НББМС -2,3

1. ГАР АЖИЛЛАГААТАЙ
мэдээллийн систем
ЛЕКЦ 2, 3

2.  НББ-ийн мэдээллийн системийн тухай
• НББМС нь ААНБ-д өдөр тутам гарч байгаа ажил
гүйлгээг шинжлэх, холбогдох мэдээллийг
цуглуулах, ангилах, боловсруулах /бүртгэх/,
тайлан бэлтгэх замаар мэдээлэл хэрэглэгчдийг
шаардлагатай мэдээллээр хангах цогц үйл
ажиллагаа юм.

3. НББ-ийн мэдээллийн системийн тухай
• НББМС-ийг гар ажиллагаатай, болон компьютер
технологид суурилсан /програм хангамж/ гэж
ангилдаг.
• НББМС-ээр ажил гүйлгээ нь дараах үе шатаар
боловсруулагддаг:
1. Мэдээг цуглуулах
2. Мэдээг боловсруулах
3. Мэдээлэл бэлтгэх

4. НББ-ийн мэдээллийн системийн үе шат
Мэдээ – Анхан шатны баримт, дансны дугаар, төрөл бүрийн код, дүрс
Мэдээлэл – Төрөл бүрийн тайлан
Мэдээ
/Орц-АШБ/
Боловсруулалт
/Бүртгэл/
Мэдээлэл
/Гарц-Тайлан/

5. НББ-ийн мэдээллийн системийн тухай
• НББ-ийн мэдээллийг боловсруулахдаа эртний
Италийн, Шинэ Италийн, Германы, Америкийн,
шатар загвар, мемориал ордер, журнал ордер зэрэг
олон загварыг улс орнууд ашиглаж байжээ.
• Манай улс, 1960 он хүртэл мемориал ордер, 1960
оны сүүлчээс журнал ордерын загварыг ашиглаж
байсан ба 1990 оны эхэн үеэс Америк загварыг
сонгон хэрэглэж байна.
Америк загвар нь АШБ-аас шууд журнал
хөтөлж, хэрэгцээтэй мэдээллийг бэлтгэдэг.

6. НББ-ийн мэдээллийн системийн зарчим
• НББМС-ийг зохион байгуулахад дараах зарчмыг
баримтална:
1. Үр ашигтай байх- Хамгийн бага зардлаар үр ашигтай
мэдээлэл бэлтгэх
2. Нийцэмж зохицох байдал- ААН-ийн үйл ажиллагаа,
зорилгод нийцсэн байх
3. Ач холбогдолтой байх- Шийдвэр гаргахад
шаардлагатай мэдээллээр хангах
4. Уян хатан байдал- Шинэчилж зохион байгуулах
боломжтой байх
5. Хяналт тавих- Хяналттай байна.

7.  НББМС-ийн бүрэлдэхүүн-Анхан шатны баримт
• АШБ нь НББ хөтлөх, санхүүгийн тайлан
бэлтгэх үндэслэл болдог.
• Баримтаар нотлогдсон ажил
гүйлгээг бүртгэлд тусгана.
АШБ гэж ажил гүйлгээ гарсныг нотолж
бичгээр бүрдүүлсэн болон бусад
нотолгоог хэлнэ.

8.  НББМС-ийн бүрэлдэхүүн-Анхан шатны баримт
• АШБ-ын загварыг ААНБ-ын НББ-ийн бодлогод
тусгаж өгөх боловч дараах зүйлсийг заавал агуулсан
байна:
1. Баримтын нэр
2. Баримтыг үйлдсэн байгууллагын нэр, хаяг
3. Баримт үйлдсэн огноо
4. Ажил гүйлгээнд оролцогч талын нэр, хаяг
5. Баримтыг үйлдсэн ба зөвшөөрсөн этгээдийн гарын
үсэг, албан тушаал, тамга тэмдэг
6. Баримтанд тусгагдсан ажил гүйлгээний агуулга
7. Ажил гүйлгээний хэмжүүр /тоо хэмжээ, үнийн
мэдээлэл/

9.  НББМС-ийн бүрэлдэхүүн- журнал
• ААНБ-д өдөр тутам гарч байгаа олон
төрлийн ажил гүйлгээг огнооны дарааллаар
нь жагсаан бүртгэдэг НББМС-ийн нэг
хэрэгслийг журнал гэнэ.
• ЖУРНАЛ – Ажил гүйлгээг ерөнхий дэвтрийн
дансанд шилжүүлэхийн өмнө цаг хугацааны
дарааллаар эхэлж бүртгэх бичилт юм.

10.  НББМС-ийн бүрэлдэхүүн- журнал
Журнал
Ерөнхий журнал:
ААНБ-д гарсан бүх ажил гүйлгээг
огнооны дарааллаар бүртгэнэ.
Тусгай журнал:
Зөвхөн нэг төрлийн ажил гүйлгээг бүртгэдэг.
/Мөнгөн орлогын журнал, мөнгөн зарлагын журнал,
борлуулалтын журнал, худалдан авалтын журнал г.м./

11.  НББМС-ийн бүрэлдэхүүн- журнал
• Журналд дараах үзүүлэлтүүдийг тусгана:
1. Он, сар, өдөр
2. Ажил гүйлгээний утга
3. Харилцсан дансуудын нэр, дугаар
4. Мөнгөн дүн
•Журнал нь толгой хэсэгтэй байх ба энд
байгууллагын нэр, журналын дугаар, журнал
хөтөлсөн хугацааг /АГ-ний хамрагдах хугацаа/
бичнэ.

12.  НББМС-ийн бүрэлдэхүүн- журнал
• Журналд зөвхөн тухайн тайлант үед гарсан
ажил гүйлгээг бүртгэх ба дараах
бичилтүүдийг хийдэг:
1. Үндсэн бичилт- АГ гарсан тухай бүрд АШБ-
аас журналд бүртгэх
2. Тохируулах бичилт
3. Хаалтын бичилт
4. Залруулах бичилт

13.  НББМС-ийн бүрэлдэхүүн- журнал
• Журнал нь ААНБ-д гарсан ажил гүйлгээг огнооны
дарааллаар шүүх, алдааг илрүүлэх, бүртгэлд
шинжилгээ хийх, боломж олгодог боловч данс тус
бүрийн үлдэгдлийг харуулдаггүй, зөвхөн бүх
дансдын Дт, Кт гүйлгээг харуулдаг. Иймээс
журналаас дэвтэрт шилжүүлэх бичилт хийдэг.
• Журналд тусгагдсан ажил гүйлгээг данс тус
бүрээр нээсэн дэвтэрт Дт, Кт дүнг нь хуулан
бичихийг шилжүүлэх бичилт гэнэ.

14.  НББМС-ийн бүрэлдэхүүн- дэвтэр
Дэвтэр
Ерөнхий дэвтэр:
ААНБ-д хөтлөгдөж байгаа хөрөнгө, өр төлбөр, эздийн
өмч, орлого, зардлын дансдын цуглуулга.
Туслах дэвтэр:
Ерөнхий дэвтрийн тодорхой нэг дансуудад байгаа
мэдээллийг нарийвчлан харахад зориулагддаг.
Туслах дэвтрийн дансыг хяналтын данс гэнэ.
/Авлагын туслах, өглөгийн туслах/