1. Prezantimi, EBRD
-Rreth 22 vjet më parë shtetet post-komuniste të Europës Qendrore dhe Lindore filluan një
transformim të madh politik dhe ekonomik. Për të ndihmuar këtë proces,shtetet OECD krijuan
një institucion të ri ndërkombëtar financiar, Bankën Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim
(EBRD).Qëllimi i bankës ishte ‘’për të nxitur tranzicionin drejt ekonomive të orientuara nga
tregu i hapur dhe për të promovuar nismën private dhe sipërmarrëse në shtetet e Europës
Qendrore dhe Lindore të kryera për të dhe aplikimin e parimeve të demokracisë
shumëpartiak,pluralizmit ekonomive të tregut’’.Në atë pikë,pika kryesore e këtij transformimi
ishte qartë :një sistem politik demokratik dhe një ekonomi tregu.
-Veçanërisht nenët e marrëveshjes gjithashtu parashikonin që mënyra kryesore e operacionit të
Bankës Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (EBRD) duhet të jetë finacimi individual i
projekteve punuar kryesisht me sektorin privat,ishte e nevojshme për të monitoruar progresin si
dhe të ketë një proces të prekshme të matjes dhe të gjejnë mënyra për të sjellë këtë në
operacionet EBRD-ës(Bankës Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim).Dokumenti historik në
këtë proces ishte një letër nga Nicholas Stern dhe Hans Peter Lankes në vitin 1997. Ata
argumentuan tre kriteret kryesore për vlerësimin e ndikimit të tranzicionit:
1. Kontributet në strukturat konkurruese të tregut
2. Kontributet në institucionet dhe politikat që mbështesin tregjet
3. Kontributet në tregun e aftësive bazë,aftësive dhe risive
Qasja e Stern-Lankespër matjen dhe monitorimin e ndikimit të projekteve të tranzicionit EBRD
ka ofruar një kornizë praktike dhe fleksibël,e cili ka shërbyer edhe në dhjetë vitet e fundit apo më
shumë. Por kohët e fundit si tranzicion ka përparuar, ka dalë një heterogjenitet i konsiderueshme
në të gjithë vendet e operacioneve të EBRD.Gjithashtu ka pasur një nevojë në rritje për një
përkufizim të përditësuar të procesit të tranzicionit dhe një qasje më të nuancuar për të matur
ndikimin e tranzicionit të projekteve individuale EBRD.
-Si pjesë e procesit të reflektimit mbi këto çështje zyra EBRD e shefit të ekonomistit e ka
porositur këtë letër.Autorët ishin të ftuar që tu bëjnë intervistë anëtarëve kuç të stafit dhe në bazë
të hulumtimeve të kohëve të fundit në ekonominë e institucioneve është zhvilluar një përkufizim
operacional i tranzicionit që mund të ndihmojë EBRD të ndjekë misionin e saj në mjedisin në
ndryshim.
-Një rishikim i bazës intelektuale të mandatit të EBRD është kohë për dy arsye.Arsyja e parë
është eksperienca njëzet vjeçare e tranzicionit për të nxjerr mbi.Arsyja e dytë te menduarit gjëre
për ekonomin porofesionale mbi zhvillimin gjatë kësaj periudhe-në masë të madhe ndikohet nga
përvoja e tranzicionit, por edhe në përgjigje të zhvillimeve më të gjëra ekonomike.

2. -Qëllimi i këtij materiali është të nxisë një debat të ri mbi atë se si EBRD monitoron ndikimin e
saj në tranzicion dhe se si ajo përfshin këtë në strategjinë e saj të kreditimit.
Perqendrimi ne tranzicion ka qene ne dobi per EBRD,nocioni tranzicion eshte disi i
vjeter.Tranzicioni ka qënë dhe është pjesë e një procesi më të gjerë të zhvillimit dinamik
institucional në ekonomitë i cili ka zhvilluar një ekuilibër midis shtetit dhe tregut që rrit
mirëqenien e qytetarëve.Konsiderata të tilla çojnë natyrshëm në një përzierje
eklektike(joparimore) të përgjegjësive publike dhe private në sferën ekonomike.Ёshtë e
rëndësishme që të njohin se ka zona ku rritja e rolit të tregut është e diskutueshme dhe se ka
zgjidhje të shumta për të siguruar një ekonomi efektive të tregut që shërben për nevojat e
qytetarëve.
-Në këtë kontekst të gjerë ekziston një rol per kreditimin e EBRD per te promovuar skaje me te
gjera sociale sesa ato qe jane aktualisht te kapsuluara në ndikimin e tranzicionit dhe maten
përmes indikatorëve të përcaktuar të tranzicionit. Ёshtë e përshtatshme që të ketë një debat në
lidhje me përmbajtjen e këtyre qëllimeve dhe se si ata janë të monitoruara. Tani kemi shumë më
tepër burime të të dhënave në dispozicion për këtë se sa në të kaluarën. Si pjesë e kësaj, është e
rëndësishme që të japim një mendim në mënyrë që ndikimi është arritur dhe nëse një program i
kredidhënies në një zonë është i justifikuar për të arritur një ndikim më të madh dhe më të
qëndrueshme.
- Ky raport është shkruar në një kohë të trazirave të konsiderueshme ekonomike globale që
seriozisht ndikon vendet kliente te EBRD.Trazira pa dyshim do të çojë në një rivlerësim të
përvojës në njëzet vitet e fundit, në veçanti pasojat e globalizimit,e liberalizimit dhe zhvillimit
financiar. Duke pranuar se rrethanat e tanishme globale ekonomike vënë peshë më shumë në
menaxhimin e krizave në EBRD prioritetet, ky dokument është i përqendruar në arsyen e te qenit
për një kohë më të gjatë ne horizont.
- Pjesa tjetër e punimit është i organizuar si më poshtë. Pjesa 1- Ofron një përmbledhje të
literaturës përkatëse mbi rolin e institucioneve të tregut mbështetëse në një ekonomi tregu të
suksesshme. Pjesa 2-Përshkruan sistemin aktual të vlerësimit të projektit, si dhe propozimet e
bëra për përmirësime të veçanta. Pjesa 3-Diskuton rrugët më të gjerë të mundshme për zhvillimin
e ardhshëm në EBRD.Pjesa 4- Përfundon me rekomandimet.

3. Roli i EBRD-së (Bankën Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim) në periudhën
tranzicionale
Parimet
Mandati i bankës është që të promovojë tranzicionin drejt një ekonomie tregu, kryesisht duke
financuar projekte individuale, duke punuar kryesisht me sektorin privat.EBRD ose Bankën
Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim ndryshon nga institucionet e tjera financiare
ndërkombëtare në disa aspekte:Së pari, ai ka një përgjegjësi të kufizuar gjeografike (kohët e
fundit megjithatë ajo është zgjeruar për të përfshirë Mongolinë dhe Turqin).Së dyti,ajo ka një
mandat të përcaktuar qartë për të promovuar tranzicionin drejt ekonomive të tregut të hapur-
ekonomive të orientuar.Kjo nënkupton,të paktën në parim, një jetë të kufizuar: një herë
tranzicioni është realizuar dhe banka duhet të pushojë së ekzistuari.Në këtë kuptim EBRD është
e ndryshme si për shembull nga Korporata Financiare Ndërkombëtare. Mandati EBRD për të
promovuar tranzicionin është shumë ngushtë i përcaktuar, ndërsa mandati i Korporatës
Financiare Ndërkombëtare është zvogëlimin e varfërisë dhe përmirësimin e jetës së njerëzve.
-Së treti,marrëveshja krijimit është gjithashtu shumë specifike se si duhet EBRD të arrijë këtë
objektiv. Sipas marrëveshjes banka duhet të promovojë tranzicionin përmes kreditimit të
projekteve individuale kryesisht në sektorin privat.
Qellimet e EBRD
Nga neni 1 i marreveshjes per krijim
Për të kontribuar në përparimin ekonomik dhe rindërtimin qëllimi i bankës do të jetë për të nxitur
kalimin drejt ekonomive të tregut të hapur- të orientuar dhe për të promovuar nismat private dhe
sipërmarrëse në vendet e Europës Qendrore dhe Lindore angazhuar për të dhe aplikimin e
parimeve të pluralizmit e demokracisë shumëpartiake dhe ekonomi të tregut.
-Fakti që misioni EBRD i promovimit të transicionit është mjaft i ngushtë ka avantazhe të qarta
për përgjegjshmërinë e veprimeve të bankave.Megjithatë siç kemi theksuar në pjesën 1,
tranzicioni në vetvete nuk është një qëllimi final dhe duhet të shihet si pjesë e një ndjenje më të
gjërë për të mbështetur tregjet në mënyrë që të përmirësohet jeta e njerëzve.

4. -Interpretimin e tranzicionit në këtë mënyrë instrumentale kryesisht përhap nevojën për të
përcaktuar mandatin më gjerësisht. Për shembull, ajo mund të sugjerohet se duhet të miratojë
EBRD objektivat e gjera të tilla si uljen e varfërisë, rritjen e mirëqenies, barazisë
gjinore,kohezioni social apo qëndrueshmëria mjedisore.Një çështje tjetër është nëse EBRD duhet
të financojë projektin që të promovojn qëllimet e gjera në rajonin e saj që nuk janë të lidhura me
tranzicionin.
-Ne do të rishqyrtojnë këto çështje në pjesën 3 të këtij dokumenti.EBRD deri tani është fokusuar
në qëllimet e tranzicionit vetëm.Dhe në njohjen e kësaj, ajo ka vendosur që vendet e
‘’diplomuar’’ që kanë kryer transformimin e ekonomisë së tregut.Tha se, kriza aktuale tregon se
diplomimi mund të ketë qenë i parakohshme.Edhe pse shumë vende post-komuniste kanë
ndërtuar institucionet e tregut, mbeten pyetjet nëse këto institucione janë të ndërthurura
plotësisht
-Duke kërkuar në një perspektivë më të gjerë ne besojmë që mandati origjinal EBRD është ende i
vlefshme, sepse ai është në përputhje me ndjeken qëllimeve të gjera.
Siç kemi diskutuar tashmë kohezionin social dhe me bazë të gjerë në rritje e standardeve të
jetesës janë jetike për funksionimin e mirë dhe ekonomi të qëndrueshme të tregut.Pa këto
themele, është gjithmonë një rrezik i progresit të kaluar.