Autoportret 2 [37] 2012, "Partycypacje i partycypacje"

1. medusa group
Klopsztanga
Z opisu projektantów: szenia, które urozmaicają formę urządzenia, strony internetowej www.klopsztanga.pl, bę-
podkreślając jednocześnie społeczną funkcję dącej równocześnie formą bloga i forum, gdzie
„Klopsztanga – trzepak reaktywacja” to przedmiotu (a tym samym całego projektu). każdy może dodać swoje zdjęcie klopsztangi
instalacja mająca w sposób realny rehabilito- Przykładem jest owinięcie trzepaka skórzaną i podzielić się historią związaną z trzepakiem,
wać przedmiot, nadawać mu nowe znaczenia owijką (na wzór kierownicy kolarzówki), zbli- a także zaproponować nowe miejsce, w którym
i zastosowania. Projekt stara się przywrócić żające trzepak charakterem do sprzętów spor- można go postawić czy też nowy sposób jego
przestrzeni publicznej urządzenie, którego towych czy nawet, przewrotnie, do skórzanego wykorzystania. Akcja objęła już swoim zasię-
podstawową funkcją niegdyś było trzepanie miękkiego fotela. Inna propozycja to zamoco- giem takie miasta, jak Katowice i Bytom, gdzie
dywanów. Ten zwykły, na pierwszy rzut oka, wanie paska parcianego w połowie wysokości kolejne, pojawiające się w wybranych miejscach
stalowy przedmiot – zielony, czerwony, często urządzenia, jako dodatkowego oparcia. klopsztangowe grupy zaczynają oddziaływać
zardzewiały – to także bramka, huśtawka, plac na przestrzeń publiczną, tak by stała się ona
zabaw, miejsce spotkań i rozmów… rzeczywi- Zaletą projektu jest, naszym zdaniem, jego miejscem spotkań, a sam przedmiot – inspiracją
sta przestrzeń publiczna sprzed trzydziestu otwartość na nowe interpretacje funkcji i spo- do jego aktywnej animacji.
lat. Stawiane często w pobliżu placyków gospo- sobu użytkowania trzepaka. Społeczna rola
darczych klopsztangi były kreatywnym polem klopsztangi nie zawęża się tylko do przywo-
dla rozwoju dziecięcej wyobraźni i inspiru- ływania echa przeszłości; jest także subtelną
jącym, motywującym do działań miejscem alternatywą dla portali społecznościowych,
zawierania pierwszych znajomości. Naszą in- podejmuje bowiem próbę odciągnięcia młode- Trzepak społeczny
tencją jest chęć przywrócenia choć na chwilę go pokolenia od wirtualnego świata w stronę
świetności temu dziwacznemu zjawisku. Insta- spotkań tête à tête, bez barier i kamuflażu. Dorota Leśniak-Rychlak: „Klopsztanga”
lacja ma animować, inspirować i kształtować zaczęła swój byt na OFF Festiwalu. Jak wygląda
naszą przestrzeń: nie portalowo-facebookową, Projekt „Klopsztanga” ruszył wraz z otwarciem jej życie pofestiwalowe? Czy zagnieździła się też
ale tę prawdziwą – miejską. OFF Festiwalu w 2011 roku. Dzięki współpracy w śląskiej zwyczajności?
z Arturem Rojkiem i programem Europejska
Projekt „Klopsztanga” to również rehabilitacja Stolica Kultury, na terenie Doliny Trzech Stawów Przemo Łukasik: To życie jest trudne, bo ini-
językowa. Niemiecko brzmiąca nazwa może w Katowicach (a dokładnie na obszarze kilku- cjatywa polegająca na reaktywacji klopsztangi
drażnić brakiem politycznej poprawności. To nastu metrów parku) postawiono kilkanaście nie została jeszcze podjęta na przykład przez
słowo należy jednak do gwary śląskiej, która klopsztang obok siebie. Reakcję odbiorców utrwa- gminy. Rozesłaliśmy do wszystkich gmin ślą-
ginie wraz z odchodzącymi przedmiotami, za- liła dokumentacja fotograficzna. Młodzi, czasem skich kilkanaście listów opisujących projekt,
bierając z sobą część kultury, za której przeka- nawet dzieci, starsi – wszyscy kręcili koziołki, nie mamy jeszcze odpowiedzi. Jedynie Park
zanie odpowiadamy przed nowym pokoleniem. wspinali się na klopsztangi, siadali na nich, stali, Kultury i Wypoczynku w Chorzowie podjął się
a przede wszystkim byli z sobą w interakcji. postawienia kilku trzepaków.
Obok wskrzeszenia samego zjawiska klopsz-
tangi projekt promuje nowe formy jej wyko- Trzepakowa inicjatywa nie kończy się wraz D.L.-R.: Na czym wam najbardziej zależy? Jak wy-
rzystania lub wprowadza różnorodne ulep- z festiwalem. Projektowi towarzyszy inauguracja obrażacie sobie takie normalne funkcjonowanie?
autoportret 2 [37] 2012 | 86

2. P.Ł.: Zależy nam na powszechnej reanimacji ten przedmiot musi poszukać innych kon- teraz znikło, wraz z wycinanymi trzepakami!
tego przedmiotu, który nie będzie już pełnił tekstów, innych zastosowań. Wyparty przez Moi synowie nie wiedzą, co to znaczy, a ja nie
swojej podstawowej funkcji. Właściwie sam odkurzacz piorący, dalej może być siedziskiem, wiem, jak im wytłumaczyć coś, czego nie mogę
nie wiem, jaka ona była, bo trzepanie dywa- miejscem spotkań, przystankiem dla rowerów, już pokazać. Ci, którzy znają to słowo, cieszą
nów było tylko częścią właściwego życia tego alternatywnym placem zabaw. się, że wraca, a ci, którzy nigdy go nie używali,
przedmiotu… Chcemy, aby nadal nas te cztery chętnie bawią się w jego rozwikłanie. To jest
rury inspirowały do działań, aby były alterna- D.L.-R.: Na czym opierasz przekonanie, że musi? moim zdaniem nienatrętna próba przywróce-
tywą dla ławki, placu zabaw. Może powinien odejść do lamusa? (Tu wcielam się nia słowa żywej gwarze.
trochę w rolę adwokata diabła). Może powinny się
D.L.-R.: W jakich kontekstach powinny się znowu pojawiać nowe przedmioty, właściwe dla współ- D.L.-R.: W opisie projektu wspominacie o chęci
pojawić? Powrót do trzepania jest przecież niemoż- czesności? Wyczuwam w tym projekcie rys, który odtworzenia społecznych relacji z tamtych czasów.
liwy. W jakim otoczeniu? Na śląskich podwórkach? bazuje na nostalgii... Myślisz, że to dobre tworzywo Czy to się w jakiś sposób udało tam, gdzie postawili-
potencjalnej wspólnoty? Klopsztangowej... ście klopsztangi?
P.Ł.: Tu jestem bardzo otwarty… Kiedyś, kiedy
byliśmy młodzi, spontanicznie wymyślaliśmy P.Ł.: Nostalgia... oczywiście, że to forma powro- P.Ł.: Mam takie wrażenie. Kiedy widziałem, jak
różne zastosowania. To, co najbardziej warto- tu do przeszłości. Często jesteśmy zmuszeni podczas OFF Festivalu ludzie jak dzieci bawili
ściowe w tym przedmiocie, to nieskończona podejmować decyzję o wyburzeniu budynków się na nowo tym przedmiotem, kiedy dziś po
liczba jego zastosowań. Jego prosta forma in- i zawsze, zanim podejmę taką decyzję, zasta- festiwalu w typowy dzień ludzie wiążą sobie
spirowała nas do ich szukania i myślę, że nadal nawiam się, czy nie ma szans na życie starego rolki, siedząc na środkowej rurce trzepaka,
może inspirować. A jeszcze bardziej chyba nasze w nowym świecie, z nowymi wnętrznościami. kiedy piją kolę i rozmawiają, a ich dzieci kręcą
dzieci, które może nie miały okazji jej widzieć. fikołki, to myślę, że nasza interwencja nie była
D.L.-R.: Językowy aspekt projektu, o którym wspo- wymuszona, a klopsztanga szybko na nowo
D.L.-R.: Ale gdyby to od ciebie zależało, gdzie byś je minasz, jest szczególnie interesujący... Jak ludzie zasymilowała się z przestrzenią publiczną.
umieścił? reagują na powrót tego słowa?
P.Ł: Klopsztanga to dla mnie przedmiot – me- P.Ł.: Klopsztanga to również próba przywróce-
bel miejski, którego najlepszym środowiskiem nia tego śląskiego słowa, które skutecznie już
będzie przestrzeń publiczna. Umieszczać je
fot.: medusa group
można wszędzie: na skwerach, typowych
terenach wypoczynkowych, w parkach, ale
i na podwórkach. Sami postawiliśmy dwie na
dziedzińcu naszej pracowni.
D.L.-R.: Dopytuję cię o konkretne miejsca...
W projekcie opisujecie klopsztangę w duecie
z hasiokiem [śmietnikiem – przyp. red.], i to jest
też wspomnienie mojego dzieciństwa (choć nie
spędziłam go na Śląsku). Park nie wydaje się
już tak naturalnym kontekstem... Czy trzepak
nie staje się wtedy tylko gadżetem? Na dodatek
bezdźwięcznym...
P.Ł.: Dotychczas klopsztanga zawsze towarzy-
szyła śmietnikowi – to nierozłączny duet. Dziś