Wystawa plenerowa przygotowana w ramach XVIII Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego (2016).

1. Z Kwiatonowic dookoła świata
Wystawa powstała w ramach
XVIII Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego
Wszystko płynie
Opracowanie tekstów i koncepcji wystawy:
Paulina Kasprzycka, Magdalena Miller, Kasper Świerzowski
Korekta i opracowanie graficzne: Marcin Hernas
dnidziedzictwa.pl
Rysunek północnej fasady dworu
w Kwiatonowicach. fot. P. Kasprzycka, MIK 2015.
Archiwum WUOZ w Nowym Sączu
Organizator: Patron: Gospodarz:

2. Pierwsze historyczne wzmianki o Kwiatonowicach pojawiają się w XIV wieku.
Wiemy, że przez klika stuleci wieś była w posiadaniu klasztoru Benedyktynów
z Tyńca. W 1367 roku Kazimierz Wielki nadał Kwiatonowicom prawo magdeburskie.
Przekazywane w dzierżawę, często zmieniały właścicieli. Jan Długosz podaje,
że w XV wieku kwiatonowicki majątek składał się z folwarku, sołectwa z dwoma
łanami, karczmy, sześciu łanów kmiecych i trzech zagród.
Mapa katastralna Kwiatonowic, 1852.
Archiwum Państwowe w Rzeszowie

3. Pod koniec XVIII wieku na skutek polityki prowadzonej przez
władze austriackie Benedyktyni z Tyńca stracili część swych dóbr.
Kwiatonowice kupił wówczas Antoni Neymanowski. Nie wiemy,
kiedy dokładnie zbudowano kwiatonowicki dwór, ale z pewnością
istniał on już w pierwszej połowie XIX wieku. To w nim w 1813 roku
na świat przyszedł syn Marcyny z Neymanowskich i Karola Tetmajera –
Adolf, ojciec malarza Włodzimierza i poety Kazimierza.
W drugiej połowie XIX wieku majątek należy kolejno do Hermana
Neymanowskiego, Róży Załęskiej i Ignacego Gumińskiego.
Fragment inwentarza C.K. Komisji Ministerialnej
dla zniesienia ciężarów gruntowych w Krakowie.
Dominium Kwiatonowice. fot. P. Kasprzycka, MIK 2015.
Archiwum Narodowe w Krakowie

4. W 1875 roku kwiatonowicki majątek objął nowy właściciel. Był nim
pochodzący z Wielkopolski doktor prawa Kazimierz Sczaniecki
herbu Ossoria (1836–1918), którego burzliwe losy – w tym udział w powstaniu
styczniowym i emigracja – przywiodły do Galicji. Uczestniczył on aktywnie
w życiu społeczno-politycznym powiatu gorlickiego. Szybko został jego
marszałkiem. Zainicjował budowę szpitala w Gorlicach i ufundował
szkołę w Kwiatonowicach.
Rodzinie Sczanieckich zawdzięczamy przede wszystkim
pojawienie się w Kwiatonowicach szwajcarskiej guwernantki
Liny Bögli. Ta niepozorna bona z czasem przeobraziła się
w znaną podróżniczkę i pisarkę.
Kazimierz Sczaniecki,
lata 60. XIX w.,
za: J. Mitkowski,
Powstanie styczniowe
w pamiętnikach Kazi-
mierza Sczanieckiego,
Kraków 1963
Lina Bögli siedzi
­pośrodku w woalce,
ok. 1890. Ze zbiorów
Magdaleny Miller
i Kaspra Świerzow-
skiego
Sczanieccy i Lina

5. Lina Bögli urodziła się w 1858 roku w Oschwand w Szwajcarii. Pochodziła
z ubogiej rodziny i od dwunastego roku życia zarabiała na utrzymanie jako
opiekunka do dzieci. W wieku 17 lat znalazła zatrudnienie u szwajcarskiej
rodziny mieszkającej w Neapolu. Stamtąd w 1878 roku na zaproszenie
Sczanieckich przyjechała do kwiatonowickiego dworu, by podjąć pracę jako
nauczycielka ich dzieci. Serdeczna atmosfera panująca w domu pracodawców
korzystnie wpływała na intelektualny rozwój Liny. Ambitna Szwajcarka chętnie
słuchała wykładów Kazimierza Sczanieckiego z zakresu historii sztuki i literatury.
Jego żona, Aleksandra, uczyła ją zaś gramatyki francuskiej. W późniejszym okresie
to właśnie właściciel Kwiatonowic namawiał nieszczęśliwie zakochaną Linę
do wybrania się w podróż, która miała zmienić jej życie i uczynić z niej pisarkę.
Liny Bögli, 1902.
Za: L. Bögli, Talofa.
In zehn Jahren um die
Welt, Zürich 1990
Dom rodzinny Liny
­Bögli w Oschwand,
lata 30. XX wieku.
Ze zbiorów Magda-
leny Miller i Kaspra
Świerzowskiego
Ambitna Szwajcarka

6. Dookoła świata 1892–1902
W swą pierwszą podróż dookoła świata 34-letnia Lina wyruszyła
12 lipca 1892 roku. Z Kwiatonowic udała się do Krakowa,
a następnie do Włoch. Z Brindisi parowcem dostała się
do Australii, Tanzanii, Nowej Zelandii, potem na wyspy
Polinezji i Hawaje, drogą morską i lądową przemierzyła miasta
wschodniego i zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej.
Przez dziesięć lat panna Bögli podczas swej samotnej podróży –
którą finansowała, zarabiając jako nauczycielka języków
obcych – zwiedziła odległe i egzotyczne miejsca, przełamując
tym samym stereotyp o roli i miejscu kobiety w ówczesnym
świecie. Owocem tej wyprawy była jej pierwsza książka
zatytułowana Vorwärts! (Naprzód!) napisana po powrocie do
Polski w zaciszu kwiatonowickiego dworu. Przetłumaczona
również na język polski jako „Avanti”: listy z podróży naokoło
świata, po dziś dzień stanowi fascynującą lekturę.
Na Dalekim Wschodzie 1910–1913
Po kilku latach spędzonych w Polsce – w Kwiatonowicach,
Krakowie i Warszawie – w 1910 roku Lina powtórnie
wyruszyła w podróż. Tym razem koleją transsyberyjską udała
się na Daleki Wschód. Jej druga wyprawa trwała trzy lata,
z czego dwa spędziła w Tokio i rok w stolicy Chin – Nankinie.
Podobnie jak w czasie poprzedniej wyprawy utrzymywała się
z udzielania lekcji języków obcych. Podczas pobytu w Nankinie
zaoferowano jej stanowisko profesora na pierwszym i jednym
uniwersytecie w Chinach, na którym mogły studiować
kobiety. Nie przyjęła jednak tej posady. Impulsem do wybrania
się w drugą podróż była głównie chęć napisania kolejnej
książki. I tym razem, po powrocie do Europy w 1913 roku,
Lina powróciła do Kwiatonowic, by spisać tu swój dziennik
z wyprawy. Druga książka, zatytułowana Immer Vorwärts!
(Znów naprzód!), ukazała się w 1915 roku, nie powtórzyła
jednak sukcesu poprzedniczki.
„Odważna i śmiała turystka p. Bögli”
Pamięć o Linie Bögli i jej literaturze
przywróciła jej rodaczka Judith Arlt –
pisarka, krytyczka literacka, tłumaczka.
W 2000 roku, podążając śladem Liny,
zjawiła się w kwiatonowickim dworze.
To właśnie ona opowiedziała jego obecnym
właścicielom niezwykłą historię tej nieco
zapomnianej dziś pisarki, intrygującej
kobiety i podróżniczki. Losy Liny okazały
się tak inspirujące, że państwo Magdalena
Miller i Kasper Świerzowski planują
urządzenie we wschodnim skrzydle
dworu „pokoju Liny”. W 2005 roku
Judith Arlt wyruszyła w podróż
do Stanów Zjednoczonych, by poznać
krewnych Liny Bögli, oraz na Hawaje,
gdzie ponad sto lat po Linie wspięła się
na wulkan Haleakalā.
Judith Arlt w drodze
na wulkan Haleakalā
na Hawajach, 2005.
Ze zbiorów Magda-
leny Miller i Kaspra
Świerzowskiego
Judith Arlt – śladami Liny

7. „24 VIII: Sydney: Odważnie naprzód!”
Prace nad budową Kolei
Trans­syberyjskiej rozpoczęto
w 1891 roku w pobliżu Władywo-
stoku, Czelabińska i Jekateryn-
burga. Pierwsze pociągi pasażer-
skie zaczęły regularnie kursować
w 1905 roku.
fot.archiwalne.wikimediacommons,libraryofcongress,domenapubliczna
12 lipca
1892
lipiec
1892
lipiec
1892
lipiec
1892
lipiec
1892
sierpień
1892
sierpień
1892
sierpień 1892 –
sierpień 1895
sierpień
1892
styczeń
1896
styczeń
1897
luty
1897
luty–lipiec
1897
sierpień
1897
czerwiec
1898
czerwiec
1899
czerwiec
1899
czerwiec
1899
lipiec
1899
sierpień
1899
kwiecień
1900
lipiec
1900
lipiec
1900
czerwiec
1901
czerwiec
1901
wrzesień
1901
styczeń
1902
czerwiec
1902
12 lipca
1902
7 września
1910
Kraków
(Polska)
Triest
(Włochy)
Brindisi
(Włochy)
Port Said
(Egipt)
Aden
(Jemen)
Colombo
(Cejlon)
Adelaide
(Australia)
Melbourne
(Australia)
Sydney
(Australia)
Hobart
(Australia)
Colyton
(Nowa
Zelandia)
Apia na Upolu
(Samoa)
Honolulu
(Hawaje)
Maui
(Hawaje)
San Francisco
(USA)
Salt Lake City
(USA)
Denver
(USA)
Omaha
(USA)
Chicago
(USA)
Boston
(USA)
Washington
(USA)
New York
(USA)
Niagara
(USA)
Montreal
(Kanada)
Quebec
(Kanada)
Waterloo
(USA)
Salisbury
(Kanada)
London
(Wielka
Brytania)
Kraków
(Polska)
Friedrichshafen
(Niemcy)
Berlin
(Niemcy)
Tokio
(Japonia)
2
4
3
5
4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 291
1 2 3
Nankin
(Chiny)
1910–1912 1912–1913
Kolej
Transsyberyjska

8. Mapa świata z 1900 roku, Paryż. NATIONAL LIBRARY OF AUSTRALIA, domena publiczna
1
4
5
2
3
4
5
6
7
8 9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
27
28
26
31–2
1

9. Lina podczas
drugiej podróży.
Ze zbiorów Magda-
leny Miller i Kaspra
Świerzowskiego
Panna Bögli
w ­kostiumie
do jazdy samo-
chodem w Schei­
degg w Szwajcarii,
1914. Ze zbiorów
­Magdaleny
Miller i Kaspra
­Świerzowskiego
Odważna i śmiała turystka

10. W 1914 roku Lina Bögli wyjechała z Polski do Szwajcarii. Zamieszkała
w Herzogenbuchsee, w istniejącym do dziś zajeździe Kreuz. Nigdy nie założyła
rodziny, a zgromadzone pieniądze umożliwiły jej proste i niezależne życie.
Zmarła w 1941 roku w wynajętym 27 lat wcześniej pokoiku w pensjonacie Kreuz.
Lina poznała Juliusza Bijaka – polskiego
oficera służącego w armii austriackiej –
w 1892 roku. Okazał się jej wielką
niespełnioną miłością: „Jedynym
mężczyzną, którego naprawdę kochałam,
za którego z powodu szczerej miłości
nie chciałam wyjść, aby nie zmarnować
mu kariery, i który tym sposobem
okazał się moim przeznaczeniem –
ponieważ gdybym go nie poznała i nie
kochała, nigdy nie pomyślałabym o podróży dookoła świata.
Wyjechałam przecież tylko po to, żeby uciec przed nim
i przed samą sobą” – napisała w swym dzienniku Lina.
Portret Juliusz Bijaka
autorstwa Jacka Mal-
czewskiego, ok. 1890.
fot. Robert Wancerz.
Z archiwum Domu
Aukcyjnego Rempex
Lina Bögli na zdjęciu
paszportowym, 1928.
Ze zbiorów Magda-
leny Miller i Kaspra
Świerzowskiego
Miłość i śmierć
od lewej: Pensjonat
Kreuz w Szwajca-
rii, w którym przez
ponad ćwierć wie-
ku miesz­kała Lina.
­Nagrobek Liny zapro-
jektowany przez nią
samą. fot. ze zbio-
rów Magdaleny
­Miller i Kaspra
­Świerzowskiego

11. Dwór w Kwiatonowicach pozostał w rękach Sczanieckich
do stycznia 1946 roku.
Ze zbiorów Magdaleny Miller i Kaspra Świerzowskiego

12. Życie w dworze w międzywojniu
fot. ze zbiorów
Magdaleny Miller
i Kaspra Świerzow-
skiego

13. Po II wojnie światowej w wyniku parcelacji majątku i działań kolejnych właścicieli stan dworu ulegał stopniowo
pogorszeniu. Urzędowały w nim: dom wypoczynkowy, kurza ferma, przedszkole i dwie szkoły. W 1979 roku dwór
został przeznaczony na pomieszczenia biurowe spółdzielni produkcyjnej o wdzięcznej nazwie Kwiat. W 1995 roku,
po upadku spółdzielni, budynek został kupiony przez prywatnego nabywcę, który rozstał się z nim po pięciu latach.
W ruinie
fot. ze zbiorów Magdaleny Miller i Kaspra Świerzowskiego

14. W 2000 roku zrujnowany dwór zakupili państwo Magdalena Miller i Kasper Świerzowski.
Od razu przystąpili do remontu, który przynosi wspaniałe efekty. Z wielką starannością
i smakiem sukcesywnie przywracają zabytkowy charakter wnętrz i ich historyczną funkcję.
Na skąpych pozostałościach po dworskim ogrodzie nasadzili nowe drzewa, krzewy i byliny
pięknie korespondujące z architekturą dworu.
Ich trud włożony w rewitalizację dworu i ogrodu oraz w stworzenie ważnego miejsca
na Małopolskim Szlaku Literackim został w 2015 roku doceniony przez Senat RP poprzez
nadanie im tytułu Strażnika Dziedzictwa Rzeczypospolitej Custos Monumentorum Rei Publicae.
Kwitnący dwór
fot. ze zbiorów Magdaleny Miller i Kaspra Świerzowskiego
Data 28 maja 1862 roku, widniejąca
na ­sosrębie kwiatonowickiego dworu,
wskazuje zapewne dzień zasiedlenia po-
łudniowego skrzydła. Przez lata sosręb
pokryty był grubą warstwą juty i wapna.
Datę odsłonięto dopiero podczas remon-
tu 28 maja 2012 roku. XVIII Małopolskie
Dni Dziedzictwa Kulturowego goszczą
w kwiatonowickim dworze dokład-
nie w 154. rocznicę jej wyrycia.