BATXI

1. ARO MODERNOA
ERRENAZIMENTUA
MANIERISMOA
BARROKOA
ROKOKOA
NEOKLASIKOA

2. Europa garaikidea
Neoklasikoa
Rococoa
Barrokoa
Aro modernoa
Manierismoa
Errenazimentuaren hasiera iparraldean
Errenazimentu italiarraren hasiera
Erdi Aroa V-XV
(gailurra XI-XIII)
Aintzinate klasikoa

3. ERRENAZIMENTUA

4. • Garapen aldia
(Erdi Aroarekin etena)
• Iraultza orokorra (pentsamenduan,
gizartean…)
(Mugimendu kultural + politiko + artistikoa;
zientzian + arrazoian + esperientzian fedea;
balore berriak: indibidualismoa, lana, merkatua, garapena…)
• Zentrua Italian
(Eredua Florentzian)

5. • Aldiak
– Trecento (XIV): Proto-errenazimentua
• Pisa, Florentzia, Siena
• Giotto…
– Quattrocento (XV): garapena
• Florentzia
• Masaccio, Botticelli, Bellini, Carpaccio…
– Cinquecento (XVI): gailena
• Erroma
• Leonardo da Vinci, Miguel Angel, Rafael…
– Manierismoa (XVI mendeko 3. hamarkadatik)
• Vasari…

6. • AURREKARIAK
–Aintzinatea…
–Erdi Aroa…

7. AINTZINATEA
• Techne: abilezia + praktika
– Mentala → Technai liberalak
(intelektualak + errespetagarriak; medikuntza, erretorika, musika,
geometria, aritmetika, logika, astronomia, gramatika, eskubidea)
– Eskuzkoa → Technai artesauak + eskuzkoak
(baxuak; esfortzu fisikoaren bidez lortuak, berdinak dira eskulturgilea
eta arotza)
*Artesautzan, medikuntzan, arrantzan… techne espezifikoa dute lanok
gauzatzen dituenak
• Téchne mimetiké (k.a. V m-tik)
– Irudiak gauzatzeko jakituria eta abilezia inplikatzen ditu (pintura,
eskultura, dantza, musika, poesia, antzerkia… en bidez)
• Artea:
– Zerbait pentsatu, egin, gauzatzeko metodo sistema erregularra

8. • Artegintza:
– Razionala + jakintza beharrezkoa da
– Pentsamentua + produkzioa fusionatzen ditu
– Inspirazio, intuizio, fantasiarekiko menpekotasunik ez (poesia, musika
ezberdin kontsideratuak, ez razionalak; mania divina)
• Artista → artesaua:
– Eskuz lan egiten zuen; mekanikoa
– Artelanak apreziatzen dira; artegilea ez
• Edertasuna (kanona)
– Kanpo itxura fisikoa + pentsatzeko era, izaera, ohiturak, sist. politikoa…
barne hartzen ditu; moralki zuzena sarritan.
– Kanpo-barne edertasuna batera doaz (bilaua itsusia…)
– Oinarriak:
• Kanona → proportzio matematikoetan oinarritutako edertasun
perfektua, gizaki ideala; perfektua = ederra + ona (ideia moralak,
funtzio didaktikoa)
• Mimesia → errealitatearen ilusioa = perfekzio formala = helburu
(errealitate ideala, imitazioa, ezaugarri eder adierazkorrenak bilduz)

9. ERDI AROA
• Aintzinatean bezala 7 arte liberalen sistema
– Trivium (gramatika, retorika, dialektika)
– Quadrivium (aritmetika, geometria, astronomia, musika)
• Ars (artea)– Artista – Artifex
– Ars (artea): trasmititu daitezken arau sistema
– Artista: arte liberalak ikasten zituena
– Artifex: arte mekanikoak gauzatzen/produzitzen zituena. Gremiotan
antolatzen ziren (gremioek jasotzen zituzten normalean enkarguak); hauek
sistema oso itxiak ziren (formazio + bizimodu kontrolatuak, zentsura)
• Erdi Aroko pentsakera zerutiar-lurtar banaketak baldintzatzen zuen
• Honek zenbaitetan pintura/eskultura baztertzea ekarri zuen
(idoloen sortzaile) alferrikako, tentatzaile, deabruzkoa kontsideratuz
(ikonoklastak)

10. • Funtzioa
– Didaktikoa
– Oroipenezkoa
– Dekorazioa
• Apreziatzen da:
– Simetria/Proportzioa
– Abilezia (artegila sortzailea baino egilea, teknika)
• Edertasuna:
– Itxura – edukia – funtzioa maila berean
– Batzuetan materiale bitxiak / disdiratsuak gustoko dira
– Irudiaren inpaktu emozionala ere baliabide preziatua bilakatzen da funtzio
didaktikoaren barne emozio zehatz batzuk pizteko (kupida, errukia…)
• Ahozko irakaskuntza + kopia zuzena tailerretan
– Denborarekin formazio beharra ↑
– Tratatuak (teknikak + materialak / kopiarako modeluak)

11. • AURKIKUNTZA – BERRIKUNTZA – ALDAKETA
ALDIA:
 Filosofian: HUMANISMOA
 Ekonomian: KAPITALISMOA
– noblezia feudalaren aurrean burgesia komertzialak indarra
– Inbertsioa (mezenasgoa)
 Politikan: ESTATU NAZIONALAK + ITSASOZ HANDIKO
INPERIOAK
– Koloniak - esklabuak
 Erlijioan: ERREFORMA PROTESTANTEA (Luteroren tesia)
 Alor militarrean: BOLBORA

12.  Alor zientifikoan: ZIENTZIA ENPIRIKOA
(Eskolastika ordezkatuz; elizaren autoritatean beharrean
esperientzian oinarritua)
– Nikolas Copernico (1473-1543) teoria heliozentrikoa
– Galileo (1564-1642) teleskopioa, ikerketa astronomikoak
– L. de Vinci (1452-1519) ikerketa anatomikoak, makinak…
– Kartografian garapena (Amerikaren aurkikuntza)
…
 AURKIKUNTZA GEOGRAFIKOAK
– Amerika…
 AURRERAPEN TEKNIKOAK
– teleskopioa, inprenta…
 MERKATARITZA + EKONOMIA ↑

13. XV. m ITALIA-FLANDES:
• Artista, pentsalariek pentsakera aldaketa bultzatu
zuten
– HUMANISMOA (gizakiak garrantzia ↑)
– INDIBIDUALTASUNAren indartzea
• Aintzinatera itzultzea; klasikora
– MIMESIA arte oinarria. Natura hobetu daiteke (arte idealista, ez
errealista)
– ARMONIA bilatzen (proportzio sistema sinpleak)
• Pentsamendu zientifikoa

14. HUMANISMOA:
• Giza irudiarekiko interesa berpizten da
• Aintzinateko tradizio klasikoko armonia
+ edertasun ereduak bilatzen dira
Miguel Angelen David
(1591-1504)

15. EREDUAK NATURALETIK:
• Itxura naturalaren bila
• Naturaletik kopiatzen dira ereduak
• Artistak naturako elementu baten eredua ateratzeko
gaitasunak lantzen ditu
• Giza irudiaren atalik ederrenak hautatu behar dira
eta edertasun hau hauteman, ulertu eta adierazteko
ahalegina egin behar da
• Edertasun hau ez dago elementu bakarrean bildua;
sintesi moduko bat egingo da ederra kontsideratzen
den hori elementu bakarrean bilduz

16. ARTEAK OINARRI ZIENTIFIKOAK :
• Teknika + teoria → PERSPEKTIBA
– Espazioaren kontzepzio berria (3D)
– Espresabide berria + boteretsua
– Perspektiba lineala (Filippo Bruneleschi (1377-1446))
– Perspektiba aereoa, sfumatoa (L. da Vinci (1452-1519))
*Gian Battista Alberti “Pinturari buruz“ ituna (1436)
Hiri idealaren bista Piero della Francesca ? (1475)

17. Perspektiba
lineala
Ihes-puntutik abiatzen
dira sakontasun lerroak

18. Perspektiba aereoa
Sfumatoa
Distantzian urrunagokoa dena
lainotuagoa, urdinagoa…

19. ARTEA – SORMENA – JEINUA:
• Artea lehen aldiz adimenaren espresio gorena kontsideratuko da
(sormena eta jeinuari loturik)
• Sormen gaitasuna gizaki orok izango du: naturak eskaintzen dion
horri sormenaren bidez eraldatuko du
• XVI m-tik zientifismoaz gain inspirazioa, irudimena, talentu
naturala artearekin-artegintzarekin loturik agertuko dira.
• Orain arte inbentzioa zena (hautemate-autaketa-edukien
antolaketa/taxuketa) sormena bilakatuko da
• Artista jeinu ideiarekin eta tenperamentu melankolikoarekin
harremanatuko da:
– Artista jaio egin behar da; formazioa bakarrik ez da nahikoa
– Artistak tenperamentu melankolikoa izango du (Saturno; mania divina)
• Gremioen sistemarekin talka – AKADEMIEN SORRERA

20. ARTEAK ELIZARENGANDIK AUTONOMIA:
• Familia nobleek + burgesia aberatsak enkarguak
– jauregiak, estatuak, pinturak… → handitasuna goraipatzeko
• Eduki/gaien aldaketa:
– Ez dute izaera erlijiosoa bakarrik izango
– Gai erlijiosoak beste modu batean interpretatzen dira
San Pedro elbarria
sendatzen eta
Tabitaren berpiztea
Masolino da Panicale
(1425)

21. Alegoria mitologikoa:
Udaberria Sandro Botticelli (1476-1482?)

22. • Venus jainkosa konposizioaren erdian. Humanistentzat edertasun
lurtarraren + ongiaren maitasunaren (kultura + zibilizazioaren) sinboloa:
Venus humanista
• Eskubian Cefiro (mendebaldeko haizea) putz eginez. Loreak sortzen
dituen (ahotik darizkio) eta Floran bilakatzen den Cloris ninfa eusten du;
Flora udaberriaren eta loreen jainkosa da, korolez bordatutako
soinekuarekin errepresentatua dagoena.
• Ezkerraldean Merkurio, greziarren Hermes, (bastoia eskuineko esku
goratuan + hegodun oinetakoak)
• 3 neskatxa dantzan, 3 Graziak dira (edertasuna, kastitatea, plazerra);
beti Venusa laguntzen dute, hauei eskaintzen zaie udaberria Grezian.
• Goian Eros (Kupido), maitasunaren jainko-haurra, 3 Grazietako bati
zuzendutako gezia botatzear
• Guztia laranja-landaredun basoan lekutzen da; lore, fruituak… ditu.
Loreak zehaztasunez landuak.

23. Venusen jaiotza Botticelli
(1478)
Errenazimentuan gai
mitologiko hutsa zuen
formato handiko lehen
margolana (iraultzailea
beraz).

24. • Venusaren bi bertsiotatik (haragikoia/lurkoia, kastoa/maitasun purua)
kastoan, maitasun puruan, inspiratzen da Boticelli lan honetarako.
• Konposizioaren erdian jainkosa; ezkerrean Céfiro, mendebaldeko haizea,
Clorisekin, loreen anderea. Venusa urertzera hurbiltzen dute putz eginez,
larrosen artean, besarkaturik, hegan doazen bitartean.
• Mitologia klasikoaren arabera, larrosa Venusen lore sakratua da, jainkosarekin
batera sortu izan zena; bere edertasuna eta lurrina maitasunaren sinboloa da,
arantzak honek sor ditzaken nahigabeena.
• Urertzean, 4 Horatatik(urtaroak haragitzen dituztenak) bat Venusen zain dago:
udaberriarena (oinetako anemona urdinarengatik), berpizkundearen urtaroa.
• Konposizioan erritmoa eta mugimendua (diagonal-bertikal-tentsioa
konbinatuz)
• Laranja zuhaiska urreztatua, Venusen presentziak bultzatuta. Uretan ere islada
doratuak, jainkosaren ilea bezala
• Kolore kontraste diskretua; urdinska-berde hotzak, larrosa eta zertzelada
doratuekin konbinatuak.
• Itsasoan ez dira olatuak imitatzen; v formako motiboak asmatzen ditu
• Soslai (profil) zehatzak, energia + tentsioa, esku-oin luze-zaindu-landuak

25. Errepresentazio
deskriptiboak eta alegoriak:
Gobernu onaren efektuak
Anbrogio Lorenzetti (1339)

26. • Komunikazio propagandistiko + moralista da, Sienako udaletxean kokatua.
• XIV m-ko aberastasunak burgesia, artesau, nekazariek… lortutako bizi maila
erosoa aditzera emateko, margolariei eskatzen zitzaien hau adieraztea
(bestelako baliabiderik ez zenez)
• Bide batez, ongi jokatzeko deia zabaltzen zen.
Eraikuntza lanetan
Neskatxak carola
Artesauak eta
dantzatzen
merkatariak

27. MEZENAZGOA:
• Pertsona boteretsuek babes espiritual eta
materiala eskeintzen diete artistei (Médici-
tarrak…)
– Artelanak finantziatu, janaria + bizitokia…
Lorenzo de
Medici
Julio II Rafael Vasari (1533)
(1511-1512)
MARTXANTEAK/KOLEKZIONISTAK:
• Artelanak erosten dituztenak

28. AKADEMIAK:
• Artistaren kontzeptu berriaren eztabaida-gune, babesleku;
gremioetatik aldentzen da.
• Disziplina zientifikoak eskeintzen ditu tailerrez gain
– Ofizioa gremioetan ikasten jarraitzen da
• XVII m → Akademia estatalak = estatuaren tresna
– Irakaskuntzaren monopolioa
– Ikaskuntza prozesuaren kontrola
– Postu ofizialak, pentsioak, sariak berak ematen ditu (esposizioak
egiteko, lehiaketetarako…)
– Mailakatua; eredu finkoak (eduki normatiboak + instrumentalak)
• XVII m amaieran ez da artegileek klaserik ematerik ezta
modelutik marraztea ere onartzen akademia
testuingurutik kanpo

29. TRECENTOA XIV
(proto-errenazimentua)

30. • Pinturan gotikotik errenazimenturako bidea… proto-
errenazimentua
• Arkitekturan gotikoaren konplexutasunaren aurrean forma
sinpleetara itzultzea; arkitektura erreferentzia klasikoekin
berritua
• Europako lurraldetan erromanikoa amaitzear/gotikoa
hasten zegoenean, Italian eskultura Aintzinate klasikorako
bidea egiten. Errenazimentuan pinturan edo arkitekturan
baino lehen sortu zen eskultura tendentzia berria.

31. Pintura
• GIOTTO (Florentzian)
• SIMONE MARTINI (Siena)

32. • Garapen espaziala
• Perspektiba matematikoa
• Gizatasuna ↑
Caná-ko ezteiak
Giotto di Bondone
(1302-05)

33. • Lurtzorua + airea
hondo doratua
hautsiz
• Ama Birginaren
eserlekua +
liburua…. espazioa
moldatuz
Deikundea
Simone Martini (1333)

34. • Gortina, idaztokio, balkoia…
sakontasuna adierazteko
baliabideak
• Espazioa “erreala”
Deikundea
Giotto (1302-1305)

35. Quatrocentoa XV
(garapena)

36. Pintura
• XV m
• Zentru kulturala Florentzian
• Artea esperimentazioan oinarritua
• Espazioan + denboran oinarritutako analisia + ikerkuntza
– Naturaren errepresentazio zehatzaren bilaketa perspektibaren bidez
– Espazio infinitua
• Oleoa (haseran taula gainean, gero mihisean)
– Oleo + tenplearen konbinaketa ere

37. • MASSACCIO (Florentzia)
• FRA ANGELICO (Florentzia)
• SANDRO BOTICELLI (Florentzia)
• ANDREA MANTEGNA (Padua)
• GIOVANI BELLINI (Venezia)
• VITTORE CARPACCIO (Venezia)

38. Masaccio
(1401 - 1428)
• Giottoren jarraitzailea
• Brunelleschiren perspektiba lantzeko moduan interesa
• Bolumenaren sarrera ezaugarri nabarmen bezala
• Erromara bidaia → aintzinate klasikoko ondareen
ikerkuntza zehatza
Adan eta Evaren kanporaketa
paradisutik
Masaccio (1425)
Florentzia

39. • Errealismo emozionala; errealismoa gestuetan (Adanek lotsaz
eskuak begiak estaliz, Eva besoekin estaliz eta doluz oihukatuz)
• Patetismoa (Evaren dolu ohihua, Adanen sabel uzkurtua),
dramatismoa (paisaiaren lehortasun/gogortasuna)
• Itzalen proiekzioa lur finkoan
• Gorputz biluziak aintznateko eskulturetan + Donatellon
inspiratuak (bolumena argiztatzearen bidez)

40. Fra Angelico
(1390-1450)
Deikundea (Anunciación)
Fra Angelico (1437-1446)
San Marcos-eko museo nazionala,
Florentzia
• Gotikoko eragina
– Jaungoikoaren edetasunaren islada,
Jaungoikoaren perfekzioa agerzeko
saiakera
– Pintura didaktikoa
Deikundea (Anunciación) • Perspektiba marrazkiaren marko gisa
Fra Angelico (1430-1435) Prado museoa

41. Botticelli • Haserako razionalismo eta naturalismoari uko
(1445-1510) (xehetasun analitikoei…)
• Istorioa + naturaren gainetik edertasun
idealaren bila (sentimena, fntasun zurbla,
dieinu urduri + sentikorra, argitzal garratza..)
• Paganozalea (Errenazimentuko
humanismoarekin bat) + erlijioso
melankoliatsu + dramatikoa
Judithen itzulera Betuliara
Boticcelli (1469-1470)
• Judith, tiranoa erailtzeko balentria azaltzen
duen andere alarguna.
• Errenazimentuan gogoko zen istorio
biblikoa, emakumearen irudia goratzen
duena.

42. • Gaiak:
– Erlijiosoak
– Espresionismoarekiko interesa
(pesimismoa, obra odoltsuak…) +
narrazioa ere sartzen du
– Mitologia + santuen bizitza
Madonna del Magnificant
Botticelli (1481)

43. • Arte klasikoan oinarrituta (bilaketa zientifikoa) eszenografia
efektuak, bolumena, bizitzaren drama, heriotza lantzen ditu
Mantegna • Marra, eskortzoa, kolorea, argian interesa
• Veneziako koloreek eragina
(1431-1506) • Gonzaga familiaren gortean egin zuen lan
Kristo hila
Andrea Mantegna
(1450-1500)

44. San Sebastian
Andrea Mantegna
(1480)
Ezkonberrien ganbara
Andrea Mantegna
(1474)

45. Errege magoen gurtza
Andrea Mantegna
(1500)
Gontzaga familia bere familia
eta gortearekin
Andrea Mantegna
(1500)

46. • Mantegnaren arkitekturaren + bolumenaren
eragina (perspektiba, figura eskultorikoak…)
Giovani Bellini • Kolore biziak + argiztatze veneziarra
• Marraren garrantziatik kolorearen gailentzera
(1424-1516) espazioa + bolumena lantzerakoan
• Gardentasuna lortzeko saiakera oleoaren bidez
Ortuko otoitza
Giovani Bellini
(1455)

47. Elkarrizketa sakratua
Giovani Bellini
(1490)

48. Vittore
Carpaccio
(1460-1526)
• Venezia pinturan
eskenatokitzat
• Pintura ikusteko /
ikusten dena kontatzeko
– Narrazioan interesa
eta dena da erreala
(mirariak,
imaginatzen dena,
gertatzen dena…)

49. Arkitektura
• Italiak Aintzinatearekiko erreferentzia gorde zuen Erdi Aroan;
Gotikoak ez zuen Europan adinako indarra lortu Italian
• Gotikoarekin alderatuz, forma sinpleetara itzultzea
• Aintzinatean bilatu ziren elementuak, printzipioak, eskemak
(razionala):
– Ordena klasikoak; koloma, taulamendu, frontoi, arku, pilare, ate, leiho…
– Zorroztasun intelektuala: forma artistikoak razionalki estudiatu +
hobeagotu zitezkeen
• Giza arrazoian + Aintzinateko ereduen prestigioan oinarritutako
arkitektura
– Giza bizitzarako beharrezko espazioak antolatu + kontrolatzeko gai zena
– Forma sinple eta errepikatuetan, erraz identifikagarrietan oinarritua

50. • FILIPPO BRUNELLESCHI (Florentzia)
• LEON BATTISTA ALBERTI (Florentzia)

51. Filippo Brunelleschi
(1377-1446)
• Gotikoaren aurrean erreakzioa arkitektura
estilo berriarekin
• Donatellorekin Erromara bidaia erromatar
arkitekturaren ezagueran sakontzeko,
teknika/sistemak naturaletik ikastearren
• Artelan bikainenak erlijio kulturako eginak
Santa Mª de Fiore-ko kupula
Brunelleschi
(1420-1436)
Florentzia

52. Santa Mª de Fiore
(kupula barrutik)
Brunelleschi
(1420-1436)
Florentzia
Espiritu Santuraren basilika
(nabe nagusia)
Brunelleschi
(1420-1436)
Florentzia
• Espazioa egituratzeko modo berria
– Perspektiba efektua
– Zutabe klasikoak, kapitel korintioak….
• Kasetoiak sabaietan (erromatar eraikin
klasikoek bezala)
• Geometria garbia + pintura dekorazioak

53. Leon Battista Alberti
(1404-1472)
• Erroman burutu zituen arkitektura ikasketak
• Aintzinateo klasizismoko humanista
porrokatua
• Eraikinek klasizismorako tendentzia (batez
ere fatxadak)
• Zutabeak, arkuak, kapitelak, frontoiak
tinpanoarekin… aintzinateko tenpluak,
garaipen arkuak oroitarazten dituzte
San Andresen eliza
Alberti…
(1462-1760)
Mantua, Lonbardia, Italia

54. Eskultura
• Obra klasikoetan inspiratua + gotikoaren naturalismoa
– garapenarekin batera naturalismoa ↑
• Errealitatea errepresentatu nahia (idealismoaren gainetik)
• Gizakia interesaren zentru (anatomia + espresio ahalmena)
• Forma naturala jarreretan + serenitatea, lasaitasuna
• Argitzala – espazio/masa jokoa
• Erliebean schiacciato teknika (difuminatua)
• Perspektiba, espazioa, sakonera lortzeko joera
• Materialetan marmola nagusi (brontzea 2. mailan)
• Gaiak:
– Giza gorputzak + soin biluziak (garrantzia), haur/gaztetxoen eskulturak
(sarriago), zaldizko estatuak (ospetsuen erretratu-estatuak), bustoak…

55. • LORENZO GHIBERTI (Florentzia)
• DONATELLO (Florentzia)

56. Lorenzo Ghiberti Paradisuaren atea
(1404-1472) (detailea)
Lorenzo Ghiberti
(1452)
Florentziako Baptisteriaon
• Eskultura berriztatzailea:
– Ikuspuntu bakarreko perspektiba
– Paisaia + elementu mugikorrak
(ura, hodeiak…)
• Pintura moduko konposizioak
• Pertsonaia asko
• Schiacciato teknika, erliebe zapalaren
teknikaren bitartez konposizioa
planotan banatuz
• Perspektiba-efektuak + bolumena
nabarmenduz

57. Donatello
(1386-1466)
• Klasikoaren edertasuna + oreka
eta espresionismoa
• Gizakia konposizioen zentru
• Zietzian oinarritutako anatomia
egiatia
• Argilunez espresaturiko
dramatismoa
David
Donatello
(1440)
Florentzia

58. Cinqueccentoa XVI
(gailena)

59. Pintura
• XVI m
• Erroma zentru artistikoa (+ Florentziak indarrean jarraitzen du)
• Aita santuak mezenas onak bihurtzen dira
• Gatazkaz jositako garaia
• Erlijioan, zientzian, artean zalantzak → subjektibitateak garrantzia
• Manierismorako bidea egingo da
• Sinpletsuneranzko joera
– Marrazki zehaztasun + anekdota gutxiago
– Irudak haundiagoak
– Mugimendu gabeak, lasaiak
– Figura bat elementu nagusia + ezinezko jarreretan kokatriko figurak
• Idealismotik errealismorako bidea egingo da

60. • LEANDRO DA VINCI (Florentzia)
• RAFAELLO SANZIO (Urbino)
• MICHELANGELO BUONARROTI (Florentzia)
• GIORGIONE (Venezia)
• TIZIANO VECELLI (Venezia)

61. Leonardo da Vinci
(1452-1519)
• Disziplina asko landuko ditu
• Marrazkia Errenazimentuko ederrena
kontsideratua
• Mugimendua, giza gorputzaren estruktura,
anatomia, proportzioa… modu zientifikoan
landu zituen
• Naturarekiko interesa: argi-itzal jokuak,
bolumenak, ura… ikertzen ditu
• SFUMATO teknika erabiliz atmosfera islatzen
saiatuko da (bolumenak atmosferan
difuminatu + urdindu egiten dira)
Anderea katazuriarekin
Leonardo da Vinci
(1488-1490)

62. Azken afaria
Leonardo da Vinci
(1495-1497)
• Hormairudia
• Apostolu batek azken afarian Kristo salatu zueneko momentua
• Xehetasun gutxi (begirada figurengan kokatzeko) + figuren arteko iskanbila narrazio
ardatz
• Kristo erdi ardatz + bere burua perspektibaren ihespuntua
• Aurpegietan espresioa + eskuetan mugimendua…
• Aurpegi guztiak argiztatuak Judasena ezezik
• Mahaiaren tamainua tikiagotuz figurei indarra ematen die

63. Gioconda
Leonardo da Vinci
(1503-1506)
• Marrarik gabe + argi-ilunetan
oinarritutako giroa
• Aurpegiaren gorengo espresioa
• Ikusleari begira kokatutako erretratua
• Anbiguetatez + misterioz betetako irudia
• Kontrastean: figuren zehaztasuna –
paisaien zehaztasuna sakoneran gutxituz

64. Rafaello (1483-1520)
• Errenazimentuko pintorerik klasikoena
• Oreka, armonia, lasaitasuna, monumentaltasuna…
• Artea = teologiaren + historiaren egia modu argi eta erraz batean zabaltzeko bodu bat
• Leonardoren eragina forma argi-ilunaren bidez lantzean
• Miguel Angelen eragina giza mugimenduan
Atenaseko eskola
Rafael
(1517-1520)

65. Transfigurazioa
Rafael
(1517-1520)
• Ikasleek amaitu zuten
• Goian transfigurazioa + behean bibliako
miraria
– Goiko zatia lasaia, baketsua
– Beheko zatia zaratatsua, keinu
gogorrekin, lurtarra
– Bi zatien artean ez dago harremanik
(Manierismoko joera)
• Kolore metalikoak, artifizialak, distira
arraroak

66. Michelangelo Buonarroti
(1475-1564)
• Pintore, arkitekto, esultoarea; eskultoretzat zuen bere burua
• Jainkoak bidalia zenaren ustea zuen, gizakiei gauzak nola egin azaltzeko
• Gizaki perfektua errepresentatu nahi zuen (bekatuaren aurrekoa) eskulturan /pinturan
• Korronte, mugimenduetatik at, bakarkako saioa
• Pinturan ere maisu (Sixtina kaperako horma-irudiak obra garrantzitsuenetarikoa)
• Moisesen istorioa, Kristoren bizitzako
aipuak, genesia…
• Bozetorik gabe burutua
• Gizakia protagonista (pertsonai
gihartsu + sendoak jarrera arraroetan)
• Kolore puruak
Sixtina kapera
Miguel Angel
(1508-1512) Vatikanoa

67. Adanen sorrera
Sixtina kapera
Miguel Angel
(1510-1511)
Vatikanoa
Azken epaia
Sixtina kapera
Miguel Angel
(1510-1511)
Vatikanoa

68. Giorgione
(1477-1510)
• Marrazkirik gabe kolorea ematen du
• Paisaia errepresentatzea interesatzen
zaio gaia baino gehiago
• Momentu zehatz bat harrapatzen du,
mugimenduan sartua
– Lerro kurboak mugimendua
errepresentatzeko
• Argi efektuak + errealismo kutsua
koloreekin
Ekaitza
Giorgione
(1507-1508)

69. Judithen itzulera Betuliara
Boticcelli
(1469-1470)
• Sinpletsuneranzko joera
– Marrazki zehaztasun + anekdota gutxiago
– Irudiak haundiagoak
– Mugimendu gabeak, lasaiak
Judith
• Idealismotik errealismorako bidea Giorgione
(1505)

70. Tiziano Vecelli
(1477-1576)
• Argia + kolorea lantzen ditu
• Pintzelkada luze + solteak
Maitasun sakroa eta
maitasun profanoa
Tiziano Vecelli
(1515-1516)

71. • Erretratuetan antzekotasun fisikoa baino egoera soziala,
maila pertsonala, izaera… errepresentatzea nahiago
Ederra (Emakume
baten erretratua)
Tiziano
(1536)
• Gaiak: mitologia, iknografa profana,
alegoriak, erretratuak…
Santa Mª dei Frari-ko
Ama Birjinaren jasokundea
Tiziano
(1516-18)

72. Eskultura
• Monumentaltasunaren bila
• Xehetasunak + erliebe laun fina desagertzear
• Mukuilu biribileko eskultura (exentoa) tamaina handikoa ↑
• MICHELANGELO (Florentzia)

73. Michelangelo Buonarroti
(1475-1564)
• Gizaki perfektua
errepresentatu nahi zuen
(bekatuaren aurrekoa)
eskulturan /pinturan
• Korronte, mugimenduetatik
at, bakarkako saioa
Errukia
Miguel Angel
(1496)
Vatikanoko San Pedro basilikan

74. • Irudi amaigabearen balore espresiboa
/edertasuna
• Landua/landu gabea (balio plastiko
ezberdinak)
• Figura harri blokean gatibu
Esklabua
Miguel Angel
(1530-1533)

75. Arkitektura
Bramante
(1444-1515)
San Pietro in Montorio
Tenpletea
Bramante
(1503)

76. Manierismoa
(1520-1610)
“a la maniera de”

77. Pintura - Eskultura
• Rafaelen tailerran sortua
• Barrokoranzko bidea egingo du
• Artea natura baino perfektuagoa denaren ideia
– Aintzinate klasikoari + natura errepresentatzeari uko
• Eszenografiarenganako gustua
– Efektu dekoratiboen bila kolore metalikoak + artifizialak erabiliz
• Gizagorputza gai nagusi
– Batez ere emakumearena
– Sarritan sentsualitatez + erotismoz betea
• Serpentina forma elikoidalean bihurrituriko gorputzak
• Subjektibotasuna, inestabilitatea, oreka falta, tentsioa,
anabasa… gailentzen dira obretan

78. Pintura
• GIULIO ROMANO (Erroma)
• AGNOLO BRONZINO (Florentzia)
• ANTONIO DA CORREGIO (Parma)
• JACOPO TINTORETTO (Venezia)
• PAOLO VERONES (Venezia)

79. Giulio Romano • Kolore artifizialak
• Tentsioa
(1499-1546) • Koloma +giza gorputzez jositako espazioa
Palazzo Tè
fresko ilusionistak
Giulio Romano
(1525-1534)

80. • Artifizialtasuna jarreratan…
• Naturalismotik aldenduz
Agnolo Bronzino
Venusen
garaipenaren
alegoria
(1503-1572)
Bronzino
(1540-1550)
Lucrezia Panciatichi
• Erretratuak Bronzino
– jarrera intelektualean (1540)
– Ikuslearengandik urrun
– Jantzi/objektuen bitartez egoera soziala
markatuz

81. Antonio da
Corregio
(1489-1534)
Ama Birjinaren Jasokundea
Corregio
(1526-1530)
Parmako katedralaren kupula

82. Jacopo Tintoretto
(1518-1594)
• Tizianoren ikaslea
• Anatomia lantzen du, paisaian kokatua
• Koloreak + argiak garrantzia
• Oso perspektiba markatua, eskortzoak…
• Askotan protagonistak angelu batean
• Anekdotak, eszenografiarako joera
Miguel goiaingeruaren borroka Satan ekin
Tintoretto
(1590)

83. • Elegantzia eta luxua lantzen ditu
Paolo Veronese • Bolumen arinak
• Arkitektura erraldoiak perspektiban
(1528-1588) • Eskortzoa
…
Kanako eskontzak
Paolo Veronese
(1563)

84. Eskultura
• BENVENUTO CELLINI (Florentzia)
• GIOVANI BOLOGNA (Florentzia)

85. Benvenuto Cellini
(1500-1571) Giovanni Bologna
Perseo
Benvenuto
Cellini
(1529-1608)
(1554)
Merkurio
Giovanni
Bologna
(1574)
Sabinen bahiketa
Giovanni Bologna
(1574-1582))

86. Arkitektura
• Aintzinate klasikoko oreka eta armoniari uko
• Arauen kontrastea, transgresioa, naturaren artifizioa
• Egitura elementuak sarritan dekorazio-elementu
Giorgio Vasari
(1511-1574)
Galeria degli Uffizi
Vasari
(1560-1581)