Recomendados
Más contenido relacionado
La actualidad más candente
La actualidad más candente (20)
Destacado
Similar a Tolman psikoloji
Similar a Tolman psikoloji (20)
Más de ofoozer
Tolman psikoloji
- 2. TOLMAN • Edward Chace Tolman 1886’da doğmuştur. • Ünlü bir Amerikan psikoloğudur. • Davranış psikoloji üzerine yaptığı araştırmalarla ünlü olmuştur. • Geştalt Psikolojisiyle ilgilenmiştir. • Tolman sıçanlar kullanarak bilenen deneysel bir labirentin içinde onları gözlemlemiş ve en etkili makalesini yazmıştır. • Tolman psikolojide kaygıyı oluşturan tekrar eden insan problemlerini incelemiştir. • Ayrıca Drives Toward War adlı bir kitabı vardır.
- 3. TOLMAN’IN ÖĞRENME KURAMI • Tolman'ın amaçlı davranışçılığı • Bütüncü davranış • Tolman'a göre öğrenme • Zihinsel deneme yanılma • Performansa karşı öğrenme • Tepki öğrenmeye karşı Amaç Öğrenme Kartları
- 4. • Tolman, "Hayvanlarda ve İnsanlarda Amaçlı Davranış" adlı temel çalışmasında kuramını amaçlı davranışçılık olarak nitelendirmektedir. Daha sonra, bu kuramı işaret-gestalt ya da beklenti kuramı olarak adlandırmıştır. • Tolman'ın öğrenme kuramı davranışçılık ile Gestalt'ı birleştiren bir kuramdır. Tolman, davranışçılar gibi psikolojinin tamamıyla objektif bir bilim olmasını savunmuş, içebakış yöntemini reddetmiştir. Tolman, insan ya da hayvan davranışlarının, onların amaçları, niyetleri, bilgileri, düşünmeleri, planlamaları, anlamlandırmaları ile nasıl ilişkili olduğu açıklamaya çalışmıştır.
- 5. • (Gestalt Psikolojisi:Gestalt psikolojisi bilişsel süreçler içerisinde özellikle "algı" ve "algısal örgütlenme" konularında yoğunlaşmış psikoloji teorisidir.) • (İçe Bakış Yöntemi:Psikolojide bir insanın kendi kendini incelemesine,bir olay yada etki karşısında duydukları,düşündüklerini açıklamasına içe bakış (iç gözlem) denir. İçebakış yönteminde inceleyen ve incelenen aynı varlıktır.)
- 6. • Tolman küçük davranış birimleriyle değil, bütüncü davranışlarla çalışmak gerektiğini savunmuştur. • Tolman, davranışçıların, davranışı çok küçük birimlere analiz ederken, bütünü gözden kaçırdıklarını ifade etmiştir. • Ona göre davranış; Amaca yöneliktir; davranış, ulaşılacak amaç doğrultusunda, çevre koşullarına göre değiştirilebilir, uyum sağlayabilir bir özelliğe sahiptir.
- 7. TOLMAN'IN AMAÇLI DAVRANIŞÇILIĞI • Tolman, davranışçılığın objektifliğini benimsemiştir • Tolman’a göre davranış amaca yönelik etkinliktir. • Labirent içindeki fare için amaç yiyeceği elde etmek ise, onun yiyeceği arama davranışı yiyeceği buluncaya kadar sürecektir.
- 8. (Amaç;Yiyeceği elde etmek Davranış;Yiyeceği aramak Süreç; Yiyeceği elde edene kadar sürecektir.) (Örnek; Ortam;Oda Amaç; Çorabın tekini bulmak Davranış; Çorabı aramak Süreç; Çorabı bulana kadar sürecektir) • Bu durumdaki farenin veya insanın davranışı amaçsaldır; yani amaca yöneliktir. • Tolman'a göre davranış amaca yönelik ise, organizma çevreyi araştırma ve amaca ulaşma çabasını sürdürecektir. • Yani davranış belli bir amaca yöneliktir.
- 9. • Davranış aynı zamanda organizmayı amaca ulaştıracak şekilde değişen koşullara göre değişir, uyum sağlar. • Örneğin; Birey işyerine kendi otomobiliyle gidebilir. Otomobili o gün yoksa taksiyle, otobüsle, bisikletle gidebilir.Ya da yürüyebilir. • Organizma değişen çeşitli koşullara, sınırlamalara göre kendi bilgisini kullanarak amaca ulaştıracak en uygun davranışı seçer ve uygular.
- 10. • Davranış amaca yönelik olduğunda, amaç bazı şeylerden çıkmak, bazılarını da elde etmek olabilir. • Örneğin; Kafesteki kuş, kafesten kaçmak için çabalarken; bir satıcı malının satışından kar elde etmeye uğraşır. • Sonuçta davranış, organizmanın ulaşmak istediği ürün yani amaç tarafından yönlendirilir. • Tolman davranışı amaç etrafında organize ettiğinden, kuramına amaçlı davranışçılık adı verilmekle birlikte, parçacı davranış değil, bütüncü (molar) davranış üstünde çalışmak gereğini de vurgulamıştır.
- 11. BÜTÜNCÜ (MOLAR) DAVRANIŞ • Bütüncü davranışın ana niteliği amaçlı oluşudur. • Tolman'a göre davranışı küçük parçalara, elementlere ayırarak çalışmak, davranışın anlamını kaybettirmektedir. • Bütüncü davranış, anlamı olan nisbeten büyükçe bir birimdir. Örneğin; farenin labirentte yiyeceği bulması, işe arabayla gitme, yemek pişirme, çamaşır yıkama, sınavda cevapları yazma vb. davranışlar bütüncü davranışlardır.
- 12. MOLEKÜLER DAVRANIŞ: Fizyolojik davranışlardır. Uyumak, yemeği midede hazmetmek vb. MOLAR DAVRANIŞ: • 1. Tamamen psikolojik bir davranıştır. • 2. Bir başlangıcı ve bir sonucu vardır. • 3. İhtiyaçlarla başlar, ihtiyaçlarla hedefe yönelir. İhtiyaç ve hedef kesinlikle birbirinden ayrılmaz. Örnek: Bir köpeğin gizlediği kemiği bulup yemesi, molar davranıştır. Ancak kemiği midede sindirmesi ise moleküler bir davranıştır.
- 13. • Tolman, açıkça bütüncü davranışların çalışılması gerektiğini, davranışı moleküler olan hareketlere düşürerek çalışmanın davranışın bütünlüğünü ve anlamını kaybettirebildiğini düşünmüştür. • Kısacası Tolman'ın amaçlı davranışçılık kuramında davranış; amaçlıdır, bütüncüdür, bilişseldir.
- 14. TOLMAN’A GÖRE ÖĞRENME • Tolman'a göre öğrenme temel olarak çevreyi keşfetme sürecidir. • Tolman'ın temel inancına göre, organizma kendini amaçlarına ulaştırabilecek çevre hakkında bilgi edinmektedir • Organizma bir işaretin diğer bir işarete sürdüğünü keşfeder ve bunları kullanarak amacına ulaşır. • Örneğin bir öğrenci gündüz saat 12:00 olduğunda bunu öğle yemeğinin izleyeceğini öğrenir.
- 15. • Öğrenci için saat 12.00 olduğunda öğle yemeği yeme beklentisi oluşur. • Bu nedenle Tolman uyarı-tepki kuramcısı değil uyarı-uyarı kuramcasıdır.
- 16. •Beklenti: Kapı ziline basıldığında zil sesinin duyulması beklenir. Kapı ziline basıp da zil sesinin duyulmasını beklemek bir beklentidir. •Denence: Yaşantı geçirmeden önceki ilk geçici beklentilere denir. Yaşantılarla doğrulanır yada doğrulanmaz. Doğrulandığında beklenti devam eder. Doğrulanmadığında ise terk edilir. Örneğin lezzetli bir yemek yeme beklentisiyle lokantaya giden kişi eğer yemeği beğenmemişse denence doğrulanmamıştır. Ve gelecek sefer aynı lokantaya gitmez.
- 17. • Güdülenme: Organizmanın çevredeki hangi olaylara dikkat edeceğini belirler. Örneğin aç bir organizma çevredeki yiyeceklere, susuz bir organizmada çevredeki su ile ilgili uyarıcılara dikkat eder. • En az çaba ilkesi: Organizma bilişsel haritasını kullanarak diğer koşullar eşit olduğunda kendisini en kısa şekilde amaca ulaştıran yolu seçmektedir. Buna denir.
- 18. • Zihinsel Deneme Yanılma Tolman organizmanın seçimden önce seçme noktasında durup karar verme öğelerini bilişsel olarak gözden geçirdiğini belirtmektedir. Bu sürece de zihinsel deneme-yanılma adını vermektedir. Fare labirentte yiyeceğe en kısa yoldan nasıl gidebilirim gibi çözümler ararkenki hareketleri, alternatif bir yol araması zihinsel deneme yanılmadır. Bu deneme-yanılma çözüm bulununcaya kadar devam etmektedir.
- 19. • Performansa Karşı Öğrenme Öğrenilenlerin gerek duyulduğunda gözlenebilir davranışa dönüştürülmesine performans denir. Örneğin T bankasının nerde olduğunu biliriz ancak bankaya ihtiyaç duyduğumuzda bu bilgiyi kullanırız.
- 20. • Tepki öğrenmeye karşı: Amaç Öğrenme Kartları Tolman’a göre organizma sonuçta elde edeceği ödülü yada pekiştirme koşullarını bilerek hareket eder ve ona ulaşma yollarını öğrenir. Örneğin karmaşık bir labirentte organizma hareket değil, amaca götürecek yolları öğretmektedir. Ödül beklentisi, yer öğrenme ve örtük öğrenme ile ilgili deneyler Tolman’ın beklenti öğrenme kuramına güçlü kanıtlar sağlamaktadır.
- 21. • Ödül beklentisi: Organizma belli bir yere giderse belli bir pekiştireci elde edeceğini öğrenir. Tolman hayvanın almayı beklediği pekiştireç değiştirilirse performansının düşeceğine inanmaktadır. Örnek olarak da maymunun gözü önünde iki kutudan birinin altına muz yerleştirilmiştir. Ancak maymunun kutuyu ve muzu hemen alması engellenmiştir. Birkaç saniye sonra maymun hiç yanılmadan doğru kutuyu seçerek
- 22. • Bu davranış kazanıldıktan sonra deneyin diğer aşamasında, önce muz bir kabın altına saklanmış sonra maymun görmeden muz kabın altından alınarak, yiyecek olarak sevilmeyen marul yaprağı konmuştur. Maymun yiyeceğin saklandığı doğru kabın bulunmasına rağmen tercih ettiği muz yerine marul yaprağını görünce şaşkınlık ve kızgınlık göstermiş, yiyeceği reddetmiştir.
- 23. • Yer öğrenme: Yer öğrenme deneyleri organizmanın içinde bulunduğu koşullara göre uygun alternatif davranışı seçerek amacına ulaşmayı öğrendiğini göstermek üzere düzenlenmiştir. Bir labirentteki fare yiyeceğe ulaşabilmek için tüm yolları dener en kısa yolu bulduğu zaman hep o yolu kullanır.
- 24. Örtük öğrenme: Performansa dönüştürülmeyen öğrenmedir. Öğrenme, performansa dönüştürülünceye kadar bellekte saklı kalmaktadır. Örneğin bir organizmaya yaptığı davranıştan dolayı ödül verilmiyorsa bu organizmanın davranışında hiçbir farklılık meydana gelmez ancak ödül veriliyorsa daha iyi bir performans gösterir.
- 25. Örtük Sönme: •Tolman'ın kuramına göre, organizma kendisine verilen gözlem yapma fırsatlarıyla Tepki-Uyarıcı beklentisini öğrenmektedir. •Örneğin, belli bir tepkinin kendisini yiyeceğe götürdüğünü öğrenir. Daha sonra organizma, artık bu tepkinin, yiyeceğe götürmediğini gözlerse, bu gözlemler sönmeyi meydana getirir. Bu koşullarda meydana gelen sönmeye örtük sönme adı verilmektedir.
- 26. ÖĞRENMENİN DEĞİŞKENLERİ • Tolman, öğrenmenin bağımsız değişkenleri olarak çevresel değişkenleri ve bireysel farklılık değişkenlerini ele almaktadır. Tolman ayrıca psikolojiye ara değişken kavramını getirmiştir. Bireysel farklılık ve çevresel değişkenler ara değişkenlerle etkileşerek bağımlı değişkeni yönlendirmektedir.
- 27. ÇEVRESEL DEĞİŞKENLER • Tolman'a göre bağımlı değişkeni etkileyen çevresel değişkenlerden bazıları şunlardır: • 1. Beslenme programı: Bu kavram hayvanın yoksun bırakılına tarifesine işaret etmektedir. Örneğin; hayvanın yemek yemesinden itibaren geçen zaman miktarı. • 2. Amaç nesnenin uygunluğu: Verilecek pekiştirici uyarıcının hayvanın dürtü durumuna uygun olmasıdır. Örneğin; susuz bir hayvan için yiyecek pekiştirici olamaz. • 3. Verilen uyarıcıların tür ve biçimleri: Öğrenme durumunda hayvana sağlanan işaret ve ipuçlarının uygunluğu, açıklığıdır.
- 28. • 4. Öğrenme durumunda gerekli olan motor tepkilerin türü: Örneğin; koşma, keskin dönüşler vb. • 5. Labirentte ilerleme ve başarılı olma biçimi: Deneyi yapan kişi tarafından belirlenen, bir labirenti çözümlemek için gerekli olan yol, dönüş biçimi • 6. Deneme sayısı ve bu denemelerin birikik doğası.
- 29. BİREYSEL FARKLILIK DEĞİŞKENLERİ • Tolman, davranışı etkileyen çevresel değişkenlere ek olarak bireysel farklılık değişkenlerini ele almıştır. Bireysel farklılık değişkenleri, her bir çevresel değişkenle etkileşimde bulunur ve ara değişkenlerin de etkisiyle bağımlı değişken olan davranış meydana getirilir.
- 30. • Tolman'ın ele aldığı bireysel farklılık değişkenleri şunlardır: • (H) 1. Kalıtım • (A) 2. Yaş) • (T) 3. Önceki eğitim • (E) 4. Organizmanın hormon, ilaç ve vitamin koşullan
- 31. ARA DEĞİŞKENLER • Organizma, verilen bir hedefe tek bir yolu kullanarak değil, çok çeşitli alternatif yolları değerlendirerek ulaşmaktadır. Bu durumda Tolman, amaca ulaşmada kullanılan karmaşık, bütüncü davranış çeşitliliğinin nedenlerini açıklamaya çalışmıştır.
- 32. • Tolman, bu sorunu ara değişken kavramını kullanarak cevaplamıştır. Ara değişken, bağımsız değişken ve bağımlı değişken arasındaki ilişkiyi açıklamaya yardımcı olmak üzere oluşturulmuş bir yapıdır. Bu yapı kuramcı tarafından geliştirilmiş soyut bir betimlemedir. • Tolman, ara değişken olarak bilişi görmektedir. Biliş, hem uyarıcıya hem de tepkiye müdahale eden bir öğedir. Bireyin çevresindeki dünyaya ilişkin algıları, inançları onun etkinliklerini etkilemektedir.
- 33. ÖĞRENME TÜRLERİ • Tolman‘a göre öğrenme türleri: • Kateksis (Cathexes) • Eşdeğer İnançlar • Alan Beklentileri • Alan-Biliş Yolları • Dürtü Ayırımları • Hareket Biçimleri
- 34. KATEKSİS • Organizmanın içinde bulunduğu kültürel özelliklere bağlı olarak belli dürtü durumlarıyla, belli nesneleri ilişkilendirme eğiliminin öğrenilmesidir. ÖR: İtalyanlar açlığını makarna ya da pizza ile giderme eğiliminde olabilir. Organizmanın belli dürtü durumlarında belli nesnelerden kaçınmayı öğrenmesine ise olumsuz kateksis demiştir. ÖR: Bir Müslüman açlığını gidermek için domuz eti yemez çünkü açlık ile domuz etini ilişkilendirmemiştir.
- 35. EŞDEĞER İNANÇLAR • Alt amaç (not) esas amaçla (sevgi - saygı) aynı etkiye sahip olduğunda, alt amaç eşdeğer inanç oluşturmaktadır. Olman, bu öğrenme türünün, fizyolojik dürtülerden çok sosyal dürtülerin doyurulmasıyla ilgili olduğunu ilgili olduğunu düşünmektedir. ÖR: yüksek not alma saygı ihtiyacını doyurur. ● Tolman, pekiştirme olarak, sevgi – saygı ihtiyacının karşılanmasını görürken, U-T kuramcıları açlık, susuzluk gibi fizyolojik dürtülerin doyurulmasını tercih etmektedirler.
- 36. ALAN BEKLENTİLERİ • Organizma neyin neye götüreceğini öğrenir. Belli bir işaret gördüğünde onu, belli bir diğer işaretin izleyeceğini bekler. Bu öğrenmeye uyarıcı-uyarıcı öğrenmesi de denir. Bu tür öğrenmenin gerçekleşmesi için tek pekiştirme beklentinin doğrulanmasıdır. ÖR: Zil çalması dersin başlaması için bir işarettir.
- 37. ALAN BİLİŞ YOLLARI • Problem çözme yaklaşımı ya da yolu da denebilir. Tolman’a göre en az güvenli öğrenme türüdür. Bir problemi çözmede kullandığı stratejiyi diğer problemlerde de kullanmadır
- 38. DÜRTÜ AYIRIMLARI • Bu öğrenme türü, organizmanın kendi dürtü durumunu belirlemesini ve buna uygun tepkide bulunmasını kapsamaktadır. Örneğin; bir T labirentinde hayvana aç olduğunda bir yöne, susuz olduğunda diğer yöne dönme öğretilmiştir. Organizma, kendi dürtü durumunu açıkça belirlemedikçe onunla ilgili biliş haritasını kullanamaz. Organizma ihtiyacını bilmediğinde, amacını belirleyemez ve sonuçta da uygun davranışı gösteremez.
- 39. • Tolman, fizyolojik dürtülere olduğu kadar sosyal dürtülere de önem verdiğinden onun için dürtü ayırımı kavramı önemlidir. Örneğin; sevgiye ihtiyaç duyan birisinin davranışı farklı olacaktır, yiyeceğe ihtiyaç duyan birisinin davranışı farklı olacaktır.
- 40. HAREKET BİÇİMLERİ • Tolman kuramından esas olarak fikirlerin ilişkilenmesiyle ilgilenmiştir. Bu nedenle hareket biçimini öğrenme, bir eksiği gidermeye dönüktür.