1. ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟ
ΒΥΖΑΝΤΙΟ
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ: ΜΑΡΣΕΛ ΠΟΤΣΙ , ΒΑΓΓΕΛΗΣ
ΤΣΙΜΠΕΡΗΣ , ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ ΦΙΣΚΑΣ , ΓΙΩΡΓΟΣ
ΤΣΕΒΕΚΙΔΗΣ
2. Από τα αρχαία χρόνια, οι Βυζαντινοί χαρακτηρίζονται από την προσήλωσή τους
στα αρχαιοελληνικά πρότυπα , γεγονός που συνδέεται και με τον τομέα των
φυσικών επιστημών
Ειδικότερα , οι αρχαίοι Έλληνες ειδικεύονται στο να ερμηνεύουν στοιχεία που
παρατηρούσαν στη φύση και ότι φυσικό φαινόμενο τους φαίνονταν
αξιοσημείωτο . Ένας από τους σημαντικότερους αρχαίους ερμηνευτές ήταν ο
Αριστοτέλης, ο οποίος ασχολήθηκε χαρακτηριστικά από την ερμηνεία φυσικών
φαινομένων, όπως και πολλοί άλλοι . Μερικές από τις πιο συνήθεις επιστήμες
ήτανε η ιατρική, η βοτανική, ορυκτολογία και η αστρονομία . Οι πιο
αποτελεσματικές τεχνικές για την λύση πρακτικών προβλημάτων της εποχής
ήτανε η χρησιμοποίηση φυτών στην ιατρική και η χρήση των ζώων στο κυνήγι
και την γεωργία .
3. Σημαντικό εύρημα εκείνης της εποχής (5509-5508) αποτέλεσε η ανακάλυψη του
τρόπου χρονολόγησης. Οι Βυζαντινοί ακολούθησαν κατά κανόνα το χρονολογικό
σύστημα <<από κτίσεως κόσμο>>, το οποίο διαδέχτηκε το Αλεξανδρινό
ημερολόγιο.
Ο Αννιανός και ο Πανόδωρος, χρονικογράφοι του 5ου αιώνα προσπάθησαν να
αντικαταστήσουν, την αλεξανδρινή χρονολόγηση, καθορίζοντας αρμονικά το
έτος κτίσεως. Αυτή η διαδικασία διήρκησε 2 αιώνες, σε μια προσπάθεια
εναρμόνισης των δεδομένων της Βίβλου με εκείνα των ειδωλολατρών
συγγραφέων
Ο απώτερος σκοπός αυτών των δύο χρονικογράφων ήταν η δημιουργία ενός
μεταγενέστερου χρονολογικού συστήματος που θα αντικαθιστούσε τα δύο
προηγούμενων. Ο καθορισμός της αμφιλεγόμενης Βυζαντινής χρονολόγησης
έγινε στις 21 Μαρτίου. Μετά από πολλές μεταβολές στις ημερομηνίες που
καθορίστηκαν ως αρχές του έτους, οι Βυζαντινοί τελικά κατέληξαν από το
5509π.Χ να έχουν αρχή τη 1 Σεπτεμβρίου και τέλος 31 Δεκεμβρίου.
4. Οι Βυζαντινοί μετρούσαν την ώρα με τον επίπεδο αστρολάβο
΄Ενα όργανο που σώζεται και περιγράφεται από τον Πτολεμαίο είναι ο τρισδιάστατος
σφαιρικός αστρονόμος που αναπαριστά τις κινήσεις των πλανητών. Έχουν σωθεί 15
Βυζαντινές πραγματείες περί επιπέδου αστρολάβου και μία περι σφαιρικού.
Ατυχώς, μόνο ένας Βυζαντινός αστρολάβος σώζεται στη Μπρέσια, προϊόν αραβικής
επιρροής και κατασκευής, που πήραν τους τίτλους «πρωτοσπαθάριος» και «κυπάτος».
Ο σκοπός του οργάνου είναι η λήψη του ύψους του ήλιου και οποιοδήποτε άστρου,η λήψη
της ώρας και πολλά άλλα-Ο επίπεδος είναι πιο φθηνός και εύκολος στην κατασκευή από
τον σφαιρικό
Ήταν το βασικό, για τους Βυζαντινούς, όργανο για την αστρονομία. Αλλά μέσα
προσδιορισμού του χρόνου χωρίς ίδια απόδοση ήταν ο γνωμών και το ηλιακό ρολόι.
Ο επίπεδος αστρολάβος σχετίζεται με το συγκεκριμένο πλάτος της γης (κλίμα κατά του
Βυζαντινούς) με την δυνατότητα προσαρμογής σε άλλα κλίματα. Είναι σχεδιασμένα για
την σκόπευση των άστρων. Η άλλη πλευρά είναι η πιο πολύπλοκη, εν ονόματι «Αράχνη».
Όπου χρησιμεύει για την μέτρηση του μήκους της μέρας. Τέλος, τα τρία είδη των
αστρολάβων
1. Ο αστικός
2. Ο πραγματικός ηλιακός
3. Ο μέσος ηλιακός
5. Στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, όπως και στην μεσαιωνική
βυζαντινή αυτοκρατορία η πίστη και η ιατρική ήταν ανέκαθεν
στενά συνδεδεμένες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα
Ασκληπιεία τα οποία είναι συγκρότημα κτιρίων με επίκεντρο τον
ναό του Ασκληπιού.
Ορισμένα από αυτά τα αρχαία θεραπευτήρια μοιάζουν με τους
«ξενώνες » και βοήθησαν στην μορφοποίηση των μεσαιωνικών
«ξενώνων». Από τα ερείπια της Επιδαύρου πληροφορούμαστε
την ύπαρξη ενός νοσοκομείου, το οποίο όμως εισέπραττε
υπέρογκες αμοιβές για τις υπηρεσίες του.
6. Τα φάρμακα τα παρασκεύαζαν γιατροί αλλά και
φαρμακοποιοί, οι μυρεψοί. Στην Κωνσταντινούπολη, τα
καταστήματά τους, που πουλούσαν εκτός των άλλων μύρο και
λιβάνι για χρήση στις εκκλησίες, ήταν συγκεντρωμένα στο
κέντρο της πόλης.
Τα φάρμακα διακρίνονταν στις παρακάτω βασικές κατηγορίες:
Α) όσα περιέχουν φυτικές ουσίες Β) όσα περιέχουν ζωικές
ουσίες Γ) όσα περιέχουν χημικές ουσίες Δ) εκείνα που
συνδυάζουν διάφορες ουσίες.
7. Η επιστήμη της Ιατρικής εφαρμόστηκε και αναπτύχθηκε στις μεγάλες
πόλεις της αυτοκρατορίας από σπουδαίους γιατρούς. Τα έργα των
μεγάλων Ελλήνων ιατρών, Ιπποκράτη και Γαληνού αποτέλεσαν τα
θεμέλια της βυζαντινής ιατρικής, η οποία εξελίχθηκε περαιτέρω και
εμπλουτίστηκε.
Μεγάλη είναι η συνεισφορά του Βυζαντίου, όχι μόνο στη θεωρία της
ιατρικής, αλλά και στη βοτανική και στη φαρμακολογία, καθώς και τη
χειρουργική. Χαρακτηριστικά, έχουν καταγραφτεί περίπου 700 ουσίες
από φυτά, ζώα ή ορυκτά, από τα οποία μπορούν να παρασκευαστούν
φάρμακα, και πάνω από 200 είδη χειρουργικών εργαλείων. Μάλιστα,
πολύ στενή ήταν η σχέση του Ιωάννου του Β’ Κομνηνού.
8. Η ναυσιπλοΐα στο Βυζάντιο ήταν ίσως μία από τις πιο σημαντικές
επιστήμες που έστρεψε το Βυζάντιο στο εμπόριο και στην ανακάλυψη
νέων τοπίων.
Ο Δρόμωνας υπήρξε ο πρώτος τύπος πολεμικού πλοίου στο Βυζάντιο.
Είχε δύο σειρές 50 κουπιών σε κάθε πλευρά του και σε κάθε κουπί
υπήρχαν από δύο κωπηλάτες. Το Χελάνδιον ήταν συνδυασμός
βυζαντινού πολεμικού πλοίου με μεταφορικό. Δημιουργήθηκε από την
ανάγκη να υπάρχει ένα πλοίο που να μπορεί να μάχεται αλλά και να
μεταφέρει φορτία. Τα θαλασσινά ταξίδια ήταν πάντοτε ταχύτερα από τα
χερσαία. Γίνονταν με εμπορικά πλοία, η μέση ταχύτητα των οποίων
υπολογίζεται σε 50 χλμ. την ημέρα. Αλλά στα ταξίδια αυτά έπαιζαν ρόλο
παράγοντες όπως η πειρατεία, οι απρόοπτες επισκευές, η διάρκεια του
ανεφοδιασμού.
9. Η χρήση των λιμανιών εκείνης της εποχής ήταν εξαιρετικά
απαραίτητη καθώς από πολλά λιμάνια του Βυζαντίου
εισέρχονταν πρώτα, μερικά από τα προϊόντα που
προοριζόταν για την σίτιση του κράτους, όπως η λειτουργία
εκείνου της Θεσσαλονίκης ,σημαντικού διοικητικού
κέντρου της εποχής. Μάλιστα, επιδείκνυαν την
σημαντικότητα τους με το ότι οι Βυζαντινοί πάντα
σκέφτονταν την οχύρωσή τους.
Στην είσοδο του λιμανιού κατασκευάζονταν επιλεγμένοι
προμαχώνες που λειτουργούσαν ως παρατηρητήριο από την
πρώτη στιγμή!
10. Η καραβέλα ήταν ένα εξαιρετικά καινούργιο για τα
δεδομένα της εποχής πλοίο και παρείχε πολλή άνεση
στις μεταφορές μεγάλων αποστάσεων κατά την
περίοδο των μεγάλων ανακαλύψεων.
Συνδύαζε χωριτηκότητα,ταχύτητα και ασφάλεια κάτι
που τους ώθησε σε ταξίδια μεγάλων αποστάσεων π.χ
ταξίδι του Χριστόφορου Κολόμβου για την ανακάλυψη
της Αμερικής.
11. Οι χάρτες του Πτολεμαίου ήταν οι πρώτοι της οικουμένης, που
σχεδιάστηκαν με μαθηματική ακρίβεια. Οι Πορτολάνοι ήταν οι πρώτοι
χάρτες που τους έδειχναν την πορεία τους στα ταξίδια. Εµφανίζονται στο
τέλος του 13ου αιώνα, σε µια εποχή που η χαρτογραφία ήταν κάτω από
την επίδραση της εκκλησιαστικής ιδεολογίας και οι χάρτες απεικόνιζαν
ένα φανταστικό κόσµο. Σχεδιάζονταν συνήθως σε δέρµα προβάτου και
στην πλειοψηφία είναι προσανατολισµένοι κατά τη διεύθυνση της
µαγνητικής βελόνας.
Εκτός από τους χάρτες που σχεδιάζονται με μαθηματική ακρίβεια
υπήρχαν στο Βυζάντιο και άλλα είδη χαρτογραφίας. Ήταν χάρτες χωρίς
μεγάλη γεωγραφική πιστότητα, αλλά με ζωγραφικές (συμβολικές)
αναπαραστάσεις πόλεων, βουνών, ποταμών, λιμνών, οάσεων, αλλά και
ανθρώπων. Σε αυτόν το τύπο χαρτογραφίας ανήκουν ο χάρτης της
Madaba και ο Πευτιγγέριος πίναξ.
12. Η διαφορά µεταξύ της Ρωµαϊκής και Ελληνικής σκέψης
αντικατοπτρίζεται και στους χάρτες τους. Οι Ρωµαίοι δεν ενδιαφέρονται
για τις επιστηµονικές και θεωρητικές πτυχές της χαρτογραφίας, για
θέµατα όπως το σύστηµα παραλλήλων και µεσηµβρινών. Ο χάρτης για
τους Ρωµαίους είχε πρακτική χρήση που θα εξυπηρετούσε
στρατιωτικούς και διοικητικούς σκοπούς. Βάση δε για την κατασκευή
χαρτών αποτέλεσαν οι θεωρίες των Ιώνων, που θεωρούσαν ότι η γη είναι
ένας στρογγυλός δίσκος. Από τους Ρωµαϊκούς χάρτες δε σώζεται
κανένας.
13. Γνωρίζουμε ότι οι εποχές ακμής των μαθηματικών στο Βυζάντιο υπήρξαν ο Ε',
ΣΤ', Θ', Ι', ΙΓ' και ΙΔ' αιώνας. Το 726 μ.Χ. ενώ το Πανδιδακτήριο της
Κωνσταντινούπολης είχε πλέον παρακμάσει δίδασκαν
ακόμα λογιστική και γεωδαισία, η οποία θεωρείτο κλάδος της λογιστικής.
Σημειωτέον, ότι στην αρχαία Ελλάδα ο όρος "αριθμητική" σήμαινε τη σημερινή
"θεωρία αριθμών".
Κατά το 1300 μ.Χ εμφανίστηκαν δύο μορφές μαθηματικών λόγω του ότι ήταν
απαραίτητο για τις εμπορικές συναλλαγές είτε για διδασκαλία στις ακαδημαϊκές
σχολές. Μάλιστα, πολύ σημαντικό ήταν το γεγονός ότι οι Βυζαντινοί θεωρούσαν
τα πρακτικά μαθηματικά{για εμπόριο},πιο χρήσιμα για την καθημερηνότητά
τους, στοιχείο που φανερώνει το πόσο έδιναν βάση κυρίως στην επιβίωση.
14. Το πιο σημαντικό όπλο των Βυζαντινών που έπαιξε καθοριστικό ρόλο
στις ναυτικές επιχειρήσεις τους ήταν το «υγρόν πύρ». Αυτό το όπλο το
έφτιαξε ο Σύρος Καλλίνικος τον έβδομο αιώνα. Περιείχε θείο, νίτρο,
πετρέλαιο και άλλες ουσίες και η δραστικότητα του προξενούσε τρόμο
στον αντίπαλο. Το όπλο αυτό ήταν μυστικό. Ο Κωνσταντίνος φρόντισε
να γράψει πάνω στην Αγία Τράπεζα κατάρες, ώστε αυτός που θα
τολμήσει να δώσει αυτό το όπλο σε άλλο λαό δεν θα ονομαζόταν
χριστιανός. Η σύνθεση αυτή κρατήθηκε μυστική για πολλά χρόνια.
Μέχρι που την ανακάλυψαν οι Άραβες.
15. Η μελέτη και η άσκηση της Χημείας δεν πραγματοποιόταν σε
επιστημονικά εργαστήρια ή σε ερευνητικά κέντρα, ούτε τα
αποτελέσματα των σχετικών ερευνών ανακοινώνονταν σε επιστημονικά
συνέδρια, όπως γίνεται στις μέρες μας.
Στο δωμάτιο της βασίλισσας υπήρχαν πολλές εστίες φωτιάς και πάνω
τους ψήνονταν ή έβραζαν αρωματικές ύλες, ενώ θεραπαινίδες την
βοηθούσαν τρίβοντας, κοπανώντας ή πλάθοντας ουσίες για αρώματα,
αλοιφές και άλλα καλλυντικά που παρασκεύαζε. Αυτό σήμαινε ότι
πολλές γυναίκες της εποχής ήταν πρόθυμες να ανακαλύψουν νέα
πράγματα καθώς θα τους βοηθούσαν στην ευκολότερη διαβίωση, καθώς
το σημαντικότερο όπως έχει προαναφερθεί ήταν η διαβίωση.
