osnovi za ekologija i ekoloska valenca

2. Во текот на својот живот, организмот е
изложен на дејството на неговата жива
и нежива средина.
Врз него дејствуваат топлината,
светлината, количеството кислород и
другите гасови, различните соли,
бројноста на неговите единки во тој
крај, бројноста на единките од други
видови со кои тој се храни.
Овие бројни дејства кои се од физичка или од
хемиска природа, или произлегуваат од
заемните активности меѓу организмите, се
означени како еколошки фактори.

3. Животниот простор ( биотоп ) и животната
заедница ( биоценоза ) формираат –
екосистем, во кој тие заемно се поврзани во
нераскинливо единство.
Тој ја означува историски создадената
интеграција на живата и неживата природа,
која се развила од нивните заемни односи.
Ова интеграција е резултат на долгата
еволуција на односите меѓу деловите од
екосистемот и се базира врз три типа
суштински односи: акција, реакција и
коакција.

4.  Акции се категорија на односи кои
произлегуваат од дејствата на биотопот
(комплекс на еколошки фактори) врз
животната заедница (биоценоза)
Реакции се коплекс на дејства кои
членовите на заедницата (биоценоза)
ги вршат врз биотопот.

5. Коакции се сложени заемни односи
меѓу членовите на животната заедница.
Коакција меѓу колибри и растение

6. Акциите и реакциите
предизвикуваат промени во двете
компоненти на екосистемот (и биотопот
и биоценозата). Тие се комбинираат во
причинско-последичен систем на
промени, кој ја претставува движечката
сила на развитокот на екосистемот.
За коакциите веќе кажавме. Основен
заклучок од анализата на заемните
односи меѓу членовите на биоценозата
е тоа дека тие односи ја воспоставуваат
интеграцијата меѓу сите видови во
биоценозата и ги поврзуваат во
организирана целина.

7. Секое влијание (информација) на
средината кое организмот го прима,
претставува еколошки фактор.
Под овој поим се подразбираат и
влијанијата кои се со слаб интензитет,
со кусо траење или го третираат
организмот во многу кус период од
неговит живот.

8. Според потеклото, еколошките фактори
се групираат во две основни групи:
1. Абиотички – кои имаат потекло од
неживата средина на организмот.
2. Биотички – кои ги вклучуваат сите
заемни дејства меѓу живите организми.

9. Еколошките фактори дејствуваат
позитивно или негативно врз
организмите, а како последица на тоа
се намалува или се зголемува бројноста
на единките на еден вид во заедницата.
Дејството на еколошките фактори може
да се остварува посредно или
непосредно.
Влијанието на еколошките фактори врз
организмот зависи и од квалитетот и
од квантитетот на факторот.

10. На пример, квалитетот на светлината
(брановата должина – бојата) влијае
врз брзината на фотосинтезата.
Интензитетот на светлината
(количеството енергија која е изразена
во кандели), исто така, ја условува
брзината на фотосинтезата.
Квалитетот и интензитетот
(квантитетот) на факторите на Земјата
се менуваат во времето и во просторот,
а со тоа се менува и нивното
дејствување врз организмите.

11. Освен тоа, ефектот од дејството на
еден фактор е различен за различни
видови организми (на пример,
најповолна температура за пчелата е
околу 30 степени C, а на оваа
тепмпература дождовниот црв брзо
умира).

12. Сите организми не можат да опстанат во сите
животни средини. Во текот на еволуцијата на
еден вид, кај него се воспоставиле граници на
толеранција на количеството и интензитетот
на екофакторите во средината.
Граници во кои вавира еден
екофактор во животната средина, а
во кои е можен опстанокот на видот,
ја формираат еколошката валенца на
видот.

13. Минималните и максималните
вредности (интензитети) на факторот
кои организмот може да ги поднесе
(преживее), се означуваат како
кардинални точки на екофакторот.
Под минимумот и над максимумот се
песимални вредности, во кои видот
не може да опстане.
Меѓу минималната и максималната
кардинална точка (обично не на
средината) се наоѓа интензитетот на
најповолното дејство на факторот -
оптимум (оптимална кардинална
точка).

14. Расојанието меѓу минимумот и максимумот е
еколошка валенца на видот. Организмите
кои поднесуваат поголемо варирање на еден
фактор се еуривалентни,
Тигарот е еуривалентен

15. А оние што имаат потесна еколошка
валенца се – стеновалентни.
Поларната мечка е стеновалентна

16. Треба да се истакне дека широчината на
еколошката валенца, во однос на различните
еколошки фактори, за различни видови е
различна.
Организмите имаат определена еколошка
валенца за секој одделен фактор на
средината.
Сите еколошки валенци кои се однесуваат на
еден вид го претставуваат еколошкиот
спектар на видот. Објективно не е можно
до крај да се открие севкупниот еколошки
спектар на видот (тој е променлив), но
познавањето на неговите поважни елементи
ја открива суштината на многу појави во
животот на еден вид.

17. Од еколошките фактори зависи кои
видови ќе населуваат еден крај,
колкава ќе биде бројноста на единките,
како тие ќе се развиваат и
размножуваат.
Еуривалентните видови по однос на
повеќе фактори, обично населуваат
поголема област, отколку
стеновалентните.

18. Еколошкиот фактор кој го ограничува
ширењето на единките на еден вид,
затоа што ги достигнува песималните
вредности, е ограничувачки фактор.
Доволно е само еден фактор да има
минимална вредност, а со тоа и да ја
загрози егзистенцијата на видот, што
прво се одразува во намалената густина
на единките во таа област.
Слично е и со максималните вредности
на еден фактор.