1. SAHİH-İ
BUHARÎ
1

2. İslam kültürünün,
Kur'ân-ı Kerim'den sonra
en güvenilir ve en sahîh kitabtır;
İslam alimlerine göre,
sırf sahih hadisleri
bir araya toplamak için
yazılmış sahih hadis eseridir.
2

3. İmam Muhammed
b. İsmail el-Buharî'nin
Sahihine verdiği tam isim
"El-Camiu's-Sahîh
Müsnedul-Muhtasar
min Ümüri Rasulillah
(s.a.s) ve Eyyâmihi“ dir.
3

4. İmam Buhârî küçük yaştan itibaren
hadisle meşgul olmaya başlamıştır.
4

5. Henüz on altı yaşında iken
Abdullah b. Mübarek ve
Veki b. Cerrâh'ın
kitaplarını ezberlemiş;
daha sonraları hadis toplamak için
ülkeler dolaşmıştır.
5

6. Suriye, Basra, Kufe, Hicaz gibi
o günün belli başlı
ilim merkezlerini gezmiş
ve oralardaki üstadlardan
hadis tahsil etmiştir.
6

7. İmam Buharî bu eserini
hocası İshak b. Nâhüye'nin
"Rasûlüllah'ın sahih hadislerini
muhtasar bir kitapta toplasanız" diye
temennide bulunması üzerine
tasnif etmiştir.
(İbn Hacer, Hedyü's-Sâri, Mısır 1407, s. 9).
7

8. Buhârî'nin bu kitabı,
kendi zamanına kadar telif edilen
ve zamanından sonra da
telif edilen bütün
hadis kitapları arasında
birinci dereceyi almış
ve İslâm alimleri arasında
en sahih hadis kitabı olarak
kabul edilmiştir.
8

9. Hiç kimse bir başka hadis kitabının
Buhârî'nin kitabından
daha sahih olduğunu
ileri sürmemiştir.
9

10. İmam Buharî sahih oluşuna hükmedilen
bütün hadisleri bu kitabına
almış değildir.
O sadece sahih hadisler arasından
kendi şartlarına uyanları seçmiş
ve kitabına almıştır.
10

11. Zira Buhârî'nin Sahihinin dışında bulunan
pek çok hadisin sahih oluşunu
kendisi ifade etmiştir.
(İbn Kesir, İhtisaru Ulumil-Hadîs,
thk Ahmed Muhammed Şakir,
Beyrut 1951, s. 25).
11

12. Buhârî, Sahihini altı yüz bin hadis
arasından seçmiş ve
kitabını Mescid-i Haram'da
telif etmiştir.
12

13. Hadis mu'cemi
( el-Mu'cemu'l- Mufehres
li Elfazı'l-Hadisi'n-Nebevi adını taşıyan
ve kısaca Concordance diye anılan
hadis fihristine göre
97 kitab ve 3730 babtan oluşmaktadır.
13

14. Tekrarlanan hadisler dâhil
7275 hadis ihtivâ etmektedir.
Mükerrerler dışında dört bin hadis
bulunmaktadır (İbn kesir, a.g.e., s. 25).
14

15. Ebul-Heysem el-Küşmeyhenî,
Firabrî'den o da Buharî'den
şöyle dinlemiş:
Kitabu's-Sahihin içine,
önce yıkanıp iki rekat namaz kılmadıkça
hiç bir hadis koymadım.
15

16. el-Camiu's-Sahîh'i altıyüz bin
hadis içinden seçip
onaltı senede tasnif ettim
ve bunu kendim ile Allah arasında
bir hüccet kıldım.
16

17. El-Câmiu's-Sahîh kitabına sahih olduğunu
gerçekten bildikten sonra
iki rekat namaz kılıp,
bir de Allah'a istihâre etmedikçe
hiç bir hadis koymadım.
17

18. Bu kitabıma sırf sahih olan
hadisleri koydum,
sahih hadislerden bir kısmını da
kitap uzamasın diye bıraktım.
(İbn Hacer, Hedyü's-Sârî, Mısır 1407 s. 9).
18

19. Buhârî, bab başlıklarını çoğu zaman
ayet-i kerimelerden,
bazan hadislerden iktibaslarla
ve bazan da serbest şekilde
fakat fıkhî bir anlam taşıyacak tarzda
seçtiği ibârelerle tanzim etmiştir.
19

20. Bu yüzden
"Buharî'nin fıkhî görüşleri
bab başlıklarındadır"
sözü meşhur olmuştur.
20

21. Buharî gerek bab başlıklarının seçiminde,
gerekse o başlıklar altında
zikrettiği hadislerde,
konuların kesin hükme
bağlanmış olup olmadığına,
o konuda kendisine ulaşmış
sahih bir hadisin
bulunup bulunmadığına
işaret etmiş olmaktadır.
21

22. Buhârî, aynı hadisi,
aynı hadisin çeşitli rivayetlerini
bir yerde toplamak yerine,
ilgili oldukları yerlerde
tekrar etmek suretiyle
bir hadisten birden fazla hüküm
ve pratik sonuçlar çıkarılabileceğini
göstermiştir.
(İsmail Lütfi Çakan, Ana Hatlarıyla Hadis, İstanbul 1983, s. 124).
22

23. Buhârî, bazan bir hadisi
ilgisi dolayısıyla ve
ondan ahkâm çıkarmak düşüncesiyle,
muhtelif kitapların
çeşitli bablarında
hadisi bölerek ("takti") tekrarlar.
23

24. Ancak çoğu kere böyle hadisi
değişik yerlerde verirken
ayrı ayrı senedle zikretmeye dikkat eder.
Bununla da hadisin değişik senedlerle
rivâyet edilmiş olduğunu ispatlamış olur.
24

25. Hadis kitaplarında görülen tekrarları
müellifler boş yere tekrar edip
durmamışlardır.
Bunun bir çok ve büyük hizmetleri vardır.
25

26. Söz gelimi; senedin teaddüdü,
metne ait lâfızların muhtelif oluşu
bunlardan bazıları da
bazan bir hadisin tek bir sahâbîden,
değişik senedlerle ve farklı lafızlarla
rivayet edildiği olur.
26

27. Müelliflerin bütün rivayetleri
toplama arzu ve hırsları dolayısıyla
kitaplarında tekrarlar görülür.
(Ahmed Abdurrahman El-Bennâ Es-Saatî,
El-Fethu'r Rabbanî li Tertîbi Müsnedil-İmam
Ahmed EşSeybanî, Kahire 1358, I, s. 15).
27

28. Buharî'nin bir hadisi,
13 yerde tekrarladığı olmuştur.
(Nureddin Itr, El-İmam et-Tirmizî vel
Müvâzene beyne Câmühi ve beyne's
Sahîhayn, Halep 1970, s. 93-98).
28

29. İmam Buhârî yaptığı bu tekrarlarda
her defasında da başka başka
hocalarından rivayet ettiği
farklı sened ve metinleri verir.
29

30. Böylece hem hadisi kuvvetlendirir,
hem de lafız farklılıkları dolayısıyla
başka başka hükümlerin
elde edilmesini sağlar .
(İsmail Lütfi Çakan, Hadis Edebiyatı,
İstanbul 1985, s. 50).
30

31. İmam Buharî Sahih'inde ayrıca
hadislerde geçen garib kelimeleri de
yer yer açıklar.
Aynı şekilde onun müşkilül-hadîs
konusunda da açıklama yaptığı görülür.
(Nureddin Itr, a.g.e., s. 225-226).
31

32. Buharî Sahîh'inde yirmi iki adet
"sülâsî" (üç râvi ile Rasûlüllah (s.a.s)'a ulaşan)
hadîs bulunmaktadır.
(Nureddin Itr, a.g.e., s. 16; Mübârekfurî, Tuhfetul-Ahvezî
(Mukaddime, Kahire 1359, I, 249).
32

33. İslâm ümmeti Kur'ân-ı Kerim'den sonra
en sahîh kitap olarak "Sahihayn" denilen
Buhârî ve Müslim'in kitaplarını
kabul etmiştir.
33

34. Bu iki sahih hadis kitabının birbirine
kıyası yapıldığı zaman
en sahîh olanın Buhârî'nin kitabı
olduğu anlaşılmıştır.
34

35. Çünkü İmam Müslim Buhârî'den
istifade etmiş, ona talebe olmuştur;
hocasının eserlerinden istifade etmiş
ve ona dayanmıştır.
35

36. Bunun için Dârekutnî,
"Eğer Buhârî olmasaydı,
Hadis ilminde Müslim ortaya çıkmaz
ve bu mertebeye ulaşmazdı" demiştir
(İbn Hacer, Hüzhelü'n-Nazar, Mısır (t.y), s. 31).
36

37. Bu yüzden de,
devrin siyasî olayları sebebiyle
birçokları Buhârî'nin çevresinden
uzaklaşırken,
İmam Müslim onu değil terk etmek;
tam aksine onun yanında yer almıştı.
37

38. Hatta kendi hocası
Yahya ez-Zühlî (257/870)'nin
"Kim, mes'eletül-lafz
(yani Kur'ân'ın lafzını telaffuz etmenin
mahlukiyeti meselesi)nde
Buhârî, ile aynı görüşte ise
meclisimizden ayrılsın" demesi üzerine
Müslim, herkesin gözü önünde
meclisi terketti.
38

39. Zühlî'den dinlediği hadisleri de
bir çuvala koyarak Zühlî'ye gönderdi.
Sahîhinde Zühlî'den rivâyette bulunmadı
(Mehmed Sofuoğlu, Sahih-i Müslim
ve Tercemesi, I, XXVIII).
39

40. Buharî ve Müslim tasnif olunmuş
hadis kitapları arasında
en güvenilir olmalarıyla birlikte;
alimlerin çoğunluğuna (cumhür) göre,
Buhârî'nin kitabının Müslim'in kitabına
tercih olunacağı açıklanmıştır.
40

41. Sahih-i Buhârî'nin
Sahih-i Müslime takdim olunuşunun
çeşitli sebepleri bulunmaktadır.
Bunları şöylece özetlemek mümkündür:
41

42. 1. Buhârî'nin kendilerinden hadis nakletmekte
tek kaldığı ravilerin sayısı 430 kadar olup,
bunlardan yalnız 80'i za'f yönünden
tenkid edilmiştir.
42

43. Müslim'in kendilerinden hadis almakla
tek kaldığı ravilerin sayısı ise 620'yi bulur
ve bunlar arasında tenkide uğrayanlar
160 kişidir.
43

44. Şüphesiz,
tenkide uğramayan kimselerden
hadis rivâyet etmek
tenkide uğrayan kimselerden
rivayet etmekten daha iyidir.
44

45. Hiç olmazsa, tenkide uğrayanlardan
daha az hadis alınması
tercih sebeplerinden biri olur
(Talat Koçyiğit, Hadis Istılahları,
Ankara 1980, s. 388).
45

46. 2. Buhârî'nin tenkit olunan kimselerden
rivayetle tek kaldığı ravilerin çoğu,
kendileriyle karşılaştığı,
onlarla birarada bulunduğu
hallerini yakından tanıdığı,
hadislerine muttali olduğu
ve sahih olanlarını
bildiği kendi hocalarıdır.
4

47. Halbuki Müslim'de tenkit edilen kimselerden
hadis almakla tek kaldığı râviler,
kendi asrından önceki tabakalardandır.
Aslında muhaddis, kendi şeyhlerini,
onlardan öncekilere nisbetle daha iyi tanır.
47

48. 3. Buhârî'nin sıhhat için
ortaya koyduğu şartlar,
daha kuvvetli ve daha şiddetlidir.
48

49. Buhârî hadislerini genellikle
hıfz ve itkan yönünden birinci tabakada
yer alan râvilerden muttasıl olarak,
bunu takib eden tabakalardakinden
ta'lîk olarak naklettiği halde;
Müslim, asıl olan hadisleri
genellikle bu ikinci tabakadaki
ravilerden almıştır .
(Talat Koçyiğit, a.g.e., s. 388)
49

50. 4. Buhârî, ravide, kendisinden
hadis rivayet ettiği kişi ile bir defa da olsa
karşılaşmış olma şartını arar.
50

51. Müslim ise,
görüşebilme imkanın olmasını
yeterli görür
(İsmail Lütfi şakan, Hadis Edebiyatı,
İstanbul 1985, s. 60).
51

52. Sahih-i Buhârî'nin pek çok nüshaları
bulunmaktadır.
Zira Buhârî, Sahih'ini bizzat kendisi
onbinlerce talebeye okutmuştur.
Bu kadar talebe içinden bin kadarı
Sahih'in râvisi olmuştur.
52

53. Bunların içinden de ancak
beş tanesinin isimleri bilinmektedir.
Bunlar, sırasıyla,
el-Firebrî,
en-Nesefi,
En-Nesevî,
el-Bezdevî ve
el-Mehâmilî'dir
(İsmail Lütfi Çakan, a.g.e., s. 50).
53

54. Sultan Abdülhamid'in emriyle
ve Yünînî nüshası esas alınarak
Mısır'da 1313’te yapılan dokuz cilttik
Buhari baskısı en güvenilir olanıdır.
54

55. Hacı Zihni Efendi tarafından harekelenerek
Matbaa-i Âmire'de 1315 yılında
sekiz cild halinde yapılan baskı da
muteberdir ve memleketimizde yaygındır.
55

56. Sahih-i Buhârî üzerinde ayrıca
pek çok şerhlerde yazılmıştır.
56

57. Bu şerhlerden bu günümüzde mevcut
Olanları:
1-Kirmanî'nin şerhi,
2-İbn Hacer'in F'ethul-Barî" si;
3-Aynî'nin "Umdetül-Kârî"si ve
4-Kastallânî'nin "İrşâdu's-Sârî"
isimli şerhidir.
57

58. Sahih-i Buhârî'nin bir özü
ve özeti olan ez-Zebîdî'nin
Et-Tecrîdi's-Sarîh
li ehâdîsil-Câmi's-Sahîh" i
Türkçeye Ahmed Naim ve
Kamil Miras tarafından tercüme edilmiştir.
58

59. Buhârî'nin tam olarak tercümesi de
ayrıca Mehmed Sofuoğlu tarafından
"Sahih-i Buhârî ve Tercemesi" adıyla
gerçekleştirilmiş ve İstanbul'da basılmıştır.
59