http://www.thairailtech.or.th/ โครงการจัดตั้งสถาบันพัฒนาเทคโนโลยีระบบขนส่งทางรางแห่งชาติ Thailand Railway Technology Development Institute Project

1. 1
ฉบับที่ 1 เดือน สิงหาคม 2558
วิสัยทัศน์การวิจัยมุ่งเป้าด้านการคมนาคมขนส่งระบบราง
การสนับสนุนทุนวิจัยมุ่งเป้าด้านการคมนาคมขนส่งระบบราง........................................1
สวทช. ในฐานะผู้บริหารการให้ทุนวิจัยด้านการคมนาคมระบบขนส่งทางราง.................2
การบริหารโปรแกรมวิจัยมุ่งเป้าด้านการคมนาคมขนส่งระบบราง พ.ศ. 2556...............3
โครงการจัดตั้งสถาบันพัฒนาเทคโนโลยีระบบขนส่งทางรางแห่งชาติ.........................11
ความร่วมมือด้านวิชาการที่เกี่ยวข้องกับระบบรางกับต่างประเทศ..............................12
การเชื่อมซ่อมตู้โดยสารรถไฟอะลูมิเนียม........................................................................4
การศึกษาแหล่งก�ำเนิดการเดินทางรูปแบบพิเศษของระบบรถไฟความเร็วสูง
ในประเทศไทย................................................................................................................5
การพัฒนาระบบการจ�ำลองการขับรถไฟและชุดทดสอบการท�ำงานของ
หัวรถจักร Alstom.........................................................................................................6
ความต้องการและความคาดหวังของผู้ใช้บริการในระบบการคมนาคมขนส่ง
ทางรางศึกษากรณีการรถไฟแห่งประเทศไทย.................................................................7
การจัดการองค์ความรู้ด้านการขนส่งระบบราง...............................................................8
การพัฒนาระบบซ่อมบ�ำรุงและปฏิบัติการขนส่งระบบรางแบบรวม...........................10
ผลงานวิจัยปีงบประมาณ 2556
โครงการจัดตั้งสถาบันฯ และความร่วมมือด้านวิชาการกับต่างประเทศ
ส�ำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ
73/1 อาคาร สวทช. ถนนพระรามที่ 6
แขวงทุ่งพญาไท เขตราชเทวี กรุงเทพฯ 10400
จดหมายข่าว
เทคโนโลยีระบบราง
ฉบับงานมหกรรมงานวิจัยแห่งชาติ 2558
(Thailand Research Expo 2015)
Railway Technology Newsletter
(Thailand Research Expo 2015)
Railway Technology Newsletter
การสนับสนุนทุนวิจัยมุ่งเป้าด้านการคมนาคมขนส่งระบบราง
โดย ศาสตราจารย์ นายแพทย์สุทธิพร จิตต์มิตรภาพ
เลขาธิการคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ (วช.)
ในนามของเครือข่ายองค์กรบริหารงานวิจัยแห่งชาติ (คอบช.) อันประกอบด้วยส�ำนักงานคณะ
กรรมการวิจัยแห่งชาติ (วช.) ส�ำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) ส�ำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และ
เทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ส�ำนักงานพัฒนาการวิจัยการเกษตร (สวก.) สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข
(สวรส.)ส�ำนักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีและนวัตกรรมแห่งชาติ(สวทน.)ส�ำนักงาน
คณะกรรมการการอุดมศึกษา (สกอ.) และส�ำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (องค์การมหาชน)
(สพภ.) มีความยินดีที่ สวทช. ได้จัดท�ำจดหมายข่าว (Newsletter) ฉบับพิเศษส�ำหรับงานมหกรรมงานวิจัย
แห่งชาติ 2558 ขึ้น ขอเรียนว่า คอบช. ได้มีแนวทางความร่วมมือด้านการจัดสรรทุนวิจัยโดยการบริหาร
จัดการเพื่อการให้ทุนร่วมกันเป็นการบริหารภายใต้ “แผนงานวิจัยมุ่งเป้าตอบสนองความต้องการในการ
พัฒนาประเทศ” ที่มุ่งเน้นให้สามารถแก้ไขปัญหาและขับเคลื่อนการพัฒนาไปในตามทิศทางเดียวกัน
ไม่ซ�้ำซ้อนและให้มองเห็นภาพรวมของงานวิจัยที่ยังไม่ครบถ้วนเพื่อให้ใช้งบประมาณของประเทศที่มีอยู่อย่าง
จ�ำกัด ให้มีประสิทธิภาพสูงสุด
คอบช. เริ่มต้นให้การสนับสนุนการวิจัยด้านการคมนาคมขนส่งระบบรางในปี 2556 เป็นต้นมา
โดยก�ำหนดให้ผลการวิจัยที่ได้ต้องมีเป้าหมายของผลผลิตและผลลัพธ์ที่เป็นรูปธรรมสามารถน�ำไปใช้ประโยชน์
ได้จริง โดยในระยะแรกได้ท�ำการส�ำรวจข้อมูลงานวิจัยและนักวิจัยที่เห็นว่ามีศักยภาพหรือมีความสนใจใน
ด้านนี้ โดยเฉพาะเกี่ยวกับวิศวกรรม เทคโนโลยี ต่อมาก็ขยายวงขึ้น โดยเห็นว่าการขนส่งระบบรางเป็นเพียง
โครงสร้างทางกายภาพหลักและจ�ำเป็นต้องมีโครงสร้างรอง เช่น ระบบคมนาคมอื่นที่ต้องมาเชื่อมต่อกับ
ระบบหลักโลจิสติกส์รวมไปถึงพัฒนาพื้นที่ชุมชนโดยรอบและระหว่างทางท�ำให้ได้วางแนวทางการวิจัยและ
เป้าหมายซึ่งครอบคลุมการใช้ประโยชน์ในเชิงเศรษฐกิจ เชิงสังคมและชุมชน เชิงนโยบาย และเชิงวิชาการ
มีตัวชี้วัดที่แสดงถึงการบรรลุเป้าหมายใน
ระดับผลผลิตและผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นในด้านความคุ้ม
ค่า ประสิทธิภาพ ประสิทธิผลทั้งเชิงปริมาณ
เชิงคุณภาพ เวลา และต้นทุน ตลอดจนมีกลุ่ม
เป้าหมายชัดเจนที่จะน�ำผลผลิตจากงานวิจัยไป
ใช้ประโยชน์ และมีผู้มีส่วนได้เสียที่ได้รับผลกระทบ
โดยตรงจากผลลัพธ์ที่ได้จากงานวิจัยนี้
ซึ่งก็ได้เชิญให้เข้ามามีส่วนร่วมในการวิจัย
ในมิติที่ต่างๆกันไปที่ส�ำคัญคือหลังให้การวิจัยจะน�ำ
มาซึ่งความรู้อันจะท�ำให้ประเทศไทยสามารถพึ่ง
ตนเองได้ในอนาคต ซึ่งขณะนี้ได้มีผลงานวิจัยที่แล้ว
เสร็จและสามารถน�ำไปใช้ประโยชน์ได้จริงแล้ว
จ�ำนวน 6 โครงการ และยังมีงานวิจัยอีกจ�ำนวนหนึ่ง
ที่ก�ำลังด�ำเนินการอยู่ในขณะนี้
โครงการจัดตั้งสถาบันพัฒนาเทคโนโลยี
ระบบขนส่งทางรางแห่งชาติ
ส�ำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และ
เทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.)
Web : http://www.thairailtech.or.th
E-mail : rail@nstda.or.th
Facebook : http://www.facebook.com/thairailtech
Tel : 0-2644-8150 ext. 81860
Fax : 0-2644-8072
เครือข่ายองค์กรบริหารงานวิจัยแห่งชาติ
Thailand Research Organizations Network (TRON)

2. 2
การบริหารงาน
การบริหารโครงการวิจัยมุ่งเป้าด้านการคมนาคมขนส่งระบบรางในสวทช.อยู่ภายใต้การบริหาร
ของฝ่ายบริหารคลัสเตอร์โปรแกรมวิจัย (Cluster Program Management Office: CPMO) ซึ่งใน
ปี 2556 ประกอบด้วย 5 คลัสเตอร์ ได้แก่
1) คลัสเตอร์อาหารและการเกษตร
2) คลัสเตอร์พลังงานและสิ่งแวดล้อม
3) คลัสเตอร์การแพทย์และสาธารณสุข
4) คลัสเตอร์ทรัพยากร ชุมชนและผู้ด้อยโอกาส
5) คลัสเตอร์อุตสาหกรรมการผลิตและการบริการ
ซึ่งแต่ละคลัสเตอร์ประกอบด้วยหลายโปรแกรมวิจัย(researchprogram)และแต่ละโปรแกรม
วิจัยประกอบด้วยหลายโครงการวิจัย (research project) ส�ำหรับการคมนาคมขนส่งระบบรางเป็น
โปรแกรมวิจัยหนึ่งในคลัสเตอร์อุตสาหกรรมการผลิตและการบริการ
โครงสร้างในการท�ำงานของ CPMO ประกอบไปด้วย
1) การบริหารคลัสเตอร์
ในแต่ละคลัสเตอร์จะมี ประธานคลัสเตอร์
(กรณีคลัสเตอร์อุตสาหกรรมการผลิตและการบริการ คือ
ดร. ชาตรี ศรีไพพรรณ ) ท�ำหน้าที่ในการบริหารให้เกิด
การก�ำหนดทิศทางและเป้าหมายของคลัสเตอร์ สวทช. ให้
สอดคล้องกับทิศทางของคลัสเตอร์ประเทศส่วนการบริหาร
โปรแกรมวิจัยภายใต้คลัสเตอร์ การเสนอแนะแนวนโยบาย
และแนวทางในการบริหารจัดการโดยคณะกรรมการบริหาร
โปรแกรมการคมนาคมขนส่งระบบราง (บอร์ด 2)
2) การบริหารจัดการโปรแกรมวิจัยภายใต้คลัสเตอร์
แต่ละโปรแกรมวิจัยมีเจ้าภาพ(กรณีโปรแกรมการคมนาคมขนส่งระบบรางคือนายนครจันทศร)
ท�ำหน้าที่ในการสร้างกลยุทธ์การด�ำเนินงานและถ่ายทอดเป็นกิจกรรมแผนงาน เงิน คน ของโปรแกรม
วิจัย รวมทั้งประสานงานและผลักดันให้เกิดโครงการวิจัย รวมถึงกิจกรรมอื่นๆ ตามแผนของโปรแกรม
โดยมีคณะอนุกรรมการเทคนิคที่ท�ำหน้าที่ในการช่วยพิจารณาความเหมาะสมของโครงการวิจัยในเชิง
เทคนิค
3) การบริหารทั่วไปภายใต้ CPMO
รับผิดชอบโดยผู้อ�ำนวยการ CPMO (น.ส.วลัยทิพย์ โชติวงศ์พิพัฒน์)
ท�ำหน้าที่ในการจัดระบบการสนับสนุนต่างๆ
สวทช. ในฐานะผู้บริหารการให้ทุนวิจัยด้านการคมนาคมระบบขนส่งทางราง
โดย ดร. ทวีศักดิ์ กออนันตกูล
ผู้อ�ำนวยการส�ำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.)
(ท�ำหน้าที่รองผู้อ�ำนวยการด้านบริหารจัดการการวิจัย)
นอกจากภารกิจในการบริหารทุนวิจัยมุ่งเป้าฯ
ร่วมกับ คอบช. แล้วยังมีโครงการจัดตั้งสถาบันพัฒนา
เทคโนโลยีระบบขนส่งทางรางแห่งชาติ เป็นโครงการ
น�ำร่องซึ่งด�ำเนินการมาตั้งแต่ปี 2554 และบรรดา
กิจกรรมเพื่อเตรียมความพร้อมในการจัดตั้งสถาบันฯ
เช่น การพัฒนาบุคลากร การพัฒนาองค์ความรู้ด้าน
ระบบราง เป็นต้น ก็อยู่ใน CPMO ด้วย โดยจัดเป็น
โครงการประเภทที่ไม่ใช่งานวิจัย (Non-research
Project) ทั้งนี้ในปี 2556 เป็นการใช้งบประมาณ
ในส่วนของPresidentInitiative(PI)และตั้งแต่ปี2557
เริ่มใช้งบประมาณของ CPMO จนกระทั่งปัจจุบัน
ผลส�ำเร็จของงานวิจัย
การวิจัยมุ่งเป้าเพื่อตอบสนองความต้องการของ
ประเทศก�ำหนดให้ผลการวิจัยที่ได้ต้องมีเป้าหมายของ
ผลผลิตและผลลัพธ์ที่เป็นรูปธรรมสามารถน�ำไปใช้
ประโยชน์ได้จริงซึ่งในเล่มจะมีรายละเอียดความคืบหน้า
โดยย่อของงานวิจัยแต่ละงาน ส�ำหรับงานวิจัยที่ได้
ด�ำเนินการและส่งมอบให้ผู้ใช้ประโยชน์แล้ว เช่น
แผนงานวิจัยเรื่องความต้องการและความคาดหวังของผู้ใช้
บริการในระบบการคมนาคมขนส่งทางราง ศึกษากรณี
การรถไฟแห่งประเทศไทย ซึ่งประกอบด้วยโครงการ
การศึกษาความต้องการความคาดหวังและความพึงพอใจ
ของผู้ใช้บริการในการขนส่งผู้โดยสารและสินค้าของการ
รถไฟแห่งประเทศไทย และการศึกษารูปแบบการให้
บริการที่ตอบสนองความต้องการของผู้ใช้บริการและ
การบริหารทรัพยากรมนุษย์ของการรถไฟแห่งประเทศไทย
ซึ่งได้ส่งมอบให้กับการรถไฟฯน�ำไปใช้เมื่อวันที่5มีนาคม
2558และโครงการพัฒนาระบบการจ�ำลองการขับรถไฟ
และชุดทดสอบการท�ำงานของหัวรถจักรAlstomซึ่งได้
ส่งมอบให้กับการรถไฟฯน�ำไปใช้เมื่อวันที่ 6 มีนาคม
2558 ส่วนงานวิจัยอื่น ขณะนี้ก�ำลังด�ำเนินการจวนแล้ว
เสร็จซึ่งจะได้ทยอยส่งมอบให้กับผู้ใช้ประโยชน์ต่อไป
ส่งมอบผลงานวิจัยให้กับการรถไฟแห่งประเทศไทย

3. 3
การบริหารโปรแกรมวิจัยมุ่งเป้าด้านการคมนาคมขนส่งระบบราง พ.ศ. 2556
โดย นายนคร จันทศร
ผู้อ�ำนวยการโปรแกรมการคมนาคมขนส่งระบบราง
วัตถุประสงค์ของโครงการวิจัยมุ่งเป้าด้านการคมนาคมขนส่งระบบราง
1) เพื่อผลิตผลงานวิจัยที่สนับสนุนให้การปฏิบัติการด้านระบบรางของประเทศมีประสิทธิภาพ
มีมาตรฐาน มีความปลอดภัยสูง ไม่ท�ำลายสิ่งแวดล้อม และสร้างความเป็นธรรมให้กับ
ประชาชน รวมถึงมุ่งเศรษฐกิจสร้างสรรค์
2) เพื่อผลิตผลงานวิจัยที่สนับสนุนการพัฒนาเทคโนโลยีการคมนาคมขนส่งระบบรางและ
อุตสาหกรรมที่เกี่ยวเนื่อง
3) เพื่อสร้างและกระจายองค์ความรู้ด้านระบบรางของประเทศในระดับที่พึ่งพาตนเองได้อย่าง
เหมาะสม ตั้งแต่การวางแผนและตัดสินใจด้านนโยบาย การออกแบบและวิศวกรรม การผลิต
ในอุตสาหกรรมที่เกี่ยวเนื่องการบริหารจัดการและการปฏิบัติการที่เกี่ยวข้องกับระบบขนส่ง
ทางราง
ขอบเขตของโครงการวิจัยมุ่งเป้าปี 2556
ส�ำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ (วช.) ได้แต่งตั้งคณะท�ำงานก�ำหนดกรอบการวิจัยด้าน
การคมนาคมขนส่งระบบราง เมื่อวันที่ 1 พฤษภาคม 2555 โดยมีหน้าที่ในการจัดท�ำโจทย์ กรอบ และ
หัวข้อการวิจัยเร่งด่วนและจัดล�ำดับความส�ำคัญหัวข้อการวิจัยที่ควรให้ทุนประจ�ำปีงบประมาณ 2556
ซึ่งคณะท�ำงานดังกล่าวได้เสนอกรอบวิจัยแบบมุ่งเป้าเพื่อตอบสนองความต้องการในการพัฒนาประเทศ
เรื่อง การคมนาคมขนส่งระบบราง ปี 2556 ทั้งสิ้น 9 กรอบวิจัย ได้แก่ กรอบวิจัยที่ 1 ระบบโครงสร้าง
พื้นฐาน กรอบวิจัยที่ 2 การบริการที่เกี่ยวกับการขนส่ง กรอบวิจัยที่ 3 ระบบเทคโนโลยีสารสนเทศ
เพื่อระบบการขนส่งทางราง กรอบวิจัยที่ 4 การพัฒนาคนที่เกี่ยวข้องกับระบบราง กรอบวิจัยที่ 5
การปรับปรุงแก้ไขกฎระเบียบและกฎหมาย กรอบวิจัยที่ 6 ระบบการลงทุน กรอบวิจัยที่ 7 ระบบการ
ขนส่งหลายรูปแบบ กรอบวิจัยที่ 8 การจัดการการจราจร และกรอบวิจัยที่ 9 การบริหารจัดการ
สวทช. ได้อนุมัติให้การสนับสนุนงานวิจัยในปี 2556 จ�ำนวน 3 โครงการเดี่ยว และ 3 แผน
งาน ซึ่งประกอบด้วยโครงย่อย 10 โครงการ รวมงบประมาณที่อนุมัติทั้งสิ้น 25,322,600 บาท ได้แก่
โครงการเดี่ยว 1 : การเชื่อมซ่อมตู้โดยสารรถไฟอะลูมิเนียม
โครงการเดี่ยว 2 :การศึกษาแหล่งก�ำเนิดการเดินทางรูปแบบพิเศษของระบบรถไฟความเร็ว
สูงในประเทศไทย
โครงการเดี่ยว 3 : การพัฒนาระบบการจ�ำลองการขับรถไฟและชุดทดสอบการท�ำงานของ
หัวรถจักร Alstom
แผนงานวิจัย1:ความต้องการและความคาดหวังของผู้ใช้บริการในระบบการคมนาคมขนส่ง
ทางราง ศึกษากรณีการรถไฟแห่งประเทศไทย ประกอบด้วยโครงการย่อย 2 โครงการ คือ โครงการ
ย่อย 1 : ความต้องการ ความคาดหวัง และความพึงพอใจของผู้ใช้บริการในการขนส่งผู้โดยสารและ
สินค้าของการรถไฟแห่งประเทศไทย และโครงการย่อยที่ 2 : รูปแบบการให้บริการที่ตอบสนองความ
ต้องการของผู้ใช้บริการและการบริหารทรัพยากรมนุษย์
แผนงานวิจัย 2 : การจัดการองค์ความรู้ด้านการขนส่งระบบราง ประกอบด้วยโครงการย่อย
2 โครงการ คือ โครงการย่อยที่ 1 : การพัฒนารูปแบบการจัดการความรู้องค์กรขนส่งระบบราง และ
โครงการย่อยที่ 2 : การรวบรวมองค์ความรู้ด้านขนส่งระบบราง: กรณีศึกษาด้านโครงสร้างพื้นฐาน
แผนงานวิจัย 3 : การพัฒนารูปแบบการจัดการความรู้องค์กรขนส่งระบบราง ประกอบด้วย
โครงการย่อย6โครงการคือ โครงการย่อยที่ 1 :การศึกษาและเปรียบเทียบงานซ่อมบ�ำรุงขนส่งระบบ
รางโครงการย่อยที่2:การศึกษาและเปรียบเทียบระบบการซ่อมบ�ำรุงทางรถไฟและงานโยธาโครงการ
ย่อยที่ 3 : การศึกษาและเปรียบเทียบงานซ่อมบ�ำรุงขบวนรถไฟฟ้าและล้อเลื่อน โครงการย่อยที่ 4 :
การศึกษาและเปรียบเทียบงานซ่อมบ�ำรุงระบบไฟฟ้าก�ำลัง โครงการย่อยที่ 5 : การศึกษาและเปรียบ
เทียบงานซ่อมบ�ำรุงระบบงานอาณัติสัญญาณและโครงการย่อยที่6:การศึกษาและเปรียบเทียบระบบ
การด�ำเนินงานของศูนย์ซ่อมบ�ำรุงรถไฟฟ้า
เนื่องจากเป็นปีแรกในการบริหารงานจึงมีความล่าช้าในการท�ำสัญญาระหว่างวช.กับสวทช.
และสวทช.กับสถาบันการศึกษาซึ่งเป็นต้นสังกัดของนักวิจัยโดยเฉพาะในประเด็นทรัพย์สินทางปัญญา
รายงานการวิจัยฉบับสมบูรณ์ของปี 2556 จึงก�ำหนดแล้วเสร็จในปี 2558
เป็นที่น่าสังเกตว่าข้อเสนอของนักวิจัยไม่ตอบ
สนองกรอบวิจัยทั้งหมดที่ วช. ก�ำหนด มีเพียง 4 ใน 9
กรอบวิจัยที่มีนักวิจัยเสนอขอรับการสนับสนุนนอกจาก
นั้นหลายฝ่ายมีความเห็นว่ากรอบงานวิจัยในปี 2556
ขาดจุดเน้นว่าควรจะให้ความส�ำคัญกับงานวิจัยเรื่องใด
ก่อนหลัง ซึ่งอาจไม่ช่วยให้เกิดการพัฒนาระบบขนส่ง
ทางรางอย่างมีนัยส�ำคัญดังนั้นเพื่อให้การสนับสนุนงาน
วิจัยปีต่อๆไปมีจุดเน้นที่สามารถใช้งบประมาณการวิจัย
ได้อย่างมีประสิทธิภาพ และสามารถตอบโจทย์เรื่องการ
พัฒนาระบบขนส่งทางรางของประเทศ สวทช. จึงจัดให้
มีการประชุมสัมมนาเชิงปฏิบัติการขึ้น เมื่อวันที่ 6-7
กันยายน 2556 ซึ่งที่ประชุมได้รับทราบประเด็นปัญหา
ของระบบรางและระดมความคิดเห็นเพื่อจัดท�ำแผน
ยุทธศาสตร์งานวิจัยในปีต่อไปได้3กลุ่มยุทธศาสตร์และ
9 กรอบการวิจัย
ข้อมูลจากการจัดประชุมเชิงปฏิบัติการดัง
กล่าวจะเป็นข้อมูลที่คณะกรรมการจัดท�ำกรอบวิจัยซึ่ง
วช. แต่งตั้งขึ้นน�ำไปจัดท�ำกรอบที่จะประกาศให้นักวิจัย
ยื่นข้อเสนอขอรับการสนับสนุนในปี 2557 ต่อไป
กลุ่มยุทธศาสตร์ที่1นโยบายและแผนระบบราง
ที่ตอบโจทย์ (Sound Policy & Planning) ประกอบ
ด้วย 3 กรอบงานวิจัย คือ 1) กรอบการวิจัยด้านกฎ
ระเบียบและกฎหมาย 2) กรอบการวิจัยด้าน นโยบาย
การลงทุนเรื่องต่างๆ ด้านการคมนาคมขนส่งระบบราง
3)กรอบการวิจัยด้านการพัฒนาแบบบูรณาการที่เอื้อต่อ
การใช้ระบบขนส่ง
กลุ่มยุทธศาสตร์ที่2การตอบโจทย์ทางเทคโนโลยี
เพื่อยกระดับความมั่นคงและบริการทางราง(Technical
Solution for Security & Better Service) ประกอบ
ด้วย 3 กรอบงานวิจัย คือ 1) กรอบการวิจัยด้านการ
พัฒนามาตรฐาน/การทดสอบ/การรับรองการผลิตชิ้น
ส่วนรถไฟ 2) กรอบการวิจัยด้านการพัฒนาระบบ
3) กรอบการวิจัยด้านการเพิ่มประสิทธิภาพการเดินรถ
กลุ่มยุทธศาสตร์ที่3การสร้างความสามารถเพื่อ
การพัฒนาระบบรางที่ยั่งยืน (Capacity Building to-
ward Sustainability) ประกอบ ด้วย 3 กรอบงานวิจัย
คือ 1) กรอบการวิจัยด้านการพัฒนาบุคลากรด้านการ
คมนาคมขนส่งระบบราง 2) กรอบการวิจัยด้านการ
ถ่ายทอดเทคโนโลยี 3) กรอบการวิจัยด้านการพัฒนา
อุตสาหกรรมการผลิตชิ้นส่วนรถไฟในประเทศ

4. 4
ข. เชื่อมด้วยลวดเชื่อม 4043
แสดงการแตกหักของชิ้นงานที่ทดสอบการดัดงอ
ผลงานวิจัยปีงบประมาณ 2556
โครงการเดี่ยว 1 : การเชื่อมซ่อมตู้โดยสารรถไฟอะลูมิเนียม
รหัสโครงการ P-13-00751
บทน�ำ
ในปัจจุบันการคมนาคมขนส่งทางรางก�ำลังมีบทบาทส�ำคัญในการพัฒนาประเทศในหลายๆ
ด้าน การขนส่งทางรางจัดเป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพสูงและประหยัด ระบบโครงสร้างพื้นฐาน โดยเฉพาะ
ตัวรถไฟหรือตู้โดยสาร (Rolling stocks) จึงมีความส�ำคัญทั้งในด้านการผลิต (Production) และการ
ซ่อมบ�ำรุง (Maintenance) เป็นอย่างมาก ปัจจุบันตู้รถไฟผลิตมาจากโลหะในกลุ่มอะลูมิเนียมผสมเป็น
หลัก เช่น อะลูมิเนียมผสมในกลุ่ม 6xxx เนื่องจากอะลูมิเนียมผสมมีน�้ำหนักเบาและมีความแข็งแรงดี
อย่างไรก็ตามเมื่อรถไฟเกิดอุบัติเหตุหรือเกิดความเสียหาย (รูปที่ 1 และรูปที่ 2) ก็จะมีการ
เชื่อมซ่อมตามมา ซึ่งกรรมวิธีการเชื่อมซ่อมที่ไม่ถูกต้อง ส่งผลต่อความแข็งแรงและการใช้งานทาง
วิศวกรรม แนวเชื่อมอะลูมิเนียมเป็นตัวรับความแข็งแรงของชิ้นส่วนตัวรถไฟ
วิธีการทดลอง
โครงการวิจัยนี้ศึกษาการเชื่อมซ่อมอลูมิเนียมผสมเกรด 6082T6 ด้วยลวดเชื่อม 2 ชนิด ได้แก่
5356 และ 4043 โดยวิธีการเชื่อมมิกและวิเคราะห์ความสมบูรณ์ของแนวเชื่อมโดยวิธีทางโลหะวิทยา
และวิเคราะห์สมบัติทางกลของแนวเชื่อม ได้แก่ ค่าความแข็งแรงดึง (Joint Tensile Strength) และ
การดัดงอ(Bendtest)เพื่อน�ำผลจากงานวิจัยมาปรับปรุงและเป็นฐานข้อมูลทางวิศวกรรมในการก�ำหนด
เลือกใช้กรรมวิธีการเชื่อมและตัวแปรการเชื่อมที่เหมาะสม (Welding Procedure Specification for
Repair Welding, WPS) เพื่อใช้งานในการเชื่อมซ่อมตู้โดยสารรถไฟอะลูมิเนียมต่อไป
หัวหน้าโครงการ : ผศ.ดร.ประภาศ เมืองจันทร์บุรี
ผู้ช่วยผู้วิจัย : นายศุภชัย สุขเวช
ภาควิชาวิศวกรรมเหมืองแร่และวัสดุ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
ผลการวิจัย
การศึกษาสมบัติเชิงโลหะวิทยาของการเชื่อม
ซ่อมอะลูมิเนียม6082T6ด้วยลวดเชื่อม5356และลวด
เชื่อม 4043 พบว่าลักษณะทางกายภาพของแนวเชื่อม
ทุกกรณีมีความสมบูรณ์ดีโครงสร้างในระดับมหภาคทุก
กรณีมีการซึมลึกที่ดี พบรูพรุนในกรณีการเชื่อมซ่อม
มากกว่าการเชื่อมใหม่ และโครงสร้างในระดับจุลภาค
ของการเชื่อมอะลูมิเนียม6082T6ทั้งการเชื่อมใหม่และ
การเชื่อมซ่อม มีลักษณะที่คล้ายกันทุกกรณี ส�ำหรับผล
การวิจัยการศึกษาสมบัติเชิงกลพบว่าการเชื่อมซ่อม
อะลูมิเนียม6082T6ด้วยลวดเชื่อม5356มีความเหมาะ
สมกว่าการเชื่อมซ่อมด้วยลวดเชื่อม4043แม้ว่าค่าความ
แข็งแรงดึงของแนวเชื่อมจะใกล้เคียงกันแต่ผลการดัดงอ
ของการเชื่อมซ่อมด้วยลวดเชื่อม5356ให้ผลที่ดีกว่าลวด
เชื่อม 4043 อย่างชัดเจน แสดงดังรูปที่ 3 สาเหตุของ
การแตกหักในกรณีลวดเชื่อม 4043 เนื่องจากรูพรุนใน
แนวเชื่อม (Porosities) และค่าความเหนียวที่ต�่ำ และ
จากการทดสอบค่าความแข็งของแนวเชื่อมทุกกรณี พบ
ว่าบริเวณที่อ่อนตัว (Softened zone) คือบริเวณที่ได้
รับผลกระทบเนื่องจากความร้อน (Heat Affected
zone, HAZ) หรือบริเวณข้างแนวเชื่อม ซึ่งมีระยะห่าง
จากกลางเนื้อเชื่อมประมาณ 6-8 มิลลิเมตร
บทสรุป
จากผลการวิจัยสามารถสรุปได้ว่า สามารถเชื่อม
ซ่อมตู้โดยสารรถไฟอะลูมิเนียมได้โดยใช้ตัวแปรที่ถูกต้อง
ตามข้อก�ำหนดการเชื่อม (WPS) โดยควรเลือกใช้ลวดเชื่อม
ชนิด 5356 โดยแนวเชื่อมซ่อมให้ค่าความแข็งแรงและผล
การดัดงอที่เหมาะสมตามมาตรฐาน
รูปที่ 1 แสดงความเสียหาย
ซึ่งต้องมีการเชื่อมซ่อม
รูปที่ 2 รถไฟที่รอการซ่อม
ในโรงงานมักกะสัน
ก. เชื่อมด้วยลวดเชื่อม 5356
แสดงการทดสอบการดัดงอที่สมบูรณ์
รูปที่ 3 แสดงผลการดัดงอแนวเชื่อมซ่อมของอะลูมิเนียม 6082T6

5. 5
โครงการเดี่ยว 2 :
การศึกษาแหล่งก�ำเนิดการเดินทางรูปแบบพิเศษของระบบรถไฟความเร็วสูงในประเทศไทย
Special Trip Generators of High Speed Rail System in Thailand
รหัสโครงการ P-13-00756
บทน�ำ
การจ�ำลองสภาพการเดินทางของผู้โดยสารเพื่อการวางแผนงานด้าน
คมนาคมขนส่งของรัฐ พึ่งพาแบบจ�ำลองด้านการขนส่งและจราจร ซึ่งพัฒนาโดย
ส�ำนักงานนโยบายและแผนการขนส่งและจราจร (สนข.) มาอย่างต่อเนื่อง ตั้งแต่ปี
พ.ศ. 2538 ข้อจ�ำกัดของโมเดลปัจจุบันคือในโมเดลย่อย การก่อก�ำเนิดการเดินทาง
(TripGeneration)จ�ำนวนเที่ยวการเดินทางที่ก่อก�ำเนิดขึ้นหรือถูกดึงดูดเข้าสู่พื้นที่
การเดินทางย่อย (Travel Zone) ตามวัตถุประสงค์การเดินทางต่าง ๆ ถูกประมาณ
การขึ้นโดยอาศัยอัตราการเดินทาง (Trip Rates) หรือความสัมพันธ์ระหว่างอัตรา
การเดินทางดังกล่าว กับปัจจัยที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ ตัวแปรสังคมและเศรษฐกิจ
ที่เกี่ยวข้องรวมไปถึงการใช้ประโยชน์ที่ดินภายในพื้นที่การเดินทางย่อยซึ่งวิเคราะห์
ขึ้นโดยอาศัยการส�ำรวจ การจ�ำแนกประเภทแบบไขว้ (Cross-Classification
Analysis) หรือ การวิเคราะห์การถดถอยพหุคูณ (Multiple regression Analysis)
นอกจากนี้ ในโมเดลการก่อก�ำเนิดการเดินทาง และการกระจายการเดินทาง ได้มี
การปรับปรุงข้อมูลพื้นฐานจากระบบเดิมซึ่งยังไม่มีระบบรถไฟความเร็วสูงอยู่
จึงท�ำให้ละเลยข้อมูลความต้องการเดินทางที่ถูกชักน�ำ(InducedTravelDemand)
ซึ่งประกอบไปด้วย ความต้องการเดินทางแฝง (Latent หรือ Suppressed
Demands)จากข้อจ�ำกัดของรูปแบบการเดินทางที่มีอยู่เดิมและข้อมูลความต้องการ
เดินทางที่ถูกชักน�ำจากการมีระบบใหม่
วัตถุประสงค์และวิธีการ
โครงการวิจัย มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาแบบจ�ำลองแหล่งก�ำเนิดการเดิน
ทางพิเศษ (Special Trip Generator) รอบพื้นที่สถานีปลายทางรถไฟความเร็วสูง
เพื่อใช้ในการปรับปรุงพารามิเตอร์ที่ใช้ในแบบจ�ำลองการเดินทางและการขนส่งของ
ประเทศให้มีความทันสมัยถูกต้องมากยิ่งขึ้นและประเมินความต้องการเดินทางที่ถูก
ชักน�ำ (Induced Travel Demand) ส�ำหรับระบบรถไฟความเร็วสูงในประเทศไทย
งานวิจัยนี้อาศัยแนวคิดในการบูรณาการโครงสร้างแบบจ�ำลองการเดินทางระหว่าง
เมืองแบบดั้งเดิมที่ประกอบไปด้วยแบบจ�ำลองย่อยสี่ขั้นตอน ได้แก่ การก�ำเนิดการ
เดินทาง การกระจายการเดินทาง การเลือกรูปแบบการเดินทาง และการแจกแจง
การเดินทาง ให้อธิบายได้ภายในแบบจ�ำลองเดียวซึ่งอธิบายได้โดยความสามารถใน
การเข้าถึงระบบซึ่งพัฒนามาจากค่าอรรถประโยชน์ในแบบจ�ำลองการเดินทางแบบ
แยกย่อย ซึ่งมักใช้ในการจ�ำลองพฤติกรรมการเดินทางส�ำหรับการแข่งขันระหว่าง
ระบบรางและรูปแบบการเดินทางอื่นๆ(แบบจ�ำลองหลายรูปแบบการเดินทาง)และ
หรือ ระหว่างการให้บริการระบบรางด้วยกัน เช่น ระหว่างรถไฟระหว่างเมืองและ
รถไฟความเร็วสูง (แบบจ�ำลองการแข่งขันหลายบริการ)
หัวหน้าโครงการ : ดร. เอกชัย ศิริกิจพาณิชย์กูล
ผู้ช่วยผู้วิจัย : ดร. สรินธร วิญญูประดิษฐ์ ดร. ปาริชาติ พัฒนเมฆา
รศ.ดร. อ�ำพล การุณสุนทวงษ์ ผศ.ดร. ศักรธร บุญทวียุวัฒน์ รศ.ดร. ชวเลข วณิชเวทิน
ภาควิชาวิศวกรรมโยธา คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
เนื้อหาโดยย่อ
งานวิจัยนี้ท�ำการสุ่มสัมภาษณ์กลุ่มตัวอย่างผู้ที่เคยและก�ำลังเดิน
ทางในแนวเส้นทางรถไฟความเร็วสูงที่จะเกิดขึ้นในอนาคต คือ
กรุงเทพมหานคร – สระบุรี – นครราชสีมา – ขอนแก่น – อุดรธานี และ
หนองคายจ�ำนวน6,000ตัวอย่างโดยอาศัยการส�ำรวจความชอบที่ถูกระบุ
จ�ำแนกสัดส่วนตามคู่การเดินทาง 30 คู่และรูปแบบการเดินทาง 4 รูปแบบ
ได้แก่ รถยนต์ส่วนบุคคล รถโดยสารสาธารณะ รถไฟ และเครื่องบิน
ที่สอดคล้องกับการประมาณการเดินทางโดยแบบจ�ำลองการเดินทางระดับ
ชาติ ซึ่งพัฒนาโดย สนข. แบบจ�ำลองที่พัฒนาขึ้นสามารถที่จะแสดงค่า
อรรถประโยชน์ในการเลือกรูปแบบการเดินทางและเส้นทางซึ่งใช้เป็นมาตร
ในการวัดความสามารถในการเข้าถึงระบบรถไฟความเร็วสูง ซึ่งเมื่อน�ำไป
รวมกับแบบจ�ำลองการก�ำเนิดการเดินทางแล้วจะสามารถระบุถึงปริมาณ
ความต้องการเดินทางที่ถูกชักน�ำได้ งานวิจัยชิ้นนี้ ยังได้พัฒนาแบบจ�ำลอง
แหล่งก�ำเนิดการเดินทางพิเศษ โดยน�ำเอาปัจจัยแวดล้อมที่เกี่ยวข้อง ได้แก่
ปริมาณผู้โดยสาร สิ่งอ�ำนวยความสะดวกภายในสถานี จ�ำนวนช่องจอดรถ
และจ�ำนวนทางเข้าออกมาใช้ประกอบการพิจารณาโดยมีการส�ำรวจข้อมูล
ปริมาณการเดินทางเข้าสู่สถานีรถไฟหลักทั่วประเทศ จ�ำนวน 26 สถานี
จ�ำแนกตามรูปแบบการเข้าถึงสถานีเช่นการเดินเท้าการขี่จักรยานรถยนต์
รถโดยสารประจ�ำทางและระบบรถไฟฟ้าขนส่งมวลชน
บทวิเคราะห์
ผลการวิจัยพบว่า ปริมาณผู้โดยสารและจ�ำนวนร้านค้า เป็นตัวแปร
หลักที่ใช้อธิบายปริมาณการเดินทางเข้าสู่สถานีซึ่งอธิบายได้โดยอาศัยแบบ
จ�ำลองถดถอยหลายตัวแปรและพบด้วยว่าประเภทของร้านค้าและเวลาใน
การเดินทางมาถึงสถานีก่อนออกเดินทางจริงแตกต่างกันไปตามรูปแบบการ
เดินทางที่ใช้อยู่เดิมก่อนมาใช้ระบบรถไฟความเร็วสูงซึ่งอธิบายได้โดยแบบ
จ�ำลองโลจิตทวินามที่ถูกพัฒนาขึ้น โดยปัจจัยด้านการเดินทาง และปัจจัย
ด้านเศรษฐกิจและสังคม ซึ่งอธิบายได้โดยอาศัยแบบจ�ำลองโลจิตพหุนามที่
ถูกพัฒนาขึ้น
บทสรุป
ประโยชน์ที่ได้จากงานวิจัยนี้ท�ำให้ทราบถึงความต้องการในการ
เดินทางโดยรถไฟความเร็วสูงในอนาคต ซึ่งจะเป็นข้อมูลที่ช่วยให้ผู้
บริหารประเทศสามารถตัดสินใจวางแผนและจัดล�ำดับความส�ำคัญการ
ลงทุนโครงการรถไฟความเร็วสูงเส้นทางต่างๆในอนาคตรวมไปถึงการ
วางผังเมืองและออกแบบระบบให้มีความสอดคล้องกับอุปสงค์และความ
พึงพอใจของประชาชนที่คาดว่าจะมาใช้ระบบ ให้ถูกต้องตามหลักทาง
วิชาการ น่าเชื่อถือ เป็นสากล ทันสมัย และลดความเสี่ยงจากการ
สูญเสียอันเนื่องมาจากการประมาณการที่ผิดพลาดลงได้อันจะช่วย
ให้การจัดสรรงบประมาณเป็นไปอย่างคุ้มค่าและเกิดประโยชน์สูงสุด

6. 6
โครงการเดี่ยว 3 :
การพัฒนาระบบการจ�ำลองการขับรถไฟและชุดทดสอบการท�ำงานของหัวรถจักร Alstom
บทน�ำ
การรถไฟแห่งประเทศไทย ได้เปิดด�ำเนินกิจการรถไฟมาเป็นเวลา 118 ปี
ซึ่งได้มีการก่อตั้งโรงเรียนวิศวกรรมรถไฟ เมื่อ พ.ศ. 2480 เป้าหมายอย่างหนึ่งของ
โรงเรียนวิศวกรรมรถไฟได้แก่การฝึกอบรมและให้ความรู้พนักงานขับรถไฟ(พขร.)
ใหม่ด้วยชุดจ�ำลองการขับรถไฟด้วยหัวรถจักรเดิมซึ่งได้ใช้มาเป็นระยะเวลา20กว่า
ปีขาดความทันสมัยซึ่งปัจจุบันเทคโนโลยีด้านอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ได้มีการพัฒนา
ไปอย่างมาก ชุดจ�ำลองส่วนมากจะสั่งซื้อจากต่างประเทศ ยังไม่มีการสร้างขึ้นเอง
พร้อมทั้งมีราคาแพง ยากต่อการพัฒนาและสร้างองค์ความรู้ในประเทศ โครงการ
วิจัยนี้จึงเป็นการสนับสนุนการพัฒนาการฝึกหัดขับรถไฟให้มีความสมบรูณ์แบบมาก
ยิ่งขึ้น ซึ่งจะประกอบไปด้วย 2 ส่วนที่ส�ำคัญ คือ ชุดจ�ำลองการฝึกของนักเรียน และ
ชุดการเรียนรู้จากครูฝึก จะเป็นรูปแบบการจ�ำลองหัวรถจักรจริง ที่มีลักษณะทาง
กายภาพเสมือนจริง พขร. จะถูกควบคุมและดูแลจาก ครูฝึก ด้วยวิธี On-The-Job-
Training รวมทั้ง การจ�ำลองสถานการณ์ต่างๆ ให้ นักศึกษา พขร. ได้ฝึกทักษะใน
การแก้ไขปัญหา ตามข้อก�ำหนด เพื่อให้ครูฝึกประเมินความสามารถในการขับรถไฟ
จ�ำลอง ว่าอยู่ในระดับใด ประโยชน์ที่ได้รับจากการพัฒนาระบบจ�ำลองการขับรถไฟ
และสร้างบทเรียนทดสอบการขับด้วยหัวรถจักรAlstomสามารถใช้ในการฝึกอบรม
พนักงานขับรถไฟ ให้มีทักษะในการขับและการแก้ปัญหาที่ถูกต้อง
วัตถุประสงค์ของการวิจัย
1. พัฒนาระบบชุดฝึกรถไฟจ�ำลองหัวรถ Alstom บนระบบ PC โดยคอมพิวเตอร์
หลักเป็น SERVER จ�ำนวน 2 ชุด ส�ำหรับนักเรียน และครูฝึก ผ่านระบบเราเตอร์
อินเตอร์เน็ต ด้วยระบบซอฟต์แวร์ที่พัฒนาด้วยโปรแกรม SQL ที่รับข้อมูลผ่าน
ชุดไมโครคอนโทรลเลอร์ที่ใช้ในการเชื่อมโยงระหว่างอุปกรณ์ควบคุมการขับรถไฟ
ชุดควบคุมแบบง่ายจะนิยมใช้ Arduino Board ซึ่งเป็น Platform i/o พร้อม
การเรียนรู้โดยตัวบอร์ดจะมาพร้อมกับชุดค�ำสั่ง Port i/o ไม่ว่าจะเป็น Port
digital, Port Analog, PWM, Serial Port เป็นต้น
2. พัฒนาระบบชุดฝึกจ�ำลองการตรวจสภาพหัวรถจักรก่อนท�ำการขับและการซ่อม
บ�ำรุง การตรวจสอบก่อนขับหัวรถจักร ประกอบด้วย ส่วนด้านหน้า ด้านซ้าย
ด้านขวาด้านบนด้านหลังรวมถึงการจ�ำลองสถานการณ์จ�ำนวน28สถานการณ์
ในการแก้ไข้ปัญหาและการซ่อมบ�ำรุง เมื่อเกิดเหตุขัดข้องในระหว่างขับรถไฟ
3. พัฒนาระบบชุดฝึกจ�ำลองหัวรถจักรแบบเสมือนจริง ด้วยหัวรถจักร Alstom
การฝึกจะมีจอแสดงผลหลักจ�ำนวน2ชุดชุดการฝึกจะเป็นระบบMultimedia
การควบคุมระบบจะจ�ำลองด้วยระบบดิจิตอลและเป็นลักษณะ Touch Screen
ในระบบตรวจสอบจะประกอบไปด้วย Switch gear 8 เกียร์, Switch drive 3
ทาง, Key, Switch off Buzzer, Switch control เป็นต้น
หัวหน้าโครงการ : รศ.ดร.สุเทพ บุตรดี
ภาควิชาวิศวกรรมการผลิต คณะวิศวกรรมศาสตร์
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ
เนื้อหาโดยย่อ
ชุดฝึกจ�ำลองหัวรถจักร Alstom
นั้นจ�ำลองการขับเสมือนจริง ทั้งความเร็ว
ภาพเคลื่อนที่และเสียงภาพที่ถ่ายจากเส้น
ทางจริงเป็นภาพวีดิโอ 1920 x 1080p ถูกน�ำมาพัฒนาให้สามารถแสดง
ภาพที่เสมือนจริงโดยการตัดภาพออกเป็นภาพขนาดเล็กและน�ำมาต่อแสดง
เป็นภาพต่อเนื่องด้วยโปรแกรมแสดงภาพที่ขนาด 29 เฟรมต่อวินาที ชุดครู
ฝึกสามารถจะเห็นภาพเส้นทางการขับที่เชื่อมโยงมาจากหน้าจอนักเรียน
โดยนักเรียนจะต้องขับชุดจ�ำลองที่สถานีเริ่มต้นผ่านสถานีที่สองไปถึงสถานี
สุดท้าย ได้แก่ สถานีปางอโศก บันไดม้าและปากช่อง เส้นทางขับจะแสดง
ทางจริงที่ผ่านสถานีต่างๆ จุดตัด เส้นทางข้ามทางรถไฟ ป้ายบอก
อาณัติสัญญาณต่างๆนักเรียนจะต้องขับชุดจ�ำลองด้วยความเร็วที่เหมาะสม
ตามเส้นทางจริง การจอด การเข้าสถานี การออกจากสถานี และขับขึ้นเนิน
ลงเนิน ครูฝึกสังเกตพฤติกรรมการขับของนักเรียนผ่านกล้อง CCTV และ
พฤติกรรมจริง และท�ำการประเมินผลการทดสอบ การควบคุมความเร็ว
แต่ละระยะการขับจะถูกบันทึกและแสดงเป็นเส้นกราฟส�ำหรับใช้ในการ
วิเคราะห์และการพัฒนาการฝึกในอนาคต
บทวิเคราะห์
งานวิจัยชุดนี้ เพื่อพัฒนาระบบการขับรถไฟจ�ำลองด้วยหัวรถจักร
Alstomโดยการออกแบบหัวรถจักรแบบถอดประกอบได้(CKD-component
knock Down) สามารถถอดประกอบและเคลื่อนย้ายง่าย รวมทั้งพัฒนา
ระบบอินเตอร์เฟสระหว่างอุปกรณ์ในห้องพนักงานขับรถจักรจริงของ
Alstomและระบบซอฟต์แวร์ อย่างไรก็ตามงานวิจัยชุดนี้ด�ำเนินการส�ำเร็จ
ตามวัตถุประสงค์ใช้งานตามฟังชั่นที่ก�ำหนดไว้ในงานวิจัย แต่จ�ำเป็นต้องมี
การพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ระบบที่เสมือนจริงอื่นๆ ที่ยังขาด เช่น การสั่น
สะเทือน ระบบไฟฟ้าต่างๆ ควรจะมีการพัฒนาในอนาคตอย่างต่อเนื่อง
รูปที่ 2 แสดงรายละเอียดหน้าจอ
คอมพิวเตอร์คนขับ
รูปที่ 1 ติดตั้งในพื้นที่ใช้งานจริง
ณ การรถไฟแห่งประเทศไทย
รหัสโครงการ P-13-00902
บทสรุป
ชุดฝึกจ�ำลองหัวรถจักรAlstomนั้นนอกจากจะท�ำการฝึกเสมือน
จริง ทั้งความเร็ว ภาพเคลื่อนและเสียง การพัฒนาระบบจ�ำลองการขับ
รถไฟและสร้างบทเรียนทดสอบ ซึ่งจะสามารถฝึกอบรม พขร. ใหม่ โดย
การควบคุมเพื่อสร้างความช�ำนาญในการขับรถไฟแล้วนั้นยังเป็นการส่ง
เสริมงานวิจัยภายในประเทศ ให้พัฒนาอย่างต่อเนื่องไปสู่ภาคกลุ่ม
อุตสาหกรรมและผู้ให้บริการรายอื่น เช่น บริษัทการขนส่งมวลชน
กรุงเทพ จ�ำกัด (มหาชน), การรถไฟฟ้าขนส่งมวลชนแห่งประเทศไทย
(รฟม.), บริษัทรถไฟฟ้า ร.ฟ.ท. จ�ำกัด รวมทั้งจะกระตุ้นให้ตระหนักถึง
ความปลอดภัยของผู้โดยสาร จะก่อให้เกิดความสมดุลระหว่างปัจจัย
3 ประการขึ้น คือ 1.ความพร้อมใช้งานของระบบ (Availability)
2.ความน่าเชื่อถือของระบบ (Reliability) 3.ค่าใช้จ่ายที่ใช้ในการบ�ำรุง
รักษา (Maintenance) และสิ่งส�ำคัญอีกอย่างที่ต้องใส่ใจและขาดมิได้
คือ ความปลอดภัย (Safety)

7. 7
แผนงานวิจัย 1 :
ความต้องการและความคาดหวังของผู้ใช้บริการในระบบการคมนาคมขนส่งทางราง
วัตถุประสงค์
1.เพื่อศึกษาความต้องการของผู้ใช้บริการที่เดินทางโดยรถไฟและความต้องการ
ของผู้มีศักยภาพในการเดินทาง 2. เพื่อศึกษาความต้องการของผู้ใช้บริการที่ขนส่งสินค้า
โดยรถไฟ 3. เพื่อศึกษาความคาดหวังของผู้ใช้บริการที่เดินทางโดยรถไฟ และความคาด
หวังของผู้ที่มีศักยภาพในการเดินทาง 4. เพื่อศึกษาความคาดหวังของผู้ใช้บริการในการ
ขนส่งสินค้าโดยรถไฟ5.เพื่อศึกษาความพึงพอใจของผู้ใช้บริการที่เดินทางโดยรถไฟและ
ผู้ใช้บริการสินค้าของการรถไฟแห่งประเทศไทย6.เพื่อศึกษาทัศนคติของพนักงานในการ
ให้บริการผู้โดยสาร
วิธีการด�ำเนินการ
ด�ำเนินการวิจัยแบบผสมวิธี (Mixed-methods research) เครื่องมือในการ
เก็บรวบรวมข้อมูลใช้แบบสอบถามและแบบสัมภาษณ์จากผู้ใช้บริการจ�ำนวน1,826คน
ผู้ประกอบการขบวนรถสินค้า จ�ำนวน 21 ราย
วัตถุประสงค์
1. เพื่อศึกษาและสังเคราะห์ประเด็นที่ควรปรับปรุงคุณภาพการให้บริการใน
การขนส่งผู้โดยสารและสินค้าของการรถไฟแห่งประเทศไทย2.เพื่อศึกษาและสังเคราะห์
ปัญหาและข้อจ�ำกัดในการให้บริการขนส่งผู้โดยสารและสินค้าของการรถไฟแห่ง
ประเทศไทย 3. เพื่อเสนอรูปแบบการให้บริการขนส่งผู้โดยสารและสินค้าของการรถไฟ
แห่งประเทศไทย และ 4. เพื่อศึกษาการคัดเลือก การฝึกอบรม และการประเมินผลการ
ปฏิบัติงานของพนักงานฝ่ายการเดินรถ และเสนอวิธีปฏิบัติที่เป็นเลิศในการบริหาร
ทรัพยากรมนุษย์ (การคัดเลือก การฝึกอบรม และการประเมินผลการปฏิบัติงาน) ให้กับ
การรถไฟแห่งประเทศไทย
วิธีการด�ำเนินการ
วิธีการศึกษาใช้การวิจัยเชิงปริมาณและการวิจัยเชิงคุณภาพ(MixedMethods)
ประชากรในการศึกษาครั้งนี้คือพนักงานฝ่ายการเดินรถ การรถไฟแห่งประเทศไทย
จ�ำนวน 4,035 คน สุ่มตัวอย่างโดยอาศัยความน่าจะเป็น ด้วยวิธีการสุ่มอย่างมีระบบ
(SystematicSampling)ซึ่งในการวิจัยครั้งนี้ผู้วิจัยใช้ตัวอย่างในการศึกษาทั้งสิ้นจ�ำนวน
581คนโดยใช้แบบสอบถามในการเก็บรวบรวมข้อมูลและประมวลผลข้อมูลในเชิงสถิติ
ผลการศึกษา
ผลการวิจัยพบว่า (1) การรถไฟแห่งประเทศไทยควรปรับปรุงคุณภาพการให้
บริการที่สถานีโดยภาพรวม 3 ล�ำดับแรกดังนี้ 1) ด้านความสะอาดที่สถานี 2) ด้านเวลา
ในการให้บริการ 3) ด้านพนักงาน (2) การรถไฟแห่งประเทศไทยควรปรับปรุงคุณภาพ
การให้บริการบนขบวนรถโดยภาพรวม 3 ล�ำดับแรกดังนี้ 1) ด้านความสะอาด 2) ด้าน
เวลาในการให้บริการ 3) ด้านลักษณะทางกายภาพ (3) เรื่องที่ควรปรับปรุงคุณภาพการ
ให้บริการของขบวนรถสินค้า มี 3 ล�ำดับดังนี้ 1) หัวรถจักร รถพ่วง 2) ลานขนถ่าย
3) ความตรงต่อเวลา (4) วิธีปฏิบัติที่เป็นเลิศในการบริหารทรัพยากรมนุษย์ คือ
1)การคัดเลือกทรัพยากรมนุษย์คือการสัมภาษณ์การประเมินออนไลน์และการประเมิน
แบบศูนย์ประเมิน ส่วนวิธีการสัมภาษณ์ควรสัมภาษณ์ในรูปของ
ผู้มีศักยภาพในการใช้บริการ จ�ำนวน 50 ราย สถิติ
เชิงพรรณนา และสถิติเชิงอนุมาน การศึกษาครั้งนี้
จะตั้งระดับความเชื่อมั่น 95% โดยมีระดับนัยส�ำคัญ
ทางสถิติที่ 0.05
คณะกรรมการ การสัมภาษณ์ตัวต่อตัว และการ
สัมภาษณ์เพื่อดูปฏิกิริยาเมื่ออยู่ภายใต้ความกดดัน
2) การฝึกอบรมและพัฒนาทรัพยากรมนุษย์
1. ใช้กรณีศึกษาในการฝึกอบรมโดยหน่วยงานฝึกอบรมขององค์การ
2. ใช้เกมส์ในการฝึกอบรมและสื่อการเรียนรู้แบบ E-Learning โดย
มหาวิทยาลัย 3. ใช้สื่อวีดีโอในการฝึกหัดงานในห้องเรียนเพื่อเชื่อมโยงไปสู่
การฝึกปฏิบัติงานจริง 3) การประเมินผลการปฏิบัติงาน คือ การประเมิน
มาตรฐานการท�ำงาน การประเมินแบบ 360 องศา ส่วนผู้ประเมินที่ควร
ประเมินพนักงาน คือ ผู้บังคับบัญชาโดยตรง ผู้ใช้บริการ และเพื่อนร่วมงาน
ผลการศึกษา
ผลการศึกษาพบว่าความต้องการอันดับแรกคือความต้องการด้าน
ข้อมูลข่าวสารที่ให้บริการที่สถานี อยู่ในระดับค่อนข้างสูง (ค่าเฉลี่ย = 6.50)
ความคาดหวังอันดับแรก คือ ความคาดหวังด้านพนักงานที่บริการผู้โดยสาร
ที่สถานีอยู่ในระดับค่อนข้างสูง (ค่าเฉลี่ย = 7.03) ความพึงพอใจอันดับแรก
คือความพึงพอใจด้านข้อมูลข่าวสารอยู่ในระดับค่อนข้างสูง(ค่าเฉลี่ย=4.96)
จากข้อค้นพบผู้วิจัยจึงเสนอวิธีการปฏิบัติที่ดีที่สุดส�ำหรับการปรับปรุงคุณภาพ
การให้บริการผู้โดยสารที่สถานีและบนขบวนรถ (Best -practice)
บทสรุปจากการท�ำ Workshop เมื่อวันที่ 5 มีนาคม พ.ศ.2558
เมื่อวันที่ 5 มีนาคม 2558 ได้มีการจัด Workshop เพื่อระดม
ความคิดเห็นจากภาคส่วนต่างๆอาทิผู้บริหาร/พนักงานรฟท.ผู้ใช้บริการ
นักวิชาการ เป็นต้น ในการที่จะปรับปรุงคุณภาพการให้บริการของการ
รถไฟแห่งประเทศไทยให้ดีขึ้นและสอดคล้องกับความต้องการของผู้ใช้
บริการในส่วนของการขนส่งผู้โดยสารโดยเฉพาะด้านความสะอาดที่สถานี
สถานีที่มีพนักงานท�ำความสะอาดโดยรฟท.เห็นด้วยในการให้หน่วยงาน
ภายนอกเข้ามาร่วมในการตรวจสอบการท�ำความสะอาด โดยมอบให้
นายสถานีเป็นผู้ที่สามารถด�ำเนินการได้โดยตรง นอกจากนี้ในการ
ประชาสัมพันธ์เวลาเข้าออก/เวลารถล่าช้าที่ ซึ่งพนักงาน รฟท. เห็นควร
ให้ส่วนกลางด�ำเนินการจัดท�ำให้เป็นมาตรฐานเดียวกัน และข้อมูลที่
ผู้โดยสารต้องการทราบเมื่อเดินทาง ส่วนเรื่องกิริยามารยาทของพนักงาน
ที่สถานี เป็นสิ่งที่ต้องได้รับการปรุงปรุง เพื่อให้คุณภาพการบริการของ
พนักงานดีขึ้น โดยในมุมมองของนักวิชาการ ควรให้ รฟท. เข้มงวดตั้งแต่
การรับคนเข้าท�ำงาน ต้องเน้นในเรื่องของ Service mind และการฝึกอบรม
ปรับเปลี่ยนทัศนคติในการให้บริการ
ในส่วนของการขนส่งสินค้า ผู้ประกอบการต้องการให้มีบริการ
แบบ One stop service โดย รฟท. จะเร่งด�ำเนินการปรับโครงสร้างเพื่อ
ให้สามารถให้บริการในรูปแบบ One stop service ได้ รวมทั้งจะจัดให้มี
Call center เพื่อสอบถามรายละเอียดต่างๆ
โครงการย่อย 1 : ความต้องการ ความคาดหวัง และความพึงพอใจของผู้ใช้บริการใน
การขนส่งผู้โดยสารและสินค้าของการรถไฟแห่งประเทศไทย
โครงการย่อยที่ 2 : การรวบรวมองค์ความรู้ด้านขนส่งระบบราง: กรณีศึกษาด้านโครงสร้างพื้นฐาน
หัวหน้าโครงการ : ดร.อรพินท์ บุญสิน
คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยทักษิณ
หัวหน้าโครงการ : ดร.สกล บุญสิน
คณะรัฐศาสตร์และรัฐประศาสนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
รหัสโครงการ P-13-00752

8. 8
นอกจากนั้น โครงการได้พัฒนาระบบการ
จัดการองค์ความรู้แบบออนไลน์บนเครือข่าย
อินเตอร์เน็ต ในชื่อ www.kmrail.org ดังรูปที่ 3
ที่สามารถให้ผู้ใช้งาน เข้าถึงได้ทุกทีทุกเวลา โดยระบบมี
ส่วนประกอบที่ส�ำคัญเช่นส่วนขององค์ความรู้,Forum
บทความความรู้ต่างๆ (Article)
รูปที่ 2 หลักการออกแบบพัฒนาระบบการ
จัดการองค์ความรู้
รูปที่ 3 ระบบการจัดการองค์ความรู้แบบออนไลน์
รูปที่ 1 เครื่องมือและระบบ (KM Tool and System) และขอบเขตการ
จัดการความรู้ (KM Focus Area)
3. ผลการออกแบบระบบการจัดการความรู้
องค์กรขนส่งระบบราง โดยการก�ำหนดขอบเขตการ
จัดการความรู้ (KM Focus Area) ด้านการขนส่งระบบ
ราง ได้พัฒนา เครื่องมือและระบบของการจัดการ
องค์ความรู้ (KM Tool and System) ดังรูปที่ 1 โดย
องค์ความรู้แบ่งเป็น5กลุ่มหลักคือA.โครงสร้างพื้นฐาน
(Infrastructure) B. รถและล้อเลื่อน (Rolling Stock)
C.การสื่อสารและอานัฐสัญญานD.การบ�ำรุงรักษาและ
ความปลอดภัย (Maintenance and Safety) และ
E.ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับระบบราง(GeneralKnowledge)
หลักการออกแบบพัฒนาระบบการจัดการองค์ความรู้
ประกอบด้วย ผู้ควบคุมระบบ (Admin) ผู้ใช้งานทั่วไป
(Users) สมาชิก (Member) และผู้กลั่นกรองข้อมูล
(Codifier) ที่เชื่อมโยงการท�ำงานด้วย รวมถึง การแลก
เปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างชุมชนปฏิบัติCoP(Community
of Practice) ดังรูปที่ 2
โครงการย่อยที่ 1 : การพัฒนารูปแบบการจัดการความรู้องค์กรขนส่งระบบราง
The Development of Knowledge Management Model for Rail
Transportation Organization
หัวหน้าโครงการ : รศ.คมสัน จิระภัทรศิลป
ผู้ช่วยผู้วิจัย : ผศ.ดร.กิติเดช สันติชัยอนันต์ ผศ.ดร.อนุศิษฐ์ อันมานะตระกูล
ผศ.ดร.มงคล กงศ์หิรัญ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี
บทน�ำ
โครงการนี้เป็นการศึกษารวบรวมและประมวลลักษณะหรือประเภทขององค์ความรู้ด้านการ
ขนส่งระบบรางที่มีอยู่ทั้งในประเทศและต่างประเทศแล้วน�ำมาพัฒนารูปแบบและระบบการจัดการความ
รู้ด้านการขนส่งระบบรางที่เหมาะสมส�ำหรับองค์กรขนส่งระบบรางของประเทศไทยโดยจัดการประชุม
ระดมความคิดเห็นเฉพาะกลุ่ม (Focus Group) ผู้เชี่ยวชาญด้านระบบราง รวมทั้งการรวบรวม ข้อมูล
จากหน่วยงานขนส่งระบบราง อาทิ การรถไฟแห่งประเทศไทย การรถไฟฟ้าขนส่งมวลชนแห่ง
ประเทศไทย (รฟม.) บริษัท ระบบขนส่งมวลชนกรุงเทพ จ�ำกัด (มหาชน) และ บริษัท รถไฟฟ้า ร.ฟ.ท.
จ�ำกัด เป็นต้น เพื่อเป็นแนวทางในการ พัฒนาและออกแบบ ระบบการจัดการองค์ความรู้ด้านการขนส่ง
ระบบรางที่บุคลากรภายในหน่วยงานต่างๆสามารถเข้าถึงได้ รวมทั้งการพัฒนาคู่มือ และบุคลากรใน
การจัดการองค์ความรู้ด้านขนส่งระบบรางต่อไป
ผลการพัฒนารูปแบบการจัดการองค์ความรู้ขนส่งระบบราง
1.ผลการศึกษารวบรวมและประมวลลักษณะหรือประเภทขององค์ความรู้ด้านการขนส่งระบบ
ราง โดย การสังเคราะห์ข้อมูล พบว่า การด�ำเนินการจัดการความรู้องค์กรขนส่งระบบราง ต้องมีการจัด
ตั้งคณะกรรมการจัดการความรู้เพื่อมาท�ำหน้าที่แนะน�ำและสนับสนุนให้เกิดการศึกษาค้นคว้าก�ำหนด
และเชื่อมโยงฐานขององค์ความรู้ระหว่าง องค์กรด้านระบบราง โดยมีขั้นตอนการด�ำเนินการใน
5ขั้นตอนได้แก่การบ่งชี้ความรู้(IdentificationofNeed)การแบ่งปันความรู้(KnowledgeSharing)
การสร้างความรู้(KnowledgeCreation)การจัดเก็บและรักษาความรู้(KnowledgeCollectionand
Storage) และการปรับปรุงความรู้ให้ทันสมัยอยู่เสมอ (Knowledge Updating)
2.รูปแบบระบบการจัดการความรู้องค์กรขนส่งระบบรางที่เหมาะสม ควรประกอบด้วย5องค์
ประกอบ คือ 1) ความสอดคล้องของนโยบายของรัฐ กับนโยบายและเป้าหมายขององค์กรขนส่งระบบ
ราง2)การใช้เทคโนโลยีเช่นSocialMediaหรือเว็บไซท์เพื่อสนับสนุนกิจกรรมKMในการแลกเปลี่ยน
องค์ความรู้ และประชาสัมพันธ์ 3) การเชื่อมโยงข้อมูลที่เหมาะสมกับระบบ KM ขององค์กรขนส่งระบบ
ราง 4) การจัดกิจกรรมและการให้รางวัลเพื่อส่งเสริม สนับสนุนให้เกิดการแลกเปลี่ยนองค์ความรู้ด้าน
การขนส่ง ระบบรางระหว่างผู้เชี่ยวชาญ องค์กร และสมาชิก และ 5) ความต่อเนื่องความสม�่ำเสมอและ
ความยั่งยืนของระบบ KM ด้านการขนส่งระบบรางของหน่วยงานที่รับผิดชอบหลัก
แผนงานวิจัย 2 :
การจัดการองค์ความรู้ด้านการขนส่งระบบราง
รหัสโครงการ P-13-00476