вввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввввв

1. Хромтау Аудандық білім беру бөлімі
№2 Хромтау мектеп-гимназиясы
8 - класқа арналған
қазақ тілінен сабақ жоспары
Ашық сабақтың тақырыбы:
«Орта ғасырдағы Қазақстан қалалары»
Құрастырған: Қадыржанова Гаухар Бисеновна
№2 Хромтау мектеп – гимназиясының
қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі.
21.11.2013ж.

2. 8 - класқа арналған қазақ тілінен сабақ жоспары
Құрастырған: Қадыржанова Гаухар Бисеновна
№2 Хромтау мектеп – гимназиясының қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі.
Сабақтың тақырыбы: «Орта ғасырдағы Қазақстан ақалалары»
Сабақтың мақсаты: Оқушыларға орта ғасырлардағы Қазақстан қалалары, олардың саяси-әкімшілік қызметі, қала
құрылысының ерекшеліктері туралы білім беру.
Сабақтың міндеттері
Білімділік:
Дамытушылық: Оқушылардың қазақ тілінде сөйлеу мәдениетін дамыту, жеке және ұжымдық жұмыс істеу дағдыларын
қалыптастыра отырып, танымдық қасиетін дамыту. Тақырып бойынша оқушылардың айтылым, сөйлем, жазылым, сөйлеу
әрекеттерін дамыту арқылы мәдениет туралы түсініктерін қалыптастыру
Тәрбиелік: мәдени мұраларымызды қорғауға тәрбиелеу, Отанды сүйюге, өз халқына, еліне еңбек ете білуге баулу.
Сабақтың әдіс-тәсілдері: топпен жұмыс, шығармашылық, сын тұрғыдан ойлау, ойын түрлері, АКТ және жобалау
технологиясы.
Сабақтың түрі: жаңа білімді меңгерту
Көрнекіліктер: Қазақстан картасы, инетрактивтік тақта, орта ғасырлық қала суреттері.
Пәнаралық байланыс: Қазақстан тарихы, қазақ әдебиеті

3. ЖОСПАРЫ:
І Психологиялық сәт «Назар аудар» 2мин
ІІ Пропедевтикалық практика «Сен оны білесің» 5мин
III Бағыттау «Көңіл бөліңіз» 2мин
IV Пайымдау «Тарих беттерінен» 6мин
V Іс жүзіндегі практика «Мәтін» 4мин
«Сұрақ шашу» 2мин
VI Меңгеру практикасы «Өзіңе баға бер» 4мин
«Синквейн» ойыны 4мин
VII Тәуелсіз практикасы «Суреттер сөйлейді» 7мин
«Мұқият оқушы» 3мин
«Кім жылдам?» 2мин
VII
I
Қорытындылау «Не білдік, не үйрендік?»
Үйге тапсырма
Бағалау
2 мин
1 мин
1 мин

4. Жұмыс түрі
Уа-
ты
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқыт
у әдісі
Оқушының іс-әрекеті
Күтілетін
нәтиже
1 «Назар аудар» 2м Оқушыларды топпен отырғызып,сергіту сәтін
ұйымдастыру.
Сәлеметсіздер ме, балалар! Сабаққа дайындығыңызды
көрсетіңіздер. Ал енді сабағымызды бастамас алдында
сіздерге бірнеше сұрақ қоямын:
- Кім бугін ұйықыдан турғанда дене шынықтыру
жаттығу жасады, қолымызды көтереміз.
- Кім бүгін таңғы асқа шоколад жеді, 1 шапалақ.
- Кім бүгінгі сабаққа дайын, жақсы жауап беремін диде,
3 шапалақ ұрамыз.
-жарайсыңдар, олай болса барлығымыз әрқайсысы өз
тобымен қолдарыңды алып, шеңбер жасап тақтаға назар
аударыңыз, Сабит Мұқановтың өлең жолдарын
барлығымыз бірге дауыстап оқимыз.
Бақыт, еңбек, береке,
Ырыс күнін тілеймін.
Күнде думан, мереке,
Тыныштығын тілеймін.
Сонымен балалар бүгінгі сабақта табысты еңбек етіп
күндерін ырысты болсын! – деген тілекпен
сабағымыздың келесі кезеңінде тұрған
«Сен оны білесің» жұмыс түрін тоқтайық
Монол
гтік
диалог
тік
Амандасады
Тақтаға көңіл аударады
Сабаққа дайындалады
Достық сезімін
ояту. Сабаққа деген
қызығушылығын
арттыру.
Ұқыптылыққа
тәрбиелеу, өз-өзін
сабаққа дайындау.
Жауапкершілікке
тәрбиелеу
«Сен оны білесің» 10м Сен оны білесің жұмыс түрі бойынша өз білім
деңгейлеріңізді тест арқылы байқап көрелік
Өткен тақырып бойынша тест жұмысы өткізіледі
1. «Қорқақ» сөзіне синонимді тап.
А) қоян жүрек Ә) батыл Б) батыр В) ер жүрек
2. Қазақ тілінде неше жалғау бар? А) 6 Ә) 5 Б) 4 В) 7
3. Салалас құрмалас сөйлемнің неше түрі бар? А) 6 Ә) 5
Б) 4 В) 7
4. «Және, әрі, да» қай салалас құрмалас сөйлемнің
жалғаулықтары? А) қарсылықты салалас құрмалас
көрнекі
лік
Тағдадағы тұрған сұрақтарға
жауап береді
Оқушылар мына тестке
жауап береді.
Жауабы:
1 а
2 б,
3 а,
4 ә,
Ұқыптылықты,
жауапкершілікке
тәрбиелейді

5. Ә) ыңғайлас салалас құрамалас Б) түсіндірмелі салалас
құрмалас В) кезектес салалас құрмалас
5. Біріккен сөзді тап А) әке, жолдас, аялдама
Ә) әке-шеше, ауыл-аймақ, бала-шаға
Б) Екібастұз, кемпірқосақ, тасбақа.
В) ата-ана, ұлжан, ұлық
6. Көптік жалғаулар қатарын белгілеңіз.
А) -лар, -лер, -дар, -дер Ә) -нан, -нен, -дан, -ден,
Б) -мыз, -міз, -ымыз, -іміз В) –ды, -ді, - ты, -ті
7. Мына сөйлем салаластың қай түріне жатады?
«Ол бүгін біресе үй жинастырады, біресе ас әзірледі»
А) қарсылықты салалас құрмалас Ә) ыңғайлас салалас
құрамалас Б) түсіндірмелі салалас құрмалас
В) кезектес салалас құрмалас
8. –ғыз, -гіз, -қыз, -кіз қай етістің жұрнағы?
А) өзгелік Ә)ортақ Б)өздік в) ырықсыз
9. Ауыспалы осы шақтың жұрнақтары.
А)-қан, -кен, -ған, -ген. Ә) –ар, -ер, -р
Б) –мақ, -мек, -бақ, -бек, -пақ, -пек
В) –атын, -етін, -йтын, -йтін
10. Сөйлем түрін анықта
«Ол анасына көмектесу үшін, ерте сұранып келді»
А) мезгіл бағыныңқылы сабақтас Ә) қарсылықты
бағыныңқылы сабақтас
Б) мақсат бағыныңқылы сабақтас в) шартты
бағыныңқылы сабақтас
Жауабы: 1 а, 2 б, 3 а, 4 ә, 5 б, 6 а, 7 в, 8 а, 9 в, 10 б.
Бағалау 0-1- «5», 2-4-«4», 5-7-« 3», 7-10-«2»
5 б,
6 а,
7 в,
8 а,
9 в,
10 б.
«Көңіл бөліңіз» 5м Тақтаға көңіл аударамыз
Әуелде үлкен қала болған
Кейіннен кішігірім шоқы қалған.
Өртеніп өзі күл боп кетсе дағы
Қаланың көкіректе оты қалған.
Тартады күзге желмен дала күйді
Қалдырды өшпейтіндей баба сыйды
Арада мыңдаған жыл өтсе дағы,
Көтеріп келеді ол Фарабиді
Интер
тақта
Тыңдайды
Ежелгі қалалар
Отырра қаласы
Сурет арқылы сұрақтар
Тапқырдыққа,
аңғарылымдыққа
баулу. Ойлау
қабілетін дамыту.

6. -Өлең жолдарында қандай қала туралы айтылады?
Отырар қандай қалалар қатарына жатады?
Ежелгі ғасырда тағы қалай атаймыз? демек бүгінгі
«Орта ғасырдағы Қазақстан қалалары» (слайд жұмысы)
Ежелгі орта ғасырлар қаласына жатады.
Осы тақырып бойынша жұмыс түрлерін білеміз.
Дәптерге сабақтың тақырыбын жазып қоямыз
арқылы сабақтың тақырыбы
ашылып, мақсаты қойылады
Жаңа тақырыпты
анықтайды.
Жоспармен, бағалау
әдісімен танысады
«Тарих беттерінен»
Екі бала сабаққа
3м Ал енді бүгіні сабақ бойынша балалар өздерінің
презентацияларын дайындап келді. Өз жұмыстарын
сіздерге көрсетеді
Интера
ктивтік
тақта
Тыңдайды Өз бетінше ізденуге
тәрбиелейді.
«Мәтін» Оқулықпен жұмыс. 90-бет. Ортағасырдағы Отырар.
Арыс өзеңінің Сырдарияға құяр аралығында ежелгі
Отырар жатыр. Отырар сөз кездің өзінде қолөнері
дамыған, мал егін шаруашылығымен айналысқан ірі
орталық, жауынан қорғана алатын мықты бекінісі бар
қала болды.
Отырардан бастау алған жол шығысында Қытаймен,
батысында Византиямен, оңтүстігінде Орта Азиямен
байланысып жатты.
Ұлы ойшыл, ғұлама ғалым Әбу Насыр әл-Фараби
Отырар топырағында дүниеге келді.
Отырар өмір сүрген дәуірде жаугершілік,
шапқыншылық көп болды. Сол тұста Монғол жорығы
мен Жоңғар шапқыншылығы бүкіл елді есеңгіретіп
кетті. Бұл кезде Отырар қаласы Оңтүстік өңірін
мекендеушілердің орталығы болды. Жан-жақтан
келушілер Отырардытөңіректей қоныс тепті. Сөйтіп,
Алтынтөбе, Жалпақтөбе, Құйрықтөбе, Пышақшықтөбе
деген шағын елді мекендер пайда болды.
Отырар VIІбасырдан бастап өсе келе ІХ ғасырда сол
төңіректің астанасы араб деректердегі Фараб деген
атпен дүние жүзіне мәлім бола бастады.
«Сұрақ-жауап»
1. Ежелгі Отырар қай жерде орналасқан?
2. Отырар қандай қала болды?
3. Отырарда кім дүниеге келген?
4. Отырарды қандай шапқыншылық есеңгіретіп кетті?
Интера
ктивтік
тақта

7. 5. Отырарда қандай елді мекендер пайда бола бастады?
6.Араб деректерінде Отырар қандай атпен танымал
болды?
«Өзіңе баға бер» А) Мәтіндегі біріккен сөздерді пайдаланып,
морфологиялық талдау жасау
Сырдария, қолөнер, Әбу Насыр, Алтынтөбе,
Жалпақтөбе, Құйрықтөбе,Пышақшықтөбе.
«Синквейін» 5м Синквейін ойынын бастаймыз. Мұнда әр топа бір сөз
беріледі
1 топ «қала» 2 топ «Отырар» 3 топ «Қазақстан»
1. Зат есім Отырар
2. Сын есім көне, ежелгі
3. Етістік дамыған, даму, өсу
4. Сөйлем Отырар Қазақстанның ежелгі қаласы
5. Синоним қала, шаһар
Интера
ктивтік
тақта
Алған білімдерін
пысықтау, бекіту.
«Суреттер
сөйлейді»
10м Презентация бойынша, мәтін бойынша суреттпен постер
жасайды. балалар сурет бойынша сөйлейді, Әр топ өз-
өзін бағалайды
«Мұқият оқушы» «Мұқият оқушы» жұмыс түрінде оқушылар берілген
сөйлемдерде тиісті септік жалғауын жалғайды.
Отырар оңтүстігінде ... ... байланысып жатты. Отырарда
Алтынтөбе,, Жалпақтөбе, Құйрықтөбе, Пышақтытөбе
деген шағын ... ... пайда болған. Отырарда сол кездің
өзінде ... дамыды.
Қажетті сөздер: қолөнер, Орта Азиямен, елді мекендер
Флипчат арқылы тиісті
жалғауын жалғайды
Алған білімдерін іс-
жүзінде қолдану,
пысықтау, бекіту.
«Кім жылдам?» Мәтін бойынша «Кім жылдам?» жүмыс түрін өткізу.
Сөйлемнің дұрыс-бұрысын табу
1.Арыс өзеңінің бойында ежелгі Отырар орналасқан
2.Отырар қаласында қолөнер дамымаған.
3. Отырар мал, егін шаруашылығымен айналысқан ірі
орталық қала болған.
4.Отырар оңтүстігінде Орта Азиямен байланыспаған.
5.Ұлы ойшыл, ғұлама ғалым Әбу Насыр әл-Фараби
Отырарда дүниеге келген.
6.Отырар төңірегінде шағын елді мекендер пайда
болмаған.
Дұрыс
Бұрыс
Дұрыс
Бұрыс
Дұрыс
Бұрыс
Алға білімдерін
пысықтау, бекіту

8. «Не білдік?
не үйрендік?»
Үйге тапсырма
Бағалау
3м
1м
1м
- Балалар бүгін сендер қандай тақырыппен таныстық?
- Не туралы білдіңдер?
- Сабақта сендер не ұқтыңдар?
- Өздеріңе не ұнады?
Мәтінді оқып, мазмұнын айту, ережені қайталау. 91-бет
3-тапсырма орындау
Бүгінгі сабақта белсенді қатысқан оқушыларды атап өту,
бағалау
Сұрақ-
жауап,
диалог
тік
Мұғалім қойған сұрақтарына
жауап береді.
Тақтада жазылған үй
жұмысын күнделіктеріне
жазады
Мұғалім
оқушылардың алған
білім деңгейін
анықтайды.
Оқушылар жаңа
тақырыпты
меңгеріп шығады.
Оқушының бағалу парағы
Окушының
аты-жөні
«Сен оны
білесің»
«Тарих
беттерінен»
«Сұрақ-
жауап»
«Өзіңе
баға
бер»
«Синквейн»
ойыны
«Суреттер
сөйлейді»
«Мұқия
т
оқушы»
«Кім
жылдам»
барлығы

9. • Айша бибінің кім екені жөнінде атадан балаға қалған аңыз болмаса, тарихи деректер жоқ. Ал, аңыз оны төрт түліктің
бірі сиыр малының атасы деп есептейтін Зеңгі бабаның қызы еді дейді.
Сол аңыздың айтуынша, Айша бибі Түркістанда жас батыр Қараханмен кездесіп, бірін бірі ұнатқан екі жас бас қосып,
өмірлік серік болуға уағдаласады. Жаугершілік заман болса керек, тұс тұстан анталаған жаумен арпалысып, елін, жерін
қорғаумен жүргенде Қараханның уәделі мерзімде Айша бибіге баруға мүмкіндігі болмайды. Арада біраз уақыт өтіп
кетеді. Ақыры шыдамы таусылған Айша бибі Қараханның мекені Тараз қаласына өзі іздеп бармақ болып, қасына
күтушісі Баба әже қатынды ертіп, жолға шығады. Бірнеше күн жол жүріп, Таразға жетеді.
Қаланың төбесі көрінгеннен кейін өзеннің жағасына тоқтап, сол арада суға түсіп, шаң тозаңнан арылып, біраз дем алуға
тоқтайды. Күтушісі ас жабдығына кіріседі.
Салқын суға шомылып, денесі сергіп шыққан Айша бибі күтушісі ас әзірлегенше дем ала тұрмақ болып, арнайы өзіне
төселген төсенішке келіп жатады. Су сабатының салқын ауасына қосылған таудың самал желі ұзақ жолдан шаршаған
жас арудың балғын тәнін аялай сипап, рахат құшағына бөлейді. Сүйіктісінің ауылының төбесін көріп көңілі жайланған,
енді аз уақыттан кейін онымен кездесетінін ойлап, тәтті қиял бесігінде тербеліп жатып, маужырап ұйықтап кетеді. Осы
ұйқыдан оны даланың улы жыланы шағып оятады.
Денесін у жайлап, тынысы тарылып бара жатқан Айша бибі дереу Қараханға хабар бергізеді. Қарахан тәуіптерін,
молдасын алып жеткенде ару қыз ісіп кеуіп екі дүниенің арасында жатыр екен. Қарахан молдаға екеуінің некесін
қиғызады. Содан кейін ол қызды қолына алып, жаны үзіліп бара жатқан Айшаның құлағына: « Айша, сен енді бибі
болдың!» деп үш рет айқайлапты. Ханның өлі қызбен неке қиысқаны одан бұрын да, кейін де тарихтан кездеспейді.
Қайғырып, қан жұтқан Қарахан сүйген жарының денесін арулап жерлеп, басына әсем күмбез орнатады. Жауын шайып,
жел мүжіп, уақыт өз белгісін салғанымен бір бірін шынайы сүйген ғашықтардың махаббатының өшпес белгісіндей
болып, сол күмбез әлі тұр Тараз қаласының іргесінде.

10. • Айша бибінің кім екені жөнінде атадан балаға қалған аңыз болмаса, тарихи деректер жоқ. Ал, аңыз оны төрт түліктің
бірі сиыр малының атасы деп есептейтін Зеңгі бабаның қызы еді дейді.
Сол аңыздың айтуынша, Айша бибі Түркістанда жас батыр Қараханмен кездесіп, бірін бірі ұнатқан екі жас бас қосып,
өмірлік серік болуға уағдаласады. Жаугершілік заман болса керек, тұс тұстан анталаған жаумен арпалысып, елін, жерін
қорғаумен жүргенде Қараханның уәделі мерзімде Айша бибіге баруға мүмкіндігі болмайды. Арада біраз уақыт өтіп
кетеді. Ақыры шыдамы таусылған Айша бибі Қараханның мекені Тараз қаласына өзі іздеп бармақ болып, қасына
күтушісі Баба әже қатынды ертіп, жолға шығады. Бірнеше күн жол жүріп, Таразға жетеді.
Қаланың төбесі көрінгеннен кейін өзеннің жағасына тоқтап, сол арада суға түсіп, шаң тозаңнан арылып, біраз дем алуға
тоқтайды. Күтушісі ас жабдығына кіріседі.
Салқын суға шомылып, денесі сергіп шыққан Айша бибі күтушісі ас әзірлегенше дем ала тұрмақ болып, арнайы өзіне
төселген төсенішке келіп жатады. Су сабатының салқын ауасына қосылған таудың самал желі ұзақ жолдан шаршаған
жас арудың балғын тәнін аялай сипап, рахат құшағына бөлейді. Сүйіктісінің ауылының төбесін көріп көңілі жайланған,
енді аз уақыттан кейін онымен кездесетінін ойлап, тәтті қиял бесігінде тербеліп жатып, маужырап ұйықтап кетеді. Осы
ұйқыдан оны даланың улы жыланы шағып оятады.
Денесін у жайлап, тынысы тарылып бара жатқан Айша бибі дереу Қараханға хабар бергізеді. Қарахан тәуіптерін,
молдасын алып жеткенде ару қыз ісіп кеуіп екі дүниенің арасында жатыр екен. Қарахан молдаға екеуінің некесін
қиғызады. Содан кейін ол қызды қолына алып, жаны үзіліп бара жатқан Айшаның құлағына: « Айша, сен енді бибі
болдың!» деп үш рет айқайлапты. Ханның өлі қызбен неке қиысқаны одан бұрын да, кейін де тарихтан кездеспейді.
Қайғырып, қан жұтқан Қарахан сүйген жарының денесін арулап жерлеп, басына әсем күмбез орнатады. Жауын шайып,
жел мүжіп, уақыт өз белгісін салғанымен бір бірін шынайы сүйген ғашықтардың махаббатының өшпес белгісіндей
болып, сол күмбез әлі тұр Тараз қаласының іргесінде.