Materiały na zajęcia "Metodologia nauk społecznych", Instytut Socjologii, Uniwersytet w Białymstoku

1. Eksperyment w naukach
społecznych
Metodologia nauk społecznych
28 kwietnia 2014

3. Eksperyment - podejmowanie prób
ex- + -periri – próbować
Zaawansowana forma metody „prób i błędów”
Eksperyment zakłada przyczynowo-skutkowy
charakteru rzeczywistości

4. Eksperyment jako…
sposób nabywania
umiejętności
sposób nabywania
wiedzy potocznej

5. W jaki sposób
moglibyśmy sprawdzić,
czy wilgotność powietrza
ma wpływ na pulchność
ciasta?

6. Pulchność ciasta a wilgotność
powietrza
• Czy ciasto przygotowane w większej
wilgotności powietrza będzie bardziej
pulchne?
• Wszystkie warunki przeprowadzanego
eksperymentu muszą byd takie same
• Musimy zoperacjonalizowad pojęcie
„pulchności”
• Eksperyment musi byd powtarzalny

7. W 1747 roku chirurg
pokładowy na statku Salisbury
James Lind przeprowadził
eksperyment, dzięki któremu
udało mu się wynaleźć lek na
szkorbut
Lind wybrał 12 członków załogi cierpiących
na tę chorobę i podzielił ich na sześć par,
podając każdej parze inne uzupełnienie
do ich codziennej diety przez dwa
tygodnie.

8. Kwarta jabłecznika na dzień
Dwadzieścia pięć kropli vitirolu trzy razy dziennie na
pusty żołądek
Pół kwarty morskiej wody na dzień
Mieszanka czosnku, musztardy i chrzanu z dodatkiem
gałki muszkatołowej
Dwie łyżeczki octu trzy razy dziennie
Dwie pomarańcze i jedna cytryna każdego dnia

9. Jakie zjawiska poddają się eksperymentowi?
• łatwe do operacjonalizacji,
• takie, które chcemy wyjaśnić,
(wskazać związek przyczynowo-skutkowy), a nie
opisać
• ograniczone do niewielkiego wycinka rzeczywistości.

10. Eksperyment klasyczny - schemat
Pomiar zmiennej
zależnej
Pomiar zmiennej
zależnej
Pomiar zmiennej
zależnej
Pomiar zmiennej
zależnej
pretest
posttest
Grupa
eksperymentalna
Grupa kontrolna
Porównanie międzygrupowe
Porównanie międzygrupowe
Oddziaływanie
bodźcem
eksperymentalnym
(zmienna
niezależna)
czas

11. Zmienne
• Eksperyment - zbadanie wpływu zmiennej niezależnej na zmienną
zależną
• Zmienna niezależna przyjmuje postać bodźca
eksperymentalnego i ma charakter dychotomiczny
Wejściówki
Przygotowanie do
zajęć
?
Zmienna niezależna Zmienna zależna

12. Pomiary zmiennej zależnej (testy)
pretest
posttest
Pomiar zmiennej zależnej przed
poddaniem jej działaniu bodźca
Pomiar zmiennej zależnej po
poddaniu jej działaniu bodźca

13. Podział na grupy
Grupa eksperymentalna
Grupa kontrolna
Grupa, na którą oddziałujemy
bodźcem eksperymentalnym
Grupa, na którą nie
oddziałujemy bodźcem
eksperymentalnym

14. Dlaczego dzielimy na grupy?
•Zastosowanie grupy kontrolnej pozwala na
wyeliminowanie wpływu samego eksperymentu
na badanie (efekt Hawthorne)
•Eksperyment podwójnie ślepy (double-blind
experiment)

15. Efekt Hawthorne

16. Preeksperymentalne schematy
badawcze (Campbell i Stanley)
• Studium przypadku z jednym pomiarem
(obserwowany dwiczący mężczyzna jest szczupły)
• Schemat z dwukrotnym pomiarem w
jednej grupie
(otyły mężczyzna, która dwiczył i jest szczupły)
• Statyczne porównanie międzygrupowe
(obserwowany dwiczący szczupły mężczyzna oraz otyły
mężczyzna, który nie dwiczy)

17. Co może zakłócić trafność
eksperymentu?
Historia
Dojrzewanie
Pomiar
Narzędzia
Regresja statystyczna
Obciążenia doboru
Wymieranie grup
Przyczynowy porządek czasowy
Rozpowszechnianie lub naśladowanie
Rekompensata
Rywalizacja o rekompensatę
Zniechęcenie

18. Ludzie
zmieniają się
w trakcie
trwania
eksperyment
u
79% in vitro
75% antykoncepcję
53% eutanazję
53% kapłaństwo kobiet
47% związki partnerskie dla
homoseksualistów.

19. Ludzie dojrzewają
w trakcie badania

20. Fakt pomiaru
może wpływać na
badanego
(np. efekt
placebo)

21. Zastosowanie innych
narzędzi pomiaru w
preteście i postteście,
również może
wpłynąć na wyniki
eksperymentu

22. Dobór do eksperymentu
osób o skrajnych
wartościach zmiennej
zależnej może
zniekształcić wyniki
badania

23. Jeżeli grupy
eksperymentalne nie będą
do siebie podobne,
eksperyment może dać
mylne wyniki

24. Błędny lub stronniczy dobór uczestników
eksperymentu może zniekształcić wynik badania

25. Brak dostępności, śmierć,
wypadanie z populacji
badawczej uczestników
eksperymentu mogą również
być źródłem zniekształceń

26. Wiedza o stereotypach
dotyczących Romów
Uprzedzenia wobec
Romów
Nie zawsze wiadomo na pewno, co jest
przyczyną (zmienna niezależna), a co
skutkiem (zmienna zależna)
?

27. Członkowie grup
eksperymentalnej i
kontrolnej mogą
kontaktować się ze sobą

28. Rekompensata,
rywalizacja o
rekompensatę,
zniechęcenie

29. Schemat eksperymentalny Solomona
Pretest PosttestGrupa 1
Grupa 2
Grupa 3
Grupa 4
bodziec
Pretest Posttest
Posttest
Posttest
bodziec
cza

30. • Eksperyment naturalny jest niezależnym od badacza zjawiskiem
przypominającym warunki metody eksperymentalnej.
• W przypadku eksperymentów naturalnych napotykamy na
trudności związane z trafnością wniosków opartych na takich
eksperymentach

31. Wpływ azjatyckiego
tsunami na ruch
turystyczny

32. Awaria wieży telewizyjnej
Ostankino w 2000 roku

33. Awaria w dostawie prądu
na wschodnim wybrzeżu
USA w 2003 roku.

34. Dyskusja
• Jakie wydarzenia ostatnich tygodni na świecie mogą być
uznane przez nas za eksperymenty naturalne?
• Zaprojektujcie w grupach 3-4 osobowych eksperyment
społeczny, przeprowadzony według schematu eksperymentu
klasycznego (lub schematu Solomona). Zdecydujcie o:
• Przedmiocie eksperymentu
• Przebiegu badania
• Doborze grup eksperymentalnych
• Ewentualnych problemach z trafnością (i sposobach zapobieżenia im)