Prof. Willy Baeyens Coordinator SteunpuntMilieu en Gezondheid

1. 28/03/2014
1
WELKE ZIEKTELAST DOOR
MILIEUFACTOREN – LUCHTKWALITEIT?
Prof. Willy Baeyens
Coordinator Steunpunt Milieu en Gezondheid
DE VOORDRACHT BESTAAT UIT 3 ONDERDELEN:
1. DE LUCHTVERONTREINIGING IN
VLAANDEREN.
2. DE GEZONDHEIDSEFFECTEN VAN
LUCHTVERONTREINIGING (LITERATUUR)
3. DE RESULTATEN VAN HET STEUNPUNT
MILIEU-EN-GEZONDHEID IN HET KADER VAN
LUCHTVERONTREINIGING EN
GEZONDHEIDSEFFECTEN.

2. 28/03/2014
2
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
1990 1995 1996 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
%
Jaar
Atmospherische emissies: dioxines en PAKs versus tijd
dioxines (%)
PAHs (%)
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
%
Jaar
Atmospherische emissies: metalen versus tijd
Cd (%)
Cu (%)
Hg (%)
Pb (%)
Zn (%)

3. 28/03/2014
3
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
As Cd Cr Cu Hg Ni Pb Zn
handel &
transport
landbouw
energie
industrie
huishoudens
aandeel (%)
UITSTOOT METALEN PER
SECTOR
1 000
2 000
3 000
4 000
5 000
6 000
7 000
8 000
9 000
10 000
11 000
12 000
1995 2000 20052010* 1995 2000 20052010* 1995 2000 20052010* 1995 2000 20052010*
luchtvaart niet-
uitlaat
luchtvaart uitlaat
zeescheepvaart
binnenvaart
spoorverkeer niet-
uitlaat
spoorverkeer uitlaat
wegverkeer niet-
uitlaat
wegverkeer uitlaat
totaal stof PM10 PM2,5
emissie
*voorlopige cijfers. Emissies 2010 wegverkeer niet vergelijkbaar met reeks 2000-2009 wegens modelaanpassingen. Emissies wegverkeer 2011 gelijk gesteld
aan 2010, emissies transport 2011 niet opgenomen in figuur.
emissie/uitstoot (ton)
elementair koolstof
UITSTOOT STOF

4. 28/03/2014
4
20
25
30
35
40
45
50
55
60
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
industrieel gebied
stedelijk gebied
voorstedelijk gebied
landelijk gebied
EU-grenswaarde (2005)
gezondheidsrichtwaarde (WGO)
jaargemiddelde PM10-concentratie (µg/m3)
PM10 jaargemiddeldes
per gebied versus tijd
25
30
35
40
45
50
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
jaargemiddelde ozonconcentratie (µg/m3)
OZON jaargemiddeldes
versus tijd

5. 28/03/2014
5
verloren gezonde levensjaren
LITERATUUR
GEZONDHEIDSEFFECTEN - Alzheimer
Luchtvervuiling (fijn stof/smog): bewoners
van steden die met ernstige luchtvervuiling
kampen, vertonen, in de hersenen,
significant meer ontstekingsverschijnselen en
anatomopathologische kenmerken van de
ziekte van Alzheimer.

6. 28/03/2014
6
GEZONDHEIDSEFFECTEN – Respiratoire aandoeningen
Chronische bronchitis is een permanente ontsteking
van de bronchiën, met verhoogde afscheiding van
slijm.
Longemfyseem is een aandoening die veroorzaakt
wordt door een verminderde elasticiteit van het
longweefsel en door een verlies van alveoli en
haarvaten van de alveoli.
Samen vormen deze aandoeningen de COPD.
GEZONDHEIDSEFFECTEN – Respiratoire aandoeningen
Algemene luchtvervuiling wordt beschouwd als een
risicofactor voor COPD.
Hoewel het precieze aandeel van elke factor hierin
moeilijk te bepalen is, wijzen studies erop dat
verhoogde concentraties van fijn stof, NO2, SO2 en ozon
de respiratoire symptomen kunnen verergeren.
Langetermijneffecten zijn nog moeilijker te bepalen,
maar bij volwassenen zijn verminderde longfuncties en
een verhoogd voorkomen van longobstructie
gevonden.

7. 28/03/2014
7
GEZONDHEIDSEFFECTEN – Hart en vaatziekten
Luchtvervuiling en effecten van chronische blootstelling :
Er zijn heel wat gegevens beschikbaar die wijzen op een
belangrijke rol van milieuvervuiling als oorzaak van
cardiovasculaire aandoeningen.
De prevalentie van ischemische hartziekten (onvoldoende
bloedtoevoer naar de hartspier) bedroeg 9,6% bij personen
(algemene populatie) die waren blootgesteld aan vervuilde lucht
met een jaarlijks gemiddelde fijne stofdeeltjes (PM2,5) boven de
60 tegenover 5,9% bij personen blootgesteld aan vervuilde lucht
met een jaarlijks gemiddelde fijne stofdeeltjes (PM2,5) kleiner
dan 60.
GEZONDHEIDSEFFECTEN – Hart en
vaatziekten

8. 28/03/2014
8
Zelfs korte termijn-blootstelling aan PM2.5
gedurende enkele uren zou aanleiding kunnen
geven tot hartinfarcten, hartischemie, arrhytmia,
hartfalen, beroerte, zelfs tot plots overlijden.
Lange termijn-blootstelling aan lage concentraties
PM2.5 wordt gelinkt aan hypertensie en
atherosclerose (aderverkalking).
Effecten van acute blootstelling aan fijn stof
PM0.1, de ultrafijne deeltjes, uitgestoten door
voornamelijk dieselmotoren, die verantwoordelijk
zijn voor het grootste aantal deeltjes in de
atmosfeer, kunnen direct binnendringen in de
bloedbaan, en vasculaire effecten uitoefenen.
Naast inflammatoire effecten, worden deeltjes ook
geassocieerd met onder andere verhoogde
fibrinogeen- en bloedplaatjesconcentraties.
Effecten van acute blootstelling aan ultrafijn stof

9. 28/03/2014
9
Steunpunt Milieu-en-Gezondheid: studies in het kader
van luchtverontreiniging en gezondheidseffecten.
- Luchtverontreiniging en aderverkalking. Dit werd
getest op oudere (56.5 jaar) diabetes patiënten.
- Effect van verhoogde metaalconcentraties op DNA
schade bij adolescenten (14-15 jaar).
- Effect van verhoogde metaalconcentraties op
schildklier- en sexhormonen bij adolescenten (14-15
jaar).
Methodology: De individuele chronische blootstelling
aan fijn stof (PM) werd bepaald door enerzijds de
koolstofdeeltjes in luchtwegen macrofagen
(beschermende cellen) in sputum te meten en
anderzijds door de afstand van de woning van de
patient tot de hoofdweg te meten.
Deze blootstellingswaarden werden uitgezet als
functie van de plasma concentraties van geoxideerd
LDL, en enkele andere factoren.
Luchtverontreiniging en aderverkalking.

10. 28/03/2014
10
Elke verdubbeling in de afstand van de woning tot
de hoofdweg(en) resulteerde in een significante
daling van de koolstofdeeltjes in de luchtwegen
macrofagen.
Elke verdubbeling in de afstand van de woning tot
de hoofdweg(en) resulteerde in een significante
daling van geoxideerd LDL, een maat voor
aderverkalking.
Luchtverontreiniging en aderverkalking.
a. Een luchtwegmacrofaag
die koolstofdeeltjesbevat.
b. De koolstof lading als
functie van de afstandtot
de hoofdweg.
c. Geoxideerd LDL (maat
voor aderverkalking) als
functie van de koolstof
lading.
d. Geoxideerd LDL (maat
voor aderverkalking) als
functie van de afstandtot
de hoofdweg.

11. 28/03/2014
11
Gezondheid: DNA schade
Cadmium in urine, chroom in urine en thallium
in bloed zijn significant positief geassocieerd met
DNA-schade.
Een onderzoek met fibroblastcellen van
menselijke longen (MRC-5) toonde aan dat met
stijgende cadmium concentraties een stijging
plaats vond in het %-DNA migratie, en dus in de
DNA-schade.
DNA schade bij adolescenten door metalen

12. 28/03/2014
12
Bij de adolescenten waren een groot aantal zware metalen
gecorreleerd met stijgende aromatase (estrogen synthase
enzyme) en SHBG (sex hormoon bindend globuline)
concentraties en met dalende (vrije) oestradiol en (vrije)
testosteron concentraties.
Bij de adolescenten waren een groot deel van de gemeten
zware metalen (B-Cd, B-Pb, U-Cu, B-As, B-Tl, U-Tl)
significant positief gecorreleerd met T3 (trijodothyronine) of
T4 (thyroxine).
Effecten op schildklier- en sexhormonen bij adolescenten door
metalen
BESLUITEN
• Atmosferische concentraties van zink, lood, kwik, dioxines
en fijn stof zijn gedaald in Vlaanderen.
• Atmosferische concentraties van koper, PAKs en ozon zijn
niet gedaald in Vlaanderen.
• Luchtvervuiling veroorzaakt een reeks gezondheidseffecten
o.a. respiratoire aandoeningen, hart- en vaatziekten, zelfs
Alzheimer.
• In het steunpunt Milieu-en-Gezondheid stelden wij vast dat
bij oudere volwassenen er meer aderverkalking optrad als
gevolg van luchtverontreiniging en bij adolescenten meer
DNA schade alsook effecten op schildklier- en sexhormonen
door blootstelling aan metalen o.a. via de lucht.

13. 28/03/2014
13
Met dank aan de Vlaamse Regering en haar administraties
-EWI: Wetenschapsbeleid
-LNE: Leefmilieu, Natuur en Energie
-AZG: Agentschap voor Zorg en Gezondheid
voor subsidiëring van het Steunpunt Milieu-en-Gezondheid
(VUB, KUL, UHasselt, UA, UGent, VITO, PIH).