonomoan
aukera zabalago bat eskuratzeko.
5. Bestearen pertzepzio era positiboan sentiaraztea eta jarrera diskriminatzaileak
baztertzea
6. Munduko jolasen bitartez, beste herri batzuen ohitura ludikoaz gozatzea eta
honela, lotura afektibo positiboak sortaraztea haurraren eta jolas horren eta bere
jatorriaren artean.
7. Munduko kultur arteko hezkuntzaren helburu nagusia gure haur eta gazteek
konpetentzia kultural heldua izatea da, hau da, gaitasun eta jokabide egokiak
garatzea gizarte kultur anitz batetan molda daitezen.
8. Kultura ezberdina duten herrien artean interes komunak bilatzea.
9. Beste kulturetatik ikastea norberaren ezaugarriak aldatu gabe.
10. Beste kulturekiko interesa izatea, aurreiritziak eta estereotipoak gainditzeko.
11. Gure kultura kritikatzeko gaitasuna izan behar dugu.
12. Etnozentrismoa eta muturreko erlatibismo kulturala gainditzea.
13. Elkartasuna eta tolerantzia.
14. Ikasleak munduko jolas ezberdinen kultur arteko tasuna, mundua ezagutzea eta
lantzea eta bere ikaskideekin munduko jolas ezberdinak era egoki eta dibertigarri
batean lantzeko gai izatea.

30
D.-EDUKIAK
Edukien garapena bideratzeko irizpideak, hauek izango dira:
Esanguratsua: ikasleen errealitatearekin lotuta daude. Egokitasuna: ikasleen
gaitasunekin bat egiten dute. Disziplinartekotasuna: beste ikasgaiekin lotzen da.
Globaltasuna: errealitatearen ikuspegi partziala gainditzen dute.
Ondorengo taulan, Unitate didaktiko honi dagozkion edukiak agertzen dira.
1.Eduki multzoa
Jarduera fisikoa eta
osasuna.
2. Eduki multzoa.
Gorputz-adierazpena eta
komunikazioa.
3. Eduki multzoa.
Mugimen-kultura: Aisialdia
eta denbora librerako
hezkuntza
1. Beroketarako egokiak diren
jolasak eta ariketak egitea.
2. Oinarrizko ereduak edo
trebetasunak erabiltzea,
hainbat egoeratan eta
exekuzio modutan.
3. Garbitasunari, higieneari,
ordenari, instalazioei eta
materialei buruzko araudiak
onartzea, errespetatzea eta
erabiltzea. Jarduera
fisikoak egin ondoren,
gorputzeko higieneari
arreta jartzea.
4. Norberaren egoera
fisikoarekin jarrera kritikoa
izatea eta hobetzeko gogoa
izatea.
5. Mugimendua lantzeko era
bateko eta besteko aukerak
errespetatzea eta
aniztasunak duen
aberastasuna balio estea.
1. Talde dinamika positiboa
bultzatzeko adierazpen-
jarduerak esperimentatzea.
2. Desinhibizioa,
naturaltasuna,
plastikotasuna eta
sormena.
3. Pertsona bakoitzak
adierazteko dituen mugak
errespetatzea.
1. Jolasak, beste kultura
batzuekin lotuta daudenak,
gizarte-elementutzat
erabiltzea.
2. Jolas ekintzekin lotutako
mugimendu trebetasunak
gauzatzea.
3. Taldean egiten diren kirol
jokoaren faseak:
kontzeptua eta helburuak.
4. Oposizioko, lankidetzako
eta oposizio-lankidetzako
egoerak lantzea...
5. Norberaren exekuzio-maila
onartzea eta hori
hobetzeko gogoa izatea.
6. Jolas jarduerak osasuna
hobetzeko bidetzat balio
estea.
7. Egindako jardueren eta ,
jolasen erregelak eta
arauak errespetatzea eta
onartzea. -Jolasetan parte
hartzea eta laguntzeko eta
lankidetzan aritzeko gogoa
izatea.

31
E.-METODOLOGIA
Metodologia aktiboa erabiliko da, ikasleen inplikazioa bultzatuko da
autonomia eta auto erregulazioa lortzeko.
Estrategia metodologikoak:
 Ikaskuntzaren helburua lortzeko motibazioa bultzatzea: helburuak
jakinaraztea…Irakasleak emango ditu munduko jolasen azalpenak erakargarriak
egiten ikasleentzat. Proiektorean jarriko die jolasak eta Internet erabiliko du honen
informazio gehigarria emateko.
 Parte-hartzeko estrategiak sorraraztea. Jolasen helburua ondo pasatzea izango dela
eta irakaslaren zein ikaslearen balorazioan hau garrantzitsuena izango dela.
 Toki eta denbora antolaketa desberdinak faboratzea. Ikastolako gune ezberdinak
erabili behar izango dugula jolasak antolatzeko.
 Ikasitakoa ahoz zein idatziz komunikatzea. Talde lanean informazioa bateratu
beharko dute eta ahozko zein idatzizko azalpena prestatu beste taldekoentzat
 Ikasitakoaren funtzionaltasuna gela esparrutik kanpo bultzatzea. “Euskaraz Bizi
kanpaina” programa. Aste horretako jolasen arduradunak izatean beste mailetako
ikasleekin praktikan jarri beharko dute ikasitako guztia.
 Ikasleak taldekatzea irakaslearen lana izango da. 25 ikasleko klasea izango da,
heterogeneotasun maila handiarekin. Irakasleak irizpide hauek izango ditu kontuan
talde banaketan: neska-mutilak, gaitasun motorrak eta harreman mailako
gaitasunak. Irakasleak ardura hau bere gain hartzen duela azalduko die, hainbat
arrazoi emanez: beraiek antolatzen badituzte taldeak beraien lagunak aukeratuko
dituztela eta lan honetan taldeen berdintasuna maila guztietan lortzea ezinbestekoa
dela.
Baliabideak
 Gelako materiala: aulkia, taula, uztaia, papera, arkatza, guraizea, klariona, baloia,
intxaurrak, melokotoi hezurrak, makilatxoak, sarea eta kuboa.
 Teknologi aberrien erabilera: ordenagailua, proiekzioak, bideoak,..
 Beste gune batzuen erabilera gimnasioaz gain. Espazioa aurrera eramango duten
jolasaren araberakoa izango da. Ikastolak espazio ezberdinak ditu jolas hauek modu
egokian eraman ahal izateko: frontoi estalia, goiko pista, beheko pista, pista estalia,
ikastetxe ingurua,…

32
Jarduera Deskripzioa Denbora Taldekatzea Gaitasunak / Helburuak
Baliabideak /
Espazioa
1. Unitatearen
aurkezpena.
Amerika, Afrika, Europa, Asia eta Ozeania
kontinenteen jolasak burutuko dituztela azalduko
zaie. Proiektorean jolasak erakutsiz.
45 mn. Talde osoa
3.gaitasuna/ 4.
helburua
Proiektorea/
Gelan
2. Aurre ezagutzak
Ikasleak galderak egingo ditu haien ezagupena
jakiteko asmoz
15 mn Talde osoa
2. gaitasuna
10. eta 14. helburuak
Galdera orria/
Gelan
3. Talde banaketa
Irakasleak 25 ikasleez osatutako klasea 5
pertsonako 5 talde osatuko ditu
10 min Talde osoa
2. gaitasuna / 2.
helburua
Ikaslearen
taldekatze orria/
Gelan
4. Kontinentearen
aukeraketa
Irakasleak jolasen informazioa fotokopietan
banantzen die. Taldeek kontinentea aukeratuko
dute. Kontinente bera bi taldek edo gehiagok
aukeratzen badute irakasleak zozketa egingo du.
15 min Taldeka
1. eta 2. gaitasunak/
13. eta 2. helburuak
Jolasen
fotokopiak/ Gelan
5. Bi jolas aukeratu
Talde bakoitzak kontinenteko bi jolas aukeratzen
du, irakasleak banatutako kontinente ezberdinen
fitxaz baliatuz. Bertan deskribapena iraupena,
materiala,… agertuko zaie.
15 min Taldeka
1 eta 2 gaitasunak/
4., 6., 10. eta 14.
helburuak
Jolasen
fotokopiak/ Gelan
6. Informazioa bildu
Tokatu zaien kontinentearen informazio bildu
etxean. Jolas ezberdinen argazkiak, bertako
kulturako musika mota…
30 mn. Norberarena
3. gaitasuna/
4., 6., 10. eta 12.
helburuak
Ordenagailua/
Etxean

33
Jarduera Deskripzioa Denbora Taldekatzea Gaitasunak / Helburuak
Baliabideak /
Espazioa
7. Informazioa
gelara ekarri
Talde kideek, etxetik hartutako informazioa batu,
antolatu eta osotu egingo dute kuaderno batean, beste
taldekoei azaltzeko. Lan hori ordenagailura pasatu
beharko dute 9. jardueran besteei aurkezteko
60 mn Taldeka
2., eta 3.,gaitasunak/
3,4,6, 9,10 eta 14
helburuak
Ordenagailua,
proiektorea,
kuadernoa/
Gelan
8. Jolasa antolatu
Taldeek aurretik adostua izan beharko dute ze
materiala erabiliko duten eta ze espazioa behar duten.
Beste taldeekin espazio banaketa eta eguna zehaztu
beharko dute.
15 mn
Dagokion
taldeari
1, 2 gaitasunak/
1,2,3,14 helburuak
Jolasa jorratuko
duten espazioan.
9. Jolasa aurkeztu
Jolasaren aurkezpenean, kontinenteari buruzko
landutako informazioa aurkeztuko dute. Talde
bakoitzak bere klase kideen aurrean jolasa aurkeztu
beharko dute, jolasaren deskribapena, zenbat iraungo
duen, zeintzuk diren erregelak, materiala… Ikasleren
batek ulertu ez badu galdetzeko askatasun osoa
izango du, jolasaren aspektu guztiak ulertu arte
30 mn
Dagokion
taldeari
2 eta 3 gaitasunak/
1,2,3,7 helburuak
Proiektorea,
ikasleen lana eta
Materiala/Jolasa
jorratuko duten
espazioan
10. Jolas saioak
Talde bakoitzak saio bat izango du bi jolas desberdin
egiteko. Ondoren, jolasean arituko dira. Bukaeran
taldeak ebaluazioa egingo du.
2 ordu
saio
bakoitzak.
Jolas
bakoitzak
30 mn
Talde osoa
1,2 eta 4 gaitasunak/
9, 10, 13,14
helburuak
materiala/Jolasa
jorratuko duten
espazioan
11. Euskaraz Bizi
programa
Astearen txantiloiren eredu bat emango zaie, astea
antola dezaten. Aldaketak proposatu eta adostuko dira
Ordu erdi
txantiloia
Taldeka
2,4 gaitasunak
4,5,6,7 helburuak
Jolas materiala/
Tutoreak gelan

34
gelan. Behin txantiloia zehaztu ondoren DBHko tutoreei
aurkeztuko zaie. Tutoritzan eta aste bete aurretik
ikasleei informazioa helaraziko zaie. Taldeka izango da
eta ikasitakoa aplikatu beharko dute. Astebete aurretik
tutoreek jolasen azalpena izango dituzte tutoretza
orduan. Jolasen ardura izango dute :materiala,espazio
banaketa eta jolasa beraren garapena zaindu beharko
dute.
aztertzen
eta
adosten .
Bost jolas-
ordu 30
min.
fotokoipak/
ikastolako espazi
gune ezberdinak

35
Euskaraz bizi: ASTELEHENA
GOIKO PISTA BEHEKO PISTA FRONTOIA
Azud Adtafez Coché Houndida
DBH2 DBH3 DBH4
Euskaraz bizi : ASTEARTEA
Houndida Azud Adtafez Coché
DBH2 DBH3 DBH4
Euskaraz bizi: ASTEAZKENA
Kabaddi Keentan Tukapohowat
DBH2 DBH3 DBH4
Euskaraz bizi: OSTEGUNA
Keentan Tukapohowat Kabaddi
DBH2 DBH3 DBH4
Euskaraz BiziOSTIRALA
Tukapohowat Kabaddi Keentan
DBH2 DBH3 DBH4

36
F. EBALUAZIOA IRIZPIDEAK ETA ADIERAZLEAK
1. Ea dakizkien munduko jolasak klase kideei modu egoki eta argi batean azaltzen.
2. Beste herri batzuen ohitura ludikoaz gozatzea eta honela, lotura afektibo positiboak
sortarazteko gai diren.
3. Ea jarrera irekia duen beste herrialde batzuetako tradizio ludikoei eta kirol-tradizioei
dagokienez.
4. Ea kultura artekotasuna bere osotasunean barneratzeko gai den.
5. Ea taldean egiten duen lan, eta lankidetza bilatzen duen eta ea parte-hartze
aktiboa duen jolas-jardueretan eta, ezarritako erregelak eta arauak errespetatzeaz
gainera, materialak eta instalazioak behar bezala erabiltzeaz arduratzen den.
6. Ea taldean egiten duen lan proposatutako azken jarduera prestatzeko.
7. Ea gai diren gatazkak bideratzeko estrategiak sortzeko eta arazorik gabe aurrera
eramateko.
8. Ea gai diren arazo motorrak eraginkortasunez konpontzeko.
9. Ea bere exekuzio-mailaren araberako autoebaluazioa egiten duen.
10.Ea taldean egiten duen lan, eta lankidetza bilatzen duen. Emaitza onak lortzeari
baino garrantzi handiagoa ematen dion tolerantziari eta kiroltasunari.
EBALUAZIO TRESNAK ETA KALIFIKAZIO PORTZENTAIAK
a. Autoebaluazio txantiloia → 15%
b. Ko-ebaluazio txantiloia → 25%
c. Behaketa eta gertaera erregistroa → 25%.
d. Proba praktikoa. Irakaslearen errejistro koadernoa (Jolas saioak) → 35%. Irakasleak
ikasle bakoitzeko jolas saioetan izandako gora beherak jasotzen joango da.
Azalpen maila, prestakuntza maila, jarrera maila…

37
AUTOEBALUAZIO TXANTILOIA Bat bakarrik aukeratu. 3 gutxiengoa 10 gehiengoa
Galdetegia 3 4 5 6 7 8 9 10
Euskaraz hitz egiten
ahalegindu naiz
Saioetako helburuak betetzen
ahalegindu naiz
Azalpenetan adi eta isilik
egoten saiatu naiz
Taldekideekin begirunezko
harremana izaten saiatu naiz
Behar duenari laguntzen
ahalegindu naiz nor den
begiratu gabe
Saioetan gogoz eta ganoraz
parte hartu dut
Behar denean galderak eginez
edo hitzez parte hartu dut
ZER MODUZ SENTITU ZARA GORPUTZ HEZIKETAKO SAIOETAN?
Erantzun esaldi osoekin (ondo, gaizki, aspertuta, ekintzaren arabera, beldurrez, gustura,...) eta
adierazi zergatik. Kontuan izan ebaluazioan zehar egin ditugun ekintza nagusienak.
…………………………………………………………………………………………………………
……
…………………………………………………………………………………………………………
……
…………………………………………………………………………………………………………
……
…………………………………………………………………………………………………………
……
…………………………………………………………………………………………………………
……
…………………………………………………………………………………………………………
……
…………………………………………………………………………………………………………
……
…………………………………………………………………………………………………………
……
…………………………………………………………………………………………………………
……
…………………………………………………………………………………………………………
……
…………………………………………………………………………………………………………

38
……
…………………………………………………………………………………………………………
……
Mila esker

39
KOEBALUAZIO TXANTILOIA
ERANTZUNA: BAI/EZ
Egilearen izena Taldekide-
izena
Taldekide-
izena
Taldekide-
izena
Taldekide-
izena
Talde lanarendinamikaonaizaten
lagundu du
Lan taldean denborapasaibili da
Berari dagokion lanagaraizentregatu
du
Ez diobere lanari garrantzirik eman
Molestatzen ibilida
Talde lanabultzatudu ideiaberriekin
Taldeanardurazparte hartu du
Taldeanbeharizandenean laguntza
eskaini du
Beharizan denmaterialaekarri du
Adi egonda bai bere akats etabai
bere taldekideen akatsetan
Talde gatazka bat egondenean
irtenbideren batbilatudu
Euskaraz hitzegindu
Izaerairekiaizandu
Sormenezparte hartudu
Elkartasunasustatudu

40
Behaketa eta gertaera erregistroa
JOLASA:
IKASLEA: LUDIKOTASUNA
Bere beharrak edota nahiak
asetzen ditu
Parte hartze aktiboa du Jokoaren helburua lortzen
laguntzen du.
Bere ahalmenaren arabera
esfortzatzen da.
JOLASA:
IZENA KONPETENTZIA KOMUNIKATIBOAK
Edozeinekin
jolasten da
Lagunak
ezagutzen ditu
Gelakide
guztiekin
erlazionatzen
da
Lehia alde
batera uzten du
Gelakideak
laguntzen ditu
Ardurak hartzen
ditu
Talde lanean
aritzen da
Neska zein
mutilekin
naturaltasunez
komunikatzen
da
JOLASA:
IZENA KONPETENTZIA KULTURALA
Biltegiko materiala
ezagutzen du
Espazioa elkar
banatzen du
Ongizatea bilatzen
du, gustura sentitzeko
aritzen da.
Irabazteari ez dio
garrantzirik ematen
Besteen iritziak
entzuten eta
baloratzen ditu
Neska-mutilekin
aritzen da kontaktua
dagoenean.

41
G.-ANIZTASUNAREN TRATAERA
Zailtasunak edo erritmo geldoagoak dituzten ikasleekin, egokitzapena
egingo zaie.
 Taldekide egokiak aukeratuz lanean laguntza jaso dezaten
 Lan taldean bete ahal dituen jarduerak emango zaizkie erraz gauzatu
ditzaten
 Ebaluazioa egokitua izango dute
9. ONDORIOAK
Hauek lirateke lan honen hausnarketaren ondorioak:
Ume eta gazteen garapen pertsonalaren mesedegarri, jarduera fisikoen
esperientzia inguruan sortzen joan behar gara , gaur egun eskola kirolak duen
izaeraren aspektu batzuen eraginez.
 Garaipenak eta kiroleko emaitzak duen garrantzi soziala eskola
kirolean.
 Lehiaketa, kiroletako parte-hartze ustezko balio bakarrarekin lotuta
izatea, beste balio batzuk ahaztuz.
 Kirolean agertzen den agresibitatea eta lehia, errespetua,
berdintasuna eta lankidetza baloreekin ordezkatzen joan.
 Kirolak gure gizartean duen erabilera politiko, ideologiko eta
ekonomikoak ikasleekin aztertu, hauen kontzientzia kritikoaren
faborez.
 Mutil eta nesken arteko berdintasuna eskola kirolean boluntario
tasuna eta kiroletako parte-hartze anitza sustatuz
 Helburua ez da "kirolari" onak lortzea, jolas kide eta jokalari onak
sortzea baizik.
Joko tradizionalek ez dute jostailu teknologiko konplexurik behar,
gorputza eta naturak eskaintzen dizkion errekurtsoak besterik ez ditu behar.
Lankidetzaren, adiskidetasunaren, gainditzearen, errespetuaren etab…

42
baloreak eta grina estimulatzen dituzte, gure gizarte kontsumitzaile eta
globalizatu honi ez zaizkion interesatzen baloreak.
Eskola bide oso garrantzitsua dela dakigu baina instituzioek ez badute
bide hau errazteko errekurtsoak jartzen, gaur egun gertatzen ari den bezala,
irakasleak al izango duena egingo du eta hau ez da izango nahikoa.
Alde batetik, Hezkuntza eta Kultura ministerioak esku hartze eta ardura
gehiago izan beharko luke eta kurrikulumean eta gorputz-hezkuntzako
programazioetan, jokoa behar bezala tratatu, behar duen espazio eta garrantzia
eman eta ikastetxe batek behar dituen errekurtsoez hornitu.
Bestetik, administrazio autonomikoak, ikastetxeetako kirol proiektuak
babestu beharko lituzke. Azpiegitura teknikoa, ez luke egon behar federazioen
esku , eskualdeko ikastetxeen asoziazioetan baizik, horrela eskola-kirolaren
formalismoa murriztuko litzateke, lehiaren, emaitzaren eta sailkapenen
garrantzia gutxituz eta federazioen kontrola eta poderioa gutxituz.
Joko tradizionalen erabilera, ez da eskolan soilik geratu behar,
instituzioek lan handia egin dezakete eta honen ardura hartu ere beste bide
batzuk jorratuz.Parkeak , zelaiak , ume eta gazteentzako gune ludiko egokiak
sortu behar dituzte, hau da, espazioa herrian eta kaleetan zaindu eskolan
ikasitakoa kalean erabiltzeko eta egoera ludiko egokiak martxan jarri
formatutako jendearekin, krosak eta horrelako kirol lehiaketak antolatzen
dituzten gogo berdinekin.
Jolas eta joko tradizionala herri baten kulturaren ondarea den ezkero,
hauek erabiltzea, mantentzea eta transmititzea gizarte guztiaren ardura da, ezin
da eskola eta are gutxiago arlo batera mugatu, pentsatuz eskola, kultura
ondarearen salbatzailea dela.
Lan hau denon erronka da.

43
10. ERANSKINA
10.1 EUSKAL CURRICULUMAK JOKO TRADIZIONALARI EMANDAKO
GARRATZIA
Atal honetan, gaur egun joko tradizionalen egoera ofiziala aztertuko dut, Euskal
Herriko dekretuetan nola agertzen den eta nolako trataera ematen dioten
aztertuz. Euskal Curriculumak espazio gehiago eman dio joko tradizionalari.
Logse-k zikloka banandu egin zuen joko tradizionalaren erabilera, horrek
zabaltasun handiagoa emango diona eta Lomce-k ordea joko tradizionala urtez
urte oinarritu egin du, horrek gehiago murriztu egiten du bere erabilera modu
askeago batean.
LOGSE-ren garapena, 213/1994 dekretua ekainaren 21a, euskal
autonomi elkarteko DBH n ezartzeari buruz
1.Edukinak
1.1Multzoa: Mugimenezko kualitateak eta bakarkako jolas eta kirolak
1.2Multzoa: Taldeko jolas eta kirolak
Multzo honek Lehen Hezkuntzako jolas multzoan ikusitakoa garatzen du,
kasu honetan arautua da taldeko praktika eta jolaserako estrategiak finkatzen.
Horretaz gain, Lehen Hezkuntzako “Ahalmen trebetasunak” multzoa ere
geratzen da etapa honetan, elementu mugikorrak erabiltzea eskatzen duten
berariazko trebetasunak lantzen direlarik oraingoan.
 Taldekako jolas eta kiroletako teknika, taktika eta erregelamendua.
 Taldekako jolas eta kirolak kultur eta gizarte fenomeno gisa.
 Taldeko jolasen praktikari dagozkion eredu berriak esploratzea eta
lantzea.
 Euskal Herriko kirol eta jolasetan parte hartzea.
 Taldekako jolas eta kirolek eskatzen duten ahalegin eta auto exijentzia
beharra baloratzea, norberaren gorputzaren mugak errespetatuz.
 Eskuratutako maila edozein izanik ere, taldeko jolas eta kiroletan parte
hartzeko zaletasuna izatea eta kontrakoekiko tolerantziaz jokatzea.

44
 Herri jolas eta kirolak ezagutzea eta praktikatzea, bertako kultur
ondarearen zati gisa baloratuz.
1.3 Multzoa: Mugimenezko kualitateak bakarkako jolas eta kirolak
a) Kontzeptuzko edukiak
- Bakarkako jolas eta kirolen teknika, taktika eta erregelamendua.
- Bakarkako jolas eta kirol kultur eta gizarte fenomeno gisa.
b) Prozedurazko edukiak
- Bakarkako herri jolas eta kiroletan parte hartzea
- Bakarkako jolas edo kiroletako lehiaketetan parte hartzea.
- Bakarkako jolas-praktikari dagozkion eredu berriak esploratzea eta
lantzea.
c) Jarrerazko edukiak
- Bakarkako jolas eta kiroletan parte hartzeko ohitura hartzea eta
bertan kontrakoekiko errespetatuz, elkartasunez eta tolerantziaz
jokatzea.
- Jolas eta kirolak kulturaren zati gisa onartzea eta horiek ezagutu
beharra baloratzea; ildo horretan herri jolas eta kirolak euskal kulturan
integratzeko prozedura gisa hartzea.
LOMCE-rem garapena,2015 ko dekretua, heziketa fisiko curriculuma
ezartzen duena eta Euskal Herriko autonomi erkidegoan ezartzen dena
1.Lehia motorra
Portaera motorraren esanahi kulturala baloratzea eta ulertzea,
norberaren nortasun kulturala baieztatzeko eta berezko inter eta kanpo
kulturala onartzen eta baloratzen ikasteko.
Jokoa eta kirola bere adierazpen desberdinetan eta testuinguruetan eta
perspektiba ludikotik erreminta nagusia dira ikasleentzako heziketa, inklusibo
eta gogobeteko giroko lorpenerako. Gainera tresna onak dira baldintza fisiko

45
hobe ezinaren beharraren kontzientzia-hartzeko eta ahalmen eta gaitasun
fisikoak garatzeko, ikasleen portaera motor autonomoa errazten dutenak.
Gorputzaren adierazpen dramatikoko jokoek konpetentzia sozio
emozionala garatzen dute ikasleengan. Era ludiko batean, norberaren ezaguera
eta ulerkerak eta norberaren emozioak gainerakoen sentimenduak ezagutzera
eta ulertzera eramaten gaitu eta besteekin erlazionatzen eta ulertzen lortzea
helburu berdinak lortzeko eta sortzen diren gatazkak gainditzeko.
Herriko norberaren joko tradizionalek herriaren ondarera eta herriaren
identitate kulturalera hurbiltzen gaituzte eta kontzientzia kulturala garatzen
laguntzen gaitu. Beste kultura bateko jokoek eta gorputz adierazpenek
heziketa inter kulturala errazten dute eta horrenbestez ikaslearen aberastasun
kulturala.
Jarduera fisikoa eta kirola aurkezterako orduan, kontuan izan behar dugu
Euskal Herriko ingurune naturalak ematen dituen aukerak, bizi estilo aktibo bat
esperimentatzeko asmoz.
Elkarbizitzeko konpetenzia
Joko tradizionalak eta gorputzaren adierazpenak herrira berezkoek, baita
ere beste kultura batzuetakoek aniztasun kulturalerako errespetuko jarrera
sustatzen dute, hurbiltze bat eta identitate kulturalaren eta herriaren kulturaren
balioaren ulermena baimentzen dituzte eta gure berezko kultura aberasten
dute.
Derrigorrezko bigarren hezkuntza(DBH)
2.Etaparen helburuak
Euskal herriko bereko tradizio ludikoak eta kirolekoak ezagutzea,
interpretatzea eta parte hartzea,baita ere, beste kultura batzuetakoak, jarduera
fisikoaren, kirolaren eta adierazpenaren praktika beraren eta ikasketen bidez,
modu honetan herriko kulturaren identitate eta baloreak ulertzeko.
2.1 Ebaluazio irizpideak eta lorpen adierazleak
1.Maila: Ariketak, jokoak eta beroketa orokorrerako eta barealdiko itzulirako
jarduerak biltzea eta haiek klasean gauzatzea.

46
2. Maila: Euskal herriko eta munduko beste herriko dantza eta joko
tradizionalak ezagutu, baloratzea eta praktikatzea.
3.Maila:Nazioarteko eta Euskal herriko tradizio ludikoa interpretatzea eta
ezagutzea.(dantzak…)
4.Maila : Euskal herriko kulturarekin erlazionaturik dauden jokoak eta gorputz
jarduerak interes handiarekin lantzea eta Euskal eta beste nazioarteko zenbait
dantza egitea, beraren jatorria ikasiz.
Euskal kurrikuluma “gorputz hezkuntza” ( Joseba Etxebestesteren
ikuspuntua)
Euskal Autonomi Erkidegoan indarrean dagoen curriculumak heziketa fisikoa
eta kulturaren arteko harremana azpimarratzen du. Euskal kirol aisia bitan
banatuta agertzen zaizkigu, batetik, jokoaren irabazteko gozamena eta bestetik,
elkarrekin ondo pasatzeko plazera. Bi ikuskera horiek, bi sozializazioaren
bideak dira, gure kultura eta gizartearen bi alboak, haurrak biak bereganatu
beharko dituztenak.
Gure curriculumak, bi arlo nagusi horiek edukiko ditu, kirol jokoa eta kirol jolasa,
sozializazioak bultzatzen dituzten jokoak eta jolasak.
Jokoa: Psikomotorra, ziurra, garaileduna eta tresna.
Barne logika: Jolasa: Soziomotorra, ziurgabea, garaile gabekoa eta
tresna gabekoa.
Horiek horrela euskal joko-jolasak bi muturretan zabaldutako ardatzak
dira. Heziketa fisikoak egiten dena, erabilgarria da etorkizunerako bizitza
arruntean. Ikasleak etorkizunean kirola egiteko ohitura izatea epe luzeko
helburu bakartzat duen egungo curriculumak. Etorkizunean ereduak finkatzea
da eskolaren sena, hau da, herritarrak eraiki.
Bestetik, edukiei begira esan beharra dago, edukiak aukeratzea irakaslearen
eskuetan dagoela: Euskal haurren joko-jolas helduen herri kirolak, kirol
modernoak, joko eta jolas zaharrak, kirol ariketa edo beste kulturako gorputz
jarduerak erabil daitezke euskal curriculumean. Gakoa joko eta jolas horien
barne ezaugarrietan datza, horien arabera gizarteratzen baitira haurrak

47
. Bestalde, kontzeptuak, prozedurak eta jarrerak joko eta jolasaren
jarduerarekin oso lotuta dago. Ikaslearen jokabidea ez da berbera izango
lehiadun jokoan edo lehia gabeko jolasean. Kontuan eduki behar da hezkuntza
motorrean prozedura eta jarrera edukiak direla garrantzizkoa eta kontzeptu
edukiak lagungarriak diren heinean bakarrik garatu beharko direla.
Hemen dago koska, gure eskola akademikoak bultzatzen dituen edukiak
kontzeptualak dira, eta gorputz hezkuntzan horiek ez dute beste irakasgaietan
duten garrantzirik.
3 multzo ezberdin aurkezten ditu:
- 1.Multzoa: Joko arloa.
- 2.Multzoa: Jolas arloa.
- 3.Mutlzoa: Jolas-joko arloa.
Derrigorrezko eskolaldirako euskal curriculuma soin hezkuntza
“Soin Heziketa” ikas arloaren funtzioa, beste ikas arloen moduan, Euskal
Curriculumean zehaztutako Hezkuntza xedeak eta eskolaldirako hezkuntza
konpetentzi orokorrak eskuratzen laguntzea da. Ikas arlo bakoitzak bere
ekarpen propioa egiten du eta, “Soin Heziketaren” kasuan, zeregin hori,
gorputzaren, joko-jolasen eta jokabide motorraren bidez garatzen da. Horien
bidez, gaitasun hauek garatzen dira: ikaslearen adimen motorra,
komunikatzeko eta harremanetarako gaitasuna, emozioak adierazteko eta
kontrolatzeko gaitasuna, eta ekintzak egokitasunez bideratzekoa.
Horren arrazoia sinplea da; egoera ludikoek eguneroko bizitzako egoerak
irudikatzeko aukera ematen digu, eta, horien bidez, hainbat egoera
esperimentatu ditzakegu.
Jokabide motorra, herriaren kultura bizitzeko tresna. Gure jokabide
motorrak lotura handia du gure kultura tradizional eta sinbolikoarekin. Jolas eta
jokoak dira horren adierazle. Jolas eta joko horien barne logika kulturaren sare
sinbolikoaz baliatuz eraiki da. Joko eta jolas horiek kulturaren isla zuzenak dira.
Pertsonen garapenak lotura estua du hizkuntzarekin eta kulturarekin, baina
baita jokabide motor tradizionalarekin ere; hau da, etno motrizitatearekin.

48
Euskal kulturaren eta kultura unibertsalaren arteko integrazioa eta oreka.
Kirola jolas eta jokoen perspektibatik aztertuz gero, jarduera ludikoen eta
kulturen arteko loturak bistaratuko ditugu. Ikuspuntu hori hartuz gero, jolas eta
jokoen heterogeneizazioa bultzatzeaz gain, herrien kulturen arteko errespetua
lantzen da. Kultura batzuk ez dira beste batzuk baino hobeak; kulturak ondasun
unibertsalak dira, eta horiek errespetatzea da kultura guztien arteko oreka
lortzeko bidea. Euskal zein munduko jolas eta jokoak bide egokiak dira ikasleak
horretaz jabe daitezen.
- Jokabide motorra unibertso kulturalaren (etnomotrizitatea) ikuspegitik ulertzea,
halaber, jokabide motor orori sare sinboliko bat (espazioa, denbora, besteak,
objektua) lotzen zaiola deskubritzea, eta, horretaz jabetuta, euskal kulturaren
baloreak zein kanpoko kulturen baloreak errespetatzea eta balioestea.
Praxi motor orok ingurunearen ezaugarriak biltzen ditu bere baitan, bai
ingurune fisikoarenak, bai sozialarenak, bai kulturalarenak. Pertsonen
nortasuna ingurune horri etengabe emandako erantzunen bitartez osatzen da.
Horretan ere, ludikotasunak, jokabide motorraren bitartez, ingurunearen
baldintzak eszenifikatzen ditu; izan ere, jolasek eta jokoek unibertso kulturala
transmititu dezakete. Jolas eta jokoen bitartez, euskal kulturaren balioaz jabetu
daitezke ikasleak; eta hori da, hain zuzen, gainerako kulturak onartzeko eta
errespetatzeko lehenengo urratsa.
Prozedurazko edukiak
1.Jolas eta jokoek pertsonengan duten eragina behatzeko eta sailkatzeko
jarraibideak
2.Jolas eta jokoek taldeengan duten eragina behatzeko eta sailkatzeko
jarraibideak
3.Komunikazioan ludikotasuna erabiltzeko teknikak
Derrigorrezko eskolaldirako euskal curriculuma espezifikoa soin
hezkuntza.

49
Herri eta kultur-talde bakoitzak, beste herriekin eta kulturekin joan-
etorrian, sortzen eta egokitzen dituzte jokoak, jolasak, kirolak, ariketak eta oro
har «gorputz-teknikak». Kultura eta jolasa/jokoa uztarturik daude. Herri baten
«gorputz-teknikak» gizartearen isla dira, eta horrela, sozializaziorako elementu
baliagarriak ere dira.
Kultura bakoitzak biztanleen giharrak, prozesu metabolikoak, garapen
psikologiko diferenteak bultzatu ditu, gizarteak ariketari ematen dion zentzuen
arabera. Ez dago bada, gorputz heziketa bakarra, egiteko modu egoki bakarra.
Egungo gorputz-hezkuntzak ahaztu egin du hezkuntzak haurra bere kulturan
murgilduta erdigunea duela. Heziketa fisikoa, hezkuntza orokorrean gertatzen
den bezala, ezin da berbera izan balio ezberdinak dituzten gizarteetan.
Aurrekoarekin batera, ukaezina eta begi bistakoa da gorputz heziketak,
oro har, eta baita jolas/jokoak ere unibertsalak direla. Giza espezieko
gorputzaren ezaugarriak eta gaitasun eta trebetasun fisikoak funtsean berdinak
dira arraza eta kultura guztietan eta mundializazioaren eraginez badira leku
guztietan eta gure artean oso ezagunak eta jolas/joku tradizionalak baino askoz
ere gehiago praktikatzen diren jolas eta jokoak. Guztiak dira uztartzekoak,
baina Euskal Curriculum Espezifikoaz ari garenez, gorputz-heziketako
curriculuma antolatzeko ikuspegia euskal kulturaren barnean topatzen saiatu
beharko dugu. Garai bakoitzak bere joko eta jolasak ditu eta euskaldunok
saiatu beharko gara egungo gizarteko baldintzetan gure joko eta jolasak
egokitzen.
Euskarak badu bi termino gaztelaniaz «juego» eta frantsesez «jeu»
adierazteko, jokoa eta jolasa. Joseba Zulaika antropologoaren ustez, bi
kontzeptuak, jokoa eta jolasa, izaera ezberdinekoak dira. Jokoaren ezaugarriak
hauek dira: lehia, bipolaritatea, neurtutako denbora eta toki zehatza, eta
irabazlearen anbiguotasun gabeko definizio argia. Jokatzea benetan eta
serioski egiten da. Irabazi ala galdu. Euskaraz «bata ala bestea» esaldiak
adieraziko luke jokoaren zentzua. Jolasa kontzeptuak, ordea, apurtuko luke
«ala» hitzaren bipolaritatea. Horren ordez, «bata eta bestea» kontzeptua
eskaintzen du. Ondo pasatzeko jolasten gara. Ez dago irabazle argirik. Jolasten
direnek, aldi berean, irabazi eta galdu egingo dute. Anbiguotasunez betetako
ekintzak dira, «egiaz betetako gezur biribilak». Horiek horrela, euskal kulturak

50
aisiaren gorputz-teknikak aurkezterakoan bi kontzeptu bereiz daitezke: «kirol-
jokoa» eta «kirol-jolasa», kirola motorraren sinonimoa eginez eta adjektibo gisa
erabiliz betiere, gure hizkerak ohi duen moduan.
Bi ikuskera horiek dira bada, euskal gorputz heziketako curriculumaren
irizpideak. Jokoak eta jolasak euskaldunak egiten gaitu, aho hizkuntza ez den
gorputz komunikazioa barneratzen. Euskal kirol-aisia bitan banatua agertzen
zaigu, batetik, jokoaren irabazteko gozamena eta bestetik, elkarrekin ondo
pasatzeko jolasaren plazerra. Bi ikuskera horiek, bi sozializazioren bideak dira,
gure kultura eta gizartearen bi alboak, ikasleek biak bereganatu beharrezko
dituztenak. Gure curriculumak, bada, bi arlo nagusi horiek edukiko ditu, kirol-
jokoa eta kirol-jolasa, sozializazioak bultzatzen dituzten jokoak eta jolasak.
Jokabide motorraren «euskalduntze» prozesu hori euskal giza ardatzak
barneratzerako prozesua da. Esan daiteke Euskal joko-jolasak bi muturretan
zabaldutako ardatz edo “continuum” batean banatu daitezkeela. Horrela, erpin
batean “jokoa” dago eta beste erpinean “jolasa”:
Jolasen multzoa: Ez dago ezer jokoan, jolasten da eta kito. Harreman sozio
motorra nagusia da, garaile gabekoa, objektu gabekoa eta edozein eremutan
eman daiteke, basoan, etxe inguruan, itsasoan, plazan...Araudia haurrek
beraiek aldatzen eta onartzen dute. Aldaketak egitea arrunta da. Araudiak
egoera ezberdinean ipintzen ditu jolaskideak: harrapatzaile iheslari... talde
harremana aberatsa izan dadin. Laburbilduz, jolasaren filosofia
«elkarganatzeko» denbora-pasa da.
Jokoen multzoa: Zerbait dago jokoan eta jarduerak espazio ziurrean egiten
dira. Araudia «inposatua» dago. Ezinezkoa da aldaketarik egitea, eta araudiak
jokalari guztiak egoera parekoan ipintzen ditu, gero nor den gehiago jakiteko.
Laburbilduz, jokoaren filosofia «irabazteko» denbora-pasa da. Herri kirolen
bidez, beste edozein kiroletan bezala, indarra, abiadura eta erresistentzia,
hau da, konpetentzia fisikoak garatzen dira eta horrekin batera norberaren
garapen pertsonala eta emozionala eta elkarrekin bizitzeko jarrerak garatzen
dira. Baina euskal joko jolasak badituzte balio erantsiak, izan ere horien bidez
euskal gizartearen bizitzeko erak, baloreak eta izaera ezagutzen dira. Bestetik,

51
Euskal Herrian jatorri eta kultura askotariko jendea bizi gara eta joera hau
areagotuko da.
Euskal joko eta jolasak denok ezagutzea eta elkarrekin aritzea eta era
berean gurekin bizi direnen beste joko eta jolasak ere ezagutzea eta horietan
aritzea, kultur artekotasunerako eta elkarbizitzarako bide egokiak dira. Euskal
jolas eta jokoen artean hautatzeko, ondorengo irizpideetan oinarritzen gara:
arauen ulermen erraza, materialaren erabilpen erosoa, adin hauetarako
atseginak, mutilak eta neskak lehiatzeko eta parte hartzeko modukoak,
integratzaileak, eta jokabide motorraren bidez pertsona osoaren garapenerako
aberatsak (garapen fisikoa, kognitiboa, soziala, afektiboa…)
10.2 EUSKAL CURRICULUM ESPEZIFIKOA(KONPETENTZIAK ETA
EBALUAZIO IRIZPIDEAK)
1. EUSKAL JOLASAK ETA JOKOAK
KONPETENTZIA ESPEZIFIKOAK EBALUAZIO IRIZPIDEAK
1.- Euskal jolas eta jokoak ezagutzea,
horien gizarte eta kultur esanahiaz
jabetzea, egoki egiten saiatzea,
emozioak eta sentipenak ulertzea
eta adieraztea, eta jolas eta joko
horien artean batzuetan zaletzea
eta menderatzea.
- Badaki euskal jolas eta jokoak
zerrendatzen eta horien jatorria
azaltzen eta kokatzen.
- Badaki jolas eta joko bakoitzari
dagokion lekua zein den, zein den
bakoitzaren sare sinbolikoa,
norekin, zein material behar den
eta zein diren arauak.
- Garaian garaiko euskal tradizio
ludikoak ezagutzen ditu eta badaki
horien esanahia eta parte hartzeko
baldintzak.
- Badaki zein diren euskal jolas eta joko
batzuetako pertsona ospetsuenak.
- Euskal jolas eta jokoetan parte
hartzen du eta ezagutzen eta
errespetatzen ditu jolas eta joku
horien arauak.
- Joko eta jolas bakoitzari dagokion
jarrera egokia azaltzen du.

52
- Badaki irabazten eta galtzen.
- Saiatzen da jolas eta jokoetan ahal
duen onena ematen eta hobetzeko
ahaleginak egiten ditu.
- Taldean egiten diren jolas eta
jokoetan arduratsua da, iniziatiba
hartzen du eta elkar lankidetzarako
prest dago.
- Joko eta jolasen bitartez,
komunikazioaren hiru egoera
hauetan ondo moldatzen daki:
bakarka/kidearekin,
aurkariarekin/gabe,
ziurtasunarekin/gabe.
- Badaki jolas eta jokoetan bizitzen
dituen emozioak (pozak,
frustrazioak…) hitzez eta
gorputzaren keinuz adierazten eta
behar denean kontrolatzen.
- Norberaren ezaugarriekin hobeto
egokitzen diren euskal jolas eta
jokuak menderatzen ditu eta
zaletasuna erakusten du.
KONTZEPTUAK PROZEDURAK ETA JARRERAK
1.- Berezko euskal jolasak
Ez da bakoitzak nahi duena egitea;
proposamen batetik edo
gehiagotik sortzen da,
harremanak eta giroa egokiak
diren lekuan. Arauarenganako
errespetuak orekatzen du
harreman hori; hori ez baldin bada
horrela gertatzen, jolasa
erasokorra, pultsionala bilakatuko
da. Ezagutu eta burutzekoak,
esaterako:
- Kooperatiboak: eltzea, sagar jalea,..
- Arauen erabilera jolasean taldekako
egoerak antolatzeko. Auzolanaren
kontzeptua.
- Jolasen oinarrizko estrategiak erabili:
kooperazioa,oposizioa, kooperazioa-
oposizioa.
- Jolasak ingurune naturalen burutzea.
- Arau, aldagai desberdinenganako
errespetua, kontuan
hartuz aniztasunaren barneraketak
berarekin daraman aberastasuna.
-Jardueretan parte hartzea eta
laguntzarako eta

53
- Ezkutaketakoak:: ezkutaketan,
kukua,altxor bila,..
- Erritmikoak: soka-saltoak…
-Harrapaketakoak: zaldia eta zalduna,
marron...
-Eskuzkoak:hatzak,esku
kolpeak,txalopintxalo
- Apunteriakoak: plotten, makila
botatzea, kanikak, tiragoma…
- Orekazkoak: txingotan, oilar
borroka…
- Jolas libreak: xiba
kooperaziorako jarrera agertzea.
-Gure jolasekiko konpromisoa eta
atxikimendua jarduerak burutzeko
orduan.
- Euskal jokoak ezagutuz eta
praktikatuz euskal gizartearen
izaeraz ohartzea.
- Leinuen ondare ludikoa bilatu.
-Herriko ohitura ezberdinak aurkitu eta
praktikatu.
2.- Berezko euskal jokoak:
Aberastasun psikomotorra, zein
soziomotorra eta
kulturala duten jokoak dira eta
gizarteratze
prozesuak bideratzeko aproposak
dira.
-Espazioaren antolaketa inguruan :
ikurriñaren
defentsa jokoa, orientazio lasterketa,
artzain
jokoa…
- Dimentsio kognitiboa: musa…
- Inguru edo bailarakoekin konparatu
- Ahantzitako jokoa/ak ikertu eta
berreskuratu.
-Ondare ludiko hauek ezaugarri kultural
propio bezala baloratzea.
-Taldean hartutako ardurarekin
konprometitzea.
-Denbora librerako ezaugarri gisa
jokoak erabiltzea.
3.- Euskal jolas- joko arautuak:
Inguruko ondasun kulturala osatzen
duten jolas-jokoen azerbo
amankomuna izatera dute
helburu.
3.1.- Lanbide bat dutela sorleku
esan daiteke:
Nekazal-itsas giroan sortutakoak dira
gehienak, eraikuntza lanetatik
datozenak ere egon arren
(palankariak).
- Ohizko nortasun homogeneoaa
lortzeko aritzearen oinarrizko
mekanika ezagutu eta neurtu
harrera piztuz.
-Lankidetza eta aurkakotasuna
asetzeko jarduerak an- Ohizko
nortasun homogeneoa lortzeko
aritzearen tolatu eta burutu talde
mailako rol
ezberdinetan.”Auzolanean”.
-Harreman alderdiak hobetsiz, aliantza
estrategikoaz baliatu.

54
Aurrera begira bi ildo nagusi lantzea
da dagokigun lana: batetik, euskal
nortasunezko kirolak berrindartu
eta batzuek berpiztu, gure
herriaren berezko ohitura eta
gizarte eredu baten bila abiatuz,
historikoki eta demokratikoki
dagokiguna
berreskuratuz.Bestetik, gure
antolaketa eta eredu propioak
garatu eta bermatu behar ditugu,
edozein lekutan aritzeko aukerak
landu eta eskuratuz. Garapena
zein hedapena honako ezaugarri
hauek dituztenen artean egingo
da bereiziki:
- Tira: sokatira, arrauna..
-Korri: zaku proba, orientazio
lasterketa, lokotxak…
-Jauzi: zaku lasterketa, saltari makila,
urdanga…
- Altxa: txingak…
- Jaurti: palanka, boloak, toka…
3.2.- Euskal pilota:
Euskal pilotaren barne sartzen diren
joko motak ugariak izanik ere bi
multzotan sailka daitezke:
-Joko zuzenak (aurrez-aurrekoak):
bote luzea, laxoa eta errebotea.
-Zeharkako jokoak (horma bitarteko
dela jokatzen direnak): frontoi
motzeko, luzeko eta trinketeko
modalitateak
Multzo bakoitzeko joko-mota
bakoitzak erabiltzen dituen
tresnen izenak, espazioa
antolatzeko erak eta jokatzeko
arauak.
- Esku-hartze aukerak areagotzeko,
saiakera eta gainditze joerak
azaldu.
- Komunikatzeko eta elkar ulertzeko
bitarteko gisa duen adierazpen
aberastasuna aitortzea, balioestea
eta erabiltzea.
- Trebakuntza heziketa-tresna bezala
erabili
- Partaidetza baloratzea
-Talde lanaren funtzioetan kooperazioa
eta onarpena.
- Arautegiari errespetua
- Kapazitate ezberdinen dibertsitateari
begirunea.
- Beizkeria gainditzeko integrazioa,
berdintasuna baloratu .
- Taldean, norbanakoaren esfortzua
kapazitatearen
arabera.baloratu
- Modalitate ezberdinen arteko lotura
eta harreman transferentzia modu
erosoan egin, espezialitate anitzen
bidez, arauak beharraren arabera
moldatuz eta aipatutako
modalitateetan lankidetza,
kooperazioa eta aurkakotasunaren
praktikaz baliatuz.
- Euskal pilota espezialitate batzuen
esperimentazioa.
- Berariazko trebetasunen jabetze eta
erabilpena (oinarri teknikoak)
- Praktikaren berreraikuntza egokitzea.
- Tresnak ondo erabiltzeko prozedurak.
- Bakoitzak bere tresnak (esku-pilota…)
egiteko prozedurak.
- Aurkakorik ez dagoen tokira pilota

55
bidaltzeko gaitasuna lortzeko
teknikak.
- Jokatzeko espazioan norbera ondo
kolokatzeko eta aurkakoa lekuz
kanpo uzteko gaitasuna lortzeko
teknikak.
- Norberaren mesedetan eta
aurkakoaren kaltetan, espazioak
handitu edo/eta txikitu, edota
espazio berriak sortzeko gaitasuna
lortzeko teknikak.
- Norberaren eta aurkakoaren
ezaugarriak ezagutu eta aztertu
ondoren, partidua irabazteko,
unean uneko egoeraren arabera,
taktikak egokitzeko gaitasuna
lortzeko teknikak.
- Taldean jokatzen denean, norberaren
protagonismoa taldearen
zerbitzuan jartzeko jarrera.
- Taldean jokatzen denean, inor
baztertu gabe, denok jokatzeko
ahaleginak egitearen aldeko
jarrera.
- Arauekiko jarrera errespetatzea
- Espezialitate ezberdinen balorazioa,
aberastasun kulturalaren alde
garrantzitsu bezala.
- Gaitasunen aniztasunaren onarpena,
gauza aberats eta normal bezala.
- Pilota espezialitate ezberdinen
onarpena, planteamendu sexistarik
gabe.
- Oinarrizko ekintza estrategikoen
aurrean jarrera arduratsua.

56
10.3 MUNDUKO JOLASEN FITXAK
AMERIKA

57
IZENA: Atsegin dituzu bizilagunak? JATORRIA: Brasil
TOKIA:Gimnasioa
ADINA: 8-16
PARTAIDE KOP: 24
MATERIALA: Aulkiak
DESKRIBAPENA: Borobil bat osatu behar da aulkietan eserita. 4 taldeko 6
pertsona izango dira. Erdian kide bat egongo da eta nahi duen lagunari honakoa
galdetuko dio: "Atsegin dituzu zure bizilagunak?" Erantzuna baiezkoa baldin bada,
beste bati egingo dio galdera. Ezezkoa bada honakoa galdetuko dio: "orduan, nor
duzu gustuko?" Kideak 2 lagunen izena esanaz erantzungo du "Amaia eta Ekain".
Hori esan bezain laster, Amaia eta Ekainek beren tokiak aldatu beharko dituzte.
Tarte horretan, erdiko laguna aulki horietako bat hartzen saiatuko da. Lortzen badu,
eserleku barik geratu den laguna pasako da borobilaren erdira eta berriro ekingo
diote jolasari. Lortzen ez badu, erdiko kidea berriro saiatuko da aulkia Iortzen.
LANTZEN DITUEN ALERDIAK: Motrizitatea, erreflexuak.

58
IZENA: Indiarra JATORRIA: Amerika
TOKIA: Gimnasioa
ADINA: 6-12
PARTAIDE KOP:24
MATERIALA: -
DESKRIBAPENA: Gorde-gordeka jolasaren oso antzekoa da baina zenbait
bereizgarrirekin: batetik, besteak bilatu behar diluen lagunak ezingo du bere lekulik
mugitu, bertatik ikusi beharko ditu lagunak. Bestetik, kontatzen lehenak 20 kontatu
behar ditu besteen bila hasi aurretik, hurrengoak 19, hurrengoak 18...
LANTZEN DITUEN ALDERDIAK: Motrizitatea

59
IZENA: Tsi-ko-Nai JATORRIA: EEUU
TOKIA: Frontoia
ADINA: 8-12
PARTAIDE KOP.: 24
MATERIALA: Uztaiak
DESKRIBAPENA: 5 pertsonako 5 taldetan antolatuko da jolas hau, eta talde batetan
lau persona jarriko dira.Hasteko, uztai bat botako dute nahi den distantzia eta
norabidean. Jarraian, uztai txikiago bat bota behar da eta lehenengo uztaiaren barruan
sartzea Iortu behar da.
LANTZEN DITUZTEN ALDERDIAK: Motrizitatea, punteria.

60
IZENA: UHT-TA JATORRIA: EEUU
TOKIA: Frontoia
ADINA: 8-12
PARTAIDE KOP.:24
MATERIALA:-
DESKRIBAPENA: 6 pertsoneko 4 talde egin behar dira eta talde bakoitzak elkarri
eskutik helduta, borobil bat osatu behardu.Jolasaren helburua aurrez zehazturiko
ibilbide bat egitea da, borobilcan biraka dabiltzan bitartean eta eskuetatik helduta
jarraitzen duten bitartean.
LANTZEN DITUZTEN ALDERDIAK: Motrizitatea, elkarlanaren garrantzia.

61
AFRIKA
IZENA: AzudAdtafez JATORRIA: Maroko
TOKIA: Gimnasioa
ADINA: 8-16
PARTAIDE KOP.: 24
MATERIALA: Papera, arkatza
guraizeak.
DESKRIBAPENA: 2 taldetan banatuko dira. Bakoitzak eremu bat hartuko du eta
eremu horretan seinale batzuk ezkutatu beharko ditu, ikasleen artean aurrez
zehazturikoak. Adibidez, gezi gorriak talde batekoak eta berdeak beste taldekoak.
Tarte bat pasa ondore talde bakoitzak beste taldearen eremura joan eta besteek
eskutarutiko seinaleen bilatu beharko ditu. Aurkariak eskutaturiko seinaleak
lehenengo aurkitzea lortzen duenak izango da irabazlea
LANTZEN DIREN ALDERDIAK: Motrizitatea.

62
IZENA: Coché JATORRIA: Mozanbike
TOKIA: Frontoia
ADINA: 10-16
PARTAIDE KOP.: 24
MATERIALA: Klariona,baloia
DESKRIBAPENA: 6 laguneko 4 talde egin behar dira. Lurrean lauki-luze bat marraztu
behar da.Talde bateko kideak lauki-luzearen alde luzeetan jarriko dira, alde bakoitzean
kopuru berdina. Beste taldeko kideak zelaitik aparte geratuko dira eta banaka lauki-
luzearen erdira sartuko dira.Laukia inguratzen duten taldeko kideak laukiaren barruan
dagoena baloiaz jotzen saiatu behar dira.Bitartean, barruan dagoen laguna baloia
saihesten edo eskuetan hartzen saialuko da. Jo egiten badute, kanpo geratuko da.
Aldiz, baloia bere eskuetan hartzea Iortzen badu honen taldeak 5 puntu irabaziko ditu.
Kanpoko taldeko kide guztiak lauki barrutik pasatzen direnean taldeek rolak
aldatukodituzte
LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Motrizitatea, punteria, taldetasuna

63
IZENA: Erakarpen jolasa JATORRIA:Cabo verde
TOKIA: Frontoia
ADINA: 12-16
PARTAIDE KOP.: 24
MATERIALA: Klariona
DESKRIBAPENA : 6 pertsonako 4 talde.Jolaskide guztiek borobil bat osatuko dute
eskutik helduta eta erdian, Iurrean, borobil bat marraztuko dute. Lagun bakoitzak beste
kideak borobilera sartzea edo marra ukitzea lorLu behar du, horretarako besoetatik tira
egincz.Borobilera sartu edo marra ukitzen duten lagunak kanpo geratuko dira.Bi lagun
geratzen direnean, borobil erdian kono bat kokatuko dute eta elkarri esku batetik heldu
eta tira egingo diole. Konoa pasatzen duenak galduko du.
LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Oreka, trebetasuna, eskuen trebetasuna.

64
IZENA: Houndida JATORRIA: Benin
TOKIA: Frontoia
ADINA: 10-16
PARTAIDE KOP.:24
MATERIALA: Klariona
ESKRIBAPENA : Lurrean borobil bat egingo dugu eta jolaskide guztiak, bat izan
ezik, borobilaren barruan kokatukodira.Kanpoan dagoena besteak borobiletik ateratzen
saiatu behar da. Horretarako borobilera sar daiteke.Borobil barruko lagunek elkarri
lagundu diezaiokete.OHARRA:Kideak kanporatuak diren heinean, borobiletik
ateratzeko helburua duenari laguntzera pasa daitezke.
LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Oreka, motrizitatea, taldetasuna.

65
EUROPA
IZENA: Kakoia JATORRIA: Frantzia
TOKIA: Frontoia
ADINA: 8-12
PARTAIDE KOP.:24
MATERIALA:Intxaurrak
DESKRIBAPENA : Jolas honen helburua intxaur piloak botatzea da. Horretarako,
lagun bakoitzak bere intxaur piloa egin behar du: oinarrian 3 intxaur eta beste bat
gainean kokatu behar ditu. Beraz, lagun bakoitzak aldiko 4 intxaur jokatzen ditu.Piloen
artean arra bete bat utziko dugu gutxi gora behera. Jokalariek txandaka intxaur bana
botako dute egin dituzten piloen aurka eta hauek desmuntatzea Iortu behar dute.
Desmuntatzen dituzten piloak bereganatzen dituzte jokalariek. Desmuntatu ahala ez
dira berriz muntatu behar harik eta pilo guztiak jauzi diren arte.OHARRA:ErromaLar
inperioak zabaldu zucn jolas hau bere konkisten bitartez.
LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Punteria

66
IZENA: Sardina JATORRIA: Frantzia
TOKIA: Ikastola ingurunea
ADINA: 8-12
PARTAIDE KOP.:24
MATERIALA:-
DESKRIBAPENA : Aurrez zehazturiko gune batetan gauzatzen da jolas hau, hobe da
inguru natural bat izatea.Lagun taldeko bat ezkutatu egin behar da. Beste lagunak,
bakarka, honen bila joan behar dute.Aurkitu ahala berarckin ezkutatuko dira.Sardina
aurkitzea Iortzen ez duen azken laguna izango dagaltzailea.
LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Arreta.

67
IZENA:A Bas Le Roi JATORRIA: Frantzia
TOKIA: Frontoia
ADINA: 8-12
PARTAIDE KOP.:24
MATERIALA: Uztaiak, pilota
DESKRIBAPENA : 5 lagunen artean egiteko jolasa da hau. Bakoitzak uztai bat izan
behar du eta paretarekiko perpendikularki kokatuko diluzLe lerro bat osatuz.
Paretarekiko kokaturik dauden lekuaren arabera pertsonaia ezberdin bat izango da
bakoitza eta hori zazketa bidez erabakiko dutc:
- Paretetik gertuen dagoena: "roi" (erregea)
- Bigarrena: ' 'reine" (erregina)
- Hirugarrena: " premier valet" (lehenengo zerbitzaria)
- Laugarrcna: dcuxième valet" (bigarren zerbiLzaria)
- Bostgarrena: " torche-cul" (kandela itzaltzen duena)
Azken uztaiaren atzean, lerro bat egingo da paretarekiko paraleloa eta jokatariak berlan
kokatuko dira. "Torche cul" izatca cgokitu zaiona hasiko da, pilota bat hartu eta paretara

68
botako du dagoen tokitik. Pareta ukitu ondoren uztai baten barrura sartzen bada, uztai
horren jabeak baloia hartu behar du eta "geldi!" csan, bcsteak ihes egiten duten
bitartean. Behin "geldi!" esaten ducnean, beste kideak gelditu egin behar dira. Baloia
eskutan duenak orduan, 3 pausu ernateko aukera izango du eta dagoen tokitik baste
lagun bat pilotaz jotzen saiatuko da.Pilota botatzen duenean beste kideak lurra jo
aurretik eskutan hartzea lortzen badu, honek ere beste kide bat jotzeko aukera izango
du hurbiltzeko 3 pausu emanez.Pilotaz beste kide batjotzea lortzen ez badu, "tourche
cul" izatera pasako da bere uztaia lerroan azkcn kokatuz, bere atean zeuden denek
beraz, kokapen bat aurreratuko dituzte beren uztaiak.
LANTZEN DITUEN ALDAERAK: Motrizitatea, punteria, arauen barneratzea,
erreflexuak.

Reiniel gral 2015 07-02 zuz-3

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

Destacado

Destacado (8)

Más de Marisol Atxurra

Más de Marisol Atxurra (20)

Reiniel gral 2015 07-02 zuz-3