3. Matematika ne:
o Gjeografi dhe Histori
o Gjuhe (Matematika gjuhesore)
o Histori
o Kimi
o Muzike
o Biologji
o Fizike
4. Matematika dallohet nga shkencat e tjera për njëlidhje të veçantë që ka
ajo me realitetin.Ajo është e njënatyre të pastërin telektuale, e bazuar tek
njëseri aksiomash të deklaruara të vërteta (do të thotë që aksiomat nuk i
janë nënshtruar asnjë eksperience por janë të frymëzuara nga eksperienca)
ose mbi disaligje përkohësisht të pranuara. Një pohim matematikor – i
quajtur për gjithësisht teoremë ose propozicion konsiderohet i vërtetë
nëse procesi i vërtetimit formal që përcakton vlefshmërinë e saj respekton
një strukturë arsyetuese logjike-deduktive. Statistika ështëshkenca
qëstudion marrjen, organizimin, analizimin dhe interpretimin e ndryshime
vesasiore në zhvillimin e shoqërisë, të ekonomisë, të kulturës etj, duke
mbledhur të dhëna numërore për to, të cilat grupohen e përpunohen me
Disastudiues e identifikojnë origjinën e statistikave në1663, me publikimin
natyror dhe politiktë “Vëzhgimet mbi Ligjet e Vdekshmërisë”nga John
Graunt.
5. 1. Lidhja e matematikës me fizikën
Matematikën me fizikën e lidhin një sere formulash qe shërbejnë për gjetjen e
vlerave të madhësive fizike (shpejtësia, rruga e përshkuar, masa, nxitimi,pesha,
forca gravitacionale, forcat bashkevepruese). Këto formula kërkojnë përdorimin e
veprimeve matematikore (sifaktorizime, shumëzime, pjesëtime, mbledhje,
zbritje).Gjithashtu fizika vë në përdorim të gjitha format e grafikëve FIZIKË &
MATEMATIKË:
5 FORMULAT E PADUKSHME QË KOMANDOJNË HESHTUR BOTËN
1. Teoria e Prospektit V(x,p) = v(x)w(p)
2. Rëniaeksponenciale N(t) = N0e-λt
3. Ekuacioni Dopler Δλ/ λ = v/c
4. Ekuacioni I Dirakut
5. (cα⋅pÌ‚ + Βmc2) ψ = iâ„•δψ/δt
6. Evolucioni i përbërë K = 2NuPK = u
6. Shembull:
Fuqitë e dhjetës janë një veprim matematikor që përdoret e dhenë fizikë kur kemi
të bëjmë me vlera shumë të mëdha ose shumë të vogla. Fuqia e dhjetës nuk
përdoret vetëm në fizik, por edhe në kimi, biologji e shkenca të tjera.
Shembuj të përdorimit të fuqive të dhjetës janë:
1. masa e Tokës=6x10ne fuqite
24 24kg: Rrezja e Tokë
s= 6400km=6.4 •10 ne fuqi te 24
Rrezja e Hënë
s=1.7 •10ne fuqi te 6 m
Të shkruarit e një numri si prodhim midis një numri tjetër, më I madh ose I
barabartë me 1 dhe më I vogël se 10, dhe një fuqitë 10.
7. Matematika ne gjuhe :
Matematika ne lidhje me gjuhen. Ne gjuhe ne perdorim presjen per te ndare fjalet dhe
fjalite por, presja perdoret edhe ne matematike ne numrat me presje .p.sh. 0,5 ;5,7 etj..
Gjithashtu edhe kllapat (rrethore dhe katrore)te cilat ne gjuhe i perdorim per te vecuar
fjale ose fjali ne matematike i perdorim ne shprehjet numerike.Viza ne gjuhe perdoret
ne dialog kurse, ne lidhje me matemetiken viza perdoret ne figura gjeometrike ,
segmente , drejteza , viza thyesore . Kemi dypikeshin qe ne gjuhe perdoret ne ligjerate
,kur numerojme gjymtyre ne matematike ai serbesi veprimi i Matematikes ne gjuhe.
9. Matematika ne Kimi :
Si ne matematikeashtu dhe ne kimi te bejme me veprime te ndryshme numerike
pra, ketu ngjasojne Matematika me kimine. Ne kimi kemi numra natyrore , jo
natyrore , veprime me numra me presje , shumezime, pjese time,fuqi dhe
problemat e ndryshme . Gjithashtu kimia ka dhe shume formula ashtu si
matematika.
Sintetizimi i elementit me numër atomik 117
Elementi Ununseptium është elementi i fundit që mbush periodën e shtatë të
Tabelës Periodike të Elementëve. Ai do të shkruhet së shpejti mes elementëve me
numër atomik 116 dhe 118 që tashmë janë zbuluar. Përveç kësaj, eksperimentet
kanë provuar një rritje të qëndrueshmërisë të bërthamave me rritjen e neutroneve
që i përbëjnë ato.
10. Matematika ne Histori dhe Gjeografi :
Lidhja e matimatikes me historin aka te bej vetem me numrat e datave , te dhena
vete luftrave (.p.sh. numri i ushtareve,tevrareve ) .
Nje nga vizatimet më të famshme të Leonardo da Vinçit – Njeriu Vitruvian – është
cilësuar si shembull i përpjekjeve për të bashkuar matematikën, artin dhe
shkencën.“Njeriu Vitruvian” është skicë e hollësishme e trupit të njeriut, e vizatuar
në qendër të një katrori dhe rrethi, me krahet dhe këmbët e shtrira.Krahët dhe
këmbët prekin skajet e katrorit dhe rrethit duke treguar stërgjatje, si per të lënë të
kuptohet se njeriu sfidon cdo ndrydhje dhe është i prirur te kapërcejë cdo kufi,
sapo nje kufizim i vendoset. Me këtë vizatim, Leonardo me konsiderate thellësinë
dhe madhësinë trupore, simetrinë dhe lidhjet gjeometrike, duke u bazuar në idete
e Vitruviusit – studiues, artist, projektues, inxhinjer dhe arkitekt i lashtëromak
12. Matematika ne Muzika :
Matematika me muziken lidhen me njera-tjetren nga numrat thyesore . Ne muzik koha
6/8 , ne matematike eshte nje numer thyesor .
– Së pari, disa hulumtime kanë dëshmuar se fëmijët duke luajtur në piano shpesh,
tregojnë aftësi të përmirësuara në shkenca të aplikuara, në zgjidhjen e problemeve
(enigmave), duke luajtur shah apo kryerjen e veprimeve matematikore.
Së dyti, në një analizë të veçantë krahasuese – Nxënësi duke marrë një kurs muzike
tregoi rezultate më të mira rreth njëmbëdhjetëpërqind mbi mesataren në mësim. - Më i
zakonshëm dhe më i drejtë është interpretimi gjeometrik i seksionit të artë (mesit
tëartë). - Njëndarje e një linje kreative dhe imagjinare në dypjesë të pabarabarta quhet
mesi i artë.
DO = 1 - RE = 8/9(~0.89)
- MI = 64/81(~0.79)
- FA = 3/4(~0.75)
- SOL = 2/3(~0.66)
- LA = 16/27(~0.59)
- SI = - 128/243(~0.53) –
- DO = 1/2(0.5)
