Шар буурцгийн үйлдвэрлэл, хэрэглээ, ач тус

1. Шар буурцгийн үйлдвэрлэл, хэрэглээ, ач тус
НОГООН ГАРИГ - НОГООН ИРЭЭДҮЙ ТӨРИЙН БУС БАЙГУУЛЛАГА

2. Дэлхийн шар буурцгийн үйлдвэрлэл

3. Дэлхийн шар буурцгийн үйлдвэрлэл (2007 он)
219.8
Бүгд
8.2
Бусад
2.7
Канад
7.0
Парагвай
9.3
Энэтхэг
14.3
Хятад
47.0
Аргентин
61.0
Бразил
70.4
АНУ
Сая тонн
Дэлхийн
улсууд
VEG education center www.veg.mn

4. Дэлхийн шар буурцгийн экспорт (2007 он)
74.7
Бүгд
1.5
Бусад
1.5
Канад
4.6
Парагвай
11.5
Аргентин
27.7
Бразил
27.9
АНУ
Сая тонн
Дэлхийн улсууд
VEG education center www.veg.mn

5. Дэлхийн тосны ургамлын тариалалт (2007 он)
390.1
Бүгд
5.4
Копра
11.1
Дал мод
27.7
Наранцэцэг
33.1
Газрын самар
45.4
Маалинга
47.6
Рапс
219.9
Шар буурцаг
Сая тонн
Дэлхийн улсууд
VEG education center www.veg.mn

6. Дэлхийн шар буурцгийн гурилын экспорт (2007 он)
57.9
Бүгд
2.0
Бусад
1.7
Парагвай
4.2
Энэтхэг
7.9
АНУ
12.9
Бразил
29.3
Аргентин
Сая тонн
Дэлхийн
улсууд
VEG education center www.veg.mn

7. Дэлхийн ургамлын тосны хэрэглээ 2007
128.2
Бүгд
3.0
Чидун жимс
3.3
Коконат
4.8
Дал модны самар
4.9
Маалинга
5.0
Газрын самар
10.1
Наранцэцэг
18.0
Рапс
38.4
Шар буурцаг
40.8
Дал мод
Сая тонн
Дэлхийн улсууд
VEG education center www.veg.mn

8. VEG education center www.veg.mn

9. Ургамлын уургийн эх үүсвэр
•Бусад үр тариа, буурцагт ургамалтай харьцуулахад тариалангийн нэгж талбайгаас авах уургийн гарцаар шар буурцаг тэргүүлдэг.
•Тухайлбал: 4 га газарт тариалсан зарим ургамлын уургийн гарц:
–цагаан будааны 25.6 кг
–улаан буудай 21.1 кг
–амтат төмс 25.4 кг
–шар буурцаг 49.9 кг
байдаг гэж тооцдог.
VEG education center www.veg.mn

10. Шар буурцгийн тэжээллиг чанар

11. Нүүрс ус
30.16 g
Саахар 7.33 g
Хүнсний эслэг 9.3 g
Тос
19.94 g
Ханасан 2.884 g
Нэг ханаагүй тосны хүчил 4.404 g
Олон ханаагүй тосны хүчил 11.255 g
Уураг
36.49 g
Ус
8.54 g
A аминдэм 1 мкг
0%
B6 аминдэм 0.377 мг
29%
B12 0 мкг
0%
C аминдэм 6.0 мг
10%
K аминдэм 47 мкг
45%
Кальци 277 мг
28%
Төмөр 15.70 мг
126%
Магни 280 мг
76%
фосфор 704 мг
101%
Кали 1797 мг
38%
Натри 2 мг
0%
Цайр 4.89 мг
49%
Шар буурцгийн тэжээллиг чанар
(Шар буурцгийн боловсорсон үр, 100 г)
Илчлэг 450 ккал
Эх үүсвэр: USDA Nutrient database
VEG education center www.veg.mn

12. Шар буурцгийн тос
Шар буурцгийн тосны триглицерид дэх ханаагүй тосны хүчлийн бүрэлдэхүүнд:
•линолейны хүчил (-3) 7%,
•линолын хүчил (-6) 51%
•олейны хүчил 23%
•Эдгээр тосны хүчил нь
–цусан дах холестеролын түвшинг бууруулах
–зүрх судасны өвчний эрсдлийн бууруулах
–цусны даралт тогтворжуулах
–эсийн нөхөн төлжилтийг хангадаг зарим дааварт зайлшгүй хэрэгтэй
–шимт бодисуудыг бие махбодид шимэгдүүлэх
VEG education center www.veg.mn

13. Үл орлогдох аминхүчлийн агууламж (г/100 г)
VEG education center www.veg.mn
Аминхүчил
Шар сүүний уураг
Казеин уураг
Шар буурцгийн уураг
Лизин
9.1
8.2
6.4
Метионин
2.3
2.8
1.1
Цистин
3.4
0.34
1.4
Треонин
5.2
4.9
3.9
Фенилаланин
4.4
5.0
5.0
Тирозин
3.8
6.3
3.8
Триптофан
2.2
1.7
1.4
Валин
5.7
7.2
4.6
Лейцин
12.3
9.2
7.8
Изолейцин
6.2
6.1
4.6

14. Нүүрс ус
•Шар буурцаг нь 30 орчим хувь нүүрс ус агуулах бөгөөд үүнийг уусдаг саахар (10%) болон уусдаггүй эслэг (20%) бүрдүүлдэг.
•Уусдаггүй нүүрс ус буюу хүнсний эслэг нь хоол боловсруулах ферментийн үйлчлэлээр задардаггүй, бүдүүн гэдэсний бичил биетний тусламжтайгаар задардаг.
•Бусад буурцагт ургамлаас ялгаатай нь шар буурцаг маш бага хэмжээний цардуул (1% хүртэл) агуулдаг.
VEG education center www.veg.mn

15. Фермент
•Шар буурцагт агуулагдах ферментүүдээс технологийн хувьд хамгийн ач холбогдолтой нь липоксигеназ (lipoxygenase) буюу (lipoxydase) липоксидаз юм.
•Энэ фермент нь олон хоёрчийн холбоот ханаагүй тосны хүчил хүчилтөрөгчийн нөлөөгөөр исэлдэх урвалыг саатуулснаар хуршилтаас сэргийлдэг.
VEG education center www.veg.mn

16. Тэжээллиг бус нэгдлүүд
•Шар буурцгийн уураг нь трипсин саатуулагч болон гемагглютинин агуулдаг.
•Түүхий шар буурцаг нь уураг задлагч трипсин ферментийн идэвхийг саатуулдаг болохыг 50 гаруй жилийн өмнө илрүүлжээ.
•Шар буурцагт хоёр төрлийн трипсин саатуулагч (Куниц ба Бовман-бирк) байдаг.
•Шар буурцгийг халаах үед эдгээр трипсин саатуулагч идэвхээ алддаг.
VEG education center www.veg.mn

17. Шар буурцаг
Тос
Лецитин
Тосгүй үлдэгдэл
Шар
буурцгийн
гурил
Шар буурцгийн баяжмал
Шар буурцгийн цэвэр уураг
Шар буурцгаар үйлдэх
хүнсний бүтээгдэхүүн

18. Шар буурцгийн эсэг бүтээгдэхүүн
Нато (Natto)
Темпе (Temphe)
VEG education center www.veg.mn

19. Шар буурцгийн сүүмс
VEG education center www.veg.mn

20. VEG education center www.veg.mn
Шар буурцгийн сүү

21. Дүпүний машин
VEG education center www.veg.mn
Шар буурцгийн бяслаг (дүпү)

22. Шар буурцгийн ач тус

23. Эрүүлжүүлэх ач тус
•Шар буурцаг нь хүн амын дунд зүрх судасны өвчин, зарим төрлийн хорт хавдар, чихрийн шижин, яс сийрэгжилт зэрэг олон өвчний эрсдлийг бууруулна.
•Шар буурцгийн эрүүл мэндэд үзүүлэх эерэг үйлчлэл, үр нөлөөний дөрөвний гурав нь түүний найрлага дахь изофлавин-тай, үлдсэн хэсэг нь уураг-тай холбоотой гэж үзэж байна.
VEG education center www.veg.mn

24. Сувиллын чанар
•Шар буурцаг нь хүн амын хоол тэжээлийн байдлыг сайжруулахад ялангуяа бага насны хүүхдийн уураг-илчлэг дутал, тэжээлийн доройтлыг бууруулахад чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.
•Шар буурцаг хоол боловсруулах эрхтэнд хялбар шингэж боловсордог тул эмчилгээ, сувиллын зориулалтаар хэрэглэхэд нэн тохиромжтой.
VEG education center www.veg.mn

25. Хорт хавдраас сэргийлнэ
•Шар буурцгийн тогтмол хэрэглээ нь биеийн эсүүд болон ДНХ-г хэт исэлдэлтээс хамгаалж, хоол боловсруулах эрхтэн, хөхний болон түрүү булчирхайн хорт хавдраар өвчлөх эрсдлийг бууруулдаг.
•Шар буурцгийн найрлага дахь женистейн (genistein) хэмээх изофлавин нь хавдрын эсийг дарангуйлах үйлчлэлтэй болохыг эрдэмтэд илрүүлжээ.
•Шар буурцгийн хэрэглээ ихтэй Япон, Хятад зэрэг Азийн орнуудын хүн амын дунд хөхний болон түрүү булчирхайн хорт хавдрын эрсдэл хэрэглээ багатай АНУ болон Европын орнуудынхтай харьцуулахад бага байдгийг судлаачид ажиглажээ.
VEG education center www.veg.mn

26. Зүрх судасны өвнөөс сэргийлнэ
•Шар буурцгийн изофлавин нь холестеролын түвшинг бууруулах, судас тэлэх, судасны уян хатан чанарыг сайжруулах үйлчлэлтэй.
•Хоногт 31-47 г шар буурцгийн уураг тогтмол хэрэглэх нь цусны холестеролын түвшинг 20% бууруулдаг.
•Шар буурцаг тогтмол хэрэглэснээр цусан дахь өндөр нягттай липопротейны (HDL) түвшинд нөлөөлөхгүйгээр бага нягттай липопротейны (LDL) хэмжээ бууруулах боломжтой.
VEG education center www.veg.mn

27. •Шанхай хотод 65000 цэвэршсэн эмэгтэйг хамруулсан нэгэн судалгаагаар шар буурцгийн уургийн хэрэглээ нь зүрхний булчингийн шигдээс өвчний эрсдэлийг 86% бууруулсан байна.
•Хятадад ямар нэг архаг өвчингүй хижээл насны (40-65 нас) 406 хүн шар буурцгийн уураг хэрэглэснээр судасны уян хатан чанар дээшилжээ.
VEG education center www.veg.mn
Зүрх судасны өвнөөс сэргийлнэ

28. •Шар буурцгийн хэрэглээг нэмэгдүүлэх нь цусны даралтыг эмчлэх, сэргийлэхэд чухал үүрэгтэй.
•Цусны даралт ихтэй хүмүүст 12 долоо хоногийн турш өдөрт 40 г шар буурцгийн уураг өгсний дараа тэдний цусны даралт илэрхий буурч байсан бол мөн хугацаанд нийлмэл нүүрс ус хэрэглэсэн хяналтын бүлгийн хүмүүсийн даралт буураагүй байна.
VEG education center www.veg.mn
Зүрх судасны өвнөөс сэргийлнэ

29. Чихрийн шижнээс сэргийлнэ
1.Шар буурцгийн изофлавин ялангуяа женистейн нь биед өөхөн эс шинээр үүсэх үйл явцыг саатуулах үйлчлэл үзүүлдэг учир биеийн жинг хэвийн байлгаж таргалалтаас сэргийлнэ.
2.Буурцагт ургамлын ялангуяа шар буурцгийн хэрэглээг нэмэгдүүлснээр чихрийн шижний 2-р хэлбэрээр өвчлөх эрсдлийг 47% бууруулдаг байна.
3.Буурцагт ургамлын уураг, эслэг нь цусны саахарыг хэвийн байлгахад чухал үүрэг гүйцэтгэдэг учир чихрийн шижин өвчтэй хүнд тохиромжтой.
VEG education center www.veg.mn

30. Яс сийрэжилтээс сэргийлнэ
1.Шар буурцаг нь бусад буурцагт ургамлаас 50 дахин их изофлавин агуулдаг. Шар буурцгийн изофлавин нь яснаас кальци гадашлах үйл явцыг саатуулж яс сийрэгжилтээс сэргийлнэ.
2.Цэвэршсэн эмэгтэйчүүд хоногт 40 г шар буурцаг (90 мг изофлавин агуулсан) хоолондоо хэрэглэснээр ясны эрдсийн алдагдлыг багасгах боломжтой гэж үздэг.
VEG education center www.veg.mn

31. Дааврын эмчилгээг орлоно
1.Орчин үед цэвэршилтээс шалтгаалсан элдэв зовиурыг бууруулахын тулд дааврын эмчилгээг шар буурцгийн уургаар орлуулан хэрэглэх боломжтой гэж судлаачид үзэж байна.
2.Цэвэршсэн эмэгтэйчүүд хоногт 50-55 г шар буурцгийн изофлавин (3 аяга шар буурцгийн сүүтэй тэнцэнэ) хэрэглэхэд цэвэршилтээс шалтгаалсан зүрхний хэмнэл нэмэгдэх, хөлрөх, халууцах зэрэг шинж тэмдгийг намжаадаг байна.
VEG education center www.veg.mn

32. Бүдүүн гэдэсний өвчнөөс сэргийлнэ.
•Шар буурцгийн эслэг нь бүдүүн гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөнийг нэмэгдүүлж өтгөн хаталт болон бусад үрэвсэлт өвчнөөс сэргийлэхэд тустай.
VEG education center www.veg.mn

33. Хүрээлэн буй орчин
•Шар буурцаг нь хөрсийг азотоор баяжуулдаг учир бусад ургамлын ургацыг нэмэгдүүлснээр газрын хөрс сайжирч, цөлжилт саарна.
•Хүрээлэн буй орчинд сөрөг нөлөө багатай био-шатахуун үйлдвэрлэдэг.
VEG education center www.veg.mn

34. Эдийн засагт
•Шар буурцаг нь мах, өндөг, сүүнээс хямд өртөгтэй
•Шар буурцгаас хүнс, эм бэлдмэлд ордог олон нэмэлтийг гаргаж авдаг.
•Шар буурцаг тариалснаар айл өрхийн орлого, ажлын байр нэмэгдэж ядуурлыг бууруулна.
•Хүн амын эрүүл мэнд сайжирснаар засгийн газрын эрүүл мэндэд зориулсан зардал хэмнэгдэнэ.
VEG education center www.veg.mn

35. Хэвлүүлсэн номнууд
VEG education center www.veg.mn