Abrangue a zona comprendida entre a praia do Eirón en Espasante e a Punta Almeiro en Bares, nos concellos de Mañón e Ortigueira (A Coruña). A maioría da costa é rochosa con altos cantís entre os que se atopan algunhas praias como as de Esteiro, Sarridal e Picón. É unha área de grande interese paisaxístico, xeolóxico e ecolóxico.

1. ESPAZOS NATURAIS
LIC Estaca de Bares

2. Abrangue a zona comprendida entre a praia do Eirón en Espasante e a Punta
Almeiro en Bares.
A maioría da costa é rochosa con altos cantís entre os que se atopan algunhas
praias como as de Esteiro, Sarridal e Picón.
É unha área de grande interese paisaxístico, xeolóxico e ecolóxico.

3. SITUACIÓN:
No extremo norte da
provincia da Coruña.
Localidades de
referencia: Bares, O
Barqueiro e
Espasante.
SUPERFICIE:
852 ha
CONCELLOS:
Mañón e Ortigueira
VALORES
NATURAIS:
paisaxístico,
xeolóxico, flora e
fauna (en especial
aves mariñas)...

4. Estaca de Bares
PROTECCIÓN
-Lugar de importancia comunitaria (LIC), 29 de decembro de 2004
-Zona especial de conservación (ZEC), 31 de marzo de 2014
-SITIO NATURAL DE INTERESE NACIONAL, 1933
-A área correspóndese parcialmente coa IBA 006 Punta Candeeira-Ría de
Ortigueira-Estaca de Bares, incluída no inventario de SEO/BirdLife (1998).

5. CLIMA
Oceánico

6. XEOLOXÍA/RELEVO
O territorio do espazo cae ao mar en abruptos cantís nos que se intercalan algúns
areais e coídos. Acada a máxima altura na Caldeira, con 328 m.

7. Cantís de Loiba. Ao fondo o Chao da Caldeira, o cume máis alto do espazo, coa miña de seixo “Sonia”.

8. Cantís de Loiba

9. A COSTA
Forma parte de dúas unidades diferentes, o Arco Cantábrico e o Arco Ártabro. É
unha costa moi diversa morfoloxicamente (cantís, illotes, furnas, areais...) e
constituída por unha grande variedade de rochas: granitos, gneis, xistos, lousas,
gabros, cuarcitas...

10. Detalle das lousas puídas polo mar.
Praia de Esteiro.
Xistos en Espasante

11. Forma típica de erosión dos
granitos de Bares.
Prodúcese en granitos que
sufriron unha forte
descompresión no momento
da súa formación, o que
ocasionou a aparición de
diferentes capas.

12. RÍA DO BARQUEIRO
Ábrese entre as puntas do Embarcadoiro e Bares. É unha ría de beiras
escarpadas. As rochas dominantes son granitos resistentes, con abundante seixo
e algúns neis.
Neste espazo está incluída desde a punta Almeiro.
Praia de Bares e punta do Almeiro

13. Bares

14. Coído de Bares

15. ESTACA DE BARES
É o punto máis ao Norte de Galiza e da Península Ibérica e divide as augas do
Atlántico e o Cantábrico. Está formada maioritariamente por rochas graníticas
(extremo Norte da Serra da Faladoira) que forman cantís de ata 200 m de altura e
varios illotes. A erosión orixinou unha paisaxe granítica de bolos. Na zona
aparece unha parte do dominio do gneis glandular Ollo de Sapo e formacións de
gabros.
É unha área de grande interese paisaxístico, xeolóxico, ecolóxico e etnográfico.
Faro e punta de Estaca de Bares

16. Faro de Bares, construído en 1850.
Está situado a 101 m de altitude e a
torre mide 30 m de altura.
A luz ten un alcance de 25 millas
mariñas.

17. Punta Estaca de Bares

18. Cantís entre Estaca de Bares e punta Maeda iluminados co solpor

19. RÍA DE ORTIGUEIRA
É a maior das Rías Altas, con 12 km de lonxitude, de forma moi sinuosa e
recortada, con numeros entrantes e zonas pouco fondas e lamacentas nos
esteiros dos ríos
A nivel xeolóxico é unha zona moi complexa onde converxen distintas
formacións: a parte central e oriental comprende o dominio Ollo de Sapo, no sur
hai unha faixa de xistos, e a zona Oeste está ocupada polas rochas ultrabásicas
da Capelada.
Neste espazo está incluído o tramo desde a Estaca de Bares ata a praia de San
Antonio (Espasante).
Vista panorámica da ría de Ortigueira,
desde Cariño ata a Estaca de Bares.

20. Vista parcial da Ría de Ortigueira desde a costa de Espasante

21. Punta Herbosa

22. Punta Herbosa

23. Punta Herbosa

24. Praia de Esteiro, entre as puntas Vilardeira e Herbosa

25. Praia do Esteiro e punta Vilardeira

26. Praia do Esteiro

27. Praia na desembocadura do río Esteiro

28. Praia de Esteiro, ao fondo o Cabo Ortegal

29. Vista desde os Cantís de Loiba ata a Estaca de Bares. No primeiro plano a praia do Castro e Pena
Furada. A continuación a punta da Costa dos Xuncos ou do Picón, máis alá a punta Maeda, e ao fondo

30. Os Coitelos

31. Praia do Sarridal e punta Bandexa. Ao fondo Espasante e a ría de Ortigueira

32. O Coitelo de Penafurada e a praia dos Castros

33. Pena Furada (O Coitelo) nos cantís de Loiba

34. Lousas nos cantís do Picón

35. Punta de Pena Furada

36. Praia do Sarridal, Punta Bandeixa e Pena das Tres Marías, desde a Ribeira do Carro.
Ao fondo Cabo Ortegal, pechando a Ría de Ortigueira.

37. Solpor sobre a praia do Sarridal

38. Pena das Tres Marías, chamada tamén Pena Furada e Pena do Carro

39. Vista desde o monte de San Antón: enseada e praia de San Antón, praias Eirón e Mazorgán e punta
Bandexa. Na praia de San Antón consérvanse interesantes restos xeolóxicos; lavas almofadadas,
pregues...

40. Río Esteiro
REDE FLUVIAL
No espazo protexido desembocan pequenos regos que caen directamente nos
cantís ou forman esteiros protexidos da forza do mar aberto por areais.
O río máis importante é o Esteiro, que nace no monte Couto Vilariño (serra da
Coriscada) e desemboca facendo fronteira entre os concellos de Ortigueira e
Mañón, na praia de Esteiro.

41. O río Esteiro forma na desembocadura unha pequena
marisma pechada cunha barra de area na que hai dunas

42. Muíño en Estaca de Bares

43. A sucesión de cantís e areais máis ou menos expostos da lugar a hábitats
variados cunha rica biodiversidade de flora e fauna mariña e terrestre.
TIPOS DE HÁBITATS DO ANEXO I DA DIRECTIVA 92/43/CEE
-Bancos de area cubertos permanentemente por auga mariña, pouco
profunda
-Esteiros
-Chairas lamacentas ou areentas que non están cubertos de auga na
baixamar
-Grandes calas e baías pouco profundas
-Arrecifes
-Vexetación anual sobre argazos
-Vexetación perenne de coídos
-Cantís con vexetación das costas atlánticas e bálticas
-Vexetación anual pioneira con Salicornia e outras especies de zonas
lamacentas ou areentas
-Pasteiros salinos atlánticos (Glauco-Puccinellietalia maritimae)
-Matogueiras halófilas mediterráneas e termoatlánticas (Sarcocornetea
fructicosae)
-Dunas móbiles embrionarias
-Dunas móbiles de litoral con Ammophila arenaria (dunas brancas)
-Dunas costeiras fixas con vexetación herbácea (dunas grises)
-Dunas fixas descalcificadas atlánticas (Calluno-Ulicetea)
-Depresións intradunales húmidas
...

44. ...TIPOS DE HÁBITATS DO ANEXO I DA DIRECTIVA 92/43/CEE
-Ríos dos pisos basal a montano con vexetación de Ranunculion fluitantis e de Callitricho-Batrachion
-Queirogais húmidos atlánticos de zonas temperadas de Erica ciliaris e Erica tetralix
-Queirogais secos europeos
-Queirogais secos atlánticos costeiros de Erica vagans
-Matogueiras arborescentes de Laurus nobilis
-Zonas subestépicas de gramíneas e anuais do Thero-Brachypodietea
-Prados con molinias sobre substratos calcáreos, turbosos ou arxilo-limosos (Molinion caeruleae)
-Megaforbios eutrofos hidrófilos das orlas de chaira e dos pisos montano a alpino
-Prados pobres de sega de baixa altitude (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)
-Mananciais petrificantes con formación de tuf (Cratoneurion)
-Rochedos silíceos con vexetación pioneira do Sedo-Scleranthion ou do Sedo albi-Veronicion dillenii
-Furnas mariñas
-Bosques aluviais de Alnus glutinosa e Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)

45. Breixos e toxos
nos cantís de
punta Herbosa
FLORA
A vexetación dominante na zona de Bares é o monte baixo (toxos, xestas e
queirugas, Leucanthemum pluriflorum. Nos cantís hai aceda (Rumex acetosa
subsp. biformis), herba namoradeira (Armeria pubigera), catalinas (Silene
scabriflora subsp. gallaecia), pudia xesta (Cytisus commutatus subsp. merinoi),
Linaria Polygalifolia subsp. aguillonensis, (que so se atopa na costa da Coruña do
cabo Vilán a Estaca de Bares), Inula Crithmoides...

46. Inula Crithmoides, planta de follas carnosas que medra en marismas e cantís

47. Correola das praias (Calystegia soldanella)
Nos areais hai herba leiteira (Euphorbia paralias), correola das praias (Calystegia
soldanella), cardo mariño (Eryngium maritimum), feo (Ammophila arenaria), cardo
das praias (Eryngium maritimum), Linaria polygalifolia, Cochlearia aestuaria
(endémica das costas do golfo de Biscaia), Limonium dodartii (en perigo crítico
de extinción), esparragueiras (Asparagus officinalis)...

48. O espárrago (Asparagus
officinalis subsp. postratus) é
unha planta común na Estaca de
Bares e nos areais de Esteiro.

49. Colexas (Silene uniflora subsp. uniflora), especie típica de areais e rochedos marítimos

50. Linaria polygalifolia
subsp.
aguillonensis
ESPECIES DE INTERESE
Cladonia subgenus Cladina
Narcissus bulbocodium
Sphagnum spp.
CATÁLOGO GALEGO DE ESPECIES AMEAZADAS
Linaria polygalifolia subsp. aguillonensis

51. Gaivotas
FAUNA
O máis destacado deste espazo son as aves mariñas, sobre todo nos pasos
migratorios: mascatos (segundo algúns autores pasan máis de 80.000 desde
mediados de agosto ata finais de outubro), parrulos pentumeiros, corvos
mariños, gaivotas, palleiras ou merdeiros, pardelas, falaropos...
Bares é un punto privilexiado para observar as migracións das aves, en marzo en
desprazamento cara ó norte e en setembro cara ó sur.

52. Golfiños (Delphinus delphis)
ESPECIES DE INTERESE
MAMÍFEROS
Delphinus delphis
Genetta genetta
Globicephala melas
Myotis myotis
Pipistrellus pipistrellus
Rhinolophus ferrumequinum
Rhinolophus hipposideros

53. Pardela cincenta (Calonectris diomedea)
AVES
Accipiter nisus
Aegithalos caudatus
Alauda arvensis
Anas platyrhynchos
Apus apus
Arenaria interpres
Buteo buteo
Calidris alba
Calidris alpina
Calonectris diomedea
Caprimulgus europaeus
Cisticola juncidis
Columba palumbus
Corvus corone
Coturnix coturnix
Delichon urbica
Dendrocopos major
Emberiza cirlus
Emberiza schoeniclus subsp.
lusitanica
Erithacus rubecula
...

54. Corvo mariño cristado (Phalacrocorax aristotelis)
...
Falco peregrinus
Falco tinnunculus
Garrulus glandarius
Hirundo rustica
Hydrobates pelagicus
Larus cachinnans
Larus fuscus
Larus melanocephalus
Lullula arborea
Melanitta nigra
Monticola solitarius
Motacilla alba
Motacilla cinerea
Parus ater
Parus caeruleus
Parus cristatus
Parus major
Phalacrocorax aristotelis
Phoenicurus ochruros
Phylloscopus ibericus
Pica pica
Picus viridis ...

55. ...
Prunella modularis
Puffinus griseus
Puffinus mauretanicus
Puffinus puffinus
Pyrrhocorax pyrrhocorax
Pyrrhula pyrrhula
Rallus aquaticus
Rissa tridactyla
Saxicola torquata
Stercorarius skua
Sterna hirundo
Sterna sandvicensis
Streptopelia turtur
Strix aluco
Sula bassana
Sylvia atricapilla
Sylvia undata
Turdus merula
Turdus philomelos
Tyto alba
Uria aalge
Os mascatos (Sula bassana) son aves mariñas oceánicas
que non se achegan á costa pero é posíbel observalas
con prismáticos mergullandose para pescar.

56. Tartaruga mariña común (Caretta caretta)
RÉPTILES
Anguis fragilis
Caretta caretta
Chalcides striatus
Iberolacerta monticola
Lacerta schreiberi

57. Sapiño pinto
(Discoglossus
galganoi )
ANFIBIOS
Discoglossus galganoi
Lissotriton boscai
Pelophyllax perezi

58. Corniño
(Nucella lapillus)
INVERTEBRADOS
Elona quimperiana
Nucella lapillus
Patella ulyssiponensis

59. Carrán común (Sterna hirundo)
ESPECIES DOS ANEXOS DA
DIRECTIVA DA CEE
MAMÍFEROS
Myotis myotis
Rhinolophus ferrumequinum
Rhinolophus hipposideros
AVES
Calonectris diomedea
Falco peregrinus
Hydrobates pelagicus
Larus melanocephalus
Lullula arborea
Puffinus mauretanicus
Pyrrhocorax pyrrhocorax
Sterna hirundo
Sterna sandvicensis
Sylvia undata
Uria aalge
RÉPTILES
Caretta caretta
Lacerta monticola
Lacerta schreiberi
ANFIBIOS
Discoglossus galganoi
INVERTEBRADOS
Elona quimperiana

60. Gaivota tridáctila (Rissa tridactyla)
CATÁLOGO GALEGO DE
ESPECIES AMEAZADAS
MAMÍFEROS
Myotis myotis
Rhinolophus ferrumequinum
Rhinolophus hipposideros
AVES
Emberiza schoeniclus subsp.
lusitanica
Hydrobates pelagicus
Phalacrocorax aristotelis
Puffinus mauretanicus
Rissa tridactyla
RÉPTILES
Caretta caretta
Iberolacerta monticola
INVERTEBRADOS
Bolma rugosa
Echinus esculentus
Elona quimperiana
Eunicella verrucosa

61. Barco pequeiro en Bares
ACTIVIDADES
Pesca, marisqueo, recollida de algas, lecer, mineiría, explotación forestal...

62. Recollendo algas na costa do Carro.

63. Coído do porto de Bares, formado por grandes penedos graníticos. Ao fondo vese a illa Coelleira (O
Vicedo). O Porto de Bares data da Idade do Bronce (século VII a. C.) e posiblemente sexa de orixe fenicia.
Na zona apareceron tamén restos de ánforas, moedas de Caracalla e unha necrópole romana.
HISTORIA-PATRIMONIO CULTURAL
A zona estivo habitada desde tempos moi antigos do que dan testemuña os
restos arqueolóxicos: porto de Bares, castros...

64. Eucaliptos
PROBLEMAS
Presión turística, actividades mineiras, especies invasoras, plantacións de
eucaliptos...
Porto de Bares no verán

65. PUNTOS DE INTERESE
MAÑÓN:
-Estaca da Bares: faro, muíños, observatorio ornitolóxico
-Porto e coído de Bares
-Praias: Bares, Esteiro
-Punta Herbosa
Observatorio ornitolóxico de Bares, construído en 1988. Bares é punto de encontro de Grupos
Ornitolóxicos e Naturalistas de moitos países para observar os pasos migratorios das aves, en marzo en
desprazamento cara ao norte e en setembro cara ao sur. As costas galegas son un dos principais lugares
en Europa para o paso das aves mariñas, e Estaca de Bares é un dos puntos máis destacados xa que as
aves que voan seguindo a costa vense obrigadas a rodeala e as que cruzan o mar fanno por este punto
aproveitando a súa situación norteña.

66. Muíños en Estaca de Bares.
Os pequenos regos salvan grandes
pendentes que foron aproveitadas
para instalar muíños hidráulicos, e a
súa situación exposta para situar
muíños de vento.

67. ORTIGUEIRA:
-Praias: Esteiro, Picón, Fabregas, Sarridal, Mazorgán, San Antón
-Puntas e cantís: Picón, Pena Furada, Bandeixa
-Illotes: Coitelo da pena Furada, As Tres Marías
Os Aguillóns dos cantís de Loiba

68. Montaxe: Adela Leiro
Fotos: Adela Leiro, Mon Daporta, Lucía Leiro
marzo 2017