Assa Ikastolako IKT dinamizatzailea, Julen Zabala, Nafarroako dinamizatzaileei eginiko saioaren dokumentua.

1. LINUX SARRERA
Banaketa desberdinak
Egitura logikoa
LINUX INSTALATZEN
Ubuntu banaketa
Migraizio prozesuak, zailtasunak
Gure ikastola , assa

2. LINUX SARRERA
Banaketa desberdinak

3. HISTORIA LABURRA, KERNELAREN NONDIK NORAKOAK
UNICS SE 1969 urtean Bell Computer laborategian sortu zen. Garatu eta
gero 1971., Kenneth Thompson eta Dennis Ritchie Unix lehen
bertsioa argitaratu zuten.
Richard Stallmanek 80. hamarkadan GNU (GNU's not
Unix) proiektuari hasiera heman zion. Iturrikode irekiaren
lizentzia > GNU SE. Iraultza informatikoa.
GNU General Public License. Etekina helburu ez duten banaketa
softwareantzako da eta erablitzailean 4 eskubide bermatzen ditu:
1-. programak exekutatu, edozein dela xedea
2-. programaren gainean aldaketak egin bakoitzaren beharrak
bete ditzan, iturburua ezagutuz
3-. zabaldu eta kopiatzeko aukera
4-. aldaketak eginez geroaldatutako bertsioa zabaldu behar
LINUX SARRERA - Banaketa desebrdinak

4. HISTORIA LABURRA, KERNELAREN NONDIK NORAKOAK
Linux, Linus Torvalds finlandiarrak garatu zuen GNUn oinarritua,
1992 urtean Helsinkiko unibertsitatean. 1992 urtetik aurrera
zabaltzen hasi zen.
Izendapen egokiena gaurko baneketetan quot;GNU/Linuxquot;
kernelaren gaur egungo bertsioa 2.6 da, berria, Hurd, bidean dago
...
LINUX SARRERA - Banaketa desebrdinak

5. Banaketa piloa dago gaur egun, behar desberdinetara
egokituak, kernel edo muin berdinarekin baino berezko
ezaugarriekin.
Ezagunenak:
Ubuntu ,Lycoris, Xandros eta Lindows (erabilterrezak)
Gentoo, Debian eta Slackware (konfiguratu behar)
Mandriva, Suse eta Red Hat
Knoppix live cd
Lliurex, Guadalinex, Diocesanasekoa, Pequelin
LINUX SARRERA - Banaketa desebrdinak

6. LINUX SARRERA - Banaketa desebrdinak

7. Ubuntu (euskaraz):
Debianen oinarritua (egonkorra, proba bertsioak), aldea, 6
hilean behin berritu eta 3 urtetan mantenu. Modan,
hainbat aldaera edubuntu, xubuntu, kubuntu, server.
+ Instalazio erreza, baliabide asko sarean, dokumentazio asko.
- Bertsio egonkorra ez da azkena.
Xandros (euskaraz):
Corell Linuxen ondorengoa, fidagarritasuna helburu. Hainbat
fitxategi kudeatzaile oso majoa omen dauka.DEB
+ Erabilterrezena seguru aski, Ikasys proiektuan erabiliko da.
- Ordaindu behar, jabedun sw -> ezin banatu
LINUX SARRERA - Banaketa desebrdinak

8. Debian (euskeraz):
Mundan milaka boluntarioen ekarpenak elikatuta. Egonkorra eta
fidagarriaren fama.
3 bertsio merkatuan: egonkorra, proban, ezegonkorra edo quot;sidquot;,
2/3 urtetan berria.
+ Sw instalazio erreza eta potentea, apt-get
- Beste banaketa batzuk baino oinarrizko paquete gutxiago (cd
bat)
Lycoris, Lindows:
Win-en itxura berdina, migratzeko errez , RPM.
+ Ohituta gauden mahaigaina
- Erabilera askea mugatua
LINUX SARRERA - Banaketa desebrdinak

9. Red Hat eta Fedora (euskaraz):
Klasiko bat, 2 bertsio: RH ordaintzekoa eta Fedora dohan.
3 eguneraketa urtean . Zerbitzarietan banaketa nagusia.
+ Oso erabilia. Enpresaren babesa eta zerbitzuak. RH ingeiniari
ziurtagiria. RPM
- Fedora babes eta pakete kopuru mugatua.
Mandriva (euskaraz):
RedHaten oinarritua Mandrake eta Conectiva, aldea: KDE
sistema grafikoa, instalatzeko sw famatua. EJ 1998an itzuli zuen
+ Sw instalazio erreza, grafikoak lantzeko ,NTFS partizioekin lan
egiteko RPM
- bertsio egonkorra ez da azkena
LINUX SARRERA - Banaketa desebrdinak

10. Suse:
Enpresa komertziala Novellek erosi berria, Red haten oinarritua.
+ Aplikazio asko berezko instalazioan, dokumentazio biltegi oso
onak.
- Ordaindu behar
Slackware:
UNIXeko filosofia garbia, konsola eta komandoen lagunentzako.
+ Oso egonkorra eta segurua -> zerbitarientzako aproposa,
TGZ
- hw atzemate mugatua
- Textu fitxategiekin konfiguratzen da
quot;linuxekin arazoak konpontzeko slackware erabiltzaile bat bilatuquot;
LINUX SARRERA - Banaketa desebrdinak

11. Dokumentazio guneak:
www.euskalgnu.org
www.librezale.org
The Linux Documentation Project
Free Software Fundation
Hispalinux
CRL Centro Referencia Linux crl
www.linux-es.org
LINUX SARRERA - Banaketa desebrdinak

12. Hezkuntzarako banaketak
Pequelin 3-10 urte:
Berritu gabe azken aspaldian, alde batera utzita. Knoppixen
oinarritua
Bigarren hezkuntzarako aplikazioak
Edubuntu 2-10 urte:
Azken bertsioa 2007ko urrian
gCompris, gBrainy (aukeran) eta KDE Edutainment Suite .
Educanix 2-10 urte:
CRLk garatua,
gCompris
http://memnon.ii.uam.es/~educanix/
LINUX SARRERA - Banaketa desebrdinak

13. Gcompris paketea (LinEXen ere )
Ordenagailua ezagutzen: teklatua, arratoia, mugimenduak, …
49 aplikazio desberdin 2-20 urte bitartekoentzat.
Algebra: taulak, zenbakikuntza, imaginak (balanzeak), ispilu
irudia, …
Zientzia: El canal, Uraren zikoa, Urazapitik ibiltzen …
Geografía:
Jokuak: xakea, memoria lantzekoak, …
Irakurketa: lantzeko joku desberdinak
gBrainy
Modan duden memoria eta garapen ahalmena lantzeko jokuak:
puzleles logikoak, buruko kalkuloak eta memoria lantzelko
jokuak.
LINUX SARRERA - Banaketa desebrdinak

14. Marrazteko aplikazio batzuk
ktuberling:
Marazkiak osatzeko jokua Potato jauna, Tux eta arrain-ontzia
tuxpaint:
Sigiluak, arkatz desberdinak,
trafiko seinaleak,
forma geometrikoak,
etb.
Mekanografia: TuxType
LINUX SARRERA - Banaketa desebrdinak

15. LINUX SARRERA
Egitura logikoa

16. Disko partizioaren ezaugarriak:
Berez dauden partizioak errespetatzen ditu (aukera).
Fitxategi sistemaren formato estandarra ext izena du eta bi
bertsio dauzka, ext2 y ext3.
Windowsekin bategitea. FAT (bertsio guztiak) ulertzen ditu
irakurri eta idazteko moduan (<=win98). NTFS formatoa era
ulertzen du baino irakurtzeko soilik (nt, xp, 2000, 2003).
SWAP: trukaketarako memoria, RAM laguntzailea.
Karpeta eta fitxategien egituraketan Linuxen gailu guztiak
karpeta moduan tratatzen dira, Filesystem Hierarchy
Standard jarraitzen du. Honen arabera karpeta guztiak
errotik zintzilik daude, winen C: antzera (quot;/quot; batez
adierazten da).
LINUX SARRERA - Egitura logikoa

17. Karpeta ezberdinak:
/bin: sistema abiatu eta aurrera egiteko beharrezko diren
pogramen lekua.
/boot: sistema abiatzeko fitxategi estatikoak
/home: erabiltzaileen karpetak.
/etc: sistema konfiguratzeko fitxategiak.
/lib: progrma askok behar duten liburutegiak, elkarbanatzen dira
bakoitza bere kopia ez izateko, lekua aurrezten da.
/dev: Gailu desberdinen berezko fitxategiak: diskoak (fd0-7, hda-
d edo sda-d), serie gailuak (ttyS0-63), modem (mem, ram), edo
terminalak (tty0-63)
LINUX SARRERA - Egitura logikoa

18. Karpeta ezberdinak:
/proc: hw gailuen egoera jasotzen duten fitxategiak.
/usr: erabiltzaileen datu, programa eta liburutegiak.
/root: administrariaren kontua, root kontua.
/sbin: sistemaren kudeaketarako komandoak.
/var: ejekuzio garaian aplikazioek modifikatu ditzaketen
fitxategiak, adb log.
LINUX SARRERA - Egitura logikoa

19. LINUX INSTALATZEN
Ubuntu banaketa

20. Instalatzeko aukerak
a) live cd
b) birtualizazioa (Virtual Box edo Vmware)
d) instalazio osoa
d1) disko osoa erabiliz, sistema eragile bakarra
(aurrekoa formateatuz)
d2) diskoaren zati bat erabiliz, beste sistema eragle bat
cd sartu eta ondorengo pausuak:
1-. 1.8 Gb leku librea diska gogorrean (biosetik cd boot)
2-. Aukerak: expert, server, server-expert
3-. Hizkuntza eta teklatua aukeratu, eta sarea konfiguratu (dhcp
edo eskuz). Makinari izena jarri.
4-. Partizio laguntzaileak hiru aukera eskeiniko dizkigu:
4.1-. Disko gogor guztia erabili, zegoena ezabatuz
4.2-. Hutsa dagoen zatirik handiena erabili
4.3-. Partizio taula eskuz idatzi (konplexu eta malguagoa)
LINUX SARRERA - Ubuntu banaketa
LINUX SARRERA - Abantaila eta desabantzaila batzuk

21. cd sartu eta ondorengo pausuak:
Edozein aukeratua hiru partizio egitea gomendatzen da
· erro partizioa -> se eta aplikazioak
· swap memoria, birtuala -> RAM memoria laguntzailea
(>=RAM)
· erabiltzaile partizioa
(etc/fstab fitxategia)
Kontuan izateko:
Diska batean 3 partizio primario izan dezakegu eta hedatu edo
extendida bat, honen barruan 16 partizio logiko sortu daitezke.
Wn9x (XP?) soilik partizio nagusi batetik abiatzen da soilik.
5-.Erabiltzaile eta pasahitza sortu eta paketeen instalazioa
hasiko da (hainbat galder ager daitezke).
LINUX SARRERA - Abantaila eta desabantzaila batzuk

22. PRAKTIKA
Instaklatu eta gero, aplikazioak probatzen
Samba probatu
Open office probatu
Evolution probatu
Gailu kudeatzailea
Lehio sistema desberdinak
Synaptic erabiltzen , repositorioak, dependentziak
Administraziorako tresna polita: webmin
Instaltzeko adibideak:
Linux Windows programa baliokideak. -> http://es.wikibooks.
org/wiki/Introducci%C3%
B3n_a_Linux/Equivalencias_Windows_en_Linux
LINUX SARRERA - Ubuntu banaketa

23. PRAKTIKA
Komando erabilgarriak (root erabiltzailea)
$man komandoa , $man -k hitza -> laguntza
a) Advanced Packaging Tool , apt-get - Synapticen oinarria
#apt-get -s install paketea : simulazio bat egingo du, zer gehiago
instalatuko luke deskargatzeko
apt-cache --help | grep mendekotasun
unmet - Bete gabeko mendekotasunak erakusten ditu
depends - Pakete baten mendekotasunak erakusten ditu
rdepends - Pakete baten mendekotasun alderantzikatuak
erakusten ditu
Menpekoak ez ditu beti desinstalatzen
LINUX SARRERA - Ubuntu banaketa

24. PRAKTIKA
Komando erabilgarriak
b) aptitude
Argumentu gabe exekutatzean paketeen kudeaketarako interface bat
aurkeztuko digu.
install : paketea eta mendekotasunak instalatuko ditu
remove : paketea eta mendekotasunak desinstalatuko ditu
purge : paketea, mendekotasunak eta konfigurazio fitxategiak
desinstalatuko ditu
search : apt listan paketeak bilatuko ditu
update : paketeak eguneratuko ditu
clean : programa bat instalatzeko beharreko paketeak ezabatzeko
d) tar eta gzip
Trinkotzeko estandarrak
LINUX SARRERA - Ubuntu banaketa

25. PRAKTIKA
Komando erabilgarriak
e) DOSen antzerakoak
cp, mv, rm, ln, pr, cd, mkdir, ls, find, ps (grep), kill, gparted, useradd,
groups, shutdown, chown, chmod, fdisk
adb: ps -e | grep gimp Ba al dago gimp izeneko prozesurik martxan?
LINUX SARRERA - Ubuntu banaketa

26. PRAKTIKA
Programa baten ohiko konpilazioa
Destrinkotu gunzip paketea.tar.gz
tar -xvf pakete.tar
Egokitzapena egin ./configure (readme.h aukerak
jarraitu)
Konpilatu make
Instalatu make install
Desinstalatzeko make clean
LINUX SARRERA - Ubuntu banaketa

27. PRAKTIKA
Windowsekiko menpekotasuna
* Wine emuladorea WIndowserako programa arruntak, Tantto eta
txanelako beste cd.ntzako
* rdesktop
Dokumentazioa
OO 2.3 euskeraz
www.euskalgnu.org
www.librezale.org
The Linux Documentation Project
Free Software Fundation
Hispalinux
CRL Centro Referencia Linux crl
www.linux-es.org
LINUX SARRERA - Ubuntu banaketa

28. LINUX INSTALATZEN
Migrazio prozesuak

29. Profil desberdinak:
irakaslegoa, irakaslegoa, administrazioa, zuzendaritza
SE desberdinak:
Windows sistema eragilea:
bezeroak zerbitzaria
Linux sistema eragilea
LINUX SARRERA - Migrazio prozesuak

30. Lehen urratsak
Gure sistema eragilean:
1-. Ofimatikarako Open Office (azken bertsioa egun 2.3
Math editorea formakuntza.
Xuxen instalatu, euskal hiztegia...
2-. Internet nabigatzailea Mozilla Firefox
3-. Marrazketa eta irudigintza GIMP
4-. Musika editore eta mezkladorea Audacity, amarok munduko
irratiak entzuteko, xmms jotzekoa.
5-. Aplikazioak garatzeko JCLIC (LHrako) eta Hot Potatoes
(DBHrako)
6-. Bideoa ikusteko programa VLC
7-. cd/dvdak grabatzeko k3b
LINUX SARRERA - Migrazio prozesuak

31. Tarteko bidean
Bi sistema eragileak, aukeratu nola
· birtualizazioa
· abio duala
Gure sareko egituran dauden elemntuak identifikatu eta
Linuxpenan funtzionatzeko beharrekoak aztertu eta probatu
(inprimagailu eta eskanerrak).
Egon daitezken arazoak identifikatu.
Formakuntza irakaslegoari.
Zerbitzua ematen dizun enpresari Linuxerako babesa eskatu.
LINUX SARRERA - Migrazio prozesuak

32. LINUX INSTALATZEN
Gure ikastola , ASSA

33. Gure ikastola , ASSA
Assa Ikastolako sarearen antolaketa komentatu.
Ikasleentzako azpisarea:
Zerbitzari berria Debian
Bezeroak Ubuntun
Beste ikastola batzuetan burutzen ari diren ekimenak:
Tolosan zerbitzu asko debian zerbitzari batean.
Oion, oppenoffice eta ubuntu abio dualean
LINUX SARRERA - Assa Ikastola