1. Dù ¸n ph¸t triÓn céng ®ång lång ghÐp
Do oxfam-quebec tµi trî
Kü thuËt nu«i c¸ n−íc ngät
(Tµi liÖu dïng cho H−íng dÉn viªn)
Ng−êi biªn so¹n: Ph¹m C«ng Phin
C¸n bé dù ¸n OXFAM-Quebec
Th¸ng 3 n¨m 2000

2. Môc lôc
PhÇn I: Mèi quan hÖ gi÷a c¸c sinh vËt thøc ¨n trong vùc n−íc..........................................3
PhÇn II: §Æc ®iÓm sinh vËt cña c¸c loµi c¸ nu«i ...................................................................4
C¸ chÐp ..................................................................................................................................4
C¸ R« phi:..............................................................................................................................4
C¸ tr¾m cá .............................................................................................................................5
C¸ MÌ Tr¾ng..........................................................................................................................5
C¸ MÌ Hoa.............................................................................................................................6
C¸ Tr¾m ®en ..........................................................................................................................6
C¸ Tr«i:..................................................................................................................................7
C¸ Tr«i Ên §é .......................................................................................................................7
C¸ Trª ....................................................................................................................................8
C¸ Migran..............................................................................................................................8
PhÇn III: Kü thuËt nu«i c¸ thÞt trong ao................................................................................9
I. C¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt khi nu«i c¸ ....................................................................................9
II. C¸c ®iÒu kiÖn cña mét cao nu«i c¸ tiªu chuÈn..................................................................9
III. ChuÈn bÞ ao nu«i c¸ .......................................................................................................10
IV. ChuÈn bÞ gièng c¸..........................................................................................................13
V. C¸ch cho c¸ ¨n................................................................................................................15
VI. Bèn c«ng thøc nu«i c¸: Tû lÖ nu«i ghÐp theo c«ng thøc ...............................................18
VII. Th¨m ao hµng ngµy......................................................................................................20
VIII. Thu ho¹ch c¸...............................................................................................................21
IX. Phßng vµ ch÷a bÖnh cho c¸ ...........................................................................................21

3. 3

4. PhÇn II: §Æc ®iÓm sinh vËt cña c¸c loµi c¸ nu«i
Néi dung Ph−¬ng ph¸p
Tªn c¸ TÇng sèng Thøc ¨n
C©u hái: Trong ao, c¸ chÐp sèng ë tÇng C©u hái: C¸ chÐp ¨n nh÷ng thøc
C¸ ChÐp n−íc nµo? ¨n g×?
- Sèng ë tÇng ®¸y Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y: Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y:
- Thøc ¨n: Sinh vËt ®¸y nh− èc, giun, c«n trïng,
mïn b· h÷u c¬, thùc vËt non, phô phÕ phÈm n«ng
nghiÖp, c¸ ¨n t¹p vµ thiªn vÒ ®éng vËt.
C©u hái: Trong ao, c¸ r« phi sèng ë tÇng C©u hái: C¸ r« phi ¨n nh÷ng thøc
C¸ R« phi: n−íc nµo? ¨n g×?
Cã 2 lo¹i c¸ r« phi: Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y: Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y:
1. C¸ R« phi th−êng (kÐm lín h¬n c¸ r« phi R»n)
2. C¸ r« phi R»n
C¸ r« phi v»n:
- Sèng ë tÇng ®¸y
- Thøc ¨n: Mïn b· h÷u c¬, t¶o l¾ng ë ®¸y ao, c«n
trïng sèng trong n−íc, thùc vËt mÒm: rau, bÌo,
sinh vËt phï du vµ phÕ phô phÈm n«ng nghiÖp.
4

5. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
Tªn c¸ TÇng sèng Thøc ¨n
C©u hái: Trong ao, c¸ tr¾m cá sèng ë tÇng C©u hái: C¸ tr¾m cá ¨n nh÷ng
C¸ Tr¾m Cá n−íc nµo? thøc ¨n g×?
- Sèng ë tÇng mÆt, tÇng gi÷a vµ ven bê cã thùc vËt Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y: Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y:
thñy sinh.
- Thøc ¨n: Thùc vËt thñy sinh, rong rªu, cá mÒm,
bÌo, rau xanh, bét, c¸m, thøc ¨n ®éng vËt. (ë
nh÷ng ao cã nhiÒu cá n−íc, ng−êi ta th¶ tr¾m cá
®Ó vÖ sinh ao)
C©u hái: Trong ao, c¸ mÌ tr¾ng sèng ë C©u hái: C¸ mÌ tr¾ng ¨n nh÷ng thøc ¨n
C¸ MÌ Tr¾ng tÇng n−íc nµo? g×?
- Sèng ë tÇng n−íc gi÷a vµ trªn, b¬i léi nhanh Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y: Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y:
nhÑn, sèng thµnh tõng ®µn.
- Thøc ¨n: thùc vËt phï du lµ chÝnh. Ngoµi ra ¨n
c¸m, b· ®Ëu, b· r−îu v.v
5

6. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
Tªn c¸ TÇng sèng Thøc ¨n
C©u hái: Trong ao, c¸ mÌ hoa sèng ë tÇng C©u hái: C¸ mÌ hoa ¨n nh÷ng
C¸ MÌ Hoa n−íc nµo? thøc ¨n g×?
- Sèng thµnh tõng ®µn ë tÇng n−íc gi÷a Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y: Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y:
- Thøc ¨n: Kh¸c víi mÌ tr¾ng, mÌ hoa ¨n ®éng vËt
phï du lµ chñ yÕu, nªn thÝch hîp nu«i ghÐp víi
c¸c loµi c¸ kh¸c. cßn ¨n c¸c thøc ¨n phô kh¸c
nh− c¸m, bét mú, b· ®Ëu v.v...
C©u hái: Trong ao, c¸ tr¾m ®en sèng ë C©u hái: C¸ tr¾m ®en ¨n nh÷ng thøc ¨n
C¸ Tr¾m ®en tÇng n−íc nµo? g×?
- Sèng ë tÇng ®¸y Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y: Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y:
- Thøc ¨n: èc, hÕn, cua, chÊt bét nh− b· ®Ëu, kh«
dÇu trén víi bét c¸ kh¸c trong ao.
6

7. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
Tªn c¸ TÇng sèng Thøc ¨n
C©u hái: Trong ao, c¸ tr«i sèng ë tÇng C©u hái: C¸ tr«i ¨n nh÷ng
C¸ Tr«i: n−íc nµo? thøc ¨n g×?
- Sèng ë tÇng ®¸y, tÇng gi÷a Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y: Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y:
- Thøc ¨n: mïn b· h÷u c¬ lµ chÝnh. Ngoµi ra ¨n
ph©n h÷u c¬, c¸m, b· ®Ëu vµ thøc ¨n chÊt bét d−
thõa ch×m xuèng ®¸y ao.
C¸ Tr«i Ên §é
- Sèng ë tÇng ®¸y
- Thøc ¨n: t¹p ¨n nh− c¸ tr«i ViÖt Nam.
7

8. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
Tªn c¸ TÇng sèng Thøc ¨n
C©u hái: Trong ao, c¸ trª sèng ë tÇng C©u hái: C¸ trª ¨n nh÷ng thøc ¨n g×?
C¸ Trª n−íc nµo? Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y: ®Ó
(Gåm c¸c loµi c¸ trª tr¾ng, trª vµng miÒn Nam, c¸ trª Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y: gîi ý
vµng miÒn B¾c, c¸ trª Phi)
- Sèng ë tÇng ®¸y
- Thøc ¨n: Cua, t«m, èc, hÕn, ®éng vËt thèi r÷a.
Phô phÈm n«ng nghiÖp vµ c¸c s¶n phÈm d− thõa
trong sinh ho¹t gia ®×nh.
C©u hái: Trong ao, c¸ Migran sèng ë tÇng C©u hái: C¸ Migran ¨n nh÷ng
C¸ Migran n−íc nµo? thøc ¨n g×?
- Sèng ë tÇng ®¸y Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y: Sau ®ã dïng tranh minh ho¹ d−íi ®©y:
- Thøc ¨n: chÊt h÷u c¬ vôn n¸t, c¸t bïn, rong t¶o,
thùc vËt v.v..
8

9. PhÇn III: Kü thuËt nu«i c¸ thÞt trong ao
Néi dung Ph−¬ng ph¸p
Dïng tranh vÏ vµ ®Æt c¸c c©u hái: B¸c hiÓu bøc tranh nµy thÕ nµo?
I. C¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt khi nu«i c¸
1) Ao:
2) C¸ gièng:
3) Con ng−êi: CÇn cï lao ®éng, cã kü thuËt:
4) Thøc ¨n cho c¸:
II. C¸c ®iÒu kiÖn cña mét cao nu«i c¸ tiªu chuÈn
1) Ao nu«i nguån n−íc dÔ dµng trong viÖc cÊp vµ tho¸t n−íc
2) §Êt thÞt hoÆc thÞt pha c¸t ®Ó dÔ gi¶i ®éc n−íc
3) Ao ph¶i quang ®·ng ®Ó tiÖn ®i l¹i ch¨m sãc.
4) Ao h×nh ch÷ nhËt réng 300 ®Õn 500 m2, n−íc s©u 1 - 1.5 m.
5) Cã cèng cÊp vµ tho¸t n−íc d−íi ®Æt so le nhau, ®¸y ao nghiªng vÒ
cèng tho¸t n−íc.
9

10. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
III. ChuÈn bÞ ao nu«i c¸
1) Tu bæ vµ tÈy dän ao nu«i c¸
Tu bæ vµ tÈy dän tr−íc khi th¶ c¸ lµ ®iÒu kiÖn b¾t buéc ph¶i lµm
a) §èi víi ao míi ®µo ch−a nu«i
- DÉn n−íc vµo ao vµi ba lÇn ®Ó röa ao
- Bãn 10 - 20 kg v«i cho 100m2 ®Ó diÖt trïng, khö chua
- Bãn lãt 50 kg ph©n chuång cho 100 m2 ao.
b) §èi víi ao ®· nu«i
- Th¸o c¹n n−íc cò ®Ó thu ho¹ch c¸.
* VÐt bïn:
§Ó lµm s¹ch ®¸y ao, gi¶i phãng khÝ ®éc
T¨ng dung tÝch ao (th× nu«i ®−îc nhiÒu c¸ h¬n) ®Ó l¹i ®¸y mét líp
kho¶ng 10 - 15 cm lµ ®ñ. NÕu ao Ýt bïn th× chØ cÇn t¸t c¹n n−íc.
10

11. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
Tr−êng hîp ®¸y ao lµ ®Êt c¸t:
- LÊy ®Êt thÞt phñ lªn mÆt ®¸y ao líp dµy 20 cm. Bãn ph©n h÷u c¬ ®Òu
kh¾p mÆt ao råi cho n−íc x¨m x¾p vµo ng©m. Bê ao còng cÇn ®¾p thªm
®Êt thÞt ®Ó khái bÞ s¹t lë.
- San b»ng ®¸y ao
Ph¬i n¾ng 7 - 10 ngµy cho ®Õn khi ®¸y ao nøt r¹n ch©n chim.
(§èi víi ®Êt chua phÌn: chØ võa se kh« lµ ®−îc ®Ó chèng ''x× phÌn")
- Bãn v«i bét cho ®¸y ao. (10 - 15 kg cho 100 m2) nh»m môc ®Ých: Dïng tranh hái: C¸c b¸c hiÓu bøc tranh nµy thÕ nµo?
- Khö chua
- Phßng trõ ®Þch h¹i c¸ nh−: r¾n, Õch, cãc, c¸ d÷, c¸ t¹p....
- Trõ vi khuÈn vµ ký sinh trïng g©y bÖnh cho c¸
- Lµm cho líp bïn ®¸y xèp, tho¸ng khÝ, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh
chuyÓn hãa chÊt h÷u c¬ thµnh muèi dinh d−ìng.
11

12. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
- Bãn lãt ®¸y ao:
B»ng ph©n chuång ®Ó t¨ng nguån thñy sinh ®¸y ao (50 kg cho 100
m2 ®¸y ao.)
- Th¸o n−íc vµo ao (Sau khi tÈy ao xong):
- N−íc lÊy vµo läc qua ®Ëp ch¾n ®Ó ng¨n r¸c vµ vµ c¸c lo¹i c¸
t¹p, c¸ d÷ vµo, møc n−íc läc vµo chØ cÇn 0,5 - 0,7 m s©u
- Ng©m n−íc ao tõ 5 - 7 ngµy ®Ó n−íc ao ng¶ mµu xanh lôc
(nghÜa lµ c¸c loµi thøc ¨n tù nhiªn ®· ph¸t triÓn phong phó) råi
míi ®−îc th¶ c¸.
- Ph¸t quang nh÷ng bôi rËm chung quanh ao:
- §Ó ao kh«ng bÞ cím n¾ng
- §Ó ®i l¹i dÔ dµng h¬n trong viÖc ch¨m sãc qu¶n lý ao
§çi víi ao ®µo míi: Kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tu bæ hµng n¨m.
12

13. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
- Söa ch÷a bê ao, lÊp kÝn c¸c hang hèc nÕu cã
- Söa ch÷a cèng cÊp vµ tho¸t n−íc
IV. ChuÈn bÞ gièng c¸
1/ ChÊt l−îng con gièng: CÇn cã gièng c¸ tèt b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn
sau:
- C¸ gièng ph¶i ®Òu con, quy cì tiªu chuÈn dµi 8 - 12 cm.
- B¬i léi ho¹t b¸t, kh«ng dÞ h×nh.
- V©y vÈy phñ kÝn, kh«ng mÊt nhít, kh«ng x©y x¸t kh«ng bÖnh
tËt.
- Cã mµu s¾c t−¬i t¾n tù nhiªn. (Ph¶i chó ý kh«ng bÞ lõa do c¸c
hiÖn t−îng tiªu cùc ë kh©u giao nhËn.)
2/ VËn chuyÓn c¸ vÒ ao nu«i:
NÕu kho¶ng c¸ch gÇn cho vµo thïng x« , chËu, hoÆc sät lãt ni l«ng
VËn chuyÓn tõ xa ph¶i dïng tói nil«ng vµ b¬m « xy.
13

14. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
Ðp c¸ tr−íc khi vËn chuyÓn:
Môc ®Ých:
§Ó cho c¸ ®−îc luyÖn quen víi ®iÒu kiÖn chËt chéi, chÞu ®−îc ng−ìng «
xy thÊp (th−êng c¸ gièng ®−îc luyÖn tr−íc khi chuyÓn ®i xa).
Dï vËn chuyÓn b»ng c¸ch nµo, c¸ còng ph¶i ®−îc Ðp kü tr−íc khi vËn
chuyÓn.
C¸ch Ðp c¸:
Nhèt c¸ gièng vµo mét c¸i lång b»ng l−íi ni l«ng (gäi lµ giai) víi mËt
®é 1,200 con/m3 n−íc, ®Æt trong n−íc s¹ch cã dßng n−íc s¹ch ch¶y nhÑ
liªn tôc.
LuyÖn c¸:
- Môc ®Ých luyÖn c¸: §Ó cho c¸ quen víi m«i tr−êng chËt chéi tr−íc khi
vËn chuyÓn ®i xa.
- C¸ch luyÖn: S¸ng sím hoÆc chiÒu dïng l−íi kÐo dån l¹i trong vßng tõ
15 ®Õn 20. Råi bu«ng ra, mçi ngµy 2 lÇn, lµm liÒn trong 3 ®Õn 4 ngµy
3/ Th¶ c¸ gièng:
Tr−íc khi th¶ c¸ gièng cÇn t¾m n−íc tiÖt trïng phßng bÖnh cho c¸
Thao t¸c th¶ c¸ cÇn nhÑ nhµng ®Ó c¸ quen dÇn víi n−íc ao
Kh«ng ®øng trªn bê vøt c¸ xuèng ao ®Ó c¸ khái bÞ cho¸ng.
14

15. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
V. C¸ch cho c¸ ¨n
1) Cho ¨n theo 4 tiªu chuÈn quy ®Þnh:
§Þnh l−îng:
Môc ®Ých kh«ng ®Ó thiÕu thøc ¨n lµm c¸ chËm lín vµ còng kh«ng ®Ó
thõa thøc ¨n g©y l·ng phÝ, « nhiÔm m«i tr−êng n−íc ao.
§Þnh chÊt:
Phèi hîp c¸c thµnh phÇn thøc ¨n §¹m - L©n - Ka li (NPK), thøc ¨n th«
vµ thøc ¨n tinh bét.
§Þnh thêi gian:
§Ó c¸ dÔ t×m måi, t×m nhanh h¬n. ¨n ®−îc hÕt thøc ¨n h¬n
Cho c¸ thøc ¨n xanh vµo buæi chiÒu.
Cho c¸ ¨n thøc ¨n tinh vµo buæi s¸ng
§Þnh ®Þa ®iÓm:
§Ó c¸ dÔ t×m måi, t×m nhanh h¬n. ¨n ®−îc hÕt thøc ¨n h¬n
15

16. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
2) Cho ¨n b»ng khung tre næi: ®Ó thøc ¨n xanh:
(Cø 100 m2 ao th× lµm 1m2 khung tre).
- Th¶ cá rau, bÌo vµo khung tre næi cè ®Þnh ®Ó c¸ ¨n tËp trung, dÔ
lµm vÖ sinh vµ vít b· cò thõa.
- Khung tre cho c¸ ¨n cÇn ®Æt c¸ch bê ao 1 - 2 m.
- Tr−íc khi cho ¨n thøc ¨n míi ph¶i vít thøc ¨n cò thõa lªn bê råi
cho thøc ¨n míi vµo khung.
3) Cho ¨n b»ng giµn m¸ng: (®èi víi thøc ¨n tinh)
Giµn chØ c¸ch ®¸y ao kho¶ng 50 cm c¸ch bê 1 mÐt.
Cø 100 m2 ao cÇn 1 m2 giµn.
16

17. Khi cho c¸ ¨n, thøc ¨n tinh ph¶i nhµo n−íc cho dÎo, viªn thµnh viªn
cho vµo giµn ch×m vµo trong giµn ®Ó tiÖn theo dâi xem møc thøc ¨n cho
c¸ ngµy h«m tr−íc thõa hay thiÕu vµ lµm vÖ sinh giµn cho tiÖn.
M¸ng th−êng xuyªn ®−îc vÖ sinh s¹ch sÏ vµ ®Ó cè ®Þnh.
17

18. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
VI. Bèn c«ng thøc nu«i c¸: Tû lÖ nu«i ghÐp theo c«ng thøc
a) Nu«i tr«i vµ Migran lµ chÝnh: mËt ®é th¶ 1 con/1m2 Gåm:
R« phi 60%
Migran 20%
MÌ tr¾ng 10%
Tr¾m cá 5%
ChÐp 4%
MÌ hoa 1% (1 sµo 360 con)
b) Nu«i tr¾m cá lµ chÝnh: 0,7 - 0,8 con/m2. Gåm:
Tr¾m cá 50%
MÌ tr¾ng 20%
Tr«i 18%
R« phi 6%
ChÐp 4%
MÌ hoa 2%
18

19. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
c) Nu«i r« phi lµ chÝnh: MËt ®é th¶ 0,4 con/1m2. Gåm:
R« phi 45%
MÌ tr¾ng 20%
Tr«i 20%
ChÐp 6%
MÌ hoa 5%
Tr¾m cá 4%
d) Nu«i c¸ mÌ tr¾ng lµ chÝnh: MËt ®é th¶ 1,4 - 1,5 con/m2. Gåm:
MÌ tr¾ng 60%
Tr«i 25%
ChÐp 7%
MÌ hoa 5%
Tr¾m cá 3%
Mét ao kh«ng thuËn tiÖn cho viÖc nu«i mÌ, tr«i, tr¾m, chÐp: Nªn c¶i
t¹o l¹i nu«i c¸ phi lai hoÆc nu«i Õch, l−¬n.
19

20. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
VII. Th¨m ao hµng ngµy
Môc ®Ých cña th¨m hµng ngµy:
- §Ó kiÓm tra bê ao, ®¨ng cèng ®Ó kÞp thêi tu bæ khi háng, nhÊt lµ
vµo mïa m−a lò, møc n−íc ao
§Æc biÖt vµo nh÷ng th¸ng chuyÓn mïa vµ chuyÓn trêi:
- Theo dâi mµu n−íc ao, ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh l−îng thøc ¨n.
- CÇn th−êng xuyªn quan s¸t t×nh tr¹ng c¸: C¸ gÇy yÕu lµ c¸ ®ãi.
CÇn t¨ng l−îng thøc ¨n vµ ph©n bãn trong ngµy.
- C¸ b¬i yÕu, t¶n m¹n, dùa s¸t vµo bê lµ c¸ yÕu, bÞ bÖnh. CÇn
kiÓm tra kü t×m nguyªn nh©n g©y bÖnh. NÕu c¸ m¾c bÖnh cÇn
thay n−íc ao vµ ch÷a bÖnh cho c¸ b»ng thuèc.
- C¸ næi ®Çu l©u, lê ®ê, t¶n m¹n lµ c¸ thiÕu « xy trÇm träng.
CÇn cÊp n−íc cho ao ®Õn khi c¸ trë l¹i ho¹t ®éng b×nh th−êng
hoÆc chuyÓn nhanh c¸ sang ao cã n−íc míi s¹ch.
Thêi gian th¨m ao: nªn th¨m vµo buæi s¸ng
20

21. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
VIII. Thu ho¹ch c¸
Nªn 6 th¸ng ®¸nh tØa th¶ bï vµ thu ho¹ch vµo nh÷ng ngµy cuèi n¨m.
Môc ®Ých ®¸nh tØa th¶ bï lµ thu ho¹ch nh÷ng con ®· ®ñ lín.
IX. Phßng vµ ch÷a bÖnh cho c¸
T×m hiÓu nguyªn nh©n c¸ cã bÖnh. C¸c b¸c cho biÕt c¸ bÞ bÖnh th−êng do nh÷ng nguyªn nh©n g×?
- Do m«i tr−êng: NhiÖt ®é , ®é pH, hµm l−îng « xy kh«ng thÝch
hîp.
- ChÕ ®é ch¨m sãc kh«ng ®¶m b¶o: MËt ®é, chÕ ®é ¨n, ®¸nh b¾t
kh«ng phï hîp.
- Do c¸c sinh vËt trong n−íc g©y bÖnh hoÆc do bÞ thiÕu vitamin
vµ l©y lan bÖnh tõ c¸ kh¸c sang...
1/ Phßng bÖnh cho c¸: Muèn phßng bÖnh cho c¸ ta nªn lµm nh− thÕ nµo?
§èi víi c¸ viÖc ch÷a bÖnh rÊt khã kh¨n nªn cÇn phßng bÖnh lµ chÝnh.
21

22. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
Ao nu«i c¸:
§óng tiªu chuÈn kü thuËt.
Tr−íc khi nu«i c¸, cÇn tÈy dän ao b»ng v«i bét, n−íc ao cÇn b¶o ®¶m
tÝnh chÊt lý, hãa, sinh vËt häc. Nguån n−íc ao ph¶i s¹ch, kh«ng «
nhiÔm vµ kh«ng cã mÇm bÖnh. Ao b¶o ®¶m ®é s©u, cã hÖ thèng cÊp
tho¸t n−íc tiÖn lîi.
T¾m cho c¸ tr−íc khi th¶ c¸ gièng vµo ao nu«i.
T¾m bµng dung dÞch muèi ¨n (NaCl) hoÆc b»ng thuèc tÝm ®Ó phßng
bÖnh cho c¸.
Nång ®é muèi cÇn dïng tõ 2% - 3% ( 2 - 3 kg muèi hßa tan víi 100 lÝt
n−íc.
T¾m trong vßng 5 - 10 phót. NÕu dïng thuèc tÝm nång ®é lµ 1/50.000
®Õn 1/100.000 (tøc lµ l gram thuèc tÝm pha víi 50 ®Õn 100 lÝt n−íc).
* C¸ch t¾m: ng©m c¶ v¹t c¸ cho vµo dông cô ®· pha s½n dung dÞch
trong thêi gian quy ®Þnh.
Lo¹i bá c¸ yÕu, sau khi ®· t¾m cho c¸ xong råi míi th¶
Nu«i c¸ theo ®óng quy tr×nh kü thuËt:
- Ao c¸ ®−îc chuÈn bÞ nu«i tèt. MËt ®é c¸ th¶ võa ph¶i.
- Cho c¸ ¨n ®Çy ®ñ theo 4 ®Þnh.
- Qu¶n lý ch¨m sãc c¸ trong ao th−êng xuyªn.
- Trõ ®éc thøc ¨n vµ n¬i c¸ ®Õn ¨n.
22

23. Néi dung Ph−¬ng ph¸p
2/ C¸ch ph¸t hiÖn bÖnh c¸:
- Khi ph¸t hiÖn c¸ cã thÓ bÞ bÖnh (c¸ bÞ bÖnh th−êng b¬i léi
chËm, lê ®ê trªn mÆt ao hay róc vµo bê ao)
- B¾t mét sè con lªn ®Ó kiÓm tra, quan s¸t mÆt ngoµi th©n c¸ dïng
kÝnh lóp (quan s¸t kü tõ ®Çu, måm, m¾t, th©n, v©y, vÈy c¸ xem
cã hiÖn t−îng bÖnh lý g× kh«ng)
- Quan s¸t mang c¸
- Quan s¸t néi t¹ng (mæ c¸ ra ®Ó quan s¸t)
23

24. 3/ C¸ch ch÷a bÖnh cho c¸ (Dïng c¸c b¶ng ®Ó h−íng dÉn)
Tªn bÖnh c¸ TriÖu chøng (biÓu hiÖn bªn ngoµi) C¸ch ch÷a
BÖnh nÊm thñy mi Ban ®Çu thÊy c¸ b¬i léi lung tung trong ao vµ cä x¸t, Dïng xanh (Melylen) chøa Marachit t¾m cho
dÇn dÇn c¬ thÓ bÞ thèi r÷a, c¸ vËn ®éng chËm kh«ng ¨n ®éng vËt thñy s¶n, nång ®é 1 PPM - 4 PPM (1
(nÊm ký sinh nhiÒu ë trøng c¸ chÐp vµ
vµ chÕt. Xem trªn th©n c¸ cã khèi b«ng tr¾ng, nÊm thñy - 4 gram/ lÝt n−íc). Thêi gian 15 - 30 phót.
c¸ gièng, sèng trong vïng n−íc ngät,
mi cã d¹ng nh÷ng sîi nhá, dµi, ph©n nh¸nh, ®−êng kÝnh
ph¸t triÓn nhÊt trong vô ®«ng xu©n) Phun xanh Marachit xuèng ao, liÒu l−îng 0,00
rÊt nhá.
- PPM (0,06 - 0,1 gram/1 lÝt n−íc).
Dïng muèi ¨n t¾m: nång ®é 2 - 3 %. Thêi gian
tõ 15 - 30 phót cã thÓ h¹n chÕ ®−îc nÊm.
BÖnh ®èm ®á Th©n c¸ cã nh÷ng ®¸m ®á
BÖnh trïng b¸nh xe (th−êng gÆp ë c¸ Cã d¹ng h×nh chu«ng, cã mét vßng mãc b¸m gièng nh− C¸ch phßng trõ: dïng CuSOH phun th¼ng
gièng, cã khi trong ao nu«i c¸ h−¬ng) b¸nh xe ®ång hå ®Ó b¸m chÆt vµo da hoÆc mang c¸. xuèng ao víi nång ®é 0,5 - 0,7 gram/1 m3
Trªn th©n cã nhiÒu chÊt nhít mµu tr¾ng ®ôc, th−êng næi n−íc ao. HoÆc dïng hçn hîp ®ång + Marachit
tõng ®µn trªn mÆt n−íc, b¬i léi lung tung vµ yÕu dÇn 0,5 PPM + 0,01 ®Õn 0,02 PPM (0,01 - 0,02
sau ®ã sau ®ã b¬i tËp trung vµo bê vµ n¬i cã n−íc ch¶y. mg/lÝt). Sau 1 - 2 ngµy c¸ sÏ khái bÖnh.
BÖnh rËn c¸ Soi lªn kÝnh lóp thÊy sèng ký sinh trªn da th©n, v©y vµ Dïng l¸ xoan b¨m nhá liÒu 0,5 ®Õn 1 kg /m3.
mang c¸. Hót m¸u vµ tiÕt chÊt ®éc lµm c¸ tæn th−¬ng,
- Dipterex phun xuèng ao víi nång ®é 1PPM
s−ng ®á, t¹o ®iÒu kiÖn cho ký sinh trïng kh¸c ph¸t
(1 gram/m3 n−íc).
triÓn. Th−êng ®èt c¸ vµo ban ®ªm lµm c¸ b¬i léi lung
tung.)
BÖnh nÊm mang Dïng kÐo c¾t bá x−¬ng n¾p mang, thÊy mµu s¾c mang Dïng nh− trÞ bÖnh nÊm thñy mi
nhît nh¹t
BÖnh bµo tö trïng Mæ c¸, dïng kÐo c¾t ruét, quan s¸t thÊy thµnh ruét
mäng m¸u, viªm tÊy, cã nhiÒu h¹t tr¾ng nhá.
24

25. BÖnh giun s¸n Cã thÓ nh×n thÊy b»ng m¾t th−êng
BÖnh trïng qu¶ d−a: C¸ bÞ bÖnh trªn da, v©y, mang, cã nhiÒu h¹t lÊm tÊm C¸ch ch÷a: Dïng Marachit víi nång ®é 0,3
nhá mµu tr¾ng ®ôc, cã thÓ thÊy râ b»ng m¾t th−êng, c¸ PPM phun 2 lÇn trùc tiÕp xuèng ao mçi lÇn
Gièng nh− qu¶ d−a ®−êng kÝnh 0.5 - 1
b¬i lê ®ê t¸ch ®µn quanh bê ao. c¸ch nhau 1 tuÇn.
mm, gi÷a cã nh©n lín vµ 1 h¹ch nhá...
Phun xanh Marachit xuèng ao, liÒu l−îng 0,00
- PPM (0,006 - 0,1 gram/lÝt n−íc).
Dïng muèi ¨n t¾m: nång ®é 2 - 3%. Thêi gian
tõ 15 - 30 phót cã thÓ h¹n chÕ ®−îc nÊm.
Trïng má neo: Ký sinh hót chÊt dinh d−ìng lµm viªm loÐt da, v©y, Dïng l¸ xoan b¨m nhá th¶ xuèng ao víi liÒu
xoang miÖng, t¹o ®iÒu kiÖn vi khuÈn x©m nhËp, c¸ kÐm l−îng 0,3 - 0,5 kh/m3 hoÆc Dipterex phun
Th©n nhá nh− c¸ kim dµi tõ 6 - 12
¨n gÇy yÕu, dÇu to, th©n nhá vµ mÊt mµu s¾c b×nh xuèng ao víi nång ®é 1 PPM (1 gram/m3
mm ®Çu cã ®«i sõng nh− má neo ®i
th−êng. C¸ b¬i lê ®ê, ph¶n øng kÐm. n−íc)
s©u vµo c¸c tæ chøc ký chñ.
BÖnh bä g¹o vµ bä cµy (sinh vËt h¹i Bä g¹o lµ c«n trïng nhá chiÒu dµi kh«ng qu¸ 13 mm, Dïng dÇu ho¶ hoÆc Dialai ®æ lªn mÆt n−íc t¹o
c¸) cã mµu vµng sÉm, ®èm ®en, cã c¸nh cã thÓ bay tõ ao thµnh líp mµng ng¨n kh«ng cho bä lÊy khÝ trêi
nµy sang ao kh¸c. Bä g¹o b¬i ngöa phÝa bông cã nhiÒu ®Ó thë. BiÖn ph¸p nµy diÖt ®−îc bä g¹o vµ bä
l«ng ®á. cµy nh−ng vÉn an toµn cho c¸. Ph¶i diÖn chóng
tr−íc khi th¶ c¸ 2 - 3 ngµy. Sau 10 - 15 ngµy
sau khi th¶ c¸.
BÖnh lë loÐt ë c¸c gèc v©y: th−êng Dïng dÇu ®æ vµo khu tre løa, rµo ch×m kÐo rª
gÆp ë c¸ tr¾ng trªn mÆt ao. Ban ®ªm ®Ó yªn mét chç treo ®Ìn
hoa kú. Tr−êng hîp qu¸ nhiÒu bä g¹o cã thÓ
dïng dÇu ®æ kh¾p mÆt ao, liÒu l−îng kho¶ng 2
lÝt/sµo B¾c bé.
25