1. การเรีย นรู้โ ดยการสัง เกตหรือ
เลีย นแบบ
ศาสตราจารย์บ น ดูร า
ั

2. ประวัต ิโ ดยสัง เขป
• ของอัล เบิร ์ต บัน ดูร า (Albert Bandura)
» นักจิตวิทยาชาวอเมริกันที่ให้ความสนใจงานที่
เกี่ยวข้องกับทฤษฎีการเรียนรู้ทางสังคม
» อัลเบิร์ต แบนดูราเกิดที่เมืองอัลเบอร์ตา ประเทศ
แคนาดา
» ได้รับปริญญาศิลปศาสตรบัณฑิต จาก
มหาวิทยาลัยบริติช โคลัมเบีย และได้รับปริญญา
ศิลปศาสตรมหาบัณฑิตและปรัชญาดุษฎีบัณฑิต
ทางจิตวิทยาคลินิก จากมหาวิทยาลัยไอโอวา
» ทำางานภาควิชาจิตวิทยา ที่มหาวิทยาลัยสแตนฟ
อร์ด

3. การทดลอง
• การทดลองอันแรกโดย บันดูรา ร็อส และร็อส
(Bandural, Ross&Roos, 1961) เป็นการ
แสดงพฤติกรรมก้าวร้าวโดยการสังเกต บันดูรา
และผูร่วมงานได้แบ่งเด็กออกเป็น 3 กลุ่ม กลุ่ม
้
หนึงให้เห็นตัวอย่างจากตัวแบบที่มีชวิต แสดง
่ ี
พฤติกรรมก้าวร้าว เด็กกลุ่มที่สองมีตัวแบบที่ไม่
แสดงพฤติกรรมก้าวร้าว และเด็กกลุ่มที่สามไม่มี
ตัวแบบแสดงพฤติกรรมให้ดูเป็นตัวอย่าง

4. • ในกลุ่มมีตัวแบบแสดงพฤติกรรมก้าวร้าว การ
ทดลองเริ่มด้วยเด็กและตัวแบบเล่นตุ๊กตา
(Tinker Toys) สักครู่หนึ่งประมาณ 1 – 10
นาที ตัวแบบลุกขึ้นต่อย เตะ ทุบ ตุ๊กตาที่ทำาด้วย
ยางแล้วเป่าลม ฉะนันตุ๊กตาจึงทนการเตะต่อย
้
หรือแม้ว่าจะนั่งทับหรือยืนก็ไม่แตก สำาหรับเด็ก
กลุ่มที่สอง เด็กเล่นตุ๊กตาใกล้ ๆ กับตัวแบบ แต่
ตัวแบบไม่แสดงพฤติกรรมก้าวร้าวให้ดูเป็น
ตัวอย่าง เด็กกลุ่มที่สามเล่นตุ๊กตาโดยไม่มีตัว
แบบ

5. • หลังจากเล่นตุ๊กตาแล้วแม้ผทดลองพาเด็กไปดู
ู้
ห้องที่มีตุ๊กตาที่น่าเล่นมากกว่า แต่บอกว่าห้าม
จับตุ๊กตา เพื่อจะให้เด็กรู้สกคับข้องใจ เสร็จแล้ว
ึ
นำาเด็กไปอีกห้องหนึ่งทีละคน ซึ่งมีตุ๊กตาหลาย
ชนิดวางอยู่และมีตุ๊กตายางที่เหมือนกับตุ๊กตาที่
ตัวแบบเตะต่อยและทุบรวมอยู่ด้วย

6. ผลการทดลอง
• พบว่า เด็กที่อยู่ในกลุ่มที่มีตัวแบบแสดง
พฤติกรรมก้าวร้าวจะแสดงพฤติกรรมก้าวร้าว
เตะต่อยทุบ รวมทั้งนั่งทับตุ๊กตายางเหมือนกับที่
สังเกตจากตัวแบบแสดงและค่าเฉลี่ย (Mean)
ของพฤติกรรมก้าวร้าวที่แสดงโดยเด็กกลุ่มนี้
ทั้งหมดสูงกว่าค่าเฉลี่ยของพฤติกรรมก้าวร้าว
ของเด็กกลุ่มที่สองและกลุ่มที่สาม

7. การทดลองที่สอง
• วิธีการทดลองเหมือนกับการทดลองที่หนึงแต่ใช้
่
ภาพยนตร์แทนของจริง โดยกลุ่มหนึ่งดู
ภาพยนตร์ที่ตัวแบบ แสดงพฤติกรรมก้าวร้าว อีก
กลุ่มหนึ่งดูภาพยนตร์ที่ตัวแบบไม่แสดง
พฤติกรรมก้าวร้าว ผลของการทดลองที่ได้
เหมือนกับการทดลองที่หนึ่ง คือ เด็กที่ดู
ภาพยนตร์ที่มีตัวแบบแสดงพฤติกรรมก้าวร้าว
จะแสดงพฤติกรรมก้าวร้าวมากกว่าเด็กที่อยู่ใน
กลุ่มที่ดูภาพยนตร์ที่ตัวแบบไม่แสดงพฤติกรรมที่
ก้าวร้าว

8. การทดลอง
• บันดูรา และเม็นลอฟได้ศึกษาเกี่ยวกับเด็ก ซึ่งมี
ความกลัวสัตว์เลี้ยง เช่น สุนัข จนกระทั่ง
พยายามหลีกเลี่ยงหรือไม่มปฏิสัมพันธ์กับสัตว์
ี
เลี้ยง บันดูราและเม็นลอฟได้ให้เด็กกลุ่มหนึ่งที่มี
ความกลัวสุนัขได้สงเกตตัวแบบที่ไม่กลัวสุนัข
ั
และสามารถจะเล่นกับสุนัขได้อย่างสนุก โดยเริ่ม
จากการค่อย ๆ ให้ตัวแบบเล่น แตะ และพูดกับ
สุนัขที่อยู่ในกรงจนกระทั่งในที่สุดตัวแบบเข้าไป
อยู่ในกรงสุนัข

9. ผลของการทดลอง
• ปรากฏว่าหลังจากสังเกตตัวแบบที่ไม่กลัวสุนัข
เด็กจะกล้าเล่นกับสุนัขโดยไม่กลัว หรือ
พฤติกรรมของเด็กที่กล้าที่จะเล่นกับสุนัขเพิ่มขึ้น
และพฤติกรรมที่แสดงว่ากลัวสุนัขจะลดน้อยไป

10. สาระสำาคัญ
• แนวคิดพืนฐาน
้
• 1. บันดูรามีทศนะว่า พฤติกรรม (behavior หรือ B)
ั
ของมนุษย์มปฏิสัมพันธ์กับปัจจัยหลักอีก 2 ปัจจัย คือ
ี
1) ปัจจัยทางปัญญาและปัจจัยส่วนบุคคลอื่น ๆ
( Personal Factor )
2) อิทธิพลของสภาพ แวดล้อม ( Environmental
Influences )
• 2. บันดูราได้ให้ความแตกต่างระหว่างการเรียนรู้
(Learning) กับการกระทำา(Performance)ซึ่งสำาคัญ
มาก เพราะคนเราอาจจะเรียนรู้อะไรหลายอย่างแต่ไม่
จำาเป็นต้องแสดงออกทุกอย่าง เช่นเราอาจจะเรียนรู้วิธี
การ ทุจริตในการสอบว่าต้องทำาอย่างไรบ้าง แต่ถึง
เวลาสอบจริงเราอาจจะไม่ทจริตก็ได้ หรือเราเรียนรู้
ุ
ว่าการพูดจาและแสดงกริยาอ่อนหวาน กับพ่อ แม่เป็น

11. • 3. บันดูราเชือว่าการเรียนรู้ของมนุษย์สวนมาก
่ ่
เป็นการเรียนรู้โดยการสังเกต (Observational
Learning) หรือการเลียนแบบจากตัวแบบ
(Modeling) สำาหรับตัวแบบไม่จำาเป็นต้องเป็น
ตัวแบบที่มีชวิตเท่านั้น แต่อาจจะ เป็นตัวแบบ
ี
สัญลักษณ์ เช่น ตัวแบบที่เห็นในโทรทัศน์
ภาพยนตร์ เกมส์คอมพิวเตอร์ หรืออาจจะเป็น
รูปภาพ การ์ตูน หนังสือ นอกจากนี้ คำาบอกเล่า
ด้วยคำาพูดหรือข้อมูลที่เขียนเป็นลายลักษณ์-
อักษรก็เป็นตัวแบบได้

12. • บันดูรา (Bandura, 1977) ได้อธิบายกระบวนการที่
สำาคัญในการเรียนรู้โดยการสังเกตหรือการเรียนรู้โดย
ตัวแบบว่ามีทงหมด 4 อย่างคือ
ั้
1. ผู้เรียนจะต้องมีความใส่ใจ (Attention) ทีจะสังเกต
่
ตัวแบบ ไม่ว่าเป็นการแสดงโดยตัวแบบจริงหรือตัวแบบ
สัญลักษณ์ ถ้าเป็นการอธิบายด้วยคำาพูดผู้เรียนก็ต้อง
ตั้งใจฟังและถ้าจะต้องอ่านคำาอธิบายก็จะต้องมีความ
ตั้งใจทีจะอ่าน
่
• 2. ผู้เรียนจะต้องเข้ารหัสหรือบันทึกสิ่งทีสังเกตหรือสิ่งที่
่
รับรู้ไว้ในความจำาระยะยาว
• 3. ผู้เรียนจะต้องมีโอกาสแสดงพฤติกรรมเหมือนตัว
แบบ และควรจะทำาซำ้าเพื่อจะให้จำาได้
• 4. ผู้เรียนจะต้องรู้จักประเมินพฤติกรรมของตนเองโดย
ใช้เกณฑ์ (Criteria) ทีตั้งขึ้นด้วยตนเองหรือโดย
่

13. สรุป
• การเรียนรู้พฤติกรรมสำาคัญต่าง ๆ ทังที่เสริมสร้างสังคม
้
(Prosocial Behavior) และพฤติกรรมทีเป็นภัยต่อ
่
สังคม (Antisocial Behavior) ได้เน้นความสำาคัญ
ของการเรียนรู้แบบการสังเกตหรือเลียนแบบจากตัว
แบบ ซึ่งอาจจะเป็นได้ทงตัวบุคคลจริง ๆ เช่น ครู เพือน
ั้ ่
หรือจากภาพยนตร์โทรทัศน์ การ์ตูน หรือจากการอ่าน
จากหนังสือได้ การเรียนรู้โดยการสังเกตประกอบด้วย
2 ขั้น คือ ขั้นการรับมาซึ่งการเรียนรู้เป็นกระบวนการ
ทางพุทธิปัญญา และขั้นการกระทำา ตัวแบบทีมอิทธิพล
่ ี
ต่อพฤติกรรมของบุคคลมีทงตัวแบบในชีวิตจริงและตัว
ั้
แบบทีเป็นสัญญลักษณ์ เพราะฉะนันพฤติกรรมของ
่ ้
ผู้ใหญ่ในครอบครัว โรงเรียน สถาบันการศึกษา และ

14. การประยุกต์ใช้
• 1. ตั้งวัตถุประสงค์ทจะทำาให้นกเรียนแสดงพฤติกรรม
ี่ ั
หรือเขียนวัตถุประสงค์เป็นเชิงพฤติกรรม
2. ผู้สอนแสดงตัวอย่างของการกระทำาหลายๆตัวอย่าง
ซึงอาจจะเป็น คน การ์ตูน ภาพยนตร์ วิดีโอ โทรทัศน์
่
และสื่อสิ่งพิมพ์ต่างๆ
3. ผู้สอนให้คำาอธิบายควบคู่ไปกับการให้ตัวอย่างแต่ละ
ครั้ง
4. ชี้แนะขั้นตอนการเรียนรู้โดยการสังเกตแก่นักเรียน
เช่น แนะให้นักเรียนสนใจสิ่งเร้าที่ควรจะใส่ใจหรือ
เลือกใส่ใจ
5.จัดให้นักเรียนมีโอกาสทีจะแสดงพฤติกรรมเหมือนตัว
่
แบบ เพือจะได้ดว่านักเรียนสามารถที่จะกระทำาโดยการ
่ ู
เลียนแบบหรือไม่ ถ้านักเรียนทำาได้ไม่ถูกต้องอาจจะ
ต้องแก้ไขวิธีการสอนหรืออาจจะแก้ไขทีตัวผู้เรียนเอง
่
6.ให้แรงเสริมแก่นกเรียนที่สามารถเลียนแบบได้ถก
ั ู

15. ตัวอย่าง
• การเรียนรู้โดยการดูตัวแบบก็แสดงให้เห็นว่า
การลงโทษหรือการเสริมแรงสามารถส่งผลต่อ
สถานการณ์ของการเลียนแบบ เด็กจะพร้อม
เลียนแบบผูที่ได้รับรางวัลมากกว่าผูที่ถูกลงโทษ
้ ้
ดังนั้น เด็กเรียนรู้ได้โดยที่ตนเองไม่ต้องได้รับ
รางวัลหรือการลงโทษ