1. PSĠKOLOJĠK TESTLER

2. • GĠRĠġ VE TANIMI:
• Ġnsan çok yönlü bir varlık olduğundan, davranıĢ özellikleri de çok yönlüdür; bu nedenle bunları
anlamak ve açıklamak her zaman kolay olmamaktadır. Ġnsanın çeĢitli yönlerini anlamak ve
açıklamak için psikolojinin yöntemleri ve teknikleri kullanılmakla birlikte, bunlar her zaman yeterli
olmayabilmektedir.
• Ġnsanın- ruhsal-toplumsal yönlerini, kiĢilik özelliklerini, davranıĢlarının normal kabul edilen
değerlerden sapma gösterip göstermediğini ve davranıĢlarının anlamlarını anlayabilmek için
gözlem, görüĢme, çeĢitli kaynaklardan bilgi alma gibi çeĢitli teknikler kullanılır. Bunlar yararlı
olmakta, ancak kimi zaman yeterli olmamaktadır. Böyle durumlarda bireyin tam bir psikolojik
değerlendirilmesinin yapılması, yukarıdaki amaçların gerçekleĢtirilmesi için gereklidir.
• PSĠKOLOJĠK DEĞERLENDĠRME: “ÇeĢitli psikolojik yöntemleri ve teknikleri kullanarak bireylerin
yeteneklerini, motor ve duygusal davranıĢlarını, kiĢilik özelliklerini değerlendirme süreci” olarak
tanımlanır. Psikolojik testler bu değerlendirme sürecinin önemli araçlarındandır. Psikolojik tesler, “
bireyin çeĢitli davranıĢ örneklerinin nesnel ve standart olarak ölçümüne yarayan, belirli ölçütlere
uygun olarak düzenlenmiĢ araçlar” olarak tanımlanabilir. Bazı psikolojik testler zekayı, bazıları
yetenekleri, bazıları kiĢilik özelliklerini, bazıları davranıĢ özelliklerini, bazıları davranıĢ
bozukluklarının altında yatan nörolojik yönleri ölçer. Psikolojik testler bireyin neyi ne kadar
yapabildiğini, en iyi neyi yapabildiğini, neyi ne kadar öğrendiğini ölçer.
• Psikolojinin bireyi tanımaya ve anlamaya yönelik çok sayıda yöntemi ve tekniği olduğu halde, niçin
psikolojik testlere gerek duyulmaktadır? Psikolojik testler bireyi değerlendirmede tek baĢına yeterli
midir? Bu ve benzeri soruların yanıtları psikolojik testlere bakıĢ açımızı netleĢtirecektir.
Psikolojinin çeĢitli yöntemleri ve teknikleri kimi zaman özgül olmayan veriler sağlayabilir,
uygulama süresi çok uzun olabilir. Örneğin, gözlem bireyle ilgili birçok konuda bilgi vermekle
birlikte, bunlar amaçla doğrudan ilgili olmayabilir, çok zaman alır. Psikolojik testler belirli amaçlara
yönelik olarak hazırlanmıĢlardır ve uzun süre gerektirmezler.

3. • Bütün psikolojik testlerin düĢük düzeyde de olsa, hata payları vardır. Psikolojik testler genellikle
bireyin bir yönü hakkında geçerli ve güvenilir bilgi verir; bunun tam ve kesin değil, ancak doğruya
yakın olduğu unutulmamalıdır. Bireyin değerlendirilmesinde psikolojik testler yararlı, ancak tek
baĢlarına yeterli değildir.
• Psikolojik testlerin yararlı olabilmesi için ölçülmek istenen özelliğe uygun ve doğru testin seçilmesi,
doğru uygulanması, aĢağıda belirtilen özellikleri taĢıması, baĢka yöntemlerle sağlanan bilgilerle
birlikte değerlendirilmesi gerekir.
• PSĠKOLOJĠK TESTLERĠN ÖZELLĠKLERĠ:
• Bir psikolojik testin yeterli, doğru ve uygun bilgi verebilmesi için bazı özelliklere sahip olması
gerekir, bunlara “ iyi bir testin özellikleri” de denir.
• 1-NESNELLĠK: bu özellik bir testin verilmesinin, puanlanmasının, değerlendirilmesinin testi
uygulayanın ve değerlendirenin öznel düĢüncelerinden, değer yargılarından, inançlarından
bağımsız olmasını gösterir. Bu özelliği taĢıyan bir test onu uygulayana, değerlendirene ve
yorumlayana bağlı olmadan aynı sonuçları verir. Örneğin, sizin sınavlarınızdaki çoktan seçmeli
soruları okuyan, değerlendiren değiĢse bile, sonuç değiĢmez.
• 2- GEÇERLĠK: bir testin ölçmek istediği özelliği hangi düzeyde ölçebildiğini gösterir. Uygulamaya
geçmeden önce bir testin geçerli olup olmadığına bakılmalıdır. Bunu gösteren ölçüt “ korelasyon
katsayısı”dır. Örneğin, lise mezunlarının girdiği Öğrenci YerleĢtirme Sınavının geçerli olup
olmadığı, bu testten alınan puanlarla öğrencilerin üniversitedeki baĢarı durumu arasındaki
korelasyona bağlıdır. Bulunan korelasyon katsayısı yüksekse test geçerli, düĢükse test
geçersizdir.
• 3- GÜVENĠRLĠK: Bir testin ölçmek istediği özelliği ne kadar iyi ve doğru ölçtüğünü gösteren
güvenirlik, yinelenebilir olmayla ilgilidir. Güvenirlik özelliğini taĢıyan bir test aynı grupta, farklı
zamanlarda iki kez uygulandığında birbirine yakın sonuçlar bulunur. Ġki sonuç arasındaki
korelasyon katsayısı yüksek bulunur. Bir testin bu biçimde elde edilen güvenirlik katsayısı
düĢükse, güvenirliği yoktur kullanılmaz. Bir test yeni geliĢtirildiğinde mutlaka güvenilir olup
olmadığı belirlenmelidir. Bir metreyle bir uzunluk ölçülüp daha sonra yeniden ölçüldüğünde aynı
sonuç bulunur. Ġki ölçüm arasında küçük bir fark varsa, bu büyük olasılıkla ölçenlerin hatasıdır.

4. • Daha önce her testin hata payının olduğu belirtilmiĢti. Güvenirliği yüksek olan testlerde bu hata
payı çok düĢüktür.
• 4- STANDARDĠZASYON VE NORM: Standardizasyon kavramı bir testin materyalinin, verilme
biçiminin, puanlandırılmasının önceden belirlenmesini gösterir. Her testin bunları gösteren bir
yönergesi vardır. Böylece standardize edilmiĢ bir test farklı kiĢilerce, farklı yerlerde, farklı
zamanlarda aynı biçimde uygulanıp puanlanır.
• Norm kavramı bir toplumdaki ve kültürdeki normal kabul edilen değerleri ya da ortalama
performansı gösterir. O toplumda, belirli özellikteki bireyler için normlar bilinmeden bir
karĢılaĢtırma yapılması olanaksızdır. Bir baĢka toplumda geliĢtirilen bir testin bizim toplumumuza
uyarlanmasında standardizasyon ve norm kavramları önemlidir.
• PSĠKOLOJĠK TESTLER
• Ġnsanların farklı yönleriyle ilgili bilgi toplamada kullanılan ve farklı baĢlıklarda toplanan çok sayıda
test vardır. Bunlardan Türkiye’de sık kullanılan bazı testlerin genel özellikleri gözden geçirilecektir.
• 1-ZEKA TESTLERĠ:
• Zeka testleri bir bireyin zekasıyla ilgili olarak ancak dolaylı bilgi verebilir. Çünkü, zeka olarak
adlandırılan zihinsel yetenek birçok özellik taĢır. Bireyin yaĢadığı ruhsal-toplumsal-kültürel ortam,
beslenme, çevresel uyaran yoğunluğu, toplumsal yaĢam ve eğitim gibi birçok etken zekayı etkiler.
Zeka testlerinden en sık kullanılan ikisi Stanford- binet ve Wechsler zeka testleridir.
• A) Stanford-Binet Zeka Testi: Bu test iki yaĢından eriĢkin döneme dek olan kiĢilerin zeka düzeyini
ölçer. YaĢlara göre düzenlenmiĢ alt gruplardan oluĢur. Ġlk standardizasyonundan bu yana üç kez
gözden geçirilerek yeniden standardizasyonu yapılmıĢtır. Bu test sözel yeteneklere ağırlık verir,
bu nedenle konuĢma özürlü ya da öğrenim görmemiĢ birinin zeka düzeyini belirlemede hata payı
yüksektir.
• B) Wechsler Zeka tesleri: Bunlar eriĢkinler, çocuklar ve okul öncesi çocuklar olmak üzere üç
türdür. 11 alt grubu vardır ve bu alt gruplar yaĢa göre değil, özel yeteneklere göre düzenlenmiĢtir.
Ayrıca sözel ve performans alt grupları vardır. Bu testler sözel olmayan maddeleri daha çok
kullanır, bu yönüyle konuĢma çok önemli değildir. Ancak öğrenim görmeyenlerde uygulanmaması
önerilir.

5. • Bu iki grup test de bireysel zeka testleridir, gruplara uygulanabilen zeka testleri de
vardır.
• KĠġĠLĠK TESTLERĠ:
• KiĢilik değerlendirmesinde kullanılan çok sayıda test vardır. Bu testlerin amacı,
bireyin neyi ne kadar yaptığını, hangi özelliklere sahip olduğunu belirlemektir. Anket,
görüĢme, ilgi, derecelendirme ölçekleri gibi çeĢitli gruplarda incelenir. Bunlardan
bazıları örnek olarak verilecektir.
– A- MĠNNESOTA ÇOK YÖNLÜ KĠġĠLĠK ÖLÇEĞĠ (MMPI): 10 alt testten oluĢur. Bu
alt testler psikiyatrik tanılara göre oluĢturulmuĢtur. Daha çok psikiyatrik hastaların
tanılarını belirlemede ve psikiyatrik hastaların normallerden ayırımında kullanılır.
Ülkemizde de geçerlik ve güvenirlik çalıĢmaları yapılmıĢ olan bu testte doğru ya
da yanlıĢ yanıt yoktur. Yer alan maddelerin o kiĢi için uygun olup olmadığını
araĢtırır. Tüm alt testlerden alınan puanlarla bazı iĢlemlerden sonra bir profil
oluĢturulur ve bir alt test diğerleriyle iliĢkisine göre değerlendirilir.
– B- DURUMLUK-SÜREKLĠ ANKSĠYETE ÖLÇEĞĠ: Ülkemizde geçerlik ve
güvenirlik çalıĢmaları yapılmıĢ olan bu test, durumluk ve sürekli olarak yirmiĢer
maddeden oluĢan iki alt testten oluĢur. Ġkisi birlikte uygulanır. Birinci bölüm
bireyin belirli bir anda ve belirli koĢullarda; ikinci bölüm genellikle kendini nasıl
duyumsadığını araĢtırır.
– C- BECK, ZUNG, HAMĠLTON DEPRESYON ÖLÇEKLERĠ: Bu üç ölçek de
depresyon belirtileri ve depresif tutumlarla ilgilidir. Ülkemizde geçerlik ve
güvenirlik çalıĢmaları yapılmıĢ olup araĢtırmalarda ve uygulanan tedavinin
değerlendirilmesinde kullanılır.
– D- BELĠRTĠ TARAMA LĠSTESĠ (SCL-90-R): Psikiyatrik belirtileri içeren 90
maddeden oluĢur. Bunlar 9 alt grup ve 1 ek alt grupta toplanmıĢtır. Ülkemizde
geçerlik ve güvenirlik çalıĢması yapılmıĢtır.

6. • 3- PROJEKTĠF (YANSITMALI) TESTLER:
• Bireyin iç dünyasıyla ilgili daha çok bilgi edinmeye yarayan araçlardır. Bireye belirsiz,
eksik, karmaĢık uyaranlar vererek onlardan eksiklikleri tamamlaması,
anlamlandırması, belli bir düzene koyması, duygu ve düĢüncelerini yansıtması istenir.
Bu dolaylı bir yoldur ve birey verdiği yanıtların nasıl değerlendirileceğini bilmez.
Burada istenen, evet ya da hayır biçiminde yanıtlar değil, anlatımlardır. Bu testlerin
yorumu değiĢebildiği için nesnelliği kuĢkuludur.
– A- CÜMLE TAMAMLAMA TESTĠ: bireye baĢından ya da sonundan eksik, yarım
bırakılmıĢ cümleler verilir. Bunları aklına ilk gelen sözcüklerle tamamlaması
istenir. Böylece bireyle ilgili bilinçli ya da bilinçdıĢı birtakım duygular ve
düĢünceler elde edilir. Bu test genellikle yüzeysel bir test olarak düĢünülür.
– B- TEMATĠK ALGI TESTĠ (TAT): Bu testin materyali, üzerinde siyah-beyaz
resimlerin yer aldığı kartlardır. Önceden seçilen kartlar bireye gösterilerek
bunlara uygun bir öykü anlatması istenir. Bireyin öykü anlatırken, karakterlerden
biriyle özdeĢim yapacağı kabul edilir. Anlatılan öykülerden bireyin istekleri,
tutumları, davranıĢları, değer yargıları, duyguları ile ilgili açığa vurulmamıĢ
özellikleri yorumlanır. Tematik algı testinin bir puanlaması yoktur, bireyin
vurguladığı konulara ve gereksinmelerine dikkat edilir.
– C- RORSCHACH TESTĠ: Bu testin materyali, üzerinde çeĢitli renklerden simetrik
mürekkep lekesi olan 10 karttır. Bunlardan beĢi siyah, ikisi siyah-kırmızı, üçü
çeĢitli renkten mürekkep lekesi taĢır. Bunların herbiri bireye gösterilerek ne
gördüğü, gördüğü Ģeyi neye benzettiği, lekelerin parçaları ve tümünün neyi
çağrıĢtırdığı sorulur. Bireyin verdiği yanıtlar ve açıklamalar onun kiĢilik
özelliklerini, geçmiĢ yaĢantılarını, isteklerini, gereksinmelerini, ruhsal-toplumsal
durumunu yansıtır.

7. • 4- NÖROPSĠKOLOJĠK TESTLER:
• Bu gruptaki testler çeĢitli amaçlarla kullanılır. Amaçlardan biri, bireyin yakınmalarının ruhsal
nedenlere mi, beyindeki bir hasara mı bağlı olduğunu saptamaktır. Ġkinci amaç beyinde bir hasar
varsa, bunun yaygın mı, bölgesel mi olduğunun saptanmasıdır. Bu hasarın miktarı, bireyin bu
nedenle çalıĢıp çalıĢamayacağının belirlenmesi önemlidir. Sık kullanılan Benton görsel bellek
testi: görsel bellek ve yakın bellekle ilgili bilgi verir. Bender görsel motor algı testi: algısal motor
alanla ilgili bilgi verir.