Publicatie in VIVES Magazine, September 2016.

1. 30 31
VIVES 151 VIVES 151
Communicatie wordt door SLO & Kennisnet benoemd als één van de belangrijke
21e eeuwse vaardigheden. Het gaat volgens het SLO bij communiceren om het
effectief en efficiënt overbrengen en ontvangen van een boodschap.
tekst: Marcel Kesselring30
Meer specifiek gaat het om het:
1. Doelgericht kunnen uitwisselen van informatie met anderen;
2. Kunnen omgaan met verschillende communicatieve situaties;
3. Kunnen omgaan met verschillende communicatiemiddelen en het
hanteren van verschillende strategieën daarbij;
4. Hebben van inzicht in de mogelijkheden die ICT biedt om effectief
te communiceren.
Wat mij betreft verdienen de laatste punten meer aandacht in het medi-
arijke tijdperk waarin we nu leven. Maar hoe staat het eigenlijk met de
communicatieve vaardigheden van de docent in een online omgeving?
Enthousiaste docenten zijn actief aan de slag gegaan en werden soms
een ster op youtube door hun instructiefilmpjes. Maar hun directe
collega’s hadden soms geen idee waar deze docent mee bezig was
totdat ze op DWDD hem of haar aan tafel zien bij Matthijs van
Nieuwkerk. Kortom, leraren maken grote sprongen maar zijn niet goed
in het delen van hun expertise met hun collega’s. Er is echt voldoende
kennis en expertise aanwezig op scholen, de kunst is om dit zichtbaar te
maken en te verbinden. Maar dan moeten we het wel gaan organiseren!
De tijd is rijp voor communities in het onderwijs!
Een community is een plek waar mensen online samenkomen om te
delen, te creëren en te werken aan een gemeenschappelijk doel.
Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) heeft al
in 2013 geroepen dat scholen zich moeten gaan ontwikkelen naar een
professionele leergemeenschap met als doel om gezamenlijk te werken
aan de kwaliteitsverbetering van het onderwijs.
“We spreken van een professionele leergemeenschap als de onderwijs-
professionals in een school duurzaam individueel en samen leren om
het onderwijs aan de leerlingen en de resultaten van de leerlingen te
verbeteren” (Verbiest Timmerman, 2008)
Het klinkt prachtig, een professionele leergemeenschap, maar in de
praktijk gebeurt dit nog heel veel op een 1.0 manier, waarbij docenten
bij elkaar komen in een vergadering of andere fysieke bijeenkomst en
er tussen deze verschillende bijeenkomsten nauwelijks kennis wordt
vastgelegd of wordt overgedragen. Als er kennis wordt overgedragen
dan gebeurt dit via uitgebreide mailtjes.
Hoe gaan we elkaar verleiden in een online omgeving?
Hebben we hier te maken met koudwatervrees?
Sociale media draaien om het ‘beleefd worden door de ander’. Die moet
verleid worden om te luisteren, te kijken, mee te doen. Wie deelneemt
aan een community, zal zich het spel van verleiding eigen moeten
maken.
Het sociale ABC van Winkwaves, vertelt de
kunst van het verleiden:
• Aantrekkelijk presenteren;
• Belangrijk maken;
• Context geven.
De kunst van het verleiden
Verbonden met mij zelf en omgeving
Ik ga van verbinding naar contact
Knoop einden aan elkaar maken het geheel
Dit is zowel persoonlijk als universeel
- Typhoon -
Aantrekkelijk maken
Wat aantrekkelijk is, krijgt aandacht. Het aantrekkelijk maken gaat dus over het beleefd worden door de ander. Iets online aantrekkelijk vinden,
begint bij het oog, bij de waardering voor kleur- en ruimtegebruik. Maar ook het taalgebruik speelt een rol. Het basisadvies is: besteed altijd zorg
aan wat je neerzet. Zomaar iets dumpen onder het motto ‘Dan staat het er toch?’, is een belediging voor de ander die tijd neemt er aandacht aan te
besteden.
TIPS:
1. Gebruik afbeeldingen
Afbeeldingen zijn niet alleen prettig voor het oog, ze signaleren ook dat er tijd en aandacht is besteed aan de pagina. Soms zegt een afbeelding
meer dan woorden...
2. Deel de tekst op in blokken
Wanneer we op zoek zijn naar informatie lezen we niet, we scannen. Het gebruik van betekenisvolle subtitels, paragrafen en lijstjes is een goede
manier om een tekst geschikt te maken voor snel scannen. Probeer tevens altijd in de eerste alinea al de essentie van de bijdrage te benoemen.
3. Wees duidelijk en concreet
Hoe duidelijker het is wat je van mensen vraagt, hoe eerder een ander zal reageren. We vinden het prettig als het ons makkelijk wordt gemaakt.
4. Maak het persoonlijk
Een persoonlijke foto, een signaal dat het ‘echt’ is, authentiek - het maakt ons hongerig om verder te lezen. Met het persoonlijke kun je ~
aangeven dat het voor jou relevant en belangrijk is.
BELANGRIJK MAKEN
Het belangrijk maken gaat over de beleving door de ander dat het verantwoord is er tijd aan te besteden. Het belang van de community hangt
van drie factoren af: Welk belang ken ik aan het medium zelf toe? Welke betekenis heeft het voor mijn werk? En welke rol speelt het binnen mijn
netwerk? Sleutelbegrippen hierbij zijn vertrouwen, efficiëntie nut, en verbinding.
TIPS:
1. Maak de omgeving belangrijk
Als de (netwerk)organisatie heeft besloten dat een community ingezet gaan worden bij projecten, dan heb je geen andere keuze dan mee
te doen.
2. Werk aan vertrouwen
Vertrouwen heeft alles te maken met zowel de schimmen uit het verleden (transparantie) als de schaduw van de toekomst (consistentie).
Van taalfouten tot het ontbreken van een profielfoto; van onwaarheid tot tegenstrijdigheid - vertrouwen kan eenvoudig geschonden worden.
3. Maak Sociaal belangrijk
Professionele communities floreren wanneer zo’n 20% van de interacties niet direct werk-gerelateerd is. Het professionele gebruik van
communities vraagt echter ruimte voor humor, human interest en persoonlijke tips en discussies.
4. Maak delen belangrijk
Geeft kennis macht? Of levert het delen ervan meer voordelen op? Maak delen de norm. Niet alleen #dtv (durf te vragen), maar ook #dta
(durf te antwoorden).
5. Verwelkom mensen en hun bijdragen
Een lege ruimte voelt niet belangrijk. Een stem in de leegte voelt niet belangrijk. Daarom is het van belang nieuwkomers welkom te heten.
6. Maak duidelijk dat het werk erdoor verbetert
Er is geen grotere motivatie voor mensen om iets te gebruiken dan het simpele feit dat het daadwerkelijk een verbetering is. Zoek daarom
naar pijnpunten in het netwerk en bedenk hoe de community hierbij een oplossing kan bieden.
7. Verandering in e-mail
Een bijdrage in een community maakt alle cc’s per e-mail overbodig. Legere mailboxen is een prima manier om mensen te motiveren.
8. Het nieuwe vergaderen
Het geheim van een goede vergadering zit in de voorbereiding. Discussies kunnen online aangekondigd worden en waar nodig ook gevoerd
worden. Eventuele stukken zijn voor iedereen inzichtelijk. Geen voorstelrondes meer. Geen rondvraag ter afsluiting.
9. Organiseer de aandacht
Niemand wil een buitenstaander zijn. Dus wanneer mensen meedoen, lezen, reageren, liken, doorsturen, zorg dat de interactie zichtbaar is
voor anderen. Dat helpt wie nog koudwatervrees heeft over de streep.
CONTEXT GEVEN
Wat context heeft, is te begrijpen. Context geven gaat over de beleving van een werkelijkheid die afzender en ontvanger delen. De zaken die
je aandacht geeft, je woord- en beeldgebruik: alles beïnvloedt wat anderen zien en hoe ze het beleven. Zonder context heeft niets betekenis.
TIPS:
1. Priming Geef mensen het gevoel dat er haast is, en hun gedrag verandert.
2. Schep een common ground
Ga er niet van uit dat wat jij weet, automatisch bekend is bij de ander. Maak daarom je aannames expliciet.
3. Publiceer voor de toekomst
Wat je schrijft, moet ook door mensen die je niet kent begrepen kunnen worden. Als je schrijft, houd dan altijd die toekomstige collega in
gedachten.
4. In context
Communities bieden nieuwe mogelijkheden voor bestaande praktijken. Wat kan efficiënter door het online te doen? Kijk hierbij niet enkel
naar de direct betrokkenen, maar ook naar het belang van de (netwerk)organisatie als geheel. Nu. En in de toekomst.
Bron social ABC:
Winkwaves (winkwaves.com/files/SocialABC/index.html)
Marcel Kesselring is docent online communicatie (AVANS, opleiding
communicatie), kwartiermaker online communities en oprichter van
COschool.