lectura para niños

1. Actividades para o fomento da lectoescrita
dende unha perspectiva construtivista II
Prof. Montse Pena Presas

2. Textos
instrutivos
Función: regular o comportamento
humano para a consecución dalgún
obxectivo.
Modelos: instrucións escolares,
receitas de cociña, normas de xogos,
instrucións de materiais e aparatos, etc.
Contido: explicación de como facer
determinada tarefa e presenza de
gráficos e signos para ilustrar o contido.

3. Textos instrutivos: esquema
didáctico
 1. Selecciónase o contexto para o uso e a produción deste tipo de textos, con respecto a
unha necesidade concreta formulada na aula.
 2. Coméntanse modelos convencionais sobre o tema seleccionado. Este comentario debe
permitir tirar a información sobre as súas características gráficas e lingüísticas e activar os
coñecementos previos sobre o tema que se vai tratar.
 3. Elabórase colectivamente o pretexto, considerando: a estrutura en bloques, a ordenación
numerada das tarefas que se requiren, a organización en oración simples.
 4. Escritura: construción colectiva do texto, seguindo as pautas do pretexto. En EI
proponse normalmente a escritura do primeiro bloque: a lista de ingredientes e materiais, etc.
 5. Corríxese colectivamente e pásase a limpo se é preciso.

4. Textos instrutivos: o exemplo das receitas
 Podemos aproveitar calquera momento para traballar unha receita: as festas tradicionais, os
trazos do contorno, as estacións do ano...
 Podemos motivar aos nenos e nenas para que traian libros de receitas de cociña. Os menús
podémolos facer co menú do colexio, se hai comedor.
 Coa lectura das receitas traballamos a secuenciación, polo que os nenos e nenas se poden
dar conta da necesidade de ler unha receita antes de cociñala.
 A idea é que o alumnado ten que vivir este traballo dunha maneira moi práctica,
empregando a observación directa na elaboración.
 En 5º e 6º de infantil propoñemos traballar os títulos das receitas, a lista de ingredientes ou
os utensilios necesarios. Tamén paga a pena que vexan como se escribe o texto escrito e a
correspondencia entre este e o debuxo dos alimentos e utensilios.

5. Receitas II
 Cómpre asegurarnos de que os
nenos e nenas entenden o
concepto de receita.
 Os nenos e nenas que non saben
ler aínda poden aproveitar as
fotografías que adoitan aparecer
neste tipo de libros.
 En 6ª de Infantil é importante que
deamos importancia ao traballo de
vocabulario, ao aspecto formal, aos
diferentes tipos de texto, etc.

6. Receitas III
Actividade 1. Títulos de receitas
Obxectivo: chegar á escritura espontánea do título
Descrición: pensaremos o nome da receita entre todos e a mestra escribiráa na pizarra. Podemos
tentar que o alumnado dicte as letras e despois eles copiarán nunha folla onde hai imaxes a lista dos
ingredientes e a secuenciación do proceso.
Actividade 2. O menú escolar
Obxectivo: iniciarse na lectura e escribir nomes
Descrición: dar a cada neno unha fotocopia do menú. Intentar lelo entre todos. Recortar e pegar,
nunha cartolina, as palabras que queiran e tentar lelas. Copialas nunha folla.
Actividade 3. Inventamos un menú
Obxectivo: fomentar a creatividade e escribir nomes.
Descrición: pensar entre todos e todas un menú de platos disparatados. Poñémoslles algúns
exemplos: ameixas con chocolate, filete con tortitas, etc. Pedimos que escriban o seu prato preferido
e que o debuxen.

7. Textos literarios
 Función: introducir no lectorado sentimentos e
emocións; entretemento e diversión; comunicar
fantasías ou feitos extraordinarios; transmitir valores
culturais, sociais e morais.
 Modelos: contos, narracións, lendas; poesías,
refráns, cancións, adiviñas, teatro e banda
deseñada.
 Contido: fórmulas establecidas de principio e fin;
descrición de personaxes e situacións, ambientes,
narración de feitos vividos ou fantásticos...

8. Textos literarios: o exemplo dos contos
 É unha das modalidades literarias que abarca máis actividades de lectoescritura.
 Pódenselles achegar empregando diferentes técnicas: explicado pola mestra, con apoio dun
libro, con monicreques, con diapositivas, con recortables, gravado en cintas, etc.
 Con este formato os nenos e nenas comezan a aprender a seguir o fío argumental da
narración, memorizan os principios e os finais e tamén as frases feitas ou as cancións
introducidas.
 É un elemento que sirve para favorecer a confianza e a cohesión do grupo, porque permite
fomentar a atención.
 Pódense traballar dende os 2 anos, aínda que a súa relación coa lectoescritura podémola
traballar preferiblemente a partir dos 3.

9. Contos II
 Actividade 1. Xa lemos contos!
 Obxectivos: observar as características dos contos e
diferenciar o debuxo da escritura.
 Descrición: a mestra presenta e comenta as
características dun conto. Despois, pedirá a un neno que
lle sinale: por onde empezamos a mirar un conto, onde
remata, que o poña dereito, que pasa se o poñemos do
revés, sinalar onde hai debuxos, onde hai letra...
 Actividade 2. Letra e debuxo dun conto
 Obxectivos: razoar a identificación de contos coñecidos e
relacionar os títulos dos contos coas súas ilustracións.
 Descrición: prepáranse debuxos representativos dalgúns
contos coñecidos. Preséntase o cartel dun conto e
pídese que o lean. Cando identificaron o título, teñen que
relacionalo coa imaxe correspondente.

10. Contos III
 Actividade 3. Borrouse o título!
 Obxectivo: escoitar un conto para porlle título libremente.
 Descrición: a mestra cóntalle un conto aos nenos. Antes diralles que presten atención porque
lle teñen que poñer un título. Cando conte o conto, a mestra dará unha folla onde haxa unha
ilustración significativa do conto. Terana que pintar e pensar un título.
 Actividade 4. Inventamos un conto!
 Obxectivo: ter en conta a coherencia dun relato, inventar un conto entre todos e escribilo
igual.
 Descrición: cando estean familiarizados cos contos e teñamos traballado que partes ten cada
un deles (principio, nó e desenvolvemento), propoñémoslles inventar un conto entre todos. A
mestra pide ao alumnado que decidan quen é o protatonista. Pensan que pode suceder e
como remata. Ponse en común. A mestra escribe na pizarra e os nenos e nenas vana
axudando.

11. Textos literarios: actividades con poemas e
cancións
 Actividade 1. Esquecéronnos as palabras!
 Obxectivos: combinar a lectura comprensiva e a escritura a partir dun poema memorizado
previamente.
 Desenvolvemento: aprendemos un poema de memoria. Despois lémolo colectivamente,
identificando os espazos en branco, que representan as palabras que hai que escribir. En parellas,
decidimos a palabra que falta e escribímola. Por último, discutimos os resultados e analizamos
posibles erros.
 Actividade 2. Reconstruímos unha canción desordeada.
 Obxectivos: practivar e aprender a lectura a partir dun texto motivador.
 Desenvolvemento: memorizamos a canción. A docente le os diferentes versos que a compoñen.
Falamos da rima, da disposición en versos e estrofas, do estribillo, etc. Localizamos o título.
 Por último, lemos e ordeamos os versos ata que construímos o texto. Discutimos o resultado.

12. Textos informativos
Función: coñecer, ou transmitir,
explicacións e informacións de carácter
xeral. O seu obxectivo é o de
comprender, ou cominicar, as
características principais do tema, sen
maior profundización.
Modelos: diarios e revistas, folletos,
novas, artigos e reportaxes, anuncios e
propaganda, invitacións e entrevistas.
Contido: moi diverso.

13. Textos informativos: o exemplo da noticia. Esquema didáctico
 1. Seleccionar situacións na aula en que estea xustificado o uso de textos informativos
diversos: novas importantes, que sexa interesante comentar; repaso diario do xornal como rutina,
elaboracións de murais informativos sobre novas do cole ou da vila...
 2. Presentación de modelos: que é o xornal, para que serve, como é, de que maneira se
organiza o contido, que coñecementos ten o alumnado sobre el. Pode facerse en varias sesións.
 3. Lectura do xornal e selección de novas: é preferible que se organice como unha tarefa
habitual na escola.
 4. Lectura da nova. A. Explicar o obxectivo da lectura, lectura do titular por parte do profesor ou
dun alumno, comentario, intercambio de ideas suxeridas polo título e observación de fotos. B.
Anticipación e formulación de hipóteses. Chamar a atención dos nenos en aspectos como que,
como, cando, onde, quen, por que... Finalmente, recapitularase toda a información.
 5. Escritura. A. Explicar claramente a finalidade e os obxectivos da escritura: rexistrar
informacións relevantes, confección dun mural, etc. B. Explicar a consigna e as condicións da
actividade: titular, pé de foto... individualmente, por parellas...

14. Textos informativos. A noticia
 Actividade 1. Observación dos xornais
 Obxectivos: familiarizarse coa estrutura e a función dos xornais, ademais de coa súa lectura.
 Desenvolvemento: presentamos ao alumnado diferentes clases de xornais, amosando
diferenzas e elementos comúns. Analizamos o formato, tipografía, compaxinación, presenza
de fotos, etc. Podemos ler algúns titulares e formularlles preguntas acerca do que pode
interesarlles.
 Actividade 2. Escritura do pé de foto dunha nova
 Obxectivos: fomentar o interese polos acontecementos que suceden, afondar no sistema
alfabético e ter en conta as relacións texto-imaxe.
 Desenvolvemento: compartimos a información que temos sobre unha nova concreta e
relacionamos a foto elixida coa nova correspondente. Analizamos outros pés de foto no
xornal. Elaboramos un pre-texto, escribimos e, por último, corriximos.

15. Textos informativos.
Os anuncios
 Actividade 1. Xogamos cos anuncios!
 Obxectivos: diferenciar entre imaxes, números e
letras, relacionar o texto e a intención do anuncio e
desenvolver a actitude crítica fronte ao consumismo.
 Desenvolvemento: observamos xornais e revistas.
Despois diferenciamos entre anuncios publicitarios e
outros textos. Vemos que a imaxe ten máis
importancia que as palabras. O profesor le o texto do
anuncio e, entre todos, localízanse palabras ou letras
significativos. Comentamos criticamente o texto.

16. Textos
expositivos.
Complexos de escribir en EI,
pero útiles para a lectura.
Función: fannos comprender ou transmitir
novos coñecementos.
Modelos: libros de texto, libros
informativos, biografías...
Contido: definicións e
enunciados, descricións, explicacións de
procesos, resumos, argumentacións,
hipóteses.

17. Textos expositivos.
 Actividade 1. Confeccionamos un diccionario de clase.
 Obxectivos: escribir textos minimamente complexos e ter unha síntese do que se vai vendo na
aula.
 Descrición: neste diccionario incluímos vocabulario básico e termos usados para o estudo de
temas ou, personaxes dos contos lidos. Isto consiste nun recurso útil non só para lembrar, senón
para usar como fonte de consulta para a resolución de problemas de escritura: identificación de
letras, corrección da escrita de palabras, etc.
 Desenvolvemento: identificamos a palabra que queremos incluír no diccionario. Escribimos a
palabra no borrador e facemos unha corrección colectiva. Despois escribimos en limpo no lugar
correspondente e por último clasificámola segundo o criterio.
 Actividade 2. Ditamos a descrición dun animal.
 Obxectivos: traballar unha temática concreta e ser capaz de ver que procedementos se empregan
na escrita.
 Desenvolvemento: cun libro informativo, lemos como se describen varios animais en gran grupo e
coa axuda da mestra, que irá marcando as pautas. Despois, tentamos ditarlle a ela a descrición
dun animal que non apareza na obra.

18. Bibliografía
 Díez de Ulzurrum Pausas, A. (1999). El
aprendizaje de la lectoescritura desde
una perspectiva constructivista. Vol. I e
II. Barcelona: Graó.
 Maruny Curto, L., Ministral, M., e
Miralles, M. (1996). Escribir y leer. III.
Materiales y recursos para el aula.
Barcelona: Edelvives-Ministerio de
Educación y Ciencia.