1. ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Κεφάλαιο 11
Π
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
Ενδοκρινείς αδένες
Ενδοκρινικό σύστημα
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

2. Σκεφτήκατε ποτέ...
Γιατί βγάζουμε σπυράκια;
●
Από πού βγαίνει το σάλιο;
●
Τι συμβαίνει αφού φάμε μια πάστα;
●
Πώς προκαλείται η σεξουαλική διέγερση;
●
Γιατί κάποιοι άνθρωποι είναι νάνοι;
●
Πώς γίνεται ο κύκλος της περιόδου στα κορίτσια;
●
Πώς προκαλούνται οι πόνοι της γέννας;
●
Πώς ψηλώνουμε;
●
Πώς μαυρίζουμε το καλοκαίρι;
●
Γιατί κάποια άτομα έχουν διαβήτη;
Π
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
●
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

3. ΑΝ
ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Η απάντηση σε όλες αυτές τις
ερωτήσεις...και σε δεκάδες ακόμα είναι
ΜΙΑ!
Π
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΔΕΝΕΣ
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

4. Αδένας: σύνολο επιθηλιακών κυττάρων που
παράγουν και εκκρίνουν ένα συγκεκριμένο προϊόν
ΑΣ
ΤΑ
Σ
Παραδείγματα:
ΕΧ
Παραδείγματα:
•
Π
•
Ενδοκρινείς αδένες:
εκκρίνουν τα προϊόντα
τους κατευθείαν στο
αίμα
ΙΑ
•
ΑΝ
Εξωκρινείς αδένες:
εκκρίνουν τα προϊόντα
τους διά μέσου ενός
εκφορητικού πόρου είτε
έξω από το σώμα είτε σε
εσωτερικές κοιλότητες
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
•
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

5. Π
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Διαφορά εξωκρινών & ενδοκρινών αδένων
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

6. Ενδοκρινείς
αδένες
Υπόφυση
Επίφυση
•
Θυρεοειδής
Επινεφρίδια
•
Θύμος αδένας
•
Πάγκρεας
•
Όρχεις
•
Ωοθήκες
ΕΧ
•
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
Παραθυρεοειδείς
αδένες
Π
•
ΤΑ
Σ
•
ΑΣ
•
ΙΑ
Υποθάλαμος
ΑΝ
•

7. Ενδοκρινείς αδένες
Εκκρίνουν τις ορμόνες:
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
χημικές ουσίες- μηνύματα που φτάνουν με την
κυκλοφορία του αίματος σε όλα τα κύτταρα του
οργανισμού, όμως επιδρούν σε συγκεκριμένα
κύτταρα-στόχους
Π
•
Βιολογικό αποτέλεσμα
Εμφάνιση
Συμπεριφορά
Λειτουργίες οργάνων
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

8. Νευρικό σύστημα
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
Υπεύθυνο για πιο αργή
ρύθμιση
Π
ΕΧ
Υπεύθυνο για τη
γρήγορη ρύθμιση
ΑΝ
ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Ενδοκρινικό σύστημα
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

9. ΙΑ
ΤΑ
Σ
ΑΣ
ΑΝ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΕΧ
Π
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

10. Τρόποι δράσης των ορμονών
•
Πεπτιδικές ορμόνες
Ø
(αμίνες, πρωτεΐνες, πεπτίδια)
Ενεργοποιούν ένζυμα του
κυττάρου, ώστε να γίνουν
κάποιες λειτουργίες
ΙΑ
Είναι μικρά λιποδιαλυτά
μόρια & εισέρχονται
ελεύθερα μες στο κύτταρο
Δένονται σε ειδικούς
υποδοχείς στο
κυτταρόπλασμα &
μπαίνουν στον πυρήνα
ΑΝ
ΑΣ
Ø
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
Ø
Δένονται σε υποδοχείς της
πλασματικής μεμβράνης
ΕΧ
Ø
Δεν εισέρχονται ποτέ στο
κύτταρο
Ø
Π
Ø
Στεροειδείς ορμόνες
ΤΑ
Σ
•
Ø
Ενεργοποιούν
συγκεκριμένα γονίδια &
ακολουθεί σύνθεση
πρωτεϊνών
Πιο αργή δράση από τις
πεπτιδικές!!!
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

11. Π
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Τρόποι δράσης των ορμονών
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

12. Π
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Ερωτήσεις βιβλίου (σελ.
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

13. Π
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Ερωτήσεις βιβλίου
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

14. Π
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
ΑΣ
σελ.
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Αδένες
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

15. Π
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Σύστημα υποθαλάμου- υπόφυσης
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

16. Υποθάλαμος
Ø
Ρυθμίζει τη θερμοκρασία του σώματος- αποτελεί το σημείο
όπου δρουν τα αντιπυρετικά φάρμακα
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Ø
Συνδέει το νευρικό με το ενδοκρινικό σύστημα γιατί επηρεάζει
τη λειτουργία τη υπόφυσης μέσω διαφόρων ορμονών (με
δύσκολα ονόματα!!!)
ΑΣ
Ρυθμίζει το μεταβολισμό, ελέγχοντας το αίσθημα πείναςκορεσμού, άρα και το σωματικό βάρος
Συμβάλλει στη δημιουργία του κιρκαδικού ρυθμού (δηλ. της
εκτίμησης της διάρκειας μέρας- νύχτας)
Π
ΕΧ
Ø
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
Ø
Ø
Ø
Ελέγχει τα αίσθημα δίψας & το ισοζύγιο του νερού του
σώματος
Παρουσιάζει στενή σχέση με το μεταιχμιακό σύστημα, που
καθορίζει τη διαμόρφωση συναισθημάτων & τη γενετήσια
συμπεριφορά (libido)

17. Υπόφυση
ΤΑ
Σ
ΑΣ
ΑΝ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
Αδενοϋπόφυση
(πρόσθιος λοβός)
ΙΑ
Ο πιο σημαντικός
αδένας του
οργανισμού
Π
ΕΧ
Προλακτίνη
Αυξητική ορμόνη
Θυρεοτροπίνη
Κορτικοτροπίνη
Μελανοτροπίνη
Ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη
Ωχρινοποιητική ορμόνη
Νευροϋπόφυση
(οπίσθιος λοβός)
Ωκυτοκίνη ή οξυτοκίνη
Αντιδιουρητική ορμόνη
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

18. είναι 4 μικροί αδένες στο
πίσω μέρος του θυρεοειδούς
Ø
Καλσιτονίνη: μειώνει
τα επίπεδα ασβεστίου
στο αίμα (αντίθετα από
την παραθορμόνη)
εκκρίνουν την
παραθορμόνη, η οποία
αυξάνει το ασβέστιο στο
αίμα
ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Ø
ΑΝ
Θυροξίνη (Τ4) & Τριιωδοθυρονίνη (Τ3):
ενεργοποιούν το
μεταβολισμό, αυξάνουν
τη λιπόλυση
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
Ø
Παραθυρεοειδείς αδένες
•
ΕΧ
Ø
Θυρεοειδής αδένας
Π
•
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

19. ΙΑ
ΤΑ
Σ
ΑΣ
ΑΝ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΕΧ
Π
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

20. Άλλοι ενδοκρινείς αδένες και οι ορμόνες τους
Επινεφρίδια
●
●
Αλδοστερόνη
Επίφυση
Μελατονίνη
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Κορτιζόλη
ΑΣ
Αδρεναλίνη
Θύμος αδένας
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΕΧ
Πάγκρεας (μικτός)
Π
●
●
ΑΝ
Νοραδρεναλίνη
Ανοσοποιητικό σύστημαωρίμανση Τ-λεμφοκυττάρων
Ινσουλίνη
Γλυκαγόνη
●
Όρχεις & ωοθήκες (μικτοί)
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

21. Διαταραχές στη λειτουργία των ενδοκρινών αδένων
Γιγαντισμός- Νανισμός
ΑΣ
ΕΧ
Π
Βρογχοκοίλη
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
Υποθυρεοειδισμός
ΑΝ
Υπερθυρεοειδισμός
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Σακχαρώδης διαβήτης – τύπου Ι και τύπου ΙΙ
Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

22. Π
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Ερωτήσεις αξιολόγησης