Artikel in Ouderschapskennis over de achtergrond van het organiseren van een Verwendag voor ouders van een kind met autisme

1. Janneke van Bockel
Ouders verwennen, nut of noodzaak?
Janneke van Bockel is ouderschapscoach met een eigen praktijk (MetaMama) en
schrijfster van het boek IJskastmoeder. Ze coacht, schrijft, denkt en spreekt zolang
het ouderperspectief centraal staat.
De aanleiding
‘Hoe geef je studenten die vier jaar lang gericht zijn op kinderen in een minor van een
paar weken iets mee over het ouderperspectief?’ verzuchtte Katie Lee Weille toen ik
met haar mijn gastlessen in haar minor voorsprak. Half voor de grap, half serieus zei
ik dat ik nog wel een leuk project wist waarin ze hun tanden konden zetten. ‘Als ik met
mijn boek IJskastmoeder lezingen geef, vind ik het opvallend hoeveel eenzaamheid er
klinkt in de verhalen die ouders vertellen. Er is een enorme honger naar kennis, maar
meer nog naar gezien worden. Ouders lijken soms vermoeider van het zich continu
moeten verdedigen, ook bij andere ouders, dan van de worsteling op de werkvloer. En
eigenlijk willen ze ook geen lotgenoten zoeken want ze zijn niet “zielig”. Bij Gezins­
begeleiding Autisme, een organisatie waar ik freelance als ambulant ouderbegeleider,
organiseert men jaarlijks een feestelijke vader- en moederdag die erg op prijs gesteld
wordt door hun cliënten. Misschien kunnen de studenten zich buigen over een lande­
lijke verwendag voor ouders van kinderen met autisme. Ze moeten zich dan verplaat­
sen in waarom deze ouders een verwendag “verdienen” en wat je aanbiedt. Zo verleid
je ze het ouderperspectief in te nemen.’
Katie Lee had er wel oren naar en liet er geen gras over groeien, ze vroeg me een pro­
jectvoorstel voor de Hogeschool te maken.
Voor de studenten bleek het hele plan helaas een brug te ver. Te veel weerstand: ‘Wat
heeft zo’n project met onze studie te maken?’ Of was er te veel onvermogen zich te
verplaatsen in ouders? Misschien ook wel te naïef van ons om te denken dat het met
beperkte begeleiding haalbaar moest zijn. Ze hebben uiteindelijk op papier een con­
cept geproduceerd waaruit bleek dat ze de opdracht maar matig begrepen. In de uit­
werking bleven ze te veel hangen in de ‘platte kant’ van verwennen (eten en uiterlijk)
en ze konden zich bij ‘activiteiten’ slechts scoutingachtige spellen voorstellen. Terwijl
het idee juist was een plek te creëren om ouders te inspireren en motiveren. Dat gaat
niet vanzelf, maar als je elk onderdeel programmeert met een achterliggende motivatie
wordt het een ervaring die een dagje pretpark of wellness ontstijgt. Dan wordt het een
113
Afgedrukt voor: info@metamama.nl

2. Ouderschapskennis - jaargang 15 - nr. 2 - juni 2012
dag met voedsel voor lichaam en geest, zodat ouders zich gezien voelen, zich beloond
weten voor hun harde werken en gesterkt huiswaarts keren. Hoogdravende woorden,
ik weet het. De kunst was ook nog om dat allemaal terloops in het programma te stop­
pen want wat voorop moest staan was dat ouders elkaar konden ontmoeten in een
ontspannen positieve sfeer. Ik neem het de studenten dan ook niet kwalijk dat ze er in
die negen projectweken niet uitkwamen.
Tijdens de behoeftepeiling die de studenten hielden, was er direct veel enthousiasme
voor het plan. De wensen blijken uiteen te lopen, maar het is opvallend dat ‘koffie met
appeltaart’ en ‘andere ouders ontmoeten’ veel hoger scoren dan ‘informatie krijgen
over autisme’. Tot onze schrik merken we al snel dat de ouders die op de enquête reage­
ren er ook op rekenen dat die dag er komt. Toch jammer om het idee bij papier alleen te
laten, zeurt het stemmetje in mijn hoofd. Gelukkig blijken Gezinsbegeleiding Autisme
en het tijdschrift Lotje&co, voor ouders van zorgintensieve kinderen (ouderbegeleiders,
lees dat blad!), bereid aan te haken bij de organisatie. En zo wordt een papieren idee
plotsklaps werkelijkheid.
Hoe het uitpakte
In no-time hebben wij als organisatoren ruim honderd inschrijvingen. De helft daar­
van zijn ouderparen, een kwart mannen. We organiseren geen kinderopvang en geven
daarmee impliciet de opdracht aan ouders om thuis hun netwerk in te schakelen, of de
taken onderling te verdelen. Het is ook niet toegestaan om kinderen mee te brengen,
volgens ons een belangrijke voorwaarde om ouders in de metapositie te helpen. Er
zijn vier workshoprondes waarvoor men van tevoren twee voorkeuren en één veto kan
doorgeven. De voorpret is groter als je iets hebt om naar uit te kijken. Dus beloofden we
de aangegeven voorkeuren zoveel mogelijk te honoreren en was men ervan verzekerd
niet ingedeeld te worden bij een workshop die een veto had gekregen. Zo boden we
veiligheid, en creëerden een mogelijkheid om ouders in aanraking te brengen met iets
dat ze uit zichzelf niet zouden opzoeken. Van de vier workshoprondes werd er één ‘vrij’
gepland, bedoeld om de informatiemarkt te bezoeken, anderen te ontmoeten, deel te
nemen aan inloopactiviteiten of gewoon even over het landgoed te dwalen en indruk­
ken te laten neerdwarrelen.
Zaterdag 25 juni 2011 is het zover. Het regent pijpenstelen op Landgoed De Horst in
Driebergen. Maar waar je ook kijkt, overal stralende gezichten van ouders die zich wel­
willend laten verwennen. De jongleershow van More balls than most over de kunst van
het loslaten zet doeltreffend de toon. ‘De opening was fantastisch: het is goed om weer
eens voluit te kunnen lachen (om je eigen leed!)’, mailde een moeder na afloop. Dat
doen die mannen van More balls than most ook goed, daar zijn we als organisatie heel
blij mee. Met goed gedoseerde humor snijden ze de door ons aangereikte thema’s aan
en het lukt ze om binnen een half uur de zaal tot groep te smeden. Het ijs is gebroken,
iedereen voelt dat hij in hetzelfde schuitje zit. De ouders hebben de kans gekregen om
‘aan te komen’ en het centrale thema om out of the box te denken is succesvol geïntro­
duceerd. Hierna kunnen we met een gerust hart in kleinere groepen uit elkaar voor
de workshops. Tijdens de lunch is er de gelegenheid om casual samen te zijn en we
eindigen de dag gezamenlijk met een korte slagwerkworkshop. Daarover schrijft een
114
Afgedrukt voor: info@metamama.nl

3. Ouders verwennen, nut of noodzaak? - Janneke van Bockel
ouder: ‘Ik vond de djembéworkshop als afsluiting echt super! Wat een heerlijk gevoel
was dat, zo met zijn allen! Er ging zo’n kracht vanuit!!!’ En dat was de bedoeling. On­
danks alles dat omgewoeld is op zo’n dag met een goed gevoel naar huis gaan. Daarom
is de uitspraak: ‘Een knallend begin. Een knallend einde. En alles er tussenin HELE­
MAAL TOP!’ misschien wel de mooiste samenvatting die we ons kunnen wensen als
initiatiefnemers.
Voor het gedetailleerde programma verwijs ik graag naar de website van de Verwen­
dag (www.verwendagouders.nl), maar het is misschien wel leuk om in vogelvlucht een
beeld van de rest van de dag te schetsen. Het plan om ouders actief in het zonnetje te
zetten door ze bij aankomst te portretteren door een professionele fotograaf viel door
de regen in het water. Gelukkig heeft het landgoed een ‘witte parapluplan’ en zijn de
medewerkers aldaar zo flexibel om de marktkramen voor de informatiemarkt naar bin­
nen te verhuizen, zodat de regen het programma verder nauwelijks verstoorde. Bij elke
activiteit ervaren deelnemers en workshopleider de impact van lotgenotencontact. Zo
wordt bij het bloemschikken niet over koetjes en kalfjes gepraat, maar ontstaat spon­
taan een uitwisseling over hoe ingewikkeld dat instellen van medicijnen is. En tijdens
het boogschieten ontdekt de een na de ander hoe moeilijk het is je doel te bepalen en
is men open over hoe dat doorwerkt in het gewone leven. Zo krijgt elke ‘onschuldige’
workshop als vanzelf een diepere laag en dat wordt door de meeste ouders ook opge­
pikt. Er waren ouders die niet wilden klagen dat ze last hadden van de ventilator, om
er vervolgens achter te komen dat het hoorde bij de workshop over zintuiglijke waar­
neming. Vervolgens ontspon zich een mooi gesprek over wanneer je wel of niet laat
merken dat je ergens last van hebt. ‘Wat doet het met je aandacht en concentratie als je
steeds de ruis van iets hinderlijks ervaart?’ breide een andere ouder de cirkel rond. Je
bewust worden van de kleur van je jurk en wat je daarmee uitstraalt, uitvinden wat out
of the box-denken te maken heeft met het omtoveren van een fruitkistje in een fietskrat,
even niet vechten met jezelf terwijl je toch een workshop vechtsport volgt, verrast zijn
dat een snipper papier zoveel oproept bij het samenstellen van een collage, je herkend
voelen bij vreemden door met elkaar in gesprek te gaan, lachen als je je grens bereikt
bij het theatersporten. En ook je lekker lui laten verwennen met een stoelmassage,
smullen van het biologische voedsel en de appeltaart met slagroom gebakken en aan­
geleverd door een enthousiaste vrijwilliger die de Verwendag een warm hart toedraagt.
Naar huis gaan met een goed gevulde goodiebag om thuis te kunnen vertellen over wat
je hebt meegemaakt…
Een greep uit de teksten op de evaluatie-post-it’s:
‘Ik heb er geen woorden voor… of toch wel, het voelde als THUISKOMEN‘
‘Dank voor deze ontspannen dag voor mezelf!‘
‘Naar verbinding‘
‘Beste mensen ik vond het een GEWELDIGE dag! Inspireren – leuke gesprekken – mooie loca-
tie – kortom: hééél erg bedankt. We komen graag volgend jaar weer.‘
‘Vandaag stond ik centraal!‘
‘TopDag! Nu moeten we ook die leren loslaten!‘
‘Even lekker bijgetankt‘
115
Afgedrukt voor: info@metamama.nl

4. Ouderschapskennis - jaargang 15 - nr. 2 - juni 2012
‘Twee keer per jaar?‘
‘Ik had veel van deze dag verwacht, maar het was nog leuker’
Voor herhaling vatbaar?
Twijfelt er nog iemand aan het nut van een Verwendag voor ouders van een kind met
autisme? Eigenlijk zouden zulke verwendagen geschikt zijn voor alle ouders van een
zorgintensief kind. We hebben ons bij de eerste editie specifiek op autisme gericht om­
dat die beperking helpt bij het focussen. En heel pragmatisch, omdat we dat netwerk
eenvoudig kunnen aanspreken vanuit ons werk. De vraag om aandacht bij een zorgin­
tensief kind is vaak onevenwichtig groot. Zo groot, dat de ouders in hun inspanningen
om het gezin bij elkaar te houden, zichzelf of elkaar uit het oog verliezen. Bij gezinnen
waar bijvoorbeeld de diagnose autisme is gesteld ontstaan vaak spanningen. Vlak na de
diagnose kan er angst en onzekerheid zijn: hoe moeten we nu verder? Wat betekent dit
voor ons gezin, voor onze relatie? Ouderbegeleiders weten dat ouders al doende hun
‘goede ouder’-ervaringen bijeen sprokkelen en daarmee groeien in hun ouderschap.
Maar wat nu als je een kind hebt dat niet volgens de boekjes grootgroeit en waarbij je
met een intuïtieve aanpak telkens misgrijpt? Stel dat je kind van jongs af aan niet van
knuffelen houdt, driftig is en zich niet laat troosten. Dan worden je ‘goede ouder’-erva­
ringen schaars. Kinderen met autisme zijn voor veel ouders blijvend onwennig omdat
ze moeilijker te begrijpen zijn. Met deze ‘puzzelkinderen’ is er weinig kans om routine
op te doen in de gebruikelijke basisvaardigheden. Daardoor gaan ouders twijfelen aan
hun eigen kunnen. Door het gebrek aan wederkerigheid halen ouders van een kind
met autisme bovendien minder voldoening uit de inspanningen die ze leveren, wat hen
op den duur uitput wanneer ze vergeten goed voor zichzelf te zorgen. De Verwendag
werkte als een legitimatie voor ouders om zich op te komen laden. Het is gelukt om
de holle opmerking ‘behoeftes van ouders centraal stellen’ handen en voeten te geven
waardoor ze zich gezien voelden. Herkenning bij andere ouders hielp bovendien om
zichzelf erkend te voelen. En last but not least was iedereen blij omdat het een dag vol
mogelijkheden bleek in plaats van moeilijkheden.
Voor de ouders staat als een paal boven water dat ze deze dag als zinvol hebben ervaren
en graag komen ze een volgende keer weer. Voor de organiserende partijen is het dui­
delijk dat ze de goede snaar geraakt hebben. Het werkt om ouders feestelijk bij elkaar te
brengen. Door een prettige omgeving te creëren verleid je mensen gemakkelijker stil te
staan bij zichzelf en hun omgeving. Samen iets onalledaags beleven schept een band.
De Verwendag inspireert en motiveert en leidt laagdrempelig tot kennis en inzicht.
Bij het organiseren van de Verwendag was het hartverwarmend om te ervaren hoeveel
mensen warmliepen voor het idee en van harte hun medewerking verleenden. Alles
wat je echter voor een tweede keer organiseert, schept verwachtingen. Dus als we dat
gaan doen, moeten we goed bedenken hoe we de continuïteit garanderen. Wanneer je
zoiets voor het eerst organiseert, kun je nog en beroep doen op ieders welwillendheid.
Voor het vervolg zal er een solide basis gesmeed moeten worden. Gezinsbegeleiding
Autisme en MetaMama zinnen op een list hoe dat aan te pakken zonder er zelf organi­
satorisch aan onderdoor te gaan. Wordt vervolgd…
116
Afgedrukt voor: info@metamama.nl