Prezentacja przygotowana na seminarium z fizjologii układu wydalniczego na UWM w Olsztynie, przez Oskar Korczaka, Studenta II roku kierunku lekarskiego. Dotyczy fizjologii procesu mikcji. przygotowana na podstawie Fizjologii człowieka pod redakcją Władysłąwa Traczyka i Andrzeja Trzebskiego.
5. 2. Wzorzec czasowy oddawania moczu
Rozkurcz mięśni gładkich
podstawy pęcherza
moczowego i mięśnia
zwieracza wewnętrznego
cewki moczowej
Skurcz mięśnia wypieracza
moczu i narastające szybko
ciśnienie śródpęcherzowe
do wartości maksymalnej
70-90 cm H20
Rozkurcz mięśnia
poprzecznie prążkowanego,
zwieracza zewnętrznego
cewki moczowej
Wyrzut moczu z prędkością
20-25 mL/s u mężczyzn i
25-30 mL/s u kobiet i
opróżnienie pęcherza
8. 3.1 Łuk przywspółczulny – receptory
Bodźcem progowym dla
mechanoreceptorów
wyzwalającym odruch
oddawania moczu jest
rozciągnięcie pęcherza
moczowego taką objętością,
aby bierne lepko-sprężyste
napięcie jego ścian
zwiększyło ciśnienie
śródpęcherzowe do
wartości około 15-20 cm
H2O
9. 3.2 Łuk przywspółczulny – włókna aferentne
Włókna trzewnoczuciowe odruchu są
mielinowe typu Aδ i wchodzą do
eferentnych przywspółczulnych nerwów
miednicznych
Perykariony neuronów czuciowych
znajdują się w zwojach rdzeniowych na
poziomie krzyżowym
Stąd przez korzenie grzbietowe aksony
ich rozgałęziają się oddając synapsy na
neuronach warstwy I Rexeda neuronów
kolumn grzbietowych istoty szarej
rdzenia kręgowego w segmentach S1-S3
Pobudzenie przekazywane jest także do
neuronów wokół kanału środkowego
rdzenia (warstwa X Rexeda)
10. 3.3 Łuk przywspółczulny – włókna aferentne
Pęcherz moczowy unerwiony jest czuciowo
także przez bezmielinowe aferenty typu C
Kolaterale aferentów C zawracają do
pęcherza i uwalniają SP oraz inne neurokiny,
które przez receptor NK2 powodują silny
lokalny skurcz mięśni gładkich
Zakooczenia czuciowe włókien C, bogate w
neurokiny i bardzo wrażliwe na oziębienie,
pobudzane są produktami procesu
zapalnego pęcherza i cewki moczowej, co
powoduje rdzeniowy odruch oddawania
moczu, oraz uczucie bólu i szczypania
11. 3.4 Łuk przywspółczulny – droga ośrodkowa
Droga ośrodkowa odruchu oddawania
moczu przebiega przez neurony
rdzeniowego ośrodka oddawania
moczu w przywspółczulnych neuronach
segmentów S1-S3 rdzenia krzyżowego
(warstwy boczne V-VII)
oraz bezpośrednio drogami
wstępującymi w powrózkach bocznych i
brzuszno-bocznych rdzenia kręgowego
Włókna wstępujące oddają synapsy
glutaminergiczne na neuronach części
dogłowowej i grzbietowo-przyśrodkowej
mostu zgrupowanych w mostowy
ośrodek oddawania moczu
Rdzeniowy ośrodek
oddawania moczu
Mostowy ośrodek
oddawania moczu
12. 3.5 Łuk przywspółczulny – droga ośrodkowa
W odruchu wydalania moczu
uczestniczą także neurony okolicy
przedwzrokowej podwzgórza
zapoczątkowujące akt oddawania
moczu wraz z przybraniem
charakterystycznej postawy u
niektórych ssaków np. u kotów
W odruchu biorą udział neurony
istoty szarej okołowodociągowej
oddające projekcję do mostowego
ośrodka oddawania moczu
Podczas aktu oddawania moczu
aktywne są także neurony kory
mózgowej w dolnym zakręcie płata
czołowego
Rdzeniowy ośrodek
oddawania moczu
Mostowy ośrodek
oddawania moczu
Dolny zakręt płata
czołowego
Okolica
przedwzrokowa
podwzgórza
14. 3.6 Łuk przywspółczulny – droga odśrodkowa
Z mostowego ośrodka oddawania moczu pobudzenie
przekazywane jest glutaminergicznymi drogami
zstępującymi do przedzwojowych neuronów
przywspółczulnych w segmentach S1-S3
Transmitterem włókien przywspółczulnych pozazwojowych
kurczących mięsieo wypieracz moczu jest ACETYLOCHOLINA
działające przez receptory metabotropowe M2 i M3
M2 -> cykl inozytolo-fosfolipidowy
M3 -> hamowanie cyklazy adenylanowej
15. 3.7 Łuk przywspółczulny – droga odśrodkowa
W przeciwieostwie do cholinergicznych zakooczeo
przywspółczulnych unerwiających mięsieo wypieracz
moczu, zakooczenia przywspółczulne unerwiające mięsieo
wewnętrzny cewki moczowej i podstawę pęcherza
moczowego mają charakter nitrenergiczny, podobnie jak
sąsiednie włókna przywspółczulne unerwiające naczynia
jamiste prącia i powodujące erekcję
16. 3.8 Łuk przywspółczulny – efektor
Zarówno tlenek azotu jak i tlenek węgla powodują rozkurcz
podstawy pęcherza i mięśnia zwieracza wewnętrznego
cewki moczowej
17. 3.9 Łuk przywspółczulny – kolaterale
Podczas odruchu długie włókna
ośrodkowe oddają kolaterale
pobudzające do GABA-ergicznych
interneuronów rdzeniowych, które
hamują przedzwojowe neurony
współczulne w segmentach
lędźwiowych rdzenia kręgowego
W drugiej fazie odruchu włącza się
zazwyczaj skurcz mięśni tłoczni
brzusznej, zwiększając ciśnienie w
jamie brzusznej i wtórnie w
pęcherzu moczowym
18. 3.9 Łuk przywspółczulny – hamowanie
Odruch oddawania moczu hamują ośrodkowo neurony
serotoninergiczne zgrupowane w jądrze wielkim szwu.
Serotonina działa hamująco na neurony odruchu przez
receptor jonotropowy 5-HT3
20. 4.1 Łuk współczulny – ośrodek
Bocznie od ośrodka oddawania moczu zlokalizowany jest w moście
antagonistyczny współczulny ośrodek utrzymania moczu
Pobudzenie neuronów tej okolicy powoduje rozluźnienie mięśnia
wypieracza moczu i skurcz mięśnia zwieracza wewnętrznego i
zewnętrznego cewki moczowej.
współczulny ośrodek
utrzymania moczu
• rozluźnienie mięśnia
wypieracza moczu
• skurcz mięśnia zwieracza
wewnętrznego
• skurcz zewnętrznego cewki
moczowej.
21. 4.2 Łuk współczulny – droga eferentna
Neurony mostowego ośrodka
utrzymania moczu wysyłają
zstępujące włókna mostowo-
rdzeniowe kooczące się
pobudzającymi synapsami
glutaminergicznymi na
współczulnych neuronach
przedzwojowych w dolnych
segmentach lędźwiowych rdzenia
kręgowego
Droga eferentna przebiega dalej
przez współczulny nerw
podbrzuszny dolny
współczulny ośrodek
utrzymania moczu
22. 4.3 Łuk współczulny – efektory
Noradrenalina za pośrednictwem receptorów
adrenergicznych typu β2 i β 3 rozluźnia mięsieo wypieracz
moczu, a za pośrednictwem receptorów α1 kurczy
podstawę pęcherza i mięsieo zwieracz wewnętrzny cewki
moczowej
Pobudzeniu ulegają także motoneurony somatyczne nerwu
sromowego unerwiające poprzecznie prążkowany mięsieo
zwieracz zewnętrzny
Wszystkie te działania mostowego ośrodka utrzymania
moczu powodują, że ujście cewki moczowej jest zamknięte
23. 5. Kontrola wyższych ośrodków mózgowych
U ludzi odruch oddawania
moczu jest pod stałą kontrolą
wyższych ośrodków mózgowych
Przykład
Neurony płata czołowego kory
mózgowej hamują mostowy
ośrodek oddawania moczu
Odruch oddawania moczu
można zahamowad tylko do
pewnych granic
Motoneurony somatyczne są
hamowane przez neurony
wstępujące odruchu
oddawania moczu