Περιέχει πολλά παραδείγματα από τη διδακτέα ύλη, πολλές ασκήσεις με τις απαντήσεις τους.

1. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Μονοχρήστου Χρυσόστομος φιλόλογος
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ
ΤΗΣ
ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
Η θεωρία κάθε συντακτικού φαινομένου
παρουσιάζεται με τρόπο ομαδοποιημένο
σε υποενότητες
και με μορφή ΠΙΝΑΚΩΝ
Ακολουθούν πολλά παραδείγματα
και από τα κείμενα
που διδάσκονται στο Λύκειο
Υπάρχουν ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
(και οι Απαντήσεις τους)
προσαρμοσμένα στις ανάγκες της
διδασκαλίας
Ακολουθούν τα ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ
τόσο στην Αρχαία όσο και στη Νέα Ελληνική
για παράλληλη μελέτη
1

2. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Το παρόν Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής είναι προϊόν της καθηγητικής εμπειρίας και έχει
τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
· φιλοδοξεί να καλύψει τις ανάγκες διδασκαλίας του Συντακτικού στο μάθημα των
Αρχαίων Ελληνικών, έχοντας ως βασική φιλοσοφία την απλούστευση και τη στόχευση
σε όσα πραγματικά μπορούν να αφομοιωθούν από τους μαθητές.
· υπάρχει σαφής διάρθρωση της ΘΕΩΡΙΑΣ
(πάντα στην αριστερή και μόνο σελίδα
και με τρόπο ομαδοποιημένο σε υποενότητες μέσα σε κυκλικά ή παραλληλόγραμμα
σχήματα) και
των ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΩΝ (πάντα στη δεξιά σελίδα)
Ένα μεγάλο μέρος των παραδειγμάτων είναι από κείμενα του Λυκείου
· όπου κρίθηκε απαραίτητο δημιουργήθηκαν κατανοητοί ΠΙΝΑΚΕΣ
· κάθε ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ καταλαμβάνει μια ολόκληρη σελίδα, έχει ένα συγκεκριμένο
θέμα και χώρο για την απάντηση
· οι απαντήσεις στα ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ είναι πλήρεις και αναλυτικές
· το κάθε ΣΧΗΜΑ ΛΟΓΟΥ, με παραδείγματα από την ύλη των μαθημάτων Γυμνασίου –
Λυκείου, περιγράφεται στην ίδια σελίδα για τα Αρχαία και τα Νέα Ελληνικά, για
καλύτερη και παράλληλη μελέτη
Απρίλιος 2006
Μονοχρήστου Χρυσόστομος
Γερμανού Καραβαγγέλη -Α΄ Πάροδος 11
57018 Μελισσοχώρι
Θεσσαλονίκη
Τηλ: 23940 32898
e-mail: monochr@sch.gr
Υποκείμενο ρήματος
μπορεί να είναι:
- όλα τα πτωτικά σε Ονομαστική
- ολόκληρη ονοματική, σπάνια και επιρρηματική, πρόταση
- εμπρόθετο σε αιτιατική με τις προθέσεις εἰς, ἀμφί, περί, κατά, πρός, ὑπέρ ,
όταν δηλώνεται χρόνος ή ποσό κατά προσέγγιση
- αττική σύνταξη: ῥ σε γ΄ ενικό / υποκ.σε γ΄πληθ. και ουδέτερο.
δες και σελ. 103
- σχήμα κατά το νοούμενο : ῥ σε γ΄ πληθ./ υποκ. σε γ΄ ενικό (περιληπτική λέξη όπως:
πόλις, στράτευμα, πλῆθος, ὅμιλος, ἕκαστος, κτλ.) δες και σελ. 101
- απαρέμφατο σε απρόσωπα ρήματα ή εκφράσεις
2

3. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ
Υποκείμενο ρήματος
ἔλεγεν ὁ ἀνήρ ταῦτα
οὗτος ποιεῖ τά δέοντα
τά τοῦ πολέμου ἄδηλά ἐστι
αἰσχρόν ἦν τό ψεύδεσθαι και ἐπιορκεῖν
τί δέ ἐστι ὅ ἐπαγγέλλεταί τε καί διδάσκει;
εμπρόθετο + αιτιατική
3
Πρόληψη υποκειμένου
το υποκείμενο μιας δευτερεύουσας
πρότασης προλαμβάνεται και
γίνεται αντικείμενο ή γενική
αντικειμενική στην πρόταση
εξάρτησης
Υποκείμενο μετοχής
συμφωνεί με τη μτχ
κατά γένος, αριθμό και πτώση
το υποκείμενο της έναρθρης επιθετικής μτχ
είναι το άρθρο της
η μτχ απροσώπων ρημάτων ή εκφράσεων
δέχεται ως υποκείμενο απαρέμφατο ή
δευτερεύουσα ονοματική πρόταση
Υποκείμενο απαρεμφάτου
Ταυτοπροσωπία
(υποκείμενο απαρεμφάτου σε ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ)
Όταν το απαρέμφατο είναι αντικείμενο στο ρήμα και
έχει το ίδιο υποκείμενο με το ρήμα
Ετεροπροσωπία
(υποκείμενο απαρεμφάτου σε ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ)
Όταν το απαρέμφατο είναι αντικείμενο στο ρήμα και
δεν έχει το ίδιο υποκείμενο με το ρήμα

4. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ἀπέθανον περί τούς ἑπτακοσίους
συνεβοήθησαν εἰς εἴκοσι ναῦς
ἦν ἀμφί μέσας νύκτας πρός δείλην ἐγίγνετο
ἐβουλεύοντο καθ΄ ἑκάστους
ἐπί μέγα μέρος τῆς πόλεως καθῃρέθη
αττική σύνταξη
ταῦτα τά χωρία ἐστίν ἆθλα τοῦ πολέμου
διαβαλλόμενος ὑπ΄ αὐτῶν, ὡς διά τήν ἐκείνου κάθοδον παρανομηθεῖσαν ταῦτα ξυμβαίνοι
σχήμα κατά το νοούμενο
ἡ πόλις εἵλοντο αὐτόν στρατηγόν
ἕκαστος τῶν αὑτοῦ παίδων ἄρχουσιν
Λέσβος ἀπό τῶν Ἀθηναίων ἀπέστησαν
Πρόληψη υποκειμένου
καί ἐφοβοῦντο τούς ξυμμάχους μή ἀποστῶσιν
ὁρᾶτε γάρ καί τούς πολεμίους, ὅτι οὐ πρόσθεν ἐξενεγκεῖν ἐτόλμησαν πρός ἡμᾶς πόλεμον
ἐάν τινά καί εἰδῶσιν ὅτι ἄδικός ἐστιν
μέγα σοι ἐρῶ τεκμήριον τοῦ νόμου ὅτι οὕτως ἔχει
Υποκείμενο μετοχής
καί ἐμέ μέν ξένους ἑστιῶντα κατέλαβον
οὗτοι δ΄ οὐδέ γράψαντος ἐμοῦ ταῦτα ποιεῖν ἠθέλησαν
τις ἦν ὁ Φιλίππῳ πάντα συναγωνιζόμενος
καί ἐξόν μοί πολιτεύεσθαι μετ΄ἐκείνων ἀδεῶς, εἱλόμην κινδυνεύειν μεθ΄ ὑμῶν
ἄδηλον ὄν ὁπότε τις ἐπελθών….
δες και ενότητες με μτχ στις σελ. 16-25
Υποκείμενο απαρεμφάτου
ὁ δέ ἔφασκεν βούλεσθαι σῶσαι με (ταυτοπροσωπία)
ὁ Φίλιππος ἐνόμιζεν οὐδένα την εἰρήνην λύσειν τούτων εἵνεκα (ετεροπροσωπία)
Δες και ενότητα με απαρέμφατα στη σελ. 15
ως προς το περιεχόμενο1) κρίσεως 2) επιθυμίας
3) επιφωνηματικές
εκφέρεται με: εκφέρεται με:
ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ
(απλή ή δυνητική) ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
ΔΥΝΗΤΙΚΗ ΕΥΧΕΤΙΚΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗ
ΕΥΚΤΙΚΗ ΕΥΧΕΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ
ΕΥΚΤΙΚΗ ΤΟΥ ΠΛΑΓΙΟΥ ΛΟΓΟΥ και ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΗ
άρνηση οὐ άρνηση μή
4) ερωτηματικές
ολικής αγνοίας: εισαγωγή με τα ερωτηματικά μόρια: ἆρα, ἆρά γε,
οὐκοῦν, οὔκουν, ἆρα οὖν, ἦ,
κτλ.
μερικής αγνοίας: εισαγωγή με τις ερωτηματικές αντωνυμίες:
4
τίς, ποῖος, πόσος
και με τα ερωτηματικά επιρρήματα: ποῦ, πόθεν, πῶς, ποῖ, κτλ.
διμελείς: εισαγωγή με: πότερον ή πότερα - ἤ

5. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ως προς το περιεχόμενο
1) κρίσεως
5
ως προς το ποιόν
1) καταφατική
2) αρνητική
ή
αποφατική
ως προς τη σχέση με τις
άλλες
1) κύρια
ή
ανεξάρτητη
2) δευτερεύουσα
ή
εξαρτημένη
ως προς τους όρους
1) απλή = Υ+Ρ+Κ
2) σύνθετη = Υ+Υ+Ρ+Κ
ή
Υ+Ρ+Κ+Κ
3) ελλειπτική = παράλειψη Υ
παράλειψη Ρ
παράλειψη Κ
4) επαυξημένη =με
ονοματικούς ή επιρρηματικούς
προσδιορισμούς
Π Ρ Ο Τ Α Σ
Η

6. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
λέγει κατήγορος ὁ ὡς ὑβριστής καί βίαιος εἰμί
οὐκ ἄν ἔλαθεν ὁρμώμενος πάσῃ τῇ στρατιᾶ
τεκμήριον δ΄ ἄν τις ποιήσαιτο τήν Ὁμήρου ποίησιν
ἐς τήν Λακεδαίμονα ἐλθόντες κατεβόων τῶν Ἀθηναίων ὅτι σπονδάς τε λελυκότες εἶεν καί
ἀδικοῖεν τήν Πελοπόννησον
εἴ τινα λάβοιεν τῶν ἐχθρῶν, ἀπέκτεινον
2) επιθυμίας
ἴωμεν καί ἀκούσωμεν τοῦ ἀνδρός
ἵνα εἰδότες τό κέρδος ἔνθεν οἰστέον τό λοιπόν ἁρπάζητε καί μάθηθ΄ ὅτι οὐκ ἐξ ἅπαντος δεῖ τό
κερδαίνειν φιλεῖν
χρή και δεῖ + απαρέμφατο  πρόταση επιθυμίας
παῦσαι, πρίν ὀργῆς κἀμέ μεστῶσαι λέγων
εἴθε σοι τότε συνεγενόμην
εἰ ποτέ, ὅ μη γένοιτο, τοιοῦτο τι συμβαίη
ἔδεισαν οἱ Ἕλληνες, μή αὐτούς κατακόψειαν
* για τις Εγκλίσεις και το περιεχόμενό τους δες στις σελίδες 46,47
3) επιφωνηματικές
ὡς καλός μοι ὁ πατήρ!
4) ερωτηματικές
ολικής αγνοίας: ἆρα σύ εἶ Σωκράτης;
μερικής αγνοίας: τίς ἔστιν ὁ στρατηγός;
ἐμέ δέ ποῦ χρή οἰκεῖν;
διμελείς: πότερον ὑπερτιμῶντες ὡς εὐεργέτην
ἔκρυπτον αὐτόν, ….
ἤ τούς κακούς τιμῶντας εἰσορᾷς θεούς;
ως προς το ποιόν
1) καταφατική : θερμήν ἐπί ψυχροῖσι καρδίαν ἔχεις
2) αρνητική ή αποφατική : οὐκ ἄν λάβοις παρά τοῦ μή ἔχοντος
ως προς τους όρους
1) απλή : Παυσανίας ἦν στρατηγός
2) σύνθετη : στύφλος δέ γῆ καί χέρσος ἦν
3) ελλειπτική : τοσοῦτος ὅ γε ἡμέτερος λόγος (ἦν)
4) επαυξημένη : ἦσαν δέ τά ὑποδήματα καρβάτιναι πεποιημέναι ἐκ τῶν
νεοδάρτων βοῶν
ΑΠΛΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ
(σε ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ)
Βρίσκεται δίπλα σε συνδετικά ρήματα, όπως:
εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω, τυγχάνω, καθίσταμαι, αἱροῦμαι,
καλοῦμαι, διατελῶ, ἀποβαίνω, πέφυκα, ἀποδείκνυμαι, λέγομαι,
ὀνομάζομαι, κτλ.
Μπορεί να είναι:
6
· κάθε κλιτή ή άκλιτη λέξη,
· αναφορική πρόταση
· εμπρόθετο με τις προθέσεις
ἐν + δοτική και
ἀμφί, εἰς, περί, κατά, ὡς, πρός,
ὑπέρ + αιτιατική (δηλώνεται ποσό
κατά προσέγγιση)
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ
(σε ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ)
Βρίσκεται συνήθως δίπλα σε ρήματα κίνησης
και δηλώνει τόπο, χρόνο, τρόπο, σκοπό και
σειρά(ή τάξη)
Είναι συνήθως οι παρακάτω λέξεις: ἑκών,
ἑκούσιος, ἄκων, ἀκούσιος, ἄσμενος,
σκοταῖος, πολύς, μέγας, πρῶτος, δεύτερος,
ὕστερος, τελευταῖος, δευτεραῖος, χρόνιος,
μέσος, ἐθελούσιος, ἐναντίος, ὑπόσπονδος,
αὐτοκράτωρ, πελάγιος, κτλ.

7. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ
(είναι ένα ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ σε ΓΕΝΙΚΗ)
Βρίσκεται δίπλα σε συνδετικά ρήματα και δηλώνει:
κτήση(κτητική), σύνολο(διαιρετική), ύλη(της ύλης), αξία(της αξίας), ιδιότητα(της ιδιότητας),
της ιδιότητας δηλώνει: μέτρο, ύψος, πλάτος, μήκος, ηλικία, λόγο, πράξη, χαρακτήρα
ΑΠΛΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ μπορεί να είναι:
· ουσιαστικό: ἡ πόλις φρούριον κατέστη
· επίθετο: καί δείξεις τάχα εἴτ΄ εὐγενής πέφυκας είτ΄
ἐσθλῶν κακή
· αντωνυμία: σός εἰμί
· αναφορική πρόταση: Φίλιππός ἐστιν ὅ τι ἄν εἴποι τις
· μετοχή: εἰμί τυρράνῳ ἐοικώς
7
Κατηγορούμενο
ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟ
ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ
(σε ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ)
Βρίσκεται δίπλα σε ρήματα εξέλιξης ή
μεταβολής, όπως: αὐξάνομαι,
αἴρομαι, ρέω, τρέφομαι, πνέω,
διδάσκω, παρασκευάζω, κτλ.
Μετάφραση: ώστε να (το αποτέλεσμα
έρχεται μετά από καιρό) ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
(σε ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ)
Τα ρήματα ὀνομάζω, νομίζω, ἐκλέγω, διορίζω,
καλῶ, ποιῶ, κτλ.,
όταν ως δίπτωτα παίρνουν δυο αντικείμενα σε
πτώση αιτιατική, το ένα είναι κατηγορούμενο του
άλλου.
Το κατηγορούμενο αυτό μπορεί να είναι απλό,
επιρρηματικό ή και προληπτικό.
Μπορεί να έχουμε και Γενική Κατηγορηματική στο
Αντικείμενο.

8. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
· απαρέμφατο: τό λακωνίζειν ἐστί φιλοσοφεῖν
· αριθμητικό: οἱ ἐθελονταί ἦσαν δισχίλιοι
· επίρρημα: ἡ ἀγορά ἦν πλησίον
· εμπρόθετο με τις προθέσεις
ἐν + δοτική: Σωκράτης ἀεί ἦν ἐν τῷ φανερῷ και
ἀμφί, εἰς, περί, κατά, ὡς, πρός, ὑπέρ + αιτιατική
(δηλώνεται ποσό κατά προσέγγιση):
οἱ πελτασταί ἦσαν περί τούς χιλίους
οἱ πεζοί ἐγένοντο ἀμφί τούς δισχιλίους
καί ἐγένοντο οἱ ξύμπαντες ὑπέρ τούς χιλίους
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ
· τόπος : οἱ στρατιῶται ἐσκήνουν ὑπαίθριοι
ἀνήγοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Χίου πελάγιοι
· χρόνος : ὁ ἄγγελος ἀφίκετο τριταῖος
(Λύσανδρος) ἔπεμψε Θεόπομπον τόν Μιλήσιον, ὅς
ἀφικόμενος τριταῖος ἀπήγγειλε
· τρόπος : οἱ Κορίνθιοι ἔπεμπον ἐς τήν Ἐπίδαμνον ἄσμενοι τήν
ὠφελίαν
τοῦτο δ΄ ἴσθ΄, ὅτι ἄνους μέν ἔρχῃ, τοῖς φίλοις δ΄ ὀρθῶς
φίλη
ἄναξ, ἐρῶ μέν οὐχ ὅπως τάχους ὕπο
δύσπνους ἱκάνω κοῦφον ἐξάρας πόδα
εἰσιόντας δ΄ αὐτούς ὄχλος περιεχεῖτο πολύς,
φοβούμενοι μή ἄπρακτοι ἥκοιεν
· σκοπός : αἱ νῆες ἔπλευσαν βοηθοί
κτῆμά τε ἐς ἀεί ξύγκειται ταῦτα
· σειρά (ή τάξη): οἱ στρατηγοί ἐξῆλθον πρῶτοι
παρελθών πρῶτος ἐγώ παρῄνεσα
ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ ( ή του αποτελέσματος)
τό Ὁμήρου ὄνομα μέγιστον ηὔξητο
καί ᾔρετο τό ὕψος τοῦ τείχους μέγα
εἷς τις ὑπό τοῦ δήμου ἐτράφη μέγας
ἐχθραί δε πᾶσαι συνταράσσονται πόλεις
ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ
κτήση(κτητική): οὐ τοῦ κρατοῦντος ἡ πόλις νομίζεται;
ἡ ἡγεμονία ἐστί τῆς πόλεως
σύνολο(διαιρετική): Ἱπποκράτης ἐστί τῶν ἐπιχωρίων
τεκμηρίῳ χρῆσθαι πρός ὑμᾶς, ὡς εἰμί τῶν δυναμένων
ὥστε κατά τοῦτον τόν λόγον Ἀθηναῖοί εἰσι τῶν
ἡγουμένων παρασκευαστόν εἶναι καί διδακτόν ἀρετήν
ύλη(της ύλης): πάντα ἐστί χρυσοῦ
ἡ κρηπίς ἐστι λίθων μεγάλων
8

9. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ιδιότητα(της ιδιότητας): εἰμί τριάκοντα ἐτῶν
οὐ γάρ τῶν αὐτῶν οὔτε λόγων οὔτε ἔργων ἐστίν ἡ
νεότης τῷ γήρᾳ
αξία(της αξίας): ἡ οἰκία ἐστίν εἴκοσι μνῶν
πολλοῦ ἀργυρίου γίγνεται
ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ
ΑΠΛΟ: τήν τοιαύτην δύναμιν ἀνδρείαν ἔγωγε καλῶ
νόμιζε τήν μέν πατρίδα οἶκον, τούς δέ πολίτας
ἑταίρους
οὐ γάρ ἕνεκα χρημάτων με συκοφαντεῖ οὐδ΄ ὡς
ἐχθρόν ἑαυτοῦ με τιμωρεῖται
ψευδῆ γ΄ ἐμαυτόν οὐ καταστήσω πόλει
απόδειξη: ἡ τοιαύτη δύναμις(υποκείμενο) καλεῖται ὑπό
ἐμοῦ(ποιητικό αίτιο) ἀνδρεία(κατηγορούμενο)
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟ: παρέδοσαν τούς νεκρούς ὑποσπόνδους
τρόπος
κατῴκισαν Λεοντίνους ἐλευθέρους
σκοπός
τοῦτον πόλει τῇδ΄ ἐκκεκήρυκται … ἐᾶν δ΄ ἄθαπτον
τρόπος
οἱ δέ Κερκυραῖοι τήν ἱκετείαν οὐκ ἐδέξαντο, ἀλλ΄ (τούς
πρέσβεις) ἀπράκτους ἀπέπεμψαν
τρόπος
ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟ: τήν πόλιν παρεσκεύσαμεν καί ἐς πόλεμον καί ἐς
εἰρήνην αὐταρκεστάτην
Ἐτεοκλέα μέν …. κατά χθονός ἔκρυψε τοῖς ἔνερθεν
ἔντιμον νεκροῖς
ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ:
ἐλθόντες δέ οἱ Ἐπιδάμνιοι ἐς τήν Κόρινθον τόν τε
οἰκιστήν ἀποδεικνύντες σφῶν ἐκ Κορίνθου ὄντα
κτητική
9
Αντικείμενο μπορεί να είναι :
κάθε κλιτή (ή άκλιτη) λέξη σε μια από τις
πλάγιες πτώσεις
(γενική, δοτική, αιτιατική)
ονοματική πρόταση
εμπρόθετο σε αιτιατική με τις προθέσεις:
ἀμφί, εἰς, περί, ὡς
(ποσό κατά προσέγγιση)
ὑπέρ (υπέρβαση)
ἐπί (έκταση)
κατά (χωρισμός)
Στα δίπτωτα ρήματα, δηλ. σε αυτά που
παίρνουν δυο αντικείμενα σε διαφορετική
πτώση:
η αιτιατική είναι πάντα άμεσο
αντικείμενο
η δοτική είναι πάντα έμμεσο αντικείμενο
η γενική εξαρτάται από τις άλλες πτώσεις
με δυο αιτιατικές άμεσο είναι αυτό που
αναφέρεται σε πρόσωπο

10. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
Στα μονόπτωτα ρήματα που
συντάσσονται με αιτιατική:
άλλα παίρνουν εξωτερικό
αντικείμενο
άλλα παίρνουν εσωτερικό
αντικείμενο του αποτελέσματος και
άλλα κυρίως εσωτερικό αντικείμενο
ή αλλιώς σύστοιχο αντικείμενο
Αντικείμενο μπορεί να είναι :
· Ουσιαστικό: ὁρῶ τόν ἄνδρα
· Επίθετο: μίσει τούς δειλούς
· Αντωνυμία: ἐβοήθουν αὐτοῖς
· Αριθμητικό: Κῦρος ἔτρεψεν εἰς φυγήν τούς ἑξακισχιλίους
· Επιθετική μετοχή: οἱ Ἕλληνες οὐκ ἐγίγνωσκον τό ποιούμενον
· Απαρέμφατο: οὐκ ἐδύναντο ἐλθεῖν
· ονοματική πρόταση:οὗτοι ἔλεγον ὅτι πρός ἑσπέραν ἥξοι τό
στράτευμα
δέδοικα μή οὐκ ἔχω ταύτην τήν σοφίαν
Ξενοφῶν ἐκέλευε σκέψασθαι τί εἴη τό κωλῦον
τιμωροῦνται καί κολάζονται οὕς ἄν οἴονται
ἀδικεῖν
· εμπρόθετο σε αιτιατική με τις προθέσεις:
ἀμφί, εἰς, περί, ὡς (ποσό κατά προσέγγιση):
διέφθειραν εἰς εἴκοσιν ἱππέας
10
Πολλά δίπτωτα ρήματα, όπως:
δρῶ, ἐργάζομαι, ποιῶ, ἐγκωμιάζω,
εὐργετῶ, ὠφελῶ, λέγω, ἀγορεύω,
κτλ. που συντάσσονται με δυο
αιτιατικές παίρνουν μαζί με το
εξωτερικό αντικείμενο και σύστοιχο
αντικείμενο

11. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ὑπέρ (υπέρβαση): συνέλαβον ὑπέρ τούς πεντακοσίους
ἐπί (έκταση): ἡ μηχανή κατέσεισεν ἐπί μέγα τοῦ
οἰκοδομήματος
κατά (χωρισμός): ἐξετάζω καθ΄ ἕν ἕκαστον αὐτῶν
στα δίπτωτα ρήματα
οὐ πολλοῦ δέω χάριν(άμεσο) ἔχειν, ὦ βουλή, τῷ κατηγόρῳ(έμμεσο)
Κῦρος δίδωσιν αὐτῷ(έμμεσο) μυρίους δαρεικούς(άμεσο)
ἐνέπλησαν ἵππων(έμμεσο) τόν ἱππόδρομον(άμεσο)
μετεσχήκαμεν δέ ἱερῶν(άμεσο) τῶν σεμνοτάτων ὑμῖν(έμμεσο)
ὑπέμνησας Ἀθηναίους(άμεσο) καί τάδε(έμμεσο)
ὁ ἥλιος θερμαίνει τήν γῆν -- (εξωτερικό˙ υπήρχε από πριν)
γράφω ἐπιστολήν -- (εσωτερικό˙ δεν υπήρχε από πριν)
ὠφελεῖ βραχεῖαν ὠφέλειαν -- (σύστοιχο)
οὗτοι μέγα πάσχουσι -- (σύστοιχο)
ὥσπερ μέλλων ἀληθῆ λέγειν -- (σύστοιχο)
Σωκράτης τά μέγιστα(σύστοιχο) πάντας τούς βουλομένους(εξωτερικό) ὠφέλει
οἱ πονηροί ἀεί τι κακόν(σύστοιχο) ἐργάζονται τούς ἐγγυτάτω ἑαυτῶν ὄντας(εξωτερικό)
άναρθρο επιρρηματικό απαρέμφατο
Μπορεί να είναι:
του σκοπού ή του αποτελέσματος από ρήματα κίνησης
ή σκόπιμης ενέργειας, όπως:
πέμπω, βαίνω, ἥκω, φέρω / παρέχω, δίδωμι,
αἱροῦμαι, αἰτῶ, καταλείπω, μισθοῦμαι, δανείζομαι,
κτλ.,
της αναφοράς από επίθετα που δηλώνουν ικανότητα,
αρμοδιότητα, προθυμία και τα αντίθετά τους, όπως:
ἀγαθός, ἐπιτήδειος, ἱκανός, δεινός, ἡδύς, ἄξιος,
καλός, δυνατός, ῥάδιος, πρόθυμος, εὐπρεπής,
χαλεπός, πικρός, στυγνός, ἀδύνατος, κτλ.
απόλυτο σε στερεότυπες εκφράσεις:
11
απαρέμφατο
έναρθρο απαρέμφατο
μόνο σε ΕΝΙΚΟ – άρνηση μή
Μπορεί να είναι:
· Υποκείμενο
· Αντικείμενο
· Επεξήγηση
· Προσδιορισμός
ετερόπτωτος
ή εμπρόθετος
δυνητικό απαρέμφατο
όχι σε Μέλλοντα
άναρθρο ονοματικό απαρέμφατο
Μπορεί να είναι:
Υποκείμενο απρόσωπης τελικό)
εἶναι, δεῖν, έκφρασης εἶπεῖν, δοκεῖν, ή ρήματος εἰκάσαι
(ειδικό ή
ειδικό από ῥ λεκτικά ή δοξαστικά
Αντικείμενο(ειδικό ή τελικό)
Κατηγορούμενο
(στους ορισμούς)
Επεξήγηση
αντί Προστακτικής
επιφωνηματικό
στη θέση ρήματος σε ορισμένες δευτερεύουσες
συμπερασματικές (ὥστε + απαρ.), αναφορικές
συμπερασματικές και
χρονικές προτάσεις (πρίν + απαρ.)

12. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
έναρθρο απαρέμφατο
· Υποκείμενο : αἰσχρόν ἦν τό ἐπιορκεῖν
τό γάρ περισσά πράσσειν οὐκ ἔχει νοῦν οὐδένα
· Αντικείμενο: τοῦ ζῆν αὐτόν ἀπεστέρησαν
· Επεξήγηση : τούτου ἐπιθυμοῦσιν, τοῦ ποιεῖν τά ἄριστα
· Προσδ. ετερόπτωτος : ἄξιος αὐτοῖς ἐδόκεις εἶναι τοῦ τοιαῦτα
ἀκούειν
ή εμπρόθετος : ὅμως ἐγώ οὔτε ἐν τῷ πρότερον χρόνῳ διά τό
προτιμᾶσθαι εἶπον παρά γνώμην
δυνητικό απαρέμφατο
δοκεῖ δέ μοι τῆς πενίας τῆς ἐμῆς τό μέγεθος ὁ κατήγορος ἄν ἐπιδεῖξαι σαφέστατα μόνος
ἀνθρώπων
12
ειδικό απαρέμφατο
άρνηση συνήθως οὐ
από ρήματα:
· λεκτικά (λέγω, φημί, ὁμολογῶ, ἀρνοῦμαι,
πείθω, ὄμνυμι, κτλ.)
· δοξαστικά (νομίζω, ἡγοῦμαι, οἴομαι, δοκῶ,
κρίνω, ἐλπίζω, κτλ.)
· γνωστικά ( π.χ. γιγνώσκω, οἶδα, ἐπίσταμαι)
· αισθητικά (ἀκούω, αἰσθάνομαι)
τελικό απαρέμφατο
άρνηση μή –όχι σε Μέλλοντα
από ρήματα:
· βουλητικά
(βούλομαι, ἐπιθυμῶ, ἀξιῶ, ἐθέλω, ποθῶ,
ὀρέγομαι, δέομαι, δέχομαι, φοβοῦμαι, ὀκνῶ,
κτλ.)
· κελευστικά ή προτρεπτικά
(λέγω, κελεύω, συμβουλεύω, προτρέπω,
παραινῶ, παραγγέλλω, εὔχομαι, κηρύττω,
ἱκετεύω, διατάσσω, κτλ.)
· απαγορευτικά (κωλύω, εἴργω, ἀπαγορεύω,
ἐμποδίζω, οὐκ ἐῶ, κτλ.)
· δυνητικά κι όσα δηλώνουν ικανότητα
(δύναμαι, ἔχω, μανθάνω, ἐπίσταμαι, οἶδα,
πέφυκα, ποιῶ, καθίσταμαι, κατασκευάζω, )
· Όσα δηλώνουν απόπειρα ή απόφαση (πειρῶ,
πειρῶμαι, δοκῶ, γιγνώσκω, βουλεύομαι,
ἐπιχειρῶ, ἐννοῶ, μελετῶ, ψηφίζομαι, κτλ.)
Τα ρήματα ἐλπίζω, προσδοκῶ, ἐπαγγέλλομαι,
ὄμνυμι, ἀπειλῶ, μέλλω, δέχονται ειδικό ή τελικό
απαρέμφατο σε Μέλλοντα
Ταυτοπροσωπία
(υποκείμενο απαρεμφάτου σε ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ)
Όταν το απαρέμφατο είναι αντικείμενο στο ρήμα και
έχει το ίδιο υποκείμενο με το ρήμα
Ετεροπροσωπία
(υποκείμενο απαρεμφάτου σε ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ)
Όταν το απαρέμφατο είναι αντικείμενο στο ρήμα και
δεν έχει το ίδιο υποκείμενο με το ρήμα

13. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
άναρθρο ονοματικό απαρέμφατο
μολογε ὁ ῖται τήν πόλιν ἡμῶν ἀρχαιοτάτην εἶναι (ειδικό ως υποκείμενο)
δεῖ δ΄ ὑπέρ τῶν λοιπῶν προνοηθῆναι (τελικό ως υποκείμενο)
ἔλεγον οὐκ εἶναι αὐτόνομοι (ειδικό ως αντικείμενο)
φοβοῦμαι διαλέγχειν σε (τελικό ως αντικείμενο)
τό λακωνίζειν ἐστί φιλοσοφεῖν ( ως κατηγορούμενο)
τό ὅσιόν ἐστι τῷ ἀδικοῦντι ἐπεξιέναι ( ως κατηγορούμενο)
οὕτω γάρ, ὦ παῖ, χρή διά στέρνων ἔχειν,
γνώμης πατρῴας πάντ΄ ὄπισθεν ἑστάναι (ως επεξήγηση στο οὕτω)
ἅ ἐψηφισμένοι ἦσαν ποιεῖν, τήν δεξιάν χεῖρα ἀποκόπτειν τῶν ζωγρηθέντων πάντων
( ως επεξήγηση στο ἅ )
προσδοκᾷ ἀργύριον παρ΄ ἐμοῦ λήψεσθαι (σε Μέλλοντα, ειδικό ή τελικό)
άναρθρο επιρρηματικό απαρέμφατο
ὅσους δ΄ αἰχμαλώτους ἔλαβε, ἐς Μακεδονίαν ἀπέπεμψεν ἐργάζεσθαι ἐν πέδαις(με αλυσίδες)
δήσας
(του σκοπού ή του αποτελέσματος από ρήμα κίνησης)
ἐκ τῶνδε τούτους ἐξεπίσταμαι καλῶς
παρηγμένους μισθοῖσιν εἰργάσθαι τάδε
(του σκοπού ή του αποτελέσματος από ρήμα σκόπιμης ενέργειας)
οὔτοι συνέχθειν, ἀλλά συμφιλεῖν ἔφυν
(του σκοπού ή του αποτελέσματος από ρήμα σκόπιμης ενέργειας)
ἄξιος θαυμάσαι (της αναφοράς από το ἄξιος)
οὐχ ἥδε χρυσῆς ἀξία τιμῆς λαχεῖν; (της αναφοράς από το ἀξία)
καί γάρ ὁρᾶν στυγνός ἦν (της αναφοράς από το στυγνός)
ἑκών εἶναι οὐδέν ψεύσομαι (απόλυτο)
κίνησις γάρ αὕτη μεγίστη δή τοῖς Ἕλλησιν ἐγένετο καί μέρει τινί τῶν βαρβάρων, ὡς δε εἰπεῖν
καί ἐπί πλεῖστον ἀνθρώπων (απόλυτο)
ὥς γε μοι δοκεῖν (απόλυτο)
ὦ ξεῖν΄ ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα τοῖς ‘κείνων ῥήμασι πειθόμενοι
(αντί προστακτικής)
ἐμέ τάδε παθεῖν; φεῦ (αναφώνηση)
απαρεμφατικές προτάσεις
σπονδάς πρός ἀλλήλους ἐποιήσαντο καί πρός Ἀθηναίους, ὥστε τούς αὐ-τούς ἐχθρούς καί
φίλους νομίζειν
(δευτερεύουσα συμπερασματική απαρεμφατική)
Πείσομαι γάρ οὐ τοσοῦτον οὐδέν ὥστε μή οὐ καλῶς θανεῖν
(δευτερεύουσα συμπερασματική απαρεμφατική)
13

14. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
νεμόμενοί τε τά αὑτῶν ἕκαστοι ὅσον ἀποζῆν
(δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική απαρεμφατική)
ἀλλ΄ ἐποιοῦντο εἰρήνην ἐφ΄ ᾧ τά τε ........ Λακεδαιμονίοις ἕπεσθαι καί κατά γῆν καί κατά
θάλατταν
(δευτερεύουσα αναφορική συμπερασματική απαρεμφατική)
ἐμοί δοκεῖ πλεῖν ἡμᾶς ἐπί Μυτιλήνην, πρίν ἐκπύστους(αντιληπτοί) γενέσθαι
(δευτερεύουσα χρονική απαρεμφατική)
ὡς γε μήν καί πρίν ἄρξαι ἄξιος τῆς βασιλείας ἐδόκει εἶναι Ἀγησίλαος
(δευτερεύουσα χρονική απαρεμφατική)
παῦσαι, πρίν ὀργῆς κἀμέ μεστῶσαι λέγων
(δευτερεύουσα χρονική απαρεμφατική)
Ταυτοπροσωπία
Κῦρος ὑπέσχετο δώσειν πέντε μνᾶς
Ετεροπροσωπία
Λύσανδρος ἐκέλευσεν αὐτούς εἰς Λακεδαίμονα ἰέναι
14

15. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
στο υποκείμενο γενικώς από αμετάβατα ή
εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω
τυγχάνω, λανθάνω, διατελῶ, οἴχομαι, φθάνω,
διάγω, διαγίγνομαι, φαίνομαι, φανερός εἰμί,
δῆλος εἰμί, κτλ.
ρήματα έναρξης, λήξης: ἄρχομαι, παύω, παύομαι,
λήγω, ἐκλείπω
ρήματα καρτερίας, ανοχής, καμάτου: καρτερῶ,
ἀνέχομαι, ὑπομένω, ἀπείρηκα(=έχω κουραστεί)
ρήματα ψυχικού πάθους (όταν η μτχ δηλώνει το
σύγχρονο ή το υστερόχρονο): χαίρω, ἥδομαι,
ἀγανακτῶ, ἄχθομαι, ἀγάλλομαι, αἰσχύνομαι,
αἰδοῦμαι, ἀγαπῶ, λυπῶ, ὀργίζομαι, κτλ.
νικῶ, ἡττῶμαι, ἀδικῶ, χαρίζομαι,
εὖ-κακῶς ποιῶ
ρήματα επάρκειας, πλησμονής, απόλαυσης:
ἐμπίμπλαμαι, κορέννυμαι, ἀρκῶ, μεστός εἰμί,
πλήρης εἰμί, ἱκανός εἰμί
15
δεν έχει ποτέ άρθρο
συμπληρώνει την έννοια του ρήματος
χρησιμεύει ως Κατηγορούμενο ή
κατηγορηματικός προσδιορισμός στο
υποκείμενο ή το αντικείμενο του
ρήματος
μεταφράζεται με:
ότι, να, που
παθητικά ρήματα:
σπάνια συνοδεύεται από το ὡς,
όπως στο στίχο 242 της ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ :
δηλοῖς δ΄ ὥς τι σημανῶν νέον
δυνητική
αναλύεται σε ειδική πρόταση
από ρήματα αίσθησης, γνώσης,
δείξης, αγγελίας
κατηγορηματική
μετοχή
στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο από
τα:
ρήματα αίσθησης, γνώσης, μάθησης,
μνήμης:
ἀκούω, αἰσθάνομαι, ὁρῶ, οἶδα,
ἐπίσταμαι, γιγνώσκω, κατανοῶ,
εὑρίσκω, λαμβάνω, ἁλίσκομαι,
πυνθάνομαι, μανθάνω, μέμνημαι,
κτλ.
ρήματα δείξης, δήλωσης, αγγελίας,
ελέγχου:
δείκνυμι, δηλῶ, φαίνω, φαίνομαι,
ἀγγέλλομαι, ἀγγέλλω, ἐλέγχω, κτλ.
αναλύεται σε ειδική πρόταση

16. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
στο υποκείμενο
τοῖς πλέοσιν ἀρέσκοντες ἐσμέν
αὐτοί γάρ οἱ ἄνθρωποι τυγχάνουσι νομίζοντες τόν Δία τῶν θεῶν ἄριστον καί δικαιότατον
ἔλαθον ἐμαυτόν οὐδέν εἰπών
ἤ σε λανθάνει πρός τούς φίλους στείχοντα τῶν ἐχθρῶν κακά;
Λακεδαιμόνιοι δέ πρότερόν τε δῆλοι ἦσαν ἐπιβουλεύοντες ἡμῖν
ἡ βουλή δήλη ἐγένετο εὐμενῶς ἐπιθορυβήσασα
ἤδη τοίνυν, ὦ βουλή, δῆλός ἐστι φθονῶν
οὔποτε ἐπαυόμην ἡμᾶς οἰκτείρων
πόθεν ἄν ὀρθῶς ἀρξαίμεθα ἄνδρας ἀγαθούς ἐπαινοῦντες;
ὑπομένεις ἐμέ τόν τυφλόν κηδεύων
χαίρω διαλεγόμενος τοῖς πρεσβύταις
οὐκ ἀγαπῶ ζῶν ἐπί τούτοις
Ἀρχίδαμε καί Λακεδαιμόνιοι οὐ δίκαια ποιεῖτε στρατεύοντες ἐς γῆν τῶν Πλαταιῶν
πειρῶ τούς φίλους νικᾶν εὖ ποιῶν
μεστός ἦν θυμούμενος
στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο
ἤκουον τήν χώραν δῃουμένην
Κερκυραῖοι δέ ἐπειδή ᾔσθοντο τούς τε οἰκήτορας καί φρουρούς ἥκοντας ἐς τήν Ἐπίδαμνον
τίς γάρ ἄν ἠθέλησεν ἀπειθεῖν ὁρῶν τόν βασιλέα πειθόμενον;
οὐδέν οἶδ΄ ὑπέρτερον, οὔτ΄ εὐτυχοῦσα μᾶλλον, οὔτ΄ ἀτωμένη
οὐκ ἐπίστασθε θνητοί ὄντες ;
ὁ κῆρυξ ηὗρε τούς ἄνδρας διεφθαρμένους
οὐ γάρ δή προδοῦσ΄ ἁλώσομαι
Σωκράτης ἐδείκνυε τοῖς συνοῦσιν ἑαυτόν καλόν κἀγαθόν ὄντα
δηλοῖς γάρ τι καλχαίνουσ΄ ἔπος
Κλέαρχος ἐπιορκών ἐφάνη
ἐξήγγειλε τῷ Ἀγησιλάῳ προσιόν τό στράτευμα
ἀδικοῦντα Φίλιππον ἐξήλεγξα
οἶδα τούς ἄνδρας μαχομένους
Ανάλυση (ανάλυση με ὅτι, ὡς + Οριστική ή Ευκτική)
οὐκ ἐπίστασθε ὡς θνητοί ἐστέ;
Κλέαρχος ἐφάνη ὅτι ἐπιορκοίη
οἶδα ὅτι οἱ ἄνδρες μάχονται
δυνητική
τόν λόγον ᾐσθόμην διπλάσιον ἄν γενόμενον τοῦ νῦν ἀναγιγνωσκομένου
 ᾐσθόμην ὅτι ὁ λόγος διπλάσιος ἄν γένοιτο
( ή ἄν ἐγίγνετο ) τοῦ νῦν ἀναγιγνωσκομένου
16

17. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
έχει τους συντακτικούς ρόλους ενός
επιθέτου
αναλύεται σε αναφορική πρόταση
επιθετική
ή
αναφορική
μετοχή
17
μπορεί να λειτουργεί ως:
επιθετικός προσδιορισμός
κατηγορούμενο, δίπλα στα ρήματα
εἰμί, γίγνομαι και ὑπάρχω(πάντα
έναρθρη)
κατηγορηματικός προσδ.
παράθεση
επεξήγηση
υποκείμενο
αντικείμενο
ετερόπτωτος προσδιορισμός
επιρρηματικός προσδιορισμός
δοτική προσωπική
δεν έχει άρθρο όταν:
το υποκείμενο της μτχ προηγείται
το όνομα που προσδιορίζει η μτχ
δεν έχει άρθρο
είναι κατηγορηματικός προσδιορισμός
ως ουσιαστικό:
ὁ λέγων, ὁ φεύγων,
ὁ διώκων, ὁ νικῶν,
οἱ δικάζοντες, οἱ κρίνοντες, κτλ.
ως αφηρημένο ουσιαστικό: τό
θαρσοῦν, τό δοκοῦν,
τό βουλόμενον, κτλ.
άρνηση οὐ:
όταν δηλώνει κάτι
το συγκεκριμένο
άρνηση μή:
όταν δηλώνει κάτι γενικό,
αόριστο και υποτιθέμενο
 τότε η μτχ είναι
αναφορικο-υποθετική

18. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
μπορεί να λειτουργεί ως:
επιθετικός προσδιορισμός
Το ῦτο δή ἄξιον ἐπαινεῖν τῶν ἀνδρῶν τῶν τότε ναυμαχησάντων
κατηγορούμενο
οἱ ὠφελούμενοι καί οἱ δίκην διδόντες ὑπό θεῶν τε καί ἀνθρώπων εἰσίν οὗτοι
κατηγορηματικός προσδιορισμός
οἱ στρατιῶται εἶχον τάς ἀσπίδας ἐκκεκαλυμμένας
παράθεση
ἐνῆγε δέ αὐτούς ὁ Κλέων,ἀνήρ δημαγωγός κατ΄ ἐκεῖνον τόν χρόνον ὤν
επεξήγηση
τοῦτο λέγω ὑμῖν, τό ποιοῦν τήν πόλιν μεγάλην
υποκείμενο
ὁ φεύγων πόνους φεύγει τιμάς
αντικείμενο
μίσει τούς κολακεύοντας
ετερόπτωτος προσδιορισμός
ὑμεῖς ἐστέ χείρονες τῶν ἀδικούντων
επιρρηματικός προσδιορισμός
ἐγώ σ΄ ἐτίμησα τοῖς εὖ φρονοῦσιν
δοτική προσωπική της αναφοράς
Ἐπίδαμνός ἐστι πόλις ἐν δεξιᾷ ἐσπλέοντι τόν Ἰόνιον κόλπον
άρνηση οὐ:
καί ἔτυχεν ἡμῶν ἡ φυλή ἡ πρυτανεύουσα ὅτε τούς δέκα στρατηγούς τούς οὐκ ἀνελομένους
τούς ἐκ τῆς ναυμαχίας ἐβουλήθητε ἀθρόους κρίνειν
άρνηση μή:
ὁ μή δαρείς οὐ παιδεύεται
υποθετική φύση της μτχ:
ἐάν τις μή δαρῇ, οὐ παιδεύεται ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΕ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝ
άναρθρη επιθετική μετοχή
ἐπορεύθησαν δέ πεζῇ ἐς Ἀπολλωνίαν, Κορινθίων οὖσαν ἀποικίαν
ἅμα ἦρι ἀρχομένῳ (το υποκείμενο της μτχ προηγείται)
σύνειμι ἀνθρώποις δυναμένοις ἀναλίσκειν
(το όνομα που προσδιορίζει η μτχ δεν έχει άρθρο)
ἐναυμάχησαν διεσπαρμέναις ταῖς ναυσίν
(η μτχ είναι κατηγορηματικός προσδιορισμός)
ανάλυση επιθετικής μτχ σε πρόταση (η έναρθρη μτχ μετατρέπεται σε δεικτική αντωνυμία
οὗτος, ἐκεῖνος και αναφορική πρόταση με ὅς, ὅστις.
η άναρθρη σε αναφορική με ὅς, ὅστις
οἱ ἐκπλέοντες ἐκ τοῦ λιμένος ἔμποροι
 οἱ ἔμποροι οὗτοι, οἵ ἐκπλέουσι ἐκ τοῦ λιμένος
σύνειμι ἀνθρώποις δυναμένοις ἀναλίσκειν
 σύνειμι ἀνθρώποις, οἵ δύνανται ἀναλίσκειν
Όταν η μτχ είναι κατηγορούμενο στα ρήματα εἰμί, γίγνομαι και ὑπάρχω, είναι πάντα έναρθρη :
οἱ ὠφελούμενοι καί οἱ δίκην διδόντες ὑπό θεῶν τε καί ἀνθρώπων εἰσίν οὗτοι
18

19. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
19
τελική
-άρνηση μή
-σε Μέλλοντα
(σπάνια σε
Ενεστώτα)
-με το μόριο ὡς
-με ρήματα κίνησης
ή σκόπιμης
ενέργειας
-αναλύεται σε
ΤΕΛΙΚΗ
ΠΡΟΤΑΣΗ
τροπική
-άρνηση οὐ
-σε Ενεστώτα
(σπάνια σε
Αόριστο)
-συνήθως
τροπικές οι:
ἔχων, ἄγων,
φἐρων,
χρώμενος
αιτιολογική
-άρνηση οὐ
-σπάνια σε Μέλλοντα
-με ὡς  υποκειμενική
αιτιολογία
-με ἅτε, οἷον, οἷα
 αντικειμενική
αιτιολογία
-με ὥσπερ  ψευδή ή
υποθετκή αιτιολογία
-από ῥ ψυχικού πάθους,
όταν η μτχ εκφράζει το
προτερόχρονο
-είναι οι μτχ των:
δοξαστικών, των
γνωστικών και των
ρημάτων ψυχικού
πάθους και φόβου
-συχνά μετά τη μτχ
ακολουθεί: οὕτω, διά
τοῦτο, διά ταῦτα
-αναλύεται σε
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
τροπική
-άρνηση οὐ
-σε Ενεστώτα
(σπάνια σε Αόριστο)
-συνήθως τροπικές
οι:
ἔχων, ἄγων,
φέρων, χρώμενος
χρονική
-όχι σε Μέλλοντα
(συνήθως σε
Αόριστο)
-με τα χρονικά
επιρρήματα:
ἅμα εὐθύς, εἶτα,
αὐτίκα, ἔτι,
μεταξύ, οὕτω,
τότε,ἐξαίφνης,
ἄρτι, ἤδη, πάλιν,
κτλ.
-αναλύεται σε
ΧΡΟΝΙΚΗ
ΠΡΟΤΑΣΗ
Επιρρηματική
μετοχή
υποθετική
-άρνηση μή
-όχι σε Μέλλοντα
-δίπλα σε:
δυνητική έγκλιση,
δυνητικό απαρέμφατο,
Οριστική Μέλλοντα,
δοξαστικό ρήμα
-αναλύεται σε
ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
εναντιωματική
-όχι σε Μέλλοντα
-με τα μόρια:
καί, καί ταῦτα
καίτοι, καίπερ,
πάνυ, οὐδέ, μηδέ
-το ρήμα παίρνει τα
μόρια: ὅμως, εἶτα, ἔπειτα,
κἆτα, ἀλλ΄ ὅμως, ἀλλά
καί, ὅπως
-αναλύεται σε
ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
Απόλυτη
όταν το υποκείμενό της δεν είναι όρος της πρότασης,
δηλ. υποκείμενο, αντικείμενο ή δοτική προσωπική στο
ρήμα
Ονομαστική: μόνο οι μτχ προσωπικών ῥ
Γενική: μόνο οι μτχ προσωπικών ῥ
Αιτιατική: συνήθως αιτιολογική ή εναντιωματική
απροσώπων ρημάτων
μτχ προσωπικών ῥ με τα μόρια: ὡς, ὥσπερ
μτχ απροσώπων ῥ ουδετέρου γένους σε ενικό, όπως:
ἐξόν, προσῆκον, ὄν, οἷόν τε ὄν, ἄδηλον ὄν,
δέον, πρέπον, παρόν, παρέχον, χρεών, δοκοῦν,
τυχόν, κτλ.
συνημμένη
όταν το υποκείμενό
της είναι όρος της
πρότασης

20. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
χρονική
Κόνων δέ ἰδών τόν ἐπίπλου, ἐσήμανε εἰς τάς ναῦς βοηθεῖν κατά κράτος
Ἀγησίλαος τοίνυν ἔτι μέν νέος ὤν ἔτυχε τῆς βασιλείας
πάλιν δ΄ ἐρωτώμενος ὁ Σωκράτης, ἔφη
Κῦρος ἐθήρευεν ἀπό ἵππου γυμνάσαι βουλόμενο ς ἑαυτόν τε καί τούς ἵππους.
δειπνήσαντες πορεύεσθε
Ανάλυση μτχ (ἐπεί, ἐπειδή, ὅτε, ἕως, ὡς + Οριστική, Ευκτική ή ἄν + Υποτακτική)
ἐπεί Κόνων τόν ἐπίπλου εἶδε, ἐσήμανε εἰς τάς ναῦς βοηθεῖν κατά κράτος
Κῦρος ἐθήρευεν ἀπό ἵππου, ὁπότε βούλοιτο γυμνάσαι ἑαυτόν τε καί τούς ἵππους.
ὅταν δειπνήσητε, πορεύεσθε
ΚΑΝΟΝΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΠΡΟΤΑΣΗ
· ο χρόνος εξάρτησης λαμβάνεται υπόψη
από αρκτικό χρόνο → Οριστική ή Υποτακτική
από ιστορικό χρόνο → Ευκτική του Πλαγίου Λόγου
· οι μτχ Ενεστώτα και Παρακειμένου μετατρέπονται αντίστοιχα σε
Παρατατικό και Υπερσυντέλικο, όταν εξαρτώνται από ιστορικό ρήμα, ή σε
Ευκτική του Πλαγίου Λόγου
· οι μτχ Μέλλοντα (όχι οι τελικές) και Αορίστου διατηρούν το χρόνο τους
· η μτχ Αορίστου μετατρέπεται σε Οριστική για το παρελθόν και σε
Υποτακτική ή Ευκτική για το μέλλον
τελική
ἐπορεύοντο καταψόμενοι τούς πολεμίους
ἡ δέ Πάραλος (ἀπέπλευσε) εἰς τάς Ἀθήνας, ἀπαγγελοῦσα τά γεγονότα
ἀλλά στρατεύουσιν ἐπ΄ αὐτούς οἱ Κερκυραῖοι ὡς κατάξοντες
νῦν τοῦτο δεησόμενοι ἥκομεν
τριήρεις ἐξέπεμπον ὡς γῆς καί θαλάσσης ἄρξοντες
ἄπειμι ξένιά σοι παρασκευάσων
ὅστις ἀμφικίονας ναούς πυρώσων ἦλθε
Ζεύς οὖν δείσας περί τῷ γένει ἡμῶν μή ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ
τε καί δίκην
Ανάλυση μτχ ( ἵνα, ὅπως + Υποτακτική Αορίστου ή Ενεστώτα από αρκτικό
χρόνο ή Ευκτική του Πλαγίου Λόγου από ιστορικό χρόνο)
ἐπορεύοντο, ἵνα κατάδοιεν τούς πολεμίους
νῦν, ὅπως τοῦτο δεησώμεθα, ἥκομεν
ἄπειμι, ἵνα ξένιά σοι παρασκευάσω
τροπική
συμπαρῄει δέ καί Θώραξ τό πεζόν ἔχων
ὕστερον οἱ Κορίνθιοι ὀργῇ φέροντες τόν πρός Κερκυραίους πόλεμον ἐναυπηγοῦντο
ἀλλά ταῦτα καί πάλαι πόλεως / ἄνδρες μόλις φέροντες ἐρρόθουν ἐμοί
αιτιολογική
οἱ δέ Ἐπιδάμνιοι πέμπουσιν ἐς τήν Κέρκυραν πρέσβεις ὡς μητρόπολιν οὖσαν
Κῦρος ἅτε παῖς ὤν ἥδετο τῇ στολῇ
λέγει ὡς ὑβριστής εἰμί καί βίαιος, ὥσπερ τι καλόν ποιῶν
νομίζων ἀμείνους και κρείττους πολλῶν βαρβάρων ὑμᾶς εἶναι, διά τοῦτο προσέλαβον
ἁμαρτάνω γάρ τάς ἐμάς ἀρχάς σέβων;
Ο ἱ Κορίνθιοι τροπαῖον ἔστησαν ὡς νενικηκότες
Ανάλυση μτχ (ἐπεί, ἐπειδή, ὅτι, διότι, ὡς + Οριστική, σπάνια Ευκτική)
Κῦρος ἥδετο τῇ στολῇ, ὅτι παῖς ἦν
Οἱ Κορίνθιοι τροπαῖον ἔστησαν, ἐπειδή ἐνενικήκεσαν
εναντιωματική
Ἀγησίλαος δέ καίπερ αἰσθόμενος ταῦτα ὅμως ἐνέμεινε ταῖς σπονδαῖς
20

21. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Ἀθηναῖοι καί οὐ μεταλαβόντες τούτου τοῦ χρυσίου, ὅμως πρόθυμοι ἦσαν εἰς τόν πόλεμον
ἱκανά μοι νομίζω εἰρῆσθαι καίτοι πολλά γε παραλιπών
ἐμοί γάρ ὅστις πᾶσαν εὐθύνων πόλιν /
μή τῶν ἀρίστων ἅπτεται βουλευμάτων
καί ἀποστᾶσα ἡ πόλις ἀφίξεται εἰς σύμβασιν
Ανάλυση μτχ(εἰ καί, καί εἰ, οὐδ΄ εἰ, μηδ΄ εἰ + Οριστική (ή σπάνια Ευκτική
ἄν καί, καί ἄν, οὐδ΄ ἄν, μηδ΄ ἄν, + Υποτακτική )
ἱκανά μοι νομίζω εἰρῆσθαι, εἰ καί πολλά γε παρέλιπον
κἄν ἀποστῇ ἡ πόλις, ἀφίξεται εἰς σύμβασιν
υποθετική
πολλόν ἐχθίων ἔσῃ σιγῶσ΄, ἐάν μή πᾶσι κηρύξῃς τάδε
τί γάρ ἄν λαθών διεπραξάμην ;
ἐγώ γάρ, ἴστω Ζεύς ὁ πάνθ΄ ὁρῶν ἀεί,/
οὔτ΄ ἄν σιωπήσαιμι τήν ἄτην ὁρῶν
καί τίς βίος μοι (ἔσται) σοῦ λελειμμένῃ φίλος;
ταῦτα ποιοῦντες τά δίκαια ψηφιεῖσθε
Ανάλυση μτχ (κατά τους υποθετικούς λόγους)
τί γάρ, εἰ ἔλαθον, ἄν διεπραξάμην;
ἄν ταῦτα ποιῆτε, τά δίκαια ψηφιεῖσθε
Απόλυτη
σε Ονομαστική:
καί οἰμωγή ἐκ τοῦ Πειραιῶς διά τῶν μακρῶν τειχῶν εἰς ἄστυ διῆκεν, ὁ ἕτερος τῷ ἑτέρῳ
παραγγέλλων (τροπική)
ἐκεῖνοι εἰσελθόντες εἶπεν ὁ Κριτίας (χρονική)
φύλαξ ἐλέγχων φύλακα (τροπική)
σε Γενική:
ἐσβεβληκότων τῶν Πελοποννησίων ἡ νόσος ἤρξατο εὐθύς (χρονική)
καταστάσης δέ ἐκκλησίας ἐς ἀντιλογίαν ἦλθον (χρονική)
ἐμοῦ δέ ζῶντος οὐκ ἄρξει γυνή (χρονική)
διεσκεδασμένων δέ τῶν ἀνθρώπων, αἱ μέν τῶν νεῶν δίκροτοι ἦσαν (αιτιολογική)
ἐν δέ ταῖς Ἀθήναις τῆς Παράλου ἀφικομένης νυκτός ἐλέγετο η συμφορά (χρονική)
σε Αιτιατική:
μτχ προσωπικών ῥ
φίλους κτῶνται ὡς βοηθῶν δεόμενοι, τῶν δέ ἀδελφῶν ἀμελοῦσιν, ὥσπερ ἐκ πολιτῶν μέν
γιγνομένους φίλους, ἐξ ἀδελφῶν δέ οὐ γιγνομένους (αιτιολογική)
μτχ απροσώπων ῥ
ἀλλά μετά τοῦ ὑμετέρου πλήθους ἔφυγον εἰς Χαλκίδα, καί ἑξόν μοι μετ΄ ἐκείνων ἀδεῶς
πολιτεύεσθαι, μεθ΄ ὑμῶν εἱλόμην κινδυνεύειν ἀπελθών (εναντιωματική)
οἱ Κερκυραῖοι ἐκέλευον Κορινθίους τούς ἐν Ἐπιδάμνῳ φρουρούς τε καί οἰκήτορας ἀπάγειν, ὡς
οὐ μετόν αὐτοῖς Ἐπιδάμνου (αιτιολογική)
οὐκ ἐσώσαμέν σε, ἐξόν ἡμῖν σῶσαι (εναντιωματική)
21
επιθετικός προσδιορισμός
δίνει μια μόνιμη ιδιότητα στο ουσιαστικό
που προσδιορίζει
είναι επίθετο, επιθετική μτχ, αντωνυμία,
αριθμητικό, ουσιαστικό που δηλώνει ηλικία,
επάγγελμα, εθνότητα, αξίωμα, τάξη,
ιδιότητα κτλ., έναρθρο κύριο γεωγραφικό
όνομα, έναρθρη γενική, έναρθρο επίρρημα ή
έναρθρο εμπρόθετο, εμπρόθετο
αριθμητικό(ποσό κατά προσέγγιση
κατηγορηματικός προσδιορισμός
δίνει μια παροδική ιδιότητα στο
ουσιαστικό που προσδιορίζει
είναι άναρθρος
είναι επίθετο, αντωνυμία ή επιθετική
μετοχή
ή όταν το ουσιαστικό που
προσδιορίζεται είναι έναρθρο
ή είναι τα επίθετα:
πᾶς, ἅπας, ὅλος, μόνος, ἄκρος,
μέσος, ἔσχατος, ἔρημος, ἕκαστος,
σύμπας, αὐτός

22. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΟΙ
επιθετικός προσδιορισμός
επίθετο: θερμήν ἐπί ψυχροῖσι καρδίαν ἔχεις
επιθετική μτχ: αἱ πόλεις αἱ δημοκρατούμεναι τοῖς νόμοις τοῖς
κειμένοις διοικοῦνται
αντωνυμία : ἐμοί μέν οὐδείς μῦθος, Ἀντιγόνη, ….ἵκετο
αριθμητικό: αὐτῶν δέ Κορινθίων νῆες παρεσκεύοζοντο τριάκοντα
καί τρισχίλιοι ὁπλῖται
ουσιαστικό: ἄνθρωποι γραμματεῖς ἐλεύσονται
όνομα εθνικό, πόλης ή καταγωγής: ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι
έναρθρο κύριο γεωγραφικό όνομα: ὁ Εὔξεινος πόντος
έναρθρη γενική: θέλω εἰπεῖν τά ἐμαυτοῦ πάθη
έναρθρο επίρρημα: ἔνθα δή αὐτοί τήν πρόσθεν νύκτα ᾖσαν ἐπί τοῦ ὅρους
έναρθρο εμπρόθετο: ἥκετ΄ ὁ ἐξ Αἰγύπτου σῖτος
εμπρόθετο αριθμητικό κτείνουσι κατ΄ἄλλους ἐς ἐξήκοντα
κατηγορηματικός προσδιορισμός
επίθετο: ἐπεί γάρ αὐτήν εἷλον ἐμφανῶς ἐγώ
πόλεως ἀπιστήσασαν ἐκ πάσης μόνην
αντωνυμία: ἡ πόλις ἡμῖν ἐψηφίσατο τοῦτο τό ἀργύριον
επιθετική μετοχή: οἱ στρατιῶται εἶχον τάς ἀσπίδας ἐκκεκαλυμμένας
Παράθεση
μετά δέ τήν ναυμαχίαν οἱ Κερκυραῖοι τροπαῖον
στήσαντες
ἐπί τῇ Λευκίμμῃ τῆς Κερκυραίας ἀκρωτηρίῳ
ἔπειτα μήτηρ καί γυνή, διπλοῦν ἔπος
ἡγεῖτο δέ Θώραξ ὁ Λακεδαιμόνιος
προσηκοῦσι δ΄ αὐτήν Ταυλάντιοι βάρβαροι, Ἰλλυρικόν
22
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
Παράθεση
δίνει ένα κύριο και γνωστό γνώρισμα στο ουσιαστικό
που προσδιορίζει
είναι γενικότερη έννοια από το ουσιαστικό που
προσδιορίζει
αναλύεται σε αναφορική πρόταση
επιμεριστική
χωρισμός σε μέρη
μιας γενικής έννοιας
είναι και το σχήμα
«καθ΄ όλον και μέρος»
προεξαγγελτική
αποδίδεται σε όλη την πρόταση που ακολουθεί με
έναρθρο ουδέτερο επίθετο, όπως
τό μέγιστον, το δεινότατον,
τό ἔσχατον, τό λεγόμενον, τεκμήριον, τό τῆς
παροιμίας, τουναντίον, ἀμφότερον κτλ.
Επεξήγηση
εξηγεί την έννοια του ουσιαστικού που
προσδιορίζει
είναι ειδικότερη έννοια από το
ουσιαστικό που προσδιορίζει
μεταφράζεται με το δηλαδή
συχνά γίνεται σαφέστερη με την
προσθήκη του ῥ λέγω
είναι ουσιαστικό ή άλλη λέξη ή και
ολόκληρη πρόταση (ονοματική ή
επιρρηματική αιτιολογική, τελική)
επεξήγηση δέχονται επίσης οι ουδέτερες
δεικτικές αντωνυμίες, τα οὕτω και ὧδε και
η αντωνυμία τοιοῦτος

23. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ἔθνος
ἐστρατήγει δέ τῶν νεῶν Ἀριστεύς ὁ Πελλίχου
ἐμέθυον, ἱκανή πρόφασις εἰς τό ἁμαρτάνειν
επιμεριστική οὐ γάρ τάφου νῷν τώ κασιγνήτω Κρέων
τόν μέν προτίσας, τόν δ΄ ἀτιμάσας ἔχει;
(τώ κασιγνήτω= δυϊκός αριθμός, αιτιατική)
προεξαγγελτική ὁ Ἀρμένιος ἐξεπλάγη, καί τό μέγιστον, ἐφοβεῖτο ὅτι
ἔμελλεν ὀφθήσεσθαι
καί γάρ, τό πάντων θαυμαστότατον, ἐπαινοῦσι μέν
πάντες τά τοιαῦτα ἐπιτηδεύματα, μιμεῖσθαι δ΄ αὐτά οὐδεμία πόλις
έθέλει
Επεξήγηση
οὐδ΄ ἡ ξύνοικος τῶν κάτω θεῶν Δίκη
ὁ παῖς, ὁ Σάτυρος, ἀπέδρα
τόν δ΄ αὖ ξύναιμον τοῦδε, Πολυνείκην λέγω
ὕβρις δ΄, ἐπεί δέδρακεν, ἥδε δευτέρα,
τούτοις ἐπαυχεῖν καί δεδρακυῖαν γελᾶν
οὕτω γάρ, ὦ παῖ, χρή διά στέρνων ἔχειν
γνώμης πατρῴας πάντ΄ ὄπισθεν ἑστάναι
προεῖπε δέ καί τοῦτο τοῖς στρατιώταις, ὡς εὐθύς
ἡγήσοιτο τήν συντομωτάτην ἐπί τά κράτιστα τῆς
χώρας
ἀλλ΄ ἐννοεῖν χρή τοῦτο μέν γυναῖχ΄ ὅτι
ἔφυμεν, ὡς πρός ἄνδρας οὐ μαχουμένα
τοῦτ΄ αὐτό ἀπόκριναι, εἰ ἀληθῆ λέγομεν ἤ οὐκ ἀληθῆ
ὅτι ἔμαθεν πυκτεύειν τε καί παγκρατιάζειν καί ἐν
ὅπλοις μάχεσθαι, οὐ τούτου ἕνεκα τούς φίλους δεῖ
τύπτειν οὐδέ κεντεῖν τε καί ἀποκτιννύναι
τούτου ἕνεκα κελεύω τους θωρακοφόρους ἡγεῖσθαι, ὅτι
τοῦτο βαρύτατον ἔστι τοῦ στρατεύματος
ἤδη δε τινων ᾐσθόμην και διά ταῦτα ἀχθομένων μοι, ὅτι
νεώτερος ὤν ἐπιχείρησα λέγειν ἐν τῷ δήμῳ
ἡμεῖς μέν οὐ χρημάτων γε ἕνεκα, ἵνα λάβοιμεν, εὖ ὑμᾶς ἐποιοῦμεν
ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός
προσδιορίζει ουσιαστικά και επίθετα και είναι
κτητική
και από τα επίθετα : φίλος, συγγενής, οἰκεῖος,
ξένος, κοινός, ἑταῖρος, ἱερός, ἐχθρός, κτλ.
του δημιουργού (είναι πρόσωπο)
της συγγένειας ή της καταγωγῆς
διαιρετική (και από υπερθετικό βαθμό, όταν η γενική
ανήκει στο ίδιο σύνολο με τον όρο που προσδιορίζει)
της ύλης
του περιεχομένου
της ιδιότητας: φανερώνει μέγεθος, ηλικία ή χρόνο,κοινωνική
τάξη συνήθως συνοδεύεται από αριθμητικό
μπορεί να είναι αφηρημένο ουσιαστικό, όπως: δικαιοσύνη, κακία, κ.τ.λ.
της αξίας
από τα επίθετα ἄξιος, τίμιος, ὤνιος, ἀντάξιος, ἀνάξιος
της αιτίας από λέξεις και ρήματα ψυχικού πάθους, δικανικούς όρους και από τα
επίθετα αἴτιος(όταν δηλώνεται βλάβη), ὑπεύθυνος, ὑπαίτιος, ὑπόλογος,
πόδικος κτλ. ὑυποκειμενική
από ρηματικά ουσιαστικά και δηλώνει το υποκείμενο μιας ενέργειας
αντικειμενική
από ρηματικά ουσιαστικά και δηλώνει το αντικείμενο μιας ενέργειας
από επίθετα και τα αντίθετά τους(και από επιρρήματα παράγωγά τους) που δηλώνουν:
μνήμη ή λήθη / φροντίδα, επιμέλεια, φειδώ / συμμετοχή, στέρηση, χωρισμό και
απομάκρυνση ή απαλλαγή / εμπειρία, επιτυχία / εξουσία / διαφορά ή σύγκριση /το
επίθετο αἴτιος,(όταν δηλώνεται όφελος) /από ρηματικά επίθετα σε -ικός
συγκριτική από επίθετα συγκριτικού βαθμού(σπάνια και υπερθετικού, όταν η γενική
δεν ανήκει στο ίδιο σύνολο με τον όρο που προσδιορίζει),
τις λέξεις: ἄλλος, ἕτερος, πρότερος, ὕστερος, ἐναντίος, κτλ. και από ρήματα που
δηλώνουν υπεροχή, διαφορά, σύγκριση σε θέση αντικειμένου. Π.χ. διαφέρω,
μειονεκτῶ, ὑπερέχω, ὑπολείπομαι τινός
23
προσδιορισμός επιρρημάτων
και επιφωνημάτων
Προθετικών(ἔξω, ἐντός, ἐκτός,
πλησίον, μεταξύ) και τροπικών(πῶς,
ὅπως, ὡς, καλῶς, κακῶς)
επιρρημάτων που παράγονται από
επίθετα,
αναφοράς ή αφετηρίας
τοπικών, χρονικών, ποσοτικών
επιρρημάτων
διαιρετική
επιρρημάτων ἀξίως, ἀναξίως
αξίας
επιρρημάτων από τα επίθετα της
ετερόπτωτης γενικής
αντικειμενική
επιφωνημάτων
αιτία

24. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός
κτητική Λύσανδρος δ΄ ἐξ Ἀβύδου παρέπλει εἰς Λάμψακον
σύμμαχον οὖσαν Ἀθηναίων
ἀμήχανον δέ παντός ἀνδρός ἐκμαθεῖν
ψυχήν τε καί φρόνημα καί γνώμην
οὐκ ἐμός ἔστιν ὁ ἀγών, ἀλλά τῆς πόλεως κοινός
του δημιουργού ἔργον ἀνδρός
λόγοι Λυσίου
νόμοι Δράκοντος
της συγγένειας οἰκιστής δ΄ ἐγένετο Φαλίος Ἐρατοκλείδου
διαιρετική καί προσέτι ἐψηφίσαντο μηνεύειν ἀδεῶς τόν βουλόμενον καί ἀστῶν καί
ξένων καί δούλων
οἴομαι γάρ οὐδέν εἶναι τῶν πεπραγμένων αὐτῷ
« σοφός Σοφοκλῆς, σοφώτερος δ΄ Εὐριπίδης
ἀνδρῶν δ΄ ἁπάντων Σωκράτης σοφώτατος »
της ύλης νόμισμα χρυσοῦ
ξίφος σιδήρου
φοίνικος αἱ θύραι πεποιημένοι εἰσί
του περιεχομένου ἀγέλη βοῶν
πλο α ῖ σίτου
ἔπαυσαν φοβουμένους πλῆθος ἀνδρῶν τε καί νεῶν
24
Η ΓΕΝΙΚΗ
επιρρηματικός προσδιορισμός
δηλώνει
χρόνο
αιτία
ποσό
αναφορά
τόπο

25. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
της ιδιότητας Ἔφεσος ἀπέχει Σάρδεων τριῶν ἡμερῶν ὁδόν
ἀπετετέλεστο τεῖχος ὀκτώ σταδίων
παῖς πέντε ἐτῶν
τοσόνδε κίνδυνον ἀνερρίψαμεν διά τῆς ἀλλοτρίας πολλῶν ἡμερῶν
ὁδόν ἰόντες καί πᾶν τό πρόθυμον παρεχόμενοι
ἔργον δικαιοσύνης
ἔργον κακίας
της αξίας οὐ δίκαια ποιεῖτε οὐδ΄ ἄξια ὑμῶν
κέκτημαι ἀγρόν ταλάντου ἄξιον
οἱ φιλόσοφοι δοκοῦσιν εἶναι τοῖς μέν μηδενός τίμιοι,
τοῖς δέ ἄξιοι τοῦ παντός
της αιτίας τούτων αἴτιος Χαιρεφῶν ἐστι
ἔνοχός ἐστι δειλίας
ἀσεβείας ὑπόδικος
υποκειμενική κοινόν ἔργον τοῦτο Ἀθηναίων τε καί Λακεδαιμονίων
ἔστι
ἀλλ΄ ὁρᾶτε μέν, ὦ ἄνδρες, τήν βασιλέως ἐπιορκίαν καί ἀσέβειαν, ὁρᾶτε
τήν Τισσαφέρνους ἀπιστίαν
σκόπει ὅσῳ κάκιστ΄ ὀλούμεθ΄ εἰ νόμου βίᾳ
ψῆφον τυράννων ἤ κράτη παρέξιμεν
απόδειξη: κρατοῦσι οἱ τύραννοι
αντικειμενική καί νῦν ἀδελφά τῶνδε κηρύξας ἔχω
σκόπει ὅσῳ κάκιστ΄ ὀλούμεθ΄ εἰ νόμου βίᾳ
ψῆφον τυράννων ἤ κράτη παρέξιμεν
ἥ τε γάρ ἀγορά μεστή ἦν παντοδαπῶν καί ὅπλων καί ἵππων ὠνίων
ἅμα δέ καί μίσει τῶν Κερκυραίων
μετρία ἄσκησις τοῦ σώματος ποιητική τῆς ὑγίειάς ἐστι
οἱ δέ τῶν Ἀθηναίων ὑπήκοοι ἑτοῖμοι ἦσαν καί παρά
δύναμιν αὐτῶν ἀφίστασθαι
ὑμεῖς δ΄, οὕς ἐφοβοῦντο, μόνοι τῶν πάντων τῆς
σωτηρίας αὐτοῖς αἴτιοι
ἡγοῦμαι γάρ τοῖς ἀδίκως διαβεβλημένοις τούτους εἶναι μεγίστων
ἀγαθῶν αἰτίους
διά μέν δή ταῦτα εὐθύς πολλούς ἐραστάς τῆς αὑτοῦ
φιλίας ἐποιήσατο
απόδειξη: οὗτοι ἐρῶσι τήν αὐτοῦ φιλίαν
συγκριτική καί εἰδότες ὅτι οὐ χείροσιν ἑαυτῶν δεήσοι μάχεσθαι
τούτου βελτίων εἰμί πολίτης
ἀναρχίας δέ μεῖζον οὐκ ἔστιν κακόν
Θουκυδίδης Ἀθηναῖος ξυνέγραψε τόν πόλεμον τῶν Πελοποννησίων καί
Ἀθηναίων, …… ἐλπίσας μέγαν τε ἔσεσθαι καί ἀξιολογώτατον τῶν
προγεγενημένων
ὁ δέ Λυκοῦργος καί τούτων τἀναντία ἔγνω
καί τούτου τοῦ κτήματος τοιούτου ὄντος μειονεκτοῦσιν
οἱ τύραννοι πάντων μάλιστα
εἰ γάρ ἐξ ἴσου τῇ συμφορᾷ καί τήν διάνοιαν ἕξω, τι
τούτου διοίσω;
προσδιορισμός επιρρημάτων και επιφωνημάτων
25

26. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
της αναφοράς ἔπλευσαν εἰς Αἰγός ποταμούς ἀντίον τῆς Λαμψάκου
(ή της αφετηρίας) ἤιδη καλῶς, καί σ΄ ἐκτός αὐλείων πυλῶν
τοῦδ΄ οὕνεκ΄ ἐξέπεμπον, ὡς μόνη κλύοις
βασιλεύς πῶς ἔχει παιδείας;
διαιρετική πανταχοῦ τῆς γῆς / πότε τῆς νυκτός
δίς καί τρίς τῆς ἡμέρας
ἐπεί δ΄ οὐκ ἀντανήγαγε Λύσανδρος, καί τῆς ἡμέρας
ὀψέ ἦν
ἐμβαλεῖν που τῆς ἐκείνων χώρας
αξία χωρήσατε οὖν ἀξίως εἰς αὐτοῦς τῆς τε πόλεως, ἥν ἕκαστος πατρίδα ἔχων
πρώτην ἐν τοῖς Ἕλλησιν ἀγάλλεται
αντικειμενική ἀπείρως ἔχω τοῦ πράγματος
αιτία οἴμοι τῶν ἐμῶν κακῶν
επιρρηματικός προσδιορισμός
χρόνο ἐφυλάττοντο ἱκανοῖς φύλαξι νυκτός τε καί ἡμέρας
ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη
αιτία τούτων ἐγώ οὐκ ἔμελλον, ἀνδρός οὐδενός φρόνημα
δείσασα
φεύγω φόνου
ποσό πόσου διδάσκει Εὔηνος;
αναφορά οἱ παρόντες ἔλεγον ὥς τις εὐνοίας ἤ μνήμης ἔχοι
τόπο τέθνηκεν οὗπερ τοῖς νέοις θνῄσκειν καλόν
26

27. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ετερόπτωτος ονοματικός
προσδιορισμός
σε επίθετα (και ουσιαστικά)
και είναι
αντικειμενική
από επίθετα που σημαίνουν
φιλία ή έχθρα,
ωφέλεια ή βλάβη,
ευπείθεια ή υποταγή,
κάτι που αρμόζει ή πρέπει,
ομοιότητα ή ταυτότητα,
ισότητα ή συμφωνία,
ακολουθία ή διαδοχή,
μείξη ή επικοινωνία,
και όσα είναι σύνθετα με τις
προθέσεις ἐν, σύν, ὁμοῦ
και από επιρρήματα
παράγωγα τέτοιων
επιθέτων
της αναφοράς ή του κατά τι
ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός
27
προσδιορισμός επιρρημάτων
δηλώνει
χρόνο
συνοδεία
ακολουθία και συμφωνία
από τα ἅμα και ὁμοῦ και από άλλα
επιρρήματα που παράγονται από ῥ ή
επίθετα που συντάσσονται με δοτική
αναφορά
από τροπικά επιρρήματα
Η ΔΟΤΙΚΗ
επιρρηματικός προσδιορισμός
δηλώνει
τόπο
χρόνο
αιτία
από ρήματα ψυχικού πάθους
όργανο ή μέσο
τρόπο
συνοδεία κοντά σε ῥ κίνησης και οι στρατιωτικοί
όροι
ποσό
από παραθετικά
αναφορά

28. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
αντικειμενική εἴ τοι σφε τιμᾷς ἐξ ἴσου τῷ δυσσεβεῖ
ἡ γάρ Ἀσία πολεμία αὐτοῖς ἦν
ἦν τοῖς νόμοις εὐπειθέστατος
ἐναντίως ἔχει τῷ σώφρονι ὁ ἀκόλαστος
ἔρως ἔμφυτος τοῖς ἀνθρώποις ἐστί
Ἀρμένιος πρόσθεν καί σύμμαχος ἦν καί ὑπήκοος Κυαξάρῃ
της αναφοράς Ἀγησίλαος παῖδα ἀπέδειξε Τισσαφέρνην τῇ ἀπάτῃ
οὔτε ποσίν εἰμί ταχύς οὔτε χερσίν ἰσχυρός
συγγενεῖς ἔστε φύσει οὐ νόμῳ
προσδιορισμός επιρρημάτων
χρόνο ἅμα δέ τῷ ἦρι ὁ Δερκυλίδας ἀφικνεῖται εἰς Λάμψακον
συνοδεία τό ὕδωρ ἐπίνετο ὁμοῦ τῷ πηλῷ
ακολουθία ἑπομένως τῷ νόμῳ / ἀκολούθως τοῖς εἰρημένοις
συμφωνία συμφώνως τῷ νόμῳ / συμφερόντως τοῖς φίλοις
αναφορά οὕτως ἔχει ταῦτα τῇ φύσει
επιρρηματικός προσδιορισμός
τόπο διεῖχε ὁ Ἐλλήσποντος ταύτῃ σταδίους πεντακαίδεκα
ὦ ξεῖν΄ ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ὅτι τῇδε κείμεθα
τοῖς ‘κείνων ῥήμασι πειθόμενοι
χρόνο Λύσανδρος δέ τῇ ἐπιούσῃ νυκτί ἐσήμανεν εἰς τάς ναῦς
ἀριστοποιησαμένους εἰσβαίνειν
αιτία Μήδας ἤδετο τῇ δυνάμει
οἱ σύμμαχοι ἤχθοντο τῷ πολέμῳ
όργανο ή μέσο διπλᾶς ὄψεις ἀράξας αὐτός αὐτουργῷ χερί
τοιοῖσδ΄ ἐγώ νόμοισι τήνδ΄ αὔξω πόλιν
τρόπο τό δέ βίᾳ πολιτῶν δρᾶν ἔφυν ἀμήχανος
καί οἱ Ἀβυδηνοί καί οἱ ἄλλοι παρῆσαν πεζῇ
συνοδεία καί πλεύσαντες εὐθύς πέντε καί εἴκοσι ναυσί
οἱ Πέρσαι ἦλθον παμπληθεῖ στόλῳ ὡς ἀφανιοῦντες
τάς Ἀθήνας
ποσό πολλῷ μείζων ἐγίγνετο ἡ βοή, ὅσῳ πλείους ἐγίγνετο
ἀφίκοντο ὀλίγῳ ὕστερον
επιρρηματικός προσδιορισμός
δηλώνει
τόπο, συχνά οι λέξεις:
μακράν, πλοῦν, σταδίους, κτλ.
χρόνο
έκταση (τοπική ή χρονική)
αιτία, οι λέξεις:
τοῦτο, ταῦτα, ὅ τι, τι, χάριν
σκοπό
τρόπο
αναφορά
κυρίως από αμετάβατα ή παθητικά ῥ
αναφορά οὔτε μεγέθει πόλεων ἴσχυον οὔτε τῇ ἄλλῃ παρασκευῇ
ἐγίγνετο λόγῳ μέν δημοκρατία, ἔργῳ δέ ὑπό τοῦ
πρώτου ἀνδρός ἀρχή
28
Η ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
ετερόπτωτος ονοματικός
προσδιορισμός
σε επίθετα και ουσιαστικά και δηλώνει
το κατά τι ή
την αναφορά
συχνά είναι οι λέξεις:
τό ὄνομα, τό πλῆθος, τό γένος, τό
ὕψος, τό εὗρος, τό βάθος,
τόν ἀριθμόν κτλ.

29. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
επιρρηματικός προσδιορισμός:
δηλώνει
τόπο
συχνά οι λέξεις:
μακράν, πλοῦν, σταδίους, κτλ.
χρόνο
έκταση (τοπική ή χρονική)
αιτία
οι λέξεις: τοῦτο, ταῦτα, ὅ τι, τι, χάριν
σκοπό
τρόπο
αναφορά
κυρίως από αμετάβατα ή παθητικά ρήματα
ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός
το κατά τι ή τυφλός τά τ΄ ὦτα τόν τε νοῦν τά τ΄ ὄμματ΄ εἶ
η αναφορά ἀνήρ θαυμάσιος τό κάλλος
29
προσδιορισμός επιρρημάτων
ορκωτικών μά και νή
και τροπικών
Η ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

30. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ὁ ποταμός ἦν τό εὗρος τεσσάρων πλέθρων
οἱ μέν ἐπορεύοντο τό πλῆθος ὡς δισχίλιοι
καί γνώμην ἱκανός καί τά πολεμικά ἄλκιμος ἦν
προσδιορισμός επιρρημάτων
δύο δραχμάς μισθόν τελεῖς; Μά Δί΄ ἀλλ΄ ἔλαττον
εὖ ἔχω τό σῶμα
επιρρηματικός προσδιορισμός
τόπο πέμψομεν αὐτόν Ἑλλάδα
ἐνθυμούμενοι ὅσον πλοῦν ἐκ τῆς σφετέρας
ἀπεστέλλοντο
χρόνο φυλάξαντες ἔτι νύκτα ἐχώρουν ἐκ τῶν οἰκιῶν
πάντα τά ἐν τῇ πόλει καλά καί δίκαια καί συμφέροντα
ταύτην τήν ἡμέραν παρακαταθήκην ἔνορκον εἴληφεν
έκταση τοπική ἀπέχει Πλάταια Θηβῶν σταδίους ἑβδομήκοντα
έκταση χρονική ἐνταῦθα ἔμεινεν ὁ Κῦρος ἡμέρας τρεῖς
τήν δέ μητέρα τελευτήσασαν πέπαυμαι τρέφων τρίτον
ἔτος τουτί
αιτία τί δεῖ ὑπέρ τούτων νῦν ἄχθεσθαι;
τί τηνικάδε ἀφῖξαι, ὦ Κρίτων;
ἀλλ΄ αὐτά ταῦτα νῦν ἥκω παρά σε
ὁπότε τις αὐτόν ἔροιτο….., ὅ,τι οὐκ ἐπέρχεται ἐπί τό
κοινόν, ἔφη
τήν σήν δ΄ ἥκω χάριν
σκοπό ἠρωτῶντο ὅ,τι ἥκοιεν
τρόπο ἐκπηδᾶ ἐς τήν θάλατταν τήν ταχίστην
ἐρωτᾷ Ἑρμῆς Δία τίνα τρόπον δοίη δίκην καί αἰδῶ
ἀνθρώποις
αναφορά οὕτω γάρ, ὦ παῖ, χρή διά στέρνων ἔχειν,
γνώμης πατρῴας πάντ΄ ὄπισθεν ἑστάναι
δίκαιόν ἐστιν ὑμᾶς διαφέρειν τι τούτων
30

31. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
α τί γάρ γένοιτ΄ ἄν ἕλκος μεῖζον ἤ φίλος κακός;
ταῦτα λέγων οὐδέν ἐμοῦ κατηγορεῖ μᾶλλον ἤ τῶν ἄλλων
πῶς ἄν τις σαφέστερον ἐπιδείξειεν ἤ αὐτά διηγήσαιτο;
νομίζοντες οὐχ ἧσσον ἑαυτῶν εἶναι τήν ἀποικίαν ἤ Κερκυραίων
β
ἐλευθερία ἐστιν αἱρετώτερον ἀντί πάντων τῶν ἀγαθῶν
μηδέν περί πλείονος ποιοῦ πρό τοῦ δικαίου
βελτίονος ἤ κατά ἄνθρωπον νομοθέτου δοκεῖ μοι τοῦτ΄ εἶναι
ὁ γάρ ἄρχων Ἐπιτάδας ἐνδεεστέρως ἑκάστῳ παρεῖχεν ἤ πρός τήν ἐξουσίαν
Ἀριστείδης δικαιότερος ἦν ἤ ὥστε τόν τοῦ πλήθους φθόνον ἐκφυγεῖν
τά ἐκείνων ἔργα μείζω ἐστίν ἤ ὡς τῷ λόγῳ τις ἄν εἴποι
γ τούτων ο δέν στιν ὐ ἐ ἄλλο φάρμακον πλήν λόγος
κεκτημένοι τριήρεις διπλασίας ἤ ξύμπαντες
ὁ νόμος διαφέρει τῆς ὀλιγαρχίας
31
γενική
συγκριτική
(ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ)
 βλέπε σε
ΓΕΝΙΚΗ
α
ο β΄ όρος σύγκρισης
με το ἤ μπροστά και τον
ίδιο τρόπο με τον α΄ όρο
σύγκρισης
βο
β΄όρος σύγκρισης
ἀντί + γενική
πρό + γενική
ἤ κατά + αιτιατική
ἤ πρός + αιτιατική
ἤ ὥστε, ὥς + απαρ.
(απαρεμφατική
συμπερασματική)
ἤ ὥστε + ολό. πρότ.
(α΄ όρος)ἄλλος
(β΄ όρος)πλήν
ΣΥΓΚΡΙΣΗ
γ
από επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικά
από τις λέξεις: ἄλλος, διάφορος, ἐναντίος,
διπλάσιος διαφόρως, ἄλλως, κτλ.
από ῥ διαφοράς, σύγκρισης ή υπεροχής

32. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
χρόνος κατέβην χθές εἰς Πειραιᾶ
καί τότε ἐνίκων οἱ ἡμέτεροι πρόγονοι
τόπος ἐνταῦθα Κύρῳ βασίλεια ἦν
ἐκεῖ συνέλεγε στράτευμα
τρόπος συνεμάχουν ἐλευθέρως
οὕτω παρεσκευάζοντο
ποσό μηδέν ἄγαν
ἐκαρτέρει θυόμενος μάλα χαλεπῶς φέρων
επιρρηματικές
σχέσεις γενική δοτική αιτιατική
32
απλά επιρρήματα
δηλώνουν
χρόνο
τόπο
τρόπο
ποσό
Ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί
θεωρούνται:
τα απλά επιρρήματα
οι πλάγιες πτώσεις
ΓΕΝΙΚΗ, ΔΟΤΙΚΗ, ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
οι εμπρόθετοι προσδιορισμοί
το απαρέμφατο του σκοπού ή του
αποτελέσματος
η επιρρηματική μτχ
οι δευτερεύουσες επιρρηματικές
προτάσεις
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ
ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
απλά επιρρήματα

33. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
αιτία ἀντί, ἀπό, ἐκ, ὑπέρ, ὑπό, ἕνεκα ἐπί διά, κατά, παρά
αναφορά κατά, ὑπέρ, ἀμφί, ἐπί, περί,πρός ἐν, περί εἰς, κατά, περί, πρός
ακολουθία ή τάξη μετά
αντικατάσταση ἀντί
αντιπροσώπευση ἀντί, ὑπέρ
βοήθεια ή συνδρομή σύν
διανομή ἐπί ἀνά, κατά
το εναντίον κατά ἐπί, παρά, πρός
το ενώπιο ἐπί
εκλογή ή
πρό πρός
προτίμηση
εξαίρεση πλήν πλήν παρά, πλήν
εξάρτηση ἐπί, ὑπό
επίβλεψη ἐπί ἐπί, ὑπό
καταγωγή ή
ἀπό, ἐκ, παρά
προέλευση
κατά κρίση παρά
κατάσταση ἐν
μέσο ή όργανο ἀπό, διά ἐν, σύν
όρκος νή, μά
όρος ή συμφωνία ἐκ ἐν, σύν,
ἐπί
κατά
ποιητικό αίτιο ὑπό, ἀπό, ἐκ, παρά, πρός
ποσό εἰς, ὑπέρ, ἀμφί, περί
προσθήκη χωρίς, ἄνευ ἐπί, πρός
σκοπός ὑπέρ, ἕνεκα ἐπί εἰς, ἐπί, πρός
σύγκριση παρά, πρός
συμφωνία πρός πρός
συνεργασία μετά
τόπος ἀντί, ἀπό, ἐκ, πρό, διά, κατά, ὑπέρ,
ἄχρι, μέχρι +
ἐν, ἀμφί,
+
εἰς, διά, κατά, ὐπέρ,
ἀμφί, ὡς +
ἀνά, ἐπί, μετά, παρά, περί, πρός, ὑπό
τρόπος ἀπό, ἐκ, διά, μετά, ὑπό ἐν, σύν εἰς, κατά, ἀνά
συνοδεία σύν
ύλη ἀπό, ἐκ
υπεράσπιση ὑπέρ, πρό
υποταγή ὑπό ὑπό
χάρη ὑπέρ
χωρισμός ἄνευ, χωρίς
χρόνος ἀπό, ἐκ, πρό, διά, ἐπί, ἄχρι, μέχρι ἐν, ἐπί, εἰς, διά, κατά, ἀνά,
ἀμφί, ἐπί, μετά, παρά,
περί, πρός, ὑπό
ωφέλεια πρός
Το Ποιητικό Αίτιο: Είναι ένας εμπρόθετος προσδιορισμός δίπλα στα παθητικά ρήματα, που δείχνει
συνήθως το πρόσωπο από το οποίο πάσχει το υποκείμενο. Εκφέρεται με τις προθέσεις ἀπό, ὑπό, ἐκ,
παρά, πρός +γενική. πχ. οὐδέν ἔργον ἐπράχθη ἀπ΄ αὐτῶν
ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ γενική δοτική αιτιατική
ἀντί αιτία, αντικατάσταση, τόπος
αντιπροσώπευση, ανταπόδοση,
33

34. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΜΟΝΟΠΤΩΤΕΣ
ἀπό αιτία ,καταγωγή ή προέλευση,
μέσο ή όργανο, ποιητικό αίτιο,
τόπος ,τρόπος, ύλη, χρόνος
ἐκ-ἐξ αιτία, καταγωγή ή προέλευση,
όρος ή συμφωνία, ποιητικό αίτιο,
τόπος, τρόπος, ύλη, χρόνος
πρό εκλογή ή προτίμηση, τόπος,
υπεράσπιση, χρόνος
ἐν αναφορά, κατάσταση,
μέσο ή όργανο,
όρος ή συμφωνία,
τόπος, τρόπος, χρόνος
σύν βοήθεια ή συνδρομή,όρος
ή συμφωνία,τρόπος, μέσο
ή όργανο, συνοδεία
εἰς αναφορά, ποσό, σκοπός,
τόπος, τρόπος, χρόνος
ΔΙΠΤΩ ΤΕΣ
ἀνά τόπος διανομή, τόπος ,
τρόπος, χρόνος
διά μέσο ή όργανο, τόπος, τρόπος,
χρόνος
αιτία, τόπος, χρόνος
κατά αναφορά, το εναντίον, τόπος αιτία, αναφορά, διανομή,
όρος ή συμφωνία ,τόπος,
τρόπος , χρόνος
ὑπέρ αιτία, αναφορά ,σκοπός,
αντιπροσώπευση, τόπος,
υπεράσπιση, χάρη
ποσό, τόπος
ΤΡΙΠΤΩΤΕΣ
ἀμφί αναφορά, τόπος τόπος ποσό, τόπος, χρόνος
ἐπί αναφορά, διανομή, το ενώπιο,
επίβλεψη, τόπος, χρόνος
επίβλεψη, αιτία,
εξάρτηση, όρος ή
συμφωνία, προσθήκη,
σκοπός, τόπος, χρόνος
το εναντίον, σκοπός,
τόπος, χρόνος
μετά συνεργασία, τόπος, τρόπος τόπος ακολουθία ή τάξη, τόπος,
χρόνος
παρά καταγωγή ή προέλευση,
ποιητικό αίτιο, τόπος
κατά κρίση, τόπος αιτία, το εναντίον, χρόνος
εξαίρεση, σύγκριση, τόπος,
περί αναφορά, τόπος αναφορά, τόπος αναφορά, ποσό, τόπος,
χρόνος
πρός αναφορά, ποιητικό αίτιο,
συμφωνία, τόπος, ωφέλεια
προσθήκη, τόπος αναφορά, το εναντίον,
εκλογή ή προτίμηση,
σκοπός, σύγκριση,
συμφωνία, χρόνος, τόπος
ὑπό αιτία, ποιητικό αίτιο, τόπος,
τρόπος
επίβλεψη, τόπος,
υποταγή, εξάρτηση
τόπος, υποταγή, χρόνος
ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΕΣ
νευ, ἄχωρίς
προσθήκη, χωρισμός
ἄχρι,
μέχρι
τόπος, χρόνος
ἕνεκα αιτία, σκοπό(αναστροφή) χάριν +γενική=ἕνεκα
πλήν εξαίρεση εξαίρεση εξαίρεση
ὡς τόπος
νή,μά όρκος
η επιρρηματική σχέση του τόπου μπορεί ειδικότερα να σημαίνει: απομάκρυνση, κίνηση πρός,
προέλευση, δια μέσου, κάτω από, πάνω από, έκταση, γύρω, μεταξύ, το πλησίον, απέναντι, κτλ.
34
βρίσκονται στο γ΄ ενικό και δεν
έχουν υποκείμενο σε
ονομαστική
δέχονται ως υποκείμενο
απαρέμφατο, ειδικό
(από ῥ λεκτικά ή δοξαστικά παθητικής διάθεσης
+δοκεῖ π.χ. λέγεται, εἰκάζεται,νομίζεται,
θρυλεῖται)
ή τελικό
ειδική, ενδοιαστική ή πλάγια ερωτηματική
πρόταση

35. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ως υποκείμενο δέχονται
απαρέμφατο
καλόν ἐστί μοι τοῦτο ποιούσῃ θανεῖν
ἀρχήν δέ θηρᾶν οὐ πρέπει τἀμήχανα
ἀλλ΄ ἡ τυραννίς πολλά τ΄ ἄλλ΄ εὐδαιμονεῖ
κἄξεστιν αὐτῇ δρᾶν λέγειν θ΄ ἅ βούλεται
οὐ ῥᾴδιον (ἔστι) ἄξιον ἔπαινον γράψαι
επιβεβαίωση δοτικής προσωπικής
καλόν ἐστί μοι τοῦτο ποιούσῃ ( με ) θανεῖν
ειδική πρόταση
δῆλον γάρ ἔστι τοῖς Ὀλυνθίοις ὅτι νῦν οὐ περί δόξης πολεμοῦσι
λέγεται ὅτι Πρωταγόρας ἧκε
ενδοιαστική πρόταση
δεινόν ἐφαίνετο εἶναι, μή τινά καί εἰς τούς ἄλλους Ἕλληνας διαβολήν σχοῖεν
καί οἱ στρατιῶται δύσνοι πρός τα πράγματα ὦσι
οὐδείς κίνδυνος (ἔστι) μή τις ἐκ τοῦ ὄπισθεν ἐπίσποιτο
πλάγια ερωτηματική πρόταση
ἀπόρως ἡμῖν ἔχει πόθεν τύχοιμεν ἄν σωτηρίας
ἐν μέν γάρ τοῖς ἄδηλόν(ἐστί) εἴ τις ἔστ΄ ἀδίκως διαβεβλημένος
35
ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ
ΚΑΙ
ΑΠΡΟΣΩΠΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
συνοδεύονται συνήθως από μια δοτική
προσωπική που αν μετατραπεί σε
αιτιατική μας δίνει το υποκείμενο του
απαρεμφάτου
είναι
κτητική, δίπλα στα ῥ εἰμί, γίγνομαι και ὑπάρχω
(έχει τη σημασία του ἔχω)
χαριστική ή αντιχαριστική: δείχνει ωφέλεια ή βλάβη
ηθική: προσωπική αντωνυμία, δείχνει χαρά ή λύπη
συμπαθείας: δείχνει συμμετοχή σε ότι εκφράζει το ρήμα
του κρίνοντος προσώπου
της αναφοράς
του ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου,
δίπλα σε
Παρακείμενο, Υπερσυντέλικο ή συντελεσμένο Μέλλοντα
ή σε ρηματικά επίθετα σε -τος ή -τέος
βρίσκεται δίπλα σε
προσωπικά ρήματα
χωρίς να είναι
αντικείμενό τους και
φανερώνει το πρόσωπο
για το οποίο υπάρχει ή
γίνεται κάτι

36. Πίνακες και Θεωρία Συντακτικού ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
είναι:
κτητική
μέχρι οὖν τοῦ Στρυμόνος ἦν πάροδος τοῖς Λακεδαιμονίοις
σοί δέ ὑπάρχει τά ἐμά χρήματα, ὡς ἐγώ οἶμαι, ἱκανά
Ἱππίᾳ μόνῳ τῶν ἀδελφῶν παῖδες ἐγένοντο
Την διατριβήν αὑτῷ πολλήν ἔσεσθαι
χαριστική ή αντιχαριστική
πᾶς ἀνήρ ἑαυτῷ πονεῖ/ἄλλο δέ στράτευμα συνελέγετο αὐτῷ
πάντες πάντα κακά νοοῦσι τῷ τυράννῳ
ηθική
καί μοι μή θορυβήσῃ μηδείς πρίν ἀκοῦσαι
ἀσμένοις τοῖς ἀνθρώποις τό φῶς ἐγίγνετο
συμπαθείας
διέφθαρτο τῷ Κροίσῳ ἡ ἐλπίς
διεφθάρησαν αἱ νῆες τοῖς Λακεδαιμονίοις
του κρίνοντος προσώπου
Θεός δέ ἀνθρώποις σώφροσιν νόμος ἐστί, ἄφροσιν δέ ἡδονή
ἀποδέδεικταί σοι, ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς, ὥς γέ μοι φαίνεται
της αναφοράς
Ἐπίδαμνός ἐστι πόλις ἐν δεξιᾷ ἐσπλέοντι τόν Ἰόνιον κόλπον
του ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου,
ὁ ποταμός ἐστιν ἡμῖν διαβατέος
ταῦτα Θεμιστογένει τῷ Συρακοσίῳ γέγραπται
αἱ Ἀθηναίων νῆες τοῖς Κερκυραίοις οὐχ ἑωρῶντο
ΟΙ ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ
Οι εγκλίσεις
δείχνουν την ψυχική κατάσταση του υποκειμένου
και είναι:
ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ ΚΥΡΙΕΣ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ εκφράζει
36
Η ΔΟΤΙΚΗ
ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ