Διόδωρος Σικελιώτης-(6) - http://www.projethomere.com

1. KELSOS Υπογράφηκε από:KELSOS
DN: cn=KELSOS, o, ou, email=LAMOGIO@ROCKETMAIL.COM,
c=<δεν υπάρχει>
Ημερομηνία: 2010.04.23 11:26:52 +03'00'

2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
23

3. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ναφορές βοήθησαν διττά τους νεότερους εκδότες του έργου
του. Από τη μια, για να ελεγχθεί η αυθεντικότητα του κει­μένου,
όταν τα σωζόμενα αποσπάσματα αναφέρονται σε σω­ζόμενα
βιβλία, και από την άλλη, όταν τα πρωτότυπα κεί­μενα
έχουν χαθεί, για να αποτελέσουν τα ίδια τη μοναδική
μαρτυρία για το περιεχόμενο των χαμένων βιβλίων του συγ­γράμματος
του. Έτσι, από το Έκτο έως και το Δέκατο βι­βλίο
της «Ιστορικής Βιβλιοθήκης» του Διόδωρου, που κα­λύπτουν
την ιστορική περίοδο από τον Τρωικό πόλεμο μέχρι
το 480 π.Χ., τη διάβαση, δηλαδή, του Ξέρξη στην Ευρώπη,
σώζονται μόνο 129 αποσπάσματα από έμμεσες πηγές, κα­θώς
και 4 αβέβαια. Παραθέτοντας τους με χρονολογική σει­ρά,
οι συγγραφείς στους οποίους οφείλουμε τούτα τα απο­σπάσματα
είναι:
Τερτυλλιανός, συγγραφέας απολογητικών έργων του
Χριστιανισμού, στα τέλη του δεύτερου με αρχές του τρίτου
αιώνα. Στο έργο του De corona οφείλουμε το 4ο απόσπασμα
του Έκτου βιβλίου.
Ευσέβιος ο Παμφίλου, επίσκοπος Καισαρείας. Γεννήθη­κε
περί το 260 μ.Χ. στην Παλαιστίνη και πέθανε το 339 ή 340.
Έγραψε έργα θεολογικού περιεχομένου, όπως η Ευαγγελι­κή
προπαρασκευή, αλλά και ιστορικού, όπως οι Χρονικοί
κανόνες, ως ιστορικός της εκκλησίας, μάλιστα, θεωρείται
ιδιαίτερα σημαντικός. Στο έργο του, γενικά, δεν παραλεί­πει
να αναφέρει, όποτε του δίνεται η ευκαιρία, τον Διόδωρο
με μεγάλη εκτίμηση. Τόσο στο πρώτο όσο και στο δεύτερο,
από τα έργα του που αναφέραμε, οφείλουμε 6 αποσπάσματα:
στο πρώτο το Ιο του Έκτου και στο δεύτερο τα 5ο, 8ο, 9ο,
11ο και 15ο του Εβδόμου βιβλίου. Οι Χρονικοί κανόνες, που
γράφτηκαν το 303 μ.Χ., είναι επισκόπηση με μορφή πινά­κων
της ιστορίας των Χαλδαίων, των Ασσυρίων, των Ε­βραίων,
των Αιγυπτίων, των Ελλήνων και των Ρωμαίων.
Από το ελληνικό πρωτότυπο σώθηκαν μόνο αποσπάσματα
24

4. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
στο έργο του Γεωργίου Συγκέλλου, ενώ μετά τον θάνατο του
διασκευάστηκε και μεταφράστηκε στα Αρμενικά" στη συνέ­χεια
μεταφράστηκε στα Λατινικά από τον Ιερώνυμο, τον
πατέρα της Εκκλησίας, στον οποίο οφείλουμε τα λατινικά
αποσπάσματα του Εβδόμου βιβλίου.
Ιωάννης Μαλάλας, εξελληνισμένος Σύρος χρονογράφος
από την Αντιόχεια. Έζησε κατά τον 6ο αιώνα και ήταν σύγ­χρονος
των βυζαντινών αυτοκρατόρων Αναστασίου Α', Ιου-
στίνου Α', Ιουστινιανού Α' και Ιουστίνου Β'. Έγραψε «Χρο­νογραφία
», η οποία στον μόνο σωζόμενο κώδικα —ελλιπή
στην αρχή και στο τέλος— αρχίζει από τη μυθική ιστορία
των Αιγυπτίων και λήγει το 563, δέκα χρόνια πριν τη λήξη
της βασιλείας του Ιουστινιανού. Σ' αυτόν οφείλουμε το 2ο
απόσπασμα του Έκτου και το 14ο του Εβδόμου βιβλίου.
Ιωάννης Αντιοχεύς. Ιστορικός του 6ου μ.Χ. αιώνα. Έ­γραψε
και αυτός «Χρονογραφία», που αρχίζει με τον Αδάμ
και λήγει με τον θάνατο του αυτοκράτορα Αναστασίου Α', το
518. Ήταν σύγχρονος του Μαλάλα, με τον οποίο και συγχέ­εται
κάποιες φορές. Του οφείλουμε το 5ο απόσπασμα του
Έκτου βιβλίου.
Γεώργιος Σύγκελλος. Βυζαντινός χρονογράφος που ήκ­μασε
κατά το δεύτερο μισό του 8ου και τις αρχές του 9ου
αιώνα. Το έργο του, Εκλογή χρονογραφίας, το συνέγραψε
σε μοναστήρι μετά το 806, έτος θανάτου του πατριάρχη
Κων/λεως Ταρασίου, του οποίου διατελούσε, από το 784,
ιδιαίτερος γραμματέας. Η χρονογραφία του, που ακολουθεί
την αλεξανδρινή χρονολογία, αρχίζει από κτίσεως κόσμου,
5493 π.Χ., και λήγει με τη βασιλεία του Διοκλητιανού, το
284 μ.Χ. Σ' αυτόν οφείλουμε το ελληνικό κείμενο του 5ου και
9ου αποσπάσματος του Εβδόμου βιβλίου, που είναι παρμένα
από τον Ευσέβιο, καθώς και το 17ο απόσπασμα του Εβδό­μου
βιβλίου.
Ένα χρονικό ανωνύμου υπό τον τίτλο Εκλογή ιστοριών
25

5. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
μας δίνει το 2ο απόσπασμα του Εβδόμου βιβλίου. Πιθανός
συγγραφέας ετούτου του χρονικού φέρεται ο αυτοκράτορας
Βασίλειος Α' (867-886).
Ο τίτλος Ιστορική συλλογή δίνεται σε μια εκτενέστατη
συλλογή ιστορικών κειμένων που συγκεντρώθηκαν από τον
Κωνσταντίνο Ζ' Πορφυρογέννητο (θαν. 959) και επιλέχτη­καν
κυρίως για το ηθικό τους περιεχόμενο. Ο 10ος αιώνας
στο Βυζάντιο διακρίνεται κυρίως για τις μεγάλες εγκυκλο­παιδικές
συλλογές οι οποίες έγιναν κατ' αυτόν. Σχεδόν με
βεβαιότητα οφείλουμε στον Πορφυρογέννητο τις εξής: Τα
Βασιλικά, μεγάλη συλλογή νόμων, έργο που άρχισε επί
του Βασιλείου Α', συνεχίστηκε επί Λέοντος ΣΤ' και συ­μπληρώθηκε
επί Πορφυρογέννητου" τα Γεωπονικά, γεωπο­νική
συλλογή του Πορφυρογέννητου που περιλάμβανε 20
βιβλία" Επιτομή του έργου του Αριστοτέλη Των περί τά
ζώα ιστοριών Βιβλίον τακτικόν, περί πολεμικής τέχνης
και στρατηγικής και, σπουδαιότερο απ' όλα, η Ιστορική
συλλογή που σκοπό είχε να περιλάβει τα ουσιώδη της ιστο­ρικής
και πολιτικής επιστήμης. Από τα 53 βιβλία του έργου
σώθηκαν μόνο 4. Σ' αυτά απαντώνται 949 συνολικά αποσπά­σματα
από τον Διόδωρο, ενώ τα αποσπάσματα από τα βι­βλία
του τόμου αυτού είναι 104: 6ο, 8ο και 9ο στο Έκτο
βιβλίο" 3ο, 4ο, 6ο, 7ο, 10ο, 12ο, 13ο και 16ο στο Έβδομο"
Ιο, 2ο, 3ο, 4ο, 5ο, 6ο, 7ο, 8ο, 9ο, 10ο, 11ο, 13ο, 14ο, 15ο,
16ο, 17ο, 18ο, 19ο, 20ό, 21ο, 22ο, 23ο, 24ο, 25ο, 27ο, 29ο,
30ό, 31ο και 32ο στο Όγδοο" Ιο, 2ο, 3ο, 4ο, 5ο, 6ο, 7ο, 8ο,
9ο, 10ο, 11ο, 12ο, 13ο, 14ο, 16ο, 18ο, 20ό, 22ο, 23ο, 25ο,
26ο, 27ο, 28ο, 29ο, 30ό, 31ο, 32ο, 33ο, 34ο, 35ο, 36ο και
37ο στο Ένατο και Ιο, 2ο, 3ο, 4ο, 5ο, 6ο, 7ο, 8ο, 9ο, 10ο,
11ο, 12ο, 13ο, 14ο, 15ο, 16ο, 17ο, 18ο, 19ο, 20ό, 21ο, 22ο,
23ο, 24ο, 25ο, 26ο, 27ο, 28ο, 30ό, 32ο, 33ο και 34ο στο Δέκατο
βιβλίο.
Ο γραμματικός και ποιητής Ιωάννης Τζέτζης (1110-
26

6. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1138) έζησε στην Κωνσταντινούπολη και είναι ο τελευταίος
για τον οποίο γνωρίζουμε με βεβαιότητα πως είχε στη διά­θεση
του το πλήρες κείμενο της «Ιστορικής Βιβλιοθήκης»
του Διόδωρου. Κυριότερο έργο του ήταν το Βίβλος ιστο­ριών
ή Χιλιάδες, ποίημα διδακτικό με 12.674 πολιτικούς
στίχους, στίχους δηλαδή που στηρίζονταν στον τόνο που
επαναλαμβανόταν γραμμή προς γραμμή, ή αλλιώς τονικούς
ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους (στη μετάφραση των ο­ποίων
έγινε προσπάθεια να κρατηθεί κατά το δυνατόν το
ίδιο μέτρο). Στο έργο του ο Τζέτζης αναφέρει ρητά τον Διό­δωρο
σε 31 αποσπάσματα, 7 από τα οποία αντιστοιχούν στα
βιβλία του ανά χείρας τόμου. Αναλυτικά: Ιο απόσπ. στο
Έβδομο βιβλίο, 26ο και 28ο στο Όγδοο, 15ο και 19ο στο
Ένατο και 29ο και 31ο στο Δέκατο. Του οφείλουμε επίσης
το 2ο από τα αβέβαια αποσπάσματα, από το έργο του Σχό­λια
εις την Λνκόφρονος « Άλεξάνδραν», καθώς και το 3ο,
από το ίδιο έργο, που περιέλαβε η αυτοκράτειρα Ευδοκία
στη συλλογή της Ίωνιάς.
Στον Ευστάθιο επίσκοπο (1174-1194) Θεσσαλονίκης, ο
οποίος διακρίθηκε επίσης για το φιλολογικό και επιστημο­νικό
του έργο, και συγκεκριμένα στο έργο του Παρεκβολαι
εις την Όμηρου Ίλιάδα και Όδΰσσεια, οφείλουμε το 3ο α­πόσπασμα
του Έκτου βιβλίου καθώς και το Ιο και 4ο από τα
αβέβαια.
Αναφέρουμε, τέλος, δύο ακόμη αποσπάσματα του Διόδω­ρου
και συγκεκριμένα το 7ο του Έκτου βιβλίου και το 17ο του
Ενάτου. Το πρώτο είναι από σχολιαστή της «Οδύσσειας»
και το δεύτερο από το Υπόμνημα εις Δημοσθένους «Κατά
Τιμοκράτους» του Ουλπιανού.
27

7. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ
ΒΙΒΛΟΥ ΕΚΤΗΣ
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
30

8. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ
ΒΙΒΛΟΥ ΕΚΤΗΣ
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
[Από τα βιβλία μας τα έξι πρώτα περιέχουν τα γεγο­νότα
και τις μυθολογίες πριν από τα Τρωικά, κι από αυτά
τα τρία πρώτα περιέχουν τη βαρβαρική και τα επόμενα
αποκλειστικά σχεδόν την ελληνική αρχαιολογία.]1
1. Τούτα αναφέρει ο Διόδωρος στο τρίτο βιβλίο της
ιστορίας του2 . Ο ίδιος στο έκτο επίσης επικυρώνει από
τα γραπτά του Ευήμερου του Μεσσήνιου την ίδια θεολο­γία,
λέγοντας τα εξής κατά λέξη:
«Σχετικά, λοιπόν, με τους θεούς οι παλαιοί παρέδωσαν
στους μεταγενέστερους δυο διαφορετικές αντιλήψεις. Αλλοι
από αυτούς είναι, λένε, αιώνιοι και άφθαρτοι, όπως ο ήλιος,
η σελήνη και τα υπόλοιπα άστρα του ουρανού, επίσης οι
άνεμοι καθώς και όλα τα άλλα που συμβαίνει να έχουν
παρόμοια φύση" γιατί καθένα από αυτά έχει προαιώνια
γένεση και διάρκεια. Ενώ άλλοι, λένε, γεννήθηκαν στη
γη κι έγιναν θεοί, αφού κέρδισαν αθάνατες τιμές και δόξες
από την ευεργεσία που πρόσφεραν στους ανθρώπους, όπως
ο Ηρακλής, ο Διόνυσος, ο Αρισταίος και οι άλλοι οι όμοιοι
μ' εκείνους. Σχετικά τώρα με τους επίγειους θεούς παρα­δίδονται
πολλά και διάφορα από τους ιστορικούς και τους
μυθογράφους3 . Από τους ιστορικούς ο Ευήμερος4 , που συ­νέθεσε
την «Ιερή ιστορία», έγραψε γι' αυτούς ιδιαίτερη
31

9. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
32

10. ΒΙΒΛΟΥ ΕΚΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
πραγματεία, ενώ από τους μυθολόγους ο Όμηρος, ο Ησίο­δος
και ο Ορφέας, αλλά και άλλοι σαν αυτούς, έπλασαν
μύθους για τους θεούς μάλλον τερατώδεις. Όσο για μας
θα επιχειρήσουμε να δώσουμε μια σύντομη αναφορά όσων
έχουν γραφτεί κι από τις δυο ομάδες, έχοντας πάντα κατά
νου τη συμμετρία του έργου. Ο Ευήμερος, λοιπόν, που ήταν
φίλος του βασιλιά Κασσάνδρου5 και ως εκ τούτου ήταν
αναγκασμένος να φέρει σε πέρας κάποιες υποθέσεις του
βασιλιά και να κάνει μεγάλα ταξίδια, λέει πως ταξίδεψε
στον νότο μέχρι τον ωκεανό. Απέπλευσε από την Ευδαίμο-
να Αραβία, ταξίδεψε επί πολλές μέρες στον ωκεανό και
έφτασε σε μερικά νησιά ανοιχτά στο πέλαγος, ένα εκ των
οποίων ήταν η ονομαζόμενη Παγχαία, όπου είδε τους Παγ-
χαίους που ζούσαν εκεί να διακρίνονται για την ευσέβεια
τους και να τιμούν τους θεούς με μεγαλοπρεπέστατες θυ­σίες
και με αξιόλογα αφιερώματα χρυσά και ασημένια. Το
νησί είναι μάλιστα αφιερωμένο στους θεούς, και υπάρχουν
κι άλλα περισσότερα θαυμαστά τόσο για την αρχαιότητα
τους όσο και για τη μεγάλη καλλιτεχνική τους αξία, για τα
οποία έχουμε γράψει αναλυτικά στα προηγούμενα βιβλία6.
Στο νησί υπάρχει επίσης, πάνω σ' έναν εξαιρετικά ψηλό
λόφο, το ιερό του Τριφυλίου Διός, το οποίο ίδρυσε ο ίδιος,
τον καιρό που ήταν βασιλιάς ολόκληρης της οικουμένης και
βρισκόταν ακόμη ανάμεσα στους ανθρώπους. Μέσα σε
τούτο το ιερό υπάρχει στήλη χρυσή, πάνω στην οποία
αναγράφονται συνοπτικά, στη γραφή των Παγχαίων, οι
πράξεις του Ουρανού, του Δία και του Κρόνου. Στη συνέ­χεια,
ο Ευήμερος λέει πως πρώτος βασιλιάς έγινε ο Ουρα­νός,
άνθρωπος επιεικής, ευεργετικός και γνώστης της κί­νησης
των άστρων, ο οποίος πρώτος τίμησε με θυσίες τους
ουράνιους θεούς, πράγμα για το οποίο και ονομάστηκε
Ουρανός. Οι γιοι που απέκτησε από τη γυναίκα του την
Εστία ήταν ο Τιτάνας και ο Κρόνος και οι κόρες του ήταν η
33

11. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
34

12. ΒΙΒΛΟΥ ΕΚΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
Ρέα και η Δήμητρα. Ο Κρόνος έγινε βασιλιάς μετά τον Ου­ρανό,
παντρεύτηκε τη Ρέα και γέννησε τον Δία, την Ήρα
και τον Ποσειδώνα. Ο Δίας τον διαδέχτηκε στη βασιλεία
και παντρεύτηκε την Ήρα, τη Δήμητρα και τη Θέμιδα,
από τις οποίες απέκτησε παιδιά, τους Κουρήτες από την
πρώτη, την Περσεφόνη από τη δεύτερη και την Αθηνά από
την τρίτη. Όταν πήγε στη Βαβυλώνα, φιλοξενήθηκε από
τον Βήλο και μετά πέρασε στη νήσο Παγχαία, που βρίσκε­ται
στον ωκεανό, και ίδρυσε βωμό προς τιμήν του Ουρανού,
του προπάτορά του. Από εκεί ήρθε στη Συρία στον Κάσιο,
τον τότε κυβερνήτη της περιοχής, από τον οποίο πήρε τ'
όνομα του το Κάσιον όρος7 . Ερχόμενος στην Κιλικία, νίκη­σε
σε πόλεμο τον Κίλικα, τον τοπικό άρχοντα, επισκέφτηκε
κι άλλα έθνη πολλά και διαφορετικά, τιμήθηκε από όλα και
αναγορεύτηκε θεός».
Αυτά και άλλα παραπλήσια μ' αυτά, διηγείται ο Διόδω­ρος
για τους θεούς σαν να επρόκειτο για θνητούς ανθρώπους
και συνεχίζει: «Σχετικά με τον Ευήμερο, που συνέθεσε την
«Ιερή ιστορία», ας αρκεστούμε στα λεχθέντα, τώρα θα
επιχειρήσουμε να εκθέσουμε εν συντομία τους μύθους των
Ελλήνων σχετικά με τους θεούς, σύμφωνα με τον Ησίοδο,
τον Όμηρο και τον Ορφέα».
Στη συνέχεια, ο Διόδωρος παραθέτει τους μύθους όπως
παραδίδονται από τους ποιητές8 .
2. Σχετικά με αυτούς (τους θεούς) λέει στα γραπτά του
και ο σοφότατος Διόδωρος τα εξής, ότι άνθρωποι είχαν
γεννηθεί οι θεοί, τους οποίους, για τις ευεργεσίες που τους
προσέφεραν, θεώρησαν και αναγόρευσαν αθανάτους οι άν­θρωποι.
Μερικοί μάλιστα πήραν τα ονόματα που είχαν
[και] από τις χώρες που κυρίευσαν9.
3. Ο Διόδωρος λέγει, σύμφωνα με κάποια ιστορία της
35

13. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
36

14. ΒΙΒΛΟΥ ΕΚΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
μυθολογίας, ότι ο Ξάνθος και ο Βάλιος1 0 ήταν πρώτα Τι­τάνες,
αλλά βοήθησαν τον Δία, ο Ξάνθος σύντροφος του
Ποσειδώνα και ο Βάλιος του Δία- στη μάχη αξίωσαν να
αλλάξει η μορφή τους, καθώς ντρέπονταν να τους βλέπουν
οι ομογενείς τους Τιτάνες, και η αξίωση τους αυτή εισα­κούστηκε-
είναι αυτοί που δόθηκαν στον Πηλέα1 1 . Γι' αυτό,
λέει ο Διόδωρος, και ο Ξάνθος προμαντεύει τον θάνατο του
Αχιλλέα1 2 .
4. Ο Φερεκύδης αναφέρει πως ο Κρόνος πρώτος απ'
όλους φόρεσε κορόνα, και ο Διόδωρος λέει πως ο Δίας,
αφού νίκησε τους Τιτάνες, τιμήθηκε από τους υπόλοιπους
με την ίδια διάκριση· ο ίδιος συγγραφέας αποδίδει και στον
Πρίαμο ταινίες [στο κεφάλι] ενώ στην Αριάδνη στεφάνι
από χρυσάφι και πολύτιμες πέτρες από την Ινδία, έργο
του Ηφαίστου, δώρο του Διονύσου1 3 και αργότερα αστερι-
' 14
σμος .
5. Ο αδελφός του Νίνου, ο Πίκος, που ονομαζόταν και
Ζευς, ήταν βασιλιάς στην Ιταλία και κυριαρχούσε στη δύση
επί εκατόν είκοσι χρόνια. Είχε γιους και θυγατέρες πολλές
από τις ωραιότερες γυναίκες, γιατί εμφανιζόταν με κάποιες
μυστηριώδεις όψεις και τις αποπλανούσε. Γυναίκες μάλι­στα
οι οποίες τον είχαν σαν θεό, τη στιγμή που διαφθείρο­νταν
από αυτόν. Ο ίδιος Πίκος, που ονομαζόταν και Ζευς,
είχε έναν γιο ονόματι Φαύνο, τον οποίο είπε και Ερμή στο
όνομα του πλανήτη. Όταν επρόκειτο να πεθάνει ο Ζευς,
διέταξε να αποτεθεί το λείψανο του στη νήσο Κρήτη- οι
γιοι του έκτισαν ναό προς τιμήν του και τον απόθεσαν
εκεί- τούτο το μνήμα υπάρχει μέχρι σήμερα και πάνω του
υπάρχει η επιγραφή: «Ενθάδε κείται ο Πίκος ο Ζευς, που
τον ονομάζουν και Δία». Γι' αυτόν έγραψε ο Διόδωρος, ο
σοφότατος χρονογράφος1 5.
37

15. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
38

16. ΒΙΒΛΟΥ ΕΚΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
6. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Κάστορας και ο Πο­λυδεύκης,
οι γνωστοί και ως Διόσκουροι, υπερτερούσαν
κατά πολύ των άλλων σε αξία και συμμετείχαν στην εκ­στρατεία
των Αργοναυτών με τον λαμπρότερο τρόπο' βοή­θησαν
επίσης πολλούς που είχαν ανάγκη βοηθείας. Και
γενικά, δοξάστηκαν απ' όλους σχεδόν τους ανθρώπους
για την ανδρεία και τη στρατηγική τους δεινότητα, αλλά
και για τη δικαιοσύνη και την ευσέβεια τους, καθώς εμφα­νίζονται
ως βοηθοί σ' όσους βρίσκονται σε απροσδόκητο
κίνδυνο1 6 . Για την εξαιρετική τους αρετή θεωρήθηκαν γιοι
του Δία και, όταν έφυγαν από τον κόσμο των ανθρώπων,
δέχτηκαν αθάνατες τιμές.
Ο Επωπέας, ο βασιλιάς της Σικυώνας, προκαλούσε
τους θεούς σε μάχη και λυμαινόταν τα τεμένη και τους
βωμούς τους.
Λένε πως ο Σίσυφος ξεπερνούσε όλους τους άλλους σε
εφευρετικότητα και επιτηδειότητα και με την ιεροσκοπία1 7
εύρισκε τα πάντα και τα προέλεγε στους ανθρώπους.
0 Σαλμωνέας ήταν ασεβής και υπερήφανος και κορόι­δευε
τα θεία, ενώ διακήρυττε πως οι δικές του πράξεις
ήταν ανώτερες από τις πράξεις του Δία- έτσι προκαλώ­ντας
με κάποιο μηχάνημα τρομερό κρότο βροντούσε μιμού­μενος
τις βροντές. Και βέβαια δεν τελούσε θυσίες ούτε
πανηγύρεις1 8 .
0 ίδιος Σαλμωνέας είχε θυγατέρα την Τυρώ, η οποία
πήρε αυτό το όνομα από τη μαλακότητα και τη λευκότητα
του σώματος της1 9 .
7. Τόσο ασεβής και υπερήφανος ήταν ο Σαλμωνέας που
αφ' ενός κορόιδευε τα θεία και αφ' ετέρου διακήρυττε πως
οι πράξεις του ήταν ανώτερες από τις πράξεις του Δία"
έτσι, προκαλώντας με κάποιο μηχάνημα τρομερό κρότο
και μιμούμενος τις βροντές διακήρυττε πως ο ίδιος βρο-
39

17. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
40

18. ΒΙΒΛΟΥ ΕΚΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
ντούσε δυνατότερα από τον Δία. Και γενικά περιγελώντας
τους θεούς, δεν τελούσε προς τιμήν τους ούτε θυσίες ούτε
πανηγύρεις, όπως συνήθιζαν να κάνουν οι άλλοι δυνάστες.
Απέκτησε, λοιπόν, μια μονογενή θυγατέρα, την Τυρώ, η
οποία πήρε αυτό το όνομα από το μαλακό της σώμα και το
λευκό της χρώμα. Αυτήν, από την ομορφιά της, την ερω­τεύτηκε
ο Ποσειδώνας ... ήταν2 0 εκείνος που τη διακόρευ-
σε, δεν έπαυε να βασανίζει την Τυρώ, μέχρι που, τέλος,
πλήρωσε την ασέβεια του προς τα θεία, γιατί τον κατακε­ραύνωσε
ο Δίας και τον σκότωσε. Από τα παιδιά που γεν­νήθηκαν
από τον Ποσειδώνα και την Τυρώ, ο Πελίας, πολύ
μικρός ακόμη, εκδιώχτηκε από τον Μίμαντα απ' την πα­τρίδα
του και εξόριστος μαζί με τους φίλους του κατέκτησε
δύο νησιά, τη Σκιάθο και την Πεπάρηθο2 1 . Αργότερα,
όμως, όταν τον ευεργέτησε ο Χείρωνας και του παραχώ­ρησε
μέρος από τη δική του χώρα, αναχώρησε από τα
προαναφερθέντα νησιά και βασίλεψε στην πόλη των Ιολ-
κών. Αυτός απέκτησε πολλές2 2 , οι οποίες πήραν το όνομα
του πατέρα τους και ονομάστηκαν Πελιάδες. Αλλά ας
αρκεστούμε σ' αυτά2 3.
8. Ο Αδμητος για τη μεγάλη του δικαιοσύνη και ευσέ­βεια
έγινε αγαπητός στους θεούς. Τόσο πολύ τιμήθηκε για
την αρετή του, ώστε όταν ο Απόλλωνας προσέβαλε τον
Δία2 4 , του δόθηκε η εντολή να θητεύσει ως δούλος στον
Άδμητο. Λένε, επίσης, πως η Άλκηστη, η κόρη του Πε-
λία, η μόνη που δεν συμμετείχε στην ασέβεια που έγινε
στον πατέρα της2 5 , δόθηκε γυναίκα στον Αδμητο για την
ευσέβεια του.
Ο Μελάμποδας διακρίθηκε τόσο για την ευσέβεια του
που έγινε φίλος του Απόλλωνα2 6.
9. Εξόριστος ο Βελλερεφόντης, για φόνο που έκανε χω-
41

19. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
42

20. ΒΙΒΛΟΥ ΕΚΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
ρίς να το θέλει, ήρθε στον Προίτο που ήταν φίλος του π α ­τέρα
του από φιλοξενία. Η γυναίκα του Προίτου, όμως,
που ερωτεύτηκε τον Βελλερεφόντη γ ι α την ομορφιά του και
μην μπορώντας να τον πείσει να ενδώσει, τον διέβα-λε στον
άντρα της ότι τη βίασε. Ο Προίτος, μην θέλοντας να σκο­τώσει
τον άνθρωπο που φιλοξενούσε, τον έστειλε στη Λυ­κ
ία με γ ρ ά μ μ α τ α προς τον βασιλιά Ιοβάτη, που ήταν π ε ­θερός
του. Παραλαμβάνοντας ο Ιοβάτης την επιστολή, βρή­κε
μέσα γραμμένο να σκοτώσει το γρηγορότερο τον Βελλε­ρεφόντη.
Μην θέλοντας όμως να τον σκοτώσει, τον πρό­σταξε
να πολεμήσει τη Χ ί μ α ι ρ α 2 7 με την πύρινη ανάσα2 8 .
43

21. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ
ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ
Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Τ Α
44

22. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ
ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ
Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Τ Α
[ Σ τ α επόμενα έντεκα βιβλία2 9 καταγράψαμε τα π α γ κ ό ­σμια
γεγονότα από τα Τ ρ ω ι κ ά μέχρι τον θάνατο του Αλέ­ξανδρου.]
3 0
[ Σ τ α έξι προαναφερθέντα βιβλία3 1 καταγράψαμε τα γ ε ­γονότα
από τα Τ ρ ω ι κ ά μέχρι τον πόλεμο που αποφάσισαν
να κάνουν οι Αθηναίοι εναντίον των Σ υ ρ α κ ο ύ σ ι ω ν . ] 3 2
[ Σ τ α προηγούμενα βιβλία καταγράψαμε τα γεγονότα
από την άλωση της Τροίας μέχρι το τέλος του Πελοποννη­σιακού
πολέμου και την κατάλυση της ηγεμονίας των
Αθηναίων3 3 , καλύπτοντας, δηλαδή, περίοδο επτακοσίων
εβδομήντα εννέα ετών3 4 .
1. Και ο Ορφέας σύγχρονος του Ηρακλέα ήταν,
ζώντας κι οι δυο χρόνια εκατό πριν α π ' τα Τ ρ ω ι κ ά ,
κι όπως γ ι α λόγου του στα «Λιθικά» μάς ιστορεί ο Ορφέας
λίγο μετά τον Έλενο πως έζησε μας λέει,
μετά α π ' αυτόν μια γενεά ο Όμηρος υπήρξε,
που κατά τον Διονύσιο τον συγγραφέα κύκλων3 5
φέρεται να επρόλαβε τις δύο εκστρατείες,
τ η μία τη Θηβαϊκή, την άλλη γ ι α την Ελένη.
Με τον Διονύσιο συμφωνούν του Διόδωρου οι λόγοι,
και χίλιοι μύριοι ακόμη3 6 .
45

23. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗ!
46

24. ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
2. 0 Διόδωρος αποδεικνύει π ω ς αυτός (ο Όμηρος) είχε
πεθάνει πριν από την κάθοδο των Ηρακλείδων3 7 .
3. Η Αιγιαλεία, η σύζυγος του Δ ι ο μ ή δ η 3 8 , έχασε οριστι­κά
την εύνοια του συζύγου της. Από το μίσος της δεν
φέρθηκε δίκαια προς τον σύζυγο της και ζήτησε από τους
συγγενείς της να τον τιμωρήσουν. Ετούτοι πήραν βοηθό
τον Αίγισθο, που πρόσφατα μόλις είχε καταλάβει τον θρό­νο
των Μυκηνών, και καταδίκασαν τον Διομήδη σε θάνατο
με την κατηγορία ότι, π α ρ ' όλο που ο πατέρας του ήταν
ξένος, σκόπευε να εκδιώξει τους ευγενείς από την πόλη και
να εγκαταστήσει συγγενείς του Αιτωλούς. Ε π ε ι δ ή τ ο ύ τ η η
διαβολή έγινε π ι σ τ ε υ τ ή , φοβήθηκε ο Διομήδης κι έφυγε
από το Άργος μαζί με όσους ήθελαν να τον ακολουθήσουν3 9 .
4. Σ τ η ν άλωση της Τροίας, ο Αινείας μαζί με μερικούς
άλλους κατέχοντας ένα μέρος της πόλης απέκρουαν τους
επιτιθέμενους. Όταν οι Έλληνες τους άφησαν να α π ο χ ω ­ρήσουν
κατόπιν συνθήκης και τους επέτρεψαν να πάρει
καθένας μαζί του όσα μπορούσε από τα π ρ ά γ μ α τ α του,
όλοι πήραν χρυσάφι ή ασήμι ή ό,τι άλλο πολύτιμο είχαν
και μόνο ο Αινείας πήρε στους ώμους τον γέρο π α τ έ ρ α του
και τον έβγαλε έξω. Γ ι ' αυτή του την πράξη τον εκτίμησαν
οι Έλληνες και του δόθηκε το δικαίωμα να διαλέξει και
πάλι ό,τι ήθελε από τα π ρ ά γ μ α τ α του σπιτιού του. Καθώς
εκείνος πήρε τους θεούς προστάτες της οικογένειας του,
συνέβη να επαινεθεί ακόμη περισσότερο η αρετή του που
αναγνωρίστηκε και από τους εχθρούς του. Γιατί ο άνθρω­πος
έδειξε π ω ς ακόμα και στους μεγαλύτερους κινδύνους
π ρ ώ τ η του φροντίδα ήταν ο σεβασμός προς τους γονείς και
η ευσέβεια προς τους θεούς. Γι' αυτό ακριβώς λένε π ω ς του
επέτρεψαν να αναχωρήσει από την Τρωάδα, μαζί με τους
εναπομείναντες Τρώες, με πλήρη ασφάλεια και να πάει
όπου ήθελε4 0 .
47

25. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
48

26. ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
Π ά μ ε 4 1 τώρα σε άλλον μάρτυρα των ιδίων π ρ α γ μ ά τ ω ν ,
στον Διόδωρο, δηλαδή, που συγκέντρωσε περίληψη απ'
όλες τις βιβλιοθήκες σε μία και την αυτή α π ο θ ή κ η 4 2 γ ν ώ ­σης.
Διότι γράφει για τη ρωμαϊκή ιστορία στο έβδομο
βιβλίο του, με τα ακόλουθα λόγια:
5. Μερικοί, λοιπόν, ιστορικοί θεώρησαν λαθεμένα π ω ς ο
Ρωμύλος που γεννήθηκε από την κόρη του Αινεία ήταν ο
ιδρυτής της Ρ ώ μ η ς . Η αλήθεια όμως δεν είναι αυτή, διότι
υπήρξαν πολλοί βασιλιάδες στη χρονική περίοδο από τον
Αινεία μέχρι τον Ρωμύλο και η Ρ ώ μ η ιδρύθηκε κατά το
δεύτερο έτος της έβδομης Ο λ υ μ π ι ά δ α ς 4 3 - τούτη η ίδρυση
έγινε τετρακόσια τριάντα τρία χρόνια μετά τα Τρωικά.
Διότι πέρασαν τρία χρόνια από την άλωση της Τροίας
και μετά έγινε ο Αινείας βασιλιάς των Λατίνων, διατήρη­σε
τον θρόνο επί τ ρ ι ε τ ία κι έ π ε ι τ α χάθηκε από τους ανθρώ­πους
και δέχτηκε αθάνατες τιμές. Στην εξουσία τον δια­δέχτηκε
ο γιος του Ασκάνιος και ίδρυσε την Άλβα, που
σήμερα ονομάζεται Λόγγα, την οποία ονόμασε από τον
π ο τ α μ ό που τότε ονομαζόταν Άλβας και σήμερα Τίβερις.
Σ χ ε τ ι κ ά με την ονομασία τ η ς πόλης, όμως, ο Φάβιος, που
έγραψε ιστορία των Ρ ω μ α ί ω ν , δίνει διαφορετική εκδοχή.
Λέει, λοιπόν, π ω ς δόθηκε χρησμός στον Αινεία, σύμφωνα
με τον οποίο ένα τετράποδο θα τον οδηγούσε στο μέρος που
έπρεπε να ιδρύσει πόλη. Καθώς εκείνος επρόκειτο να θυ­σιάσει
μια έγκυο, λευκή στο χ ρ ώ μ α , γουρούνα, το ζώο του
ξέφυγε α π ' τα χέρια, εκείνος το κυνήγησε μέχρι κάποιο
λόφο, όπου, μόλις έφτασε, γέννησε τριάντα γουρουνάκια. Ο
Αινείας έκθαμβος από το παράδοξο γεγονός θυμήθηκε τον
χρησμό και επιχείρησε να ιδρύσει πόλη σ' εκείνο το μέρος.
Στον ύπνο του, όμως, είδε όραμα που του απαγόρευε ρητά
να το κάνει και τον συμβούλευε να την ιδρύσει μετά από
τριάντα χρόνια, όσος ήταν και ο αριθμός των χοιρινών που
γεννήθηκαν, κι έτσι εγκατέλειψε το σχέδιο4 4 .
49

27. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
50

28. ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
Μετά τον θάνατο του Αινεία, ο γιος του Ασκάνιος τον
διαδέχτηκε στον θρόνο και μετά από τριάντα χρόνια ίδρυσε
οικισμό στον λόφο κι έδωσε στην πόλη το όνομα Αλβα, από
τ ο χ ρ ώ μ α της γουρούνας- γ ι α τ ί οι Λατίνοι λένε τη Λευκή
Άλμπα. Ο Ασκάνιος πρόσθεσε επίσης και άλλη ονομασία,
Λ ό γ γ α , η οποία μεταφραζόμενη σημαίνει Μακρά, καθόσον
η πόλη ήταν στενή σε πλάτος και μακριά σε μήκος.
Συνεχίζοντας (ο Διόδωρος) λέει:
Ο Ασκάνιος έκανε την Αλβα πρωτεύουσα του βασιλείου
του και υπέταξε ουκ ολίγους από τους γύρω οικισμούς.
Α π έ κ τ η σ ε μεγάλη φήμη και πέθανε αφού βασίλευσε επί
τριάντα οκτώ έτη.
Μετά το τέλος αυτής της περιόδου προκλήθηκε διχο­γ
ν ω μ ί α στον λαό, εξ αιτίας δύο ανδρών που ανταγωνίζο­νταν
γ ι α τον θρόνο. Διότι ο Ιούλιος, επειδή ήταν γιος του
Ασκάνιου ισχυριζόταν: «Η εξουσία που είχε ο πατέρας μου
ανήκει σε μένα». Και ο Σίλβιος, αδελφός του Ασκάνιου και
γ ι ο ς του Αινεία από τη Λαβίνια, την κόρη του Λατίνου,
ισχυριζόταν: «Η εξουσία ανήκει σε μένα». Πράγματι,
μ ε τ ά τον θάνατο του Αινεία, ο Ασκάνιος οργάνωσε συνω­μοσία
κατά της ζωής του Σίλβιου- κι επειδή ετούτος α­νατράφηκε,
όταν ήταν παιδί, ακριβώς λόγω της συνωμο­σίας,
από κάποιους βοσκούς σ' ένα βουνό, πήρε και το
όνομα Σίλβιος από το όνομα του βουνού που οι Λατίνοι
ονόμαζαν «σίλβα». Σ τ η διαμάχη των δύο ομάδων, ο Σίλ-
βιος πήρε τελικά το χρίσμα από τον λαό και κέρδισε τον
θρόνο. Ενώ ο Ιούλιος, αν και έχασε την ανώτατη αρχή,
διορίστηκε Μέγας Αρχιερέας κι έτσι έγινε ένα είδος δεύ­τερου
βασιλιά- α π ' αυτόν, λένε, κ α τ ά γ ε τ α ι το Ιούλιο γένος
που υφίσταται στη Ρ ώ μ η μέχρι των ημερών μας4 5 .
Ο Σίλβιος δεν έκανε τ ί π ο τ ε αξιοσημείωτο στη διάρκεια
της βασιλείας του και πέθανε μετά από σαράντα εννέα
χρόνια στον θρόνο. Τον διαδέχτηκε στη βασιλεία ο γιος
51

29. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
52

30. ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
του Αινείας, ο επονομαζόμενος Σίλβιος, που βασίλευσε
πάνω από τριάντα χρόνια. Μετά από αυτόν, ο Λατίνος,
που επίσης επονομαζόταν Σίλβιος, βασίλευσε επί πενήντα
χρόνια. Ετούτος υπήρξε ισχυρός κυβερνήτης, τόσο ως προς
την εσωτερική διοίκηση όσο και ως προς τον πόλεμο, ερή­μωσε
τη γειτονική περιοχή και ίδρυσε τις δεκαοκτώ αρ­χ
α ί ε ς πόλεις που παλιότερα ήταν γνωστές ως «πόλεις των
Λατίνων»: την Τίβυρη, την Πραίνεστο, τους Κ α μ π ί ο υ ς , το
Τίσκαλον, την Κόρα, την Κομέτια, το Λανούβιον, τη Λα-
βίκη, τη Σ κ ά π τ ι α , το Σ ά τ ρ ι κ ο , την Αρκία, την Τελλένα,
την Οκοστομέρια, το Καινίνο, τη Φλεγένα, το Κομέριο, το
Μεδίπλιον και το Μπόιλο που μερικοί ονομάζουν Μπόλα.
Μετά τον θάνατο του Λατίνου, εκλέχτηκε βασιλιάς ο
γ ι ο ς του Λλβας Σίλβιος που βασίλευσε επί τριάντα οκτώ
χρόνια. Μετά α π ' αυτόν ο ' Ε π ι τ ο ς Σίλβας, επί είκοσι έξι
χρόνια. Με τον θάνατο του τον αντικατέστησε στη βασι­λεία
ο Άπις που βασίλευσε επί είκοσι οκτώ χρόνια. Μετά
α π ' αυτόν, ο γιος του Καλπέτος επί δεκατρία χρόνια κι
έ π ε ι τ α ο Τιβέριος Σίλβιος επί ο κ τ ώ χρόνια. Ετούτος ανέ­λαβε
εκστρατεία εναντίον των Τυρηννών, αλλά καθώς ο­δηγούσε
τον στρατό του μέσα από τον π ο τ α μ ό Αλβα, έπεσε
στο ρεύμα του κι έχασε τη ζωή του, γεγονός από το οποίο
άλλαξε όνομα ο π ο τ α μ ό ς κι έγινε Τ ί β ε ρ ι ς . Μετά τον θάνατο
του, ο Α γ ρ ί π π α ς βασίλευσε στους Λατίνους επί σαράντα
ένα χρόνια και μετά α π ' αυτόν ο Αραμούλιος Σίλβιος επί
δεκαεννέα χρόνια.
Γ ι ' αυτόν λέγεται π ω ς υπήρξε υπερήφανος σ' όλη του τ η
ζωή και α ν τ ι τ ά χ θ η κ ε στη δύναμη του Δία (Αραμάσδη)4 6 :
π ρ ά γ μ α τ ι , την εποχή της συγκομιδής των καρπών (φθι­νόπωρο),
όποτε έπεφταν α σ τ α μ ά τ η τ α αστραπόβροντα, διέ­τ
α ζ ε τους σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς του να χ τ υ π ά ν ε όλοι μαζί τ α υ τ ό χ ρ ο ­να
τα ξίφη στις ασπίδες και ισχυριζόταν πως ο θόρυβος
που γινόταν μ' αυτό τον τρόπο ξεπερνούσε τον κρότο του
53

31. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
54

32. ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
κεραυνού. Αλλά πλήρωσε τ ο τ ί μ η μ α γ ι ' αυτή του την ύβρη
προς τους θεούς, καθώς χ τ υ π ή θ η κ ε από κεραυνό κι ολόκλη­ρο
το σπίτι του βυθίστηκε στη λίμνη Αλβα. Μέχρι σήμερα
οι Ρωμαίοι που ζουν κοντά στη λίμνη δείχνουν ως τ ε κ μ ή ­ρια
τούτου του γεγονότος τις κολόνες που στέκουν ακόμη
μέσα στη λίμνη από τα ερείπια του βασιλικού παλατιού
που κείνται στον βυθό.
Μετά από αυτόν, ο επόμενος βασιλιάς που εκλέχτηκε
ήταν ο Αβέντιος, που κυβέρνησε επί τριάντα ε π τ ά χρόνια.
Κάποτε που π α γ ι δ ε ύ τ η κ ε σε κάποιον πόλεμο με τους γεί­τονες
του, αναγκάστηκε να υποχωρήσει στον Αβεντίνο
λόφο, και γ ι ' αυτό τον λόγο ο λόφος ονομάστηκε Αβεντί-
νος. Μετά τον θάνατο του, τον διαδέχτηκε στον θρόνο ο
γιος του Π ρόκας Σίλβιος, που κυβέρνησε επί είκοσι τρία
χρόνια. Με τον θάνατο του, ο νεότερος γιος του, Αμόλιος,
κατέλαβε την εξουσία διά της βίας, δεδομένου ότι ο Νου-
μίτορας, που ήταν μεγαλύτερος αδελφός και μάλιστα από
την ίδια μητέρα, βρισκόταν σε κάποια μακρινή περιοχή. Ο
Αμόλιος βασίλευσε λίγο περισσότερο από σαράντα τρία
χρόνια και σκοτώθηκε από τον Ρέμο και τον Ρωμύλο,
που έκτισαν τη Ρ ώ μ η 4 7 .
6. Μετά τον θάνατο του Αινεία, έγινε συνωμοσία από
τον Ασκάνιο κατά της ζωής του Σιλβίου που ήταν ακόμη
νήπιο. Καθώς ανατράφηκε στα βουνά από βουκόλους, ονο­μάστηκε
Σ ί λ β ι ο ς , γ ι α τ ί οι Λατίνοι λένε το όρος «σίλβα»4 8 .
7. Ο Ρωμύλος Σίλβιος ήταν σ' όλη του τη ζωή υπερή­φανος
και συναγωνιζόταν τον θεό- όταν βροντούσε ο θεός,
πρόσταζε τους στρατιώτες να χτυπάνε όλοι μαζί μ' ένα
π α ρ ά γ γ ε λ μ α με τις σπάθες τις ασπίδες κι έλεγε πως ο
κρότος που έκαναν εκείνοι ήταν δυνατότερος. Γι' αυτό
και κατακεραυνώθηκε4 9 .
55

33. ΔΙΟΔΩΡΟΣ Σ1ΚΕΛΙΩΤΗΣ
56

34. ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
[Τρίτη κατέλαβε τη Μεσχέλα. που ήταν πολύ μεγάλη
και είχε κατοικηθεί την αρχαία εποχή από Έλληνες που
επέστρεφαν από την Τροία, για τους οποίους μιλήσαμε
π α ρ α π ά ν ω 5 0 στο Τρίτο Β ι β λ ί ο . ] 5 1
[Ο Θεσσαλός, λένε, μετά από αυτά, επανήλθε στην
Ιωλκό, όπου βρίσκοντας, όταν έφτασε, τον Άκαστο, τον
γ ι ο του Πελία, να έχει πεθάνει πρόσφατα, ανέλαβε τη βα­σιλεία
που του ανήκε κληρονομικά και ονόμασε από τον
ίδιο τους υπηκόους του Θεσσαλούς. Δεν αγνοώ, όμως, ότι
σ χ ε τ ι κ ά με την ονομασία των Θεσσαλών δεν είναι ετούτη η
μοναδική εκδοχή, αλλά συμβαίνει να μας έχουν παραδοθεί
και άλλες που διαφέρουν μεταξύ τους, για τις οποίες θα
κάνουμε λόγο σε καταλληλότερη ευκαιρία.]5 2
[Οι Ηρακλείδες, όπως είχε συμφωνηθεί, εγκατέλειψαν
την προσπάθεια περί της καθόδου και επέστρεψαν στην
Τρικόρυθο. Μετά από μερικά χρόνια, όμως, ο Λικύμνιος
με τα π α ι δ ι ά του και τον Τληπόλεμο, τον γιο του Ηρακλή,
εγκαταστάθηκαν στο Αργός, μιας και οι Αργείοι τους
δέχτηκαν από μόνοι τους, ενώ όλοι οι υπόλοιποι παρέμει­ναν
στην Τρικόρυθο και, όταν πέρασε η περίοδος των
πενήντα ετών, κατέβηκαν στην Πελοπόννησο. Τις πράξεις
τους, όμως, θα τις περιγράψουμε, όταν φτάσουμε στην
εποχή τ ο υ ς . ] 5 3
Βασιλείς των Λακεδαιμονίων από τα βιβλία του Διόδω­ρου.
8. Ε π ε ι δ ή συμβαίνει να είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε
τ ο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από τα Τρωικά
μέχρι την π ρ ώ τ η Ολυμπιάδα5 4 , καθώς εκείνη την περίοδο
δεν υπήρχαν ετήσιοι άρχοντες στην Αθήνα ούτε σε άλλη
πόλη, θα χρησιμοποιήσουμε γ ι ' αυτό τον σκοπό τους Λα­κεδαιμονίους
βασιλιάδες. Από την άλωση της Τροίας μέχρι
57

35. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
58

36. ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
την π ρ ώ τ η Ολυμπιάδα, όπως λέει ο Αθηναίος Απολλόδω­ρος,
πέρασαν τετρακόσια οκτώ χρόνια. Ογδόντα χρόνια
μέχρι την κάθοδο των Ηρακλείδων και τα υπόλοιπα περι­λαμβάνονται
στη βασιλεία των Λακεδαιμονίων βασιλιάδων
Προκλή και Ευρυσθέα και των απογόνων τους. Τ ώ ρ α θα
απαριθμήσουμε έναν έναν τους βασιλιάδες από τους δύο
βασιλικούς οίκους μέχρι την π ρ ώ τ η Ολυμπιάδα.
Ο Ευρυσθέας άρχισε τη βασιλεία του τον ογδοηκοστό
χρόνο μετά τα Τρωικά και κυβέρνησε επί σαράντα δύο
χρόνια. Μετά α π ' αυτόν, ο Ά γ ι ς έναν χρόνο. Ο Ε χ έ σ τ ρ α -
τος τριάντα ένα. Μετά από εκείνον, ο Λ α μ π ό τ α ς τριάντα
ε π τ ά . 0 Δώρισθος είκοσι εννιά. Ο Αγησίλαος, ο διάδοχος
του, σαράντα τέσσερα. Ο Αρχέλαος εξήντα και ο Τήλεκλος
σαράντα. Ο Αλκαμένης ύστερα τριάντα οκτώ. Ο δέκατος
χρόνος της βασιλείας του τελευταίου συμπίπτει με την
ίδρυση της π ρ ώ τ η ς Ολυμπιάδας, εκείνης στην οποία νίκη­σε
στο «στάδιο» ο Κόροιβος5 5 από την Ηλεία. Από τον
άλλο οίκο, ο Πρόκλος ήταν ο π ρ ώ τ ο ς κυβερνήτης επί σα­ράντα
εννέα χρόνια. Μετά α π ' αυτόν, ο Πρύτανις σαράντα
εννέα χρόνια. Έ π ε ι τ α ο Εύνομος σαράντα πέντε και μετά
α π ' αυτόν ο Χάρικλος εξήντα. Μετά α π ' αυτόν, ο Νίκαν-
δρος τριάντα οκτώ. Ο Θεόπομπος σαράντα επτά. Τον
δέκατο, επίσης, χρόνο της τελευταίας βασιλείας αρχίζει
η π ρ ώ τ η Ολυμπιάδα. Το συνολικό χρονικό διάστημα από
την άλωση της Τροίας μέχρι την κάθοδο των Ηρακλείδων
είναι ογδόντα χρόνια5 6 .
9. Τώρα που διευκρινίσαμε όλα τούτα, υπολείπεται να
πούμε γ ι α τον τρόπο με τον οποίο κατοικήθηκαν η Κοριν­θία
και η Σικυωνία από Δωριείς. Διότι με την κάθοδο των
Ηρακλείδων συνέβη να αναστατωθούν όλα τα έθνη της
Πελοποννήσου, εκτός από τους Αρκάδες. Όταν, λοιπόν,
οι Ηρακλείδες μοίρασαν τη γ η , έκαναν εξαίρεση για την
59

37. 60

38. ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
Κορινθία και τη γειτονική της περιοχή και έστειλαν ανα­κοίνωση
στον Α λ ή τ η 5 7 ότι του παραδίδουν την προαναφερ­θείσα
περιοχή. Ετούτος έγινε άνθρωπος επιφανής και, αυ­ξάνοντας
τη δύναμη της Κορίνθου, βασίλεψε τριάντα ο κ τ ώ
χρόνια. Μετά τον θάνατο του, κάθε φορά αναλάμβανε τη
βασιλεία ο μεγαλύτερος γιος των απογόνων του, μέχρι την
τυραννία του Κύψελου, που πέφτει τετρακόσια σαράντα
ε π τ ά χρόνια μετά την κάθοδο των Ηρακλείδων5 8 . Ο π ρ ώ ­τος
από τους Ηρακλείδες που τον διαδέχτηκε στη βασιλεία
επί τριάντα οκτώ χρόνια ήταν ο Ιξίωνας. Μετά α π ' αυτόν,
κυβέρνησε ο Αγέλας τριάντα ε π τ ά χρόνια, μετά α π ' αυτούς
ο Πρύμνις τριάντα πέντε και επί τον ίδιο αριθμό ετών και ο
Β ά κ χ ι ς , που έγινε ο πιο επιφανής από τους προκατόχους
τ ο υ - γ ι ' αυτό, άλλωστε, όσοι βασίλεψαν μετά α π ' αυτόν δεν
ονομάζονταν πια Ηρακλείδες αλλά Βακχίδες. Μετά απ'
αυτόν, ο Αγέλας βασίλεψε τριάντα χρόνια, ο Εύδημος εί­κοσι
πέντε και ο Αριστομήδης τριάντα πέντε. Πεθαίνοντας
αυτός άφησε γιο τον Τελεστή, παιδί ακόμη στην ηλικία,
από τον οποίο αφαίρεσε την κληρονομική του βασιλεία ο
θείος και επίτροπος του Α γ ή μ ω ν , ο οποίος κυβέρνησε επί
δεκαέξι χρόνια. Μετά α π ' αυτόν, κατέλαβε την εξουσία ο
Αλέξανδρος επί είκοσι πέντε χρόνια. Αυτόν τον σκότωσε ο
Τελεστής, που είχε στερηθεί τον πατρογονικό του θρόνο,
και κυβέρνησε επί δώδεκα χρόνια. Ετούτο τον σκότωσαν οι
συγγενείς του και κυβέρνησε ο Αυτομένης επί ένα χρόνο,
ενώ οι Βακχίδες που κατάγονταν από τον Ηρακλή ήταν
περισσότεροι από διακόσιοι, όταν κατέλαβαν την αρχή, και
κυβερνούσαν όλοι από κοινού την πόλη, εκλέγοντας κάθε
χρόνο έναν από τους ίδιους ως πρύτανη, ο οποίος εκτελούσε
χρέη βασιλιά, επί ενενήντα χρόνια, μέχρι την τυραννίδα του
Κύψελου, που κατέλυσε την εξουσία τους5 9 .
10. Στην πόλη της Κύμης έγινε τύραννος κάποιος ονό-
61

39. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
62

40. ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
1. Λυδοί και Μαίωνες 92 χρόνια
2. Πελασγοί 85 »
3. Θράκες 79 »
4. Ρόδιοι 23 »
5. Φρύγες 25 »
6. Κύπριοι 33 »
7. Φοίνικες 45 »
8. Α ι γ ύ π τ ι ο ι ... »
63

41. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
64

42. ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
μέχρι την ε π ο χ ή που ο Αλέξανδρος [ή Ξ έ ρ ξ η ς ] 6 3 δ ι α π ε ρ α ι ώ -
θηκαν στην αντίπερα πλευρά6 4 .
12. Τέτοιο ήταν το μέγεθος της αρετής του Λυκούργου,
ώστε όταν π ή γ ε κάποτε στους Δελφούς, η Πυθία του είπε
τ α εξής λόγια6 5 :
Ή ρ θ ε ς , Λυκούργε, στον δικό μου πλούσιο ναό,
φίλος του Δία και όλων όσων κατοικούν στον Ό λ υ μ π ο .
Δ ι σ τ ά ζ ω , σε θεό να προφητεύσω ή σε άνθρωπο-
αλλά μάλλον σ' ε λ π ί ζω για θεό, Λυκούργε.
Ή ρ θ ε ς ζ η τ ώ ν τ α ς ευνομία- κι ε γ ώ , λοιπόν,
θα σου δώσω νόμους που καμιά πόλη στη γη δεν θ'
αποκτήσει.
Ο ίδιος ρώτησε την Πυθία, ποια έθιμα πρέπει να εγκα­θιδρύσει
για να ωφελήσει περισσότερο τους Σ π α ρ τ ι ά τ ε ς .
Ό τ α ν εκείνη απάντησε πως έπρεπε να νομοθετήσει έτσι
ώστε οι μεν να κυβερνούν καλά και οι δε να πειθαρχούν,
την ξαναρώτησε τι έπρεπε να κάνουν εκείνοι για να κυ­βερνούν
καλά και τι οι άλλοι για να πειθαρχούν. Τότε
εκείνη έδωσε τον εξής χρησμό:
65

43. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
68

44. ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
[Η Πυθία έδωσε τον εξής χρησμό περί πολιτικών θε­σμών
στον Λυκούργο]
Να ο αργυρότοξος βασιλιάς, ο μακρυβόλος Απόλλων
ο χρυσομάλλης, που μέσα από πλούσιο άδυτο είπε,
Να άρχουν σ τ η βουλή ο ι θεοφίλητοι βασιλιάδες, εκείνοι π ο υ γνοιάζονται γ ι α τ η ν α γ α π να λένε τα καλά και δίκαια να πράττουν,
κι ούτε να σκέφτονται κάτι κακό γ ι ' αυτή την πόλη,
την πλειοψηφία του λαού ν' ακολουθεί η εξουσία και το
κράτος-
γ ι α τ ί αυτά αποφάνθηκε ο Φοίβος γ ι α την πόλη.
Όσοι δεν διαφυλάσσουν την ευσέβεια προς τα θεία, πολύ
περισσότερο δεν τηρούν το δίκιο προς τους ανθρώπους.
Οι Λακεδαιμόνιοι, εφαρμόζοντας τους νόμους του Λυ­κούργου,
από ασήμαντοι έγιναν οι δυνατότεροι των Ελλή­νων
και διατήρησαν την ηγεμονία τους επί περισσότερα
από τετρακόσια χρόνια. Αλλά μ ε τ έ π ε ι τ α , καθώς άρχισαν
λίγο λίγο να καταλύουν τους θεσμούς τους και να στρέφο­νται
προς την καλοπέραση και τη ραθυμία, αλλά και να
διαφθείρονται με το χρήμα και να συγκεντρώνουν πλούτη,
έχασαν την ηγεμονία6 7 .
13. Ο Τήμενος6 8 , στον οποίον έλαχε η περιοχή του Αρ­γούς,
εισέβαλε με τον στρατό του στη χώρα των εχθρών
του. Σ τ η διάρκεια του πολέμου, που τραβούσε σε αρκετό
μάκρος, δεν έδωσε στους γιους του τα ηγεμονικά α ξ ι ώ μ α ­τα,
αλλά έβαζε τον άντρα της κόρης του τον Διηφόντη, που
τον εκτιμούσε ιδιαίτερα, να κάνει τα π ι ο λαμπρά κατορθώ-
69

45. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
70

46. ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
ματα. Έ τ σ ι , αγανάκτησαν τα παιδιά του, ο Κισσός, ο
Φάλκης και ο Κερύνης, και οργάνωσαν συνωμοσία κατά
του πατέρα τους χρησιμοποιώντας κάποιους κακούργους.
Αυτοί, έχοντας πειστεί από τα π α ι δ ι ά του, έστησαν ενέδρα
στον Τήμενο, πλάι σε κάποιον π ο τ α μ ό , καθώς δεν κατόρ­θωσαν
να τον σκοτώσουν, το έβαλαν στα πόδια, αφού
πρόλαβαν μόνο να τον τραυματίσουν σοβαρά.
Οι Αργείοι, έχοντας υποστεί πολλά δεινά στον πόλεμο
που κήρυξαν μαζί με τον βασιλιά τους κατά των Λακεδαι­μονίων
κι αφού αναγκάστηκαν να παραδώσουν στους Αρ-
κάδες τα πατρογονικά τους εδάφη, κατηγορούσαν τον βα­σιλιά
ότι έδωσε τη χ ώ ρ α τους στους εξόριστους και δεν τη
μοίρασε με κλήρο σ' εκείνους. Σύσσωμος ο λαός στράφηκε
εναντίον του και στην απόγνωση του άπλωσε χέρι εναντίον
του βασιλιά, έτσι εκείνος κατέφυγε στην Τεγέα κι εκεί
έζησε τιμημένος από τους ευεργετηθέντες6 9 .
14. Η βασιλεία, λοιπόν, δηλαδή η τοπαρχία, των Αρ­γείων
κράτησε πεντακόσια σαράντα εννέα χρόνια, όπως
γράφει και ο σοφός Διόδωρος™.
15. Μετά τη δυναστεία των Ασσυρίων, που έληξε με τον
θάνατο του Σαρδανάπαλου7 1 , του τελευταίου βασιλιά των
Ασσυρίων, ακολούθησε η εποχή των Μακεδόνων.
Ο Κάρανος, πριν από την π ρ ώ τ η Ολυμπιάδα, κινούμε­νος
από απληστία, συγκέντρωσε στρατιωτικές δυνάμεις
από το Αργός και άλλες (περιοχές) της Πελοποννήσου
και μαζί τους εκστράτευσε στα μέρη της Μακεδονίας.
Εκείνο τον καιρό, συνέβη ο βασιλιάς των Ορεστών7 2 να
βρίσκεται σε πόλεμο με τους γείτονες του, τους λεγόμε­νους
Εορδαίους, έτσι παρακάλεσε τον Κάρανο να τον βοη­θήσει,
υποσχόμενος να του δώσει τη μισή του χ ώ ρ α , μετά
την αποκατάσταση της ειρήνης στους Ορέστες. Ο βασιλιάς
71

47. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
72

48. ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
τήρησε τον λόγο του και ο Κάρανος πήρε τη χώρα και
βασίλεψε σ' αυτή επί τριάντα χρόνια" πέθανε σε βαθιά
γ ε ρ ά μ α τ α και τον διαδέχτηκε στην αρχή ο γιος του, ο
Κόινος, που βασίλεψε είκοσι ο κ τ ώ χρόνια. Μετά α π ' αυ­τόν
ο Τίριμμος, σαράντα τρία χρόνια, και ο Περδίκκας
σαράντα ο κ τ ώ . Ετούτος θέλησε να μεγαλώσει το βασίλειο
του κι έστειλε να ρωτήσει στο μαντείο των Δελφών.
Και λίγο πιο κ ά τ ω προσθέτοντας σ' αυτά λέει [ ο Διόδω­ρος]:
Ο Περδίκκας βασίλεψε σαράντα ο κ τ ώ χρόνια και άφησε
τ η βασιλεία στον Αργαίο. Μετά από βασιλεία τριάντα
χρόνων, τον Αργαίο διαδέχτηκε στον θρόνο ο Φίλιππος,
που βασίλεψε τριάντα τρία χρόνια και άφησε στον θρόνο
τον Αερόπα. Αυτός κυβέρνησε επί είκοσι χρόνια κι έ π ε ι τ α
τον διαδέχτηκε ο Αλκέτας που βασίλεψε επί δεκαοκτώ,
αφήνοντας διάδοχο του τον Αμύντα. Μετά τη βασιλεία
του που κράτησε σαράντα εννέα χρόνια, τον διαδέχτηκε ο
Αλέξανδρος, που βασίλεψε σαράντα τέσσερα χρόνια. Μετά
α π ' αυτόν ο Περδίκκας βασίλεψε επί είκοσι δύο χρόνια,
ύστερα ο Αρχέλαος επί δ ε κ α ε π τ ά κι έ π ε ι τ α ο Αγέορπος επί
έξι. Μετά α π ' αυτόν, ο Παυσανίας, ένα χρόνο και ο Π τ ο ­λεμαίος
τρία. Έ π ε ι τ α ο Περδίκκας πέντε χρόνια, ο Φ ί λ ι π ­πος
είκοσι τέσσερα και ο Αλέξανδρος που πέρασε πάνω
από δώδεκα χρόνια πολεμώντας τους Πέρσες.
Μ' αυτή τη γενεαλόγηση οι αξιόπιστοι ιστορικοί ανα­φέρουν
την κ α τ α γ ω γ ή των βασιλιάδων της Μακεδονίας
στον Ηρακλή. Από τον Κάρανο, που ήταν ο πρώτος που
ένωσε και διατήρησε την ισχύ των Μακεδόνων, μέχρι τον
Αλέξανδρο, που υπέταξε την Ασία, αριθμούνται είκοσι
τέσσερις βασιλιάδες και τετρακόσια ογδόντα χρόνια7 3 .
16. Ο Περδίκκας, θέλοντας να αυξήσει το βασίλειο του
ρώτησε τους Δελφούς. Και η Πυθία είπε:
73

49. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
74

50. ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
Υπάρχει το κρατερό βασίλειο των ενδόξων Τημενίδων
με την πλουτοφόρα γ η , μιας και το επιτρέπει ο Δίας ο
α ι γ ί ο χ ο ς .
Μα τράβα γρήγορα στη Β ο τ τ η ί δ α με τ α πολλά κοπάδια"
κι εκεί όπου δεις λευκοκέρατες α ί γ ε ς , κάτασπρες σαν το
χιόνι
να ξεκουράζονται στον ύπνο, σ' εκείνης της γ η ς τις
πεδιάδες
κάνε θυσίες στους μακάριους θεούς κι ίδρυσε την
πρωτεύουσα του κράτους σου7 4 .
17. Αυτόν [τον Κάρανο] τον γενεαλογούν ως εξής, όπως
λέει ο Διόδωρος, οι περισσότεροι ιστορικοί, ένας των ο­ποίων
είναι και ο Θεόπομπος. Ο Κάρανος ήταν γιος του
Φείδωνα, του γιου του Αριστοδαμίδα, γιου του Μέροπα,
που ήταν γ ι ο ς του Θέστιου, του γιου του Κισσού, του γιου
του Τήμενου, του γιου του Αριστόμαχου, του γιου του
Κλεόδαιου που ήταν γιος του 'Τλλου, του γιου του Ηρα­κλή.
Μερικοί, όμως, λέει, τον γενεαλογούν αλλιώς, λέγο­ντας
π ω ς ο Κάρανος είναι γιος του Ποιάντα, του γιου του
Κροίσου που ήταν γιος του Κλεόδαιου, του γιου του Ευ­ρυβιάδη,
του γ ι ο υ του Δέβαλλου, του γιου του Λ ά χ α ρ η που
ήταν γιος του Τήμενου ο οποίος κατέβηκε στην Πελοπόν-
75
νησο .
75

51. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ
ΒΙΒΛΟΥ ΟΓΔΟΗΣ
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
76

52. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ
ΒΙΒΛΟΥ ΟΓΔΟΗΣ
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
1. Καθώς οι Ηλείοι αυξάνονταν σε πληθυσμό και πολι-
τεύονταν βάσει των νόμων, οι Λακεδαιμόνιοι δεν έβλεπαν
με καλό μάτι την αύξηση της ισχύος τους και τους βοή­θησαν
να οργανώσουν την κοινωνία τους έτσι ώστε απο­λαμβάνοντας
την ειρήνη να μην έχουν την παραμικρή ε­μπειρία
των πολεμικών έργων. Και αφιέρωσαν τους Η­λείους
στον θεό, με τη σύμφωνη γνώμη όλων σχεδόν των
Ελλήνων. Έτσι, δεν έλαβαν μέρος ούτε στην εκστρατεία
κατά του Ξέρξη, αλλά απαλλάχτηκαν απ' αυτήν μιας κι
είχαν αναλάβει να φροντίζουν τις τιμές που οφείλονταν
στον θεό, επίσης στο εσωτερικό κανείς δεν τους ενοχλούσε
κατά τους εμφυλίους πολέμους που έκαναν οι Έλληνες,
γιατί όλοι φρόντιζαν να διαφυλάξουν την πόλη και την
περιοχή τους ιερή και άσυλη. Πολλές γενιές αργότερα
άρχισαν οι Ηλείοι να παίρνουν μέρος σε εκστρατείες και
να αναλαμβάνουν οι ίδιοι πολέμους7 6 .
Οι Ηλείοι δεν συμμετείχαν στους πολέμους που διεξή­γαγαν
από κοινού οι Έλληνες- και πράγματι, όταν ο Ξέρ­ξης
εκστράτευσε κατά των Ελλήνων με τόσες μυριάδες
στρατού, οι σύμμαχοι τους απάλλαξαν από τη συμμετοχή
στον πόλεμο, καθώς οι αρχηγοί τούς παράγγειλαν πως θα
πρόσφεραν περισσότερα, αν αναλάμβαναν τη φροντίδα των
τιμών που οφείλονταν στους θεούς7 7.
77

53. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
78

54. ΒΙΒΛΟΥ ΟΓΔΟΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
2. Δεν της επιτρέπονταν7 8 να συνευρεθεί με άντρα ούτε
στα κρυφά- διότι κανένας [πίστευε ο Αμούλιος] δεν μπορεί
να είναι τόσο παράφρονας ώστε χάρη στην εφήμερη ηδονή
να ανταλλάσσει την ευτυχία μιας ολόκληρης ζωής7 9 .
3. 0 Νουμίτορας στερήθηκε τη βασιλεία από τον αδελφό
του, ο οποίος λεγόταν Αμούλιος και ήταν βασιλιάς των
Αλβανών8 0 , όταν όμως αναγνώρισε ανέλπιστα τους εγγο­νούς
του Ρέμο και Ρωμύλο, συνωμότησε κατά του αδελφού
του για να τον σκοτώσει. Πράγμα που έγινε. Έστειλαν και
κάλεσαν τους βοσκούς και μαζί όρμησαν στο παλάτι, μπή­καν
παραβιάζοντας τις πύλες και σκότωσαν όσους τους
αντιστάθηκαν, τέλος σκότωσαν και τον ίδιο τον Αμούλιο8 1 .
4. Όταν ετούτα τα παιδιά (ο Ρωμύλος και ο Ρέμος)
εγκαταλείφθηκαν έκθετα, με το πέρασμα του χρόνου αν­δρώθηκαν
και υπερείχαν κατά πολύ απ' όλα τα άλλα σε
ομορφιά και σωματική ρώμη. Γι' αυτό και παρείχαν ασφά­λεια
σε όλα τα κοπάδια, αποκρούοντας με ευκολία τους
κατ' επάγγελμα ληστές και σκότωναν πολλούς από τους
επιτιθέμενους, ενώ μερικούς μάλιστα τους συνελάμβαναν
ζωντανούς. Πέρα από τον ζήλο που έδειχναν ως προς αυτό,
ήταν και αγαπητοί σε όλους τους βοσκούς της περιοχής,
συμμετέχοντας στις συναναστροφές τους και εμφανίζοντας
χαρακτήρα μετριοπαθή και κοινωνικό προς όποιον είχε
ανάγκη. Καθώς, λοιπόν, η ασφάλεια όλων έγκειτο σ' αυ­τούς,
οι περισσότεροι υποτάσσονταν σ' αυτούς κι έκαναν
ό,τι τους παράγγελναν, τρέχοντας σ' όποιο μέρος τους
πρόσταζαν8 2 .
5. Όταν ο Ρέμος και ο Ρωμύλος παρατηρούσαν το πέ­ταγμα
των πουλιών για να μαντέψουν πού πρέπει να ιδρύ­σουν
πόλη, εμφανίστηκε, λένε, (στον Ρωμύλο) δεξιός
79

55. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
80

56. ΒΙΒΛΟΥ ΟΓΔΟΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
(ευνοϊκός) οιωνός και ο Ρέμος κατάπληκτος είπε τελικά
στον αδελφό του ότι σ' αυτή την πόλη πολλές φορές από
αδέξιες αποφάσεις θα επακολουθήσει επιδέξια (καλή) τύ­χη
· το θέμα ήταν ότι μολονότι ο Ρωμύλος βιάστηκε να
στείλει να αναγγείλει το γεγονός κι ενώ είχε κάνει μεγάλο
λάθος8 3 , στο τέλος, η άγνοια του διορθώθηκε από μόνη
της8 4 .
6. Όταν ο Ρωμύλος έκτιζε τη Ρώμη, βιάστηκε να πε­ριβάλει
τον Παλατινό λόφο με τάφρο, μήπως κάποιοι πε­ρίοικοι
σκεφτούν να τον εμποδίσουν στην εκτέλεση της
απόφασης του. Ο Ρέμος, που έφερε βαρέως ότι έχασε τα
πρωτεία και νιώθοντας φθόνο για την επιτυχία του αδελ­φού
του, πήγαινε κοντά στους εργάτες και τους πρόσβαλε,
λέγοντας πως η τάφρος είναι στενή, πως οι αντίπαλοι δεν
θα δυσκολεύονται να την περνάνε και πως η πόλη θα είναι
επισφαλής. Οργισμένος ο Ρωμύλος του είπε: Θα δώσω
εντολή σε όλους τους πολίτες να τιμωρήσουν όποιον επι­χειρήσει
να την περάσει» Ο Ρέμος όμως συνέχισε να κο­ροϊδεύει
τους εργάτες, λέγοντας πως η τάφρος που έφτια­χναν
ήταν στενή και πως με μεγάλη ευχέρεια θα την
περνούσαν οι εχθροί, άλλωστε και ο ίδιος μπορούσε να το
κάνει με ευκολία, και μόλις το είπε, την πέρασε. Στους
εργαζόμενους εκεί ήταν κάποιος Κέλερος, ο οποίος του
απάντησε: Εγώ όμως θα τιμωρήσω όποιον την πηδήξει,
κατά το πρόσταγμα του βασιλιά. Και λέγοντας το, σήκωσε
τη σκαπάνη, την κατέβασε στο κεφάλι του Ρέμου και τον
σκότωσε8 5 .
7. 0 Πολυχάρης ο Μεσσήνιος, άνθρωπος με μεγάλα
πλούτη και από καλή γενιά, έκανε συμφωνία με τον Εύαιφ-
νο τον Σπαρτιάτη να εκμεταλλεύονται μαζί την παραμεθό­ριο
περιοχή8 6 . Όταν ο Εύαιφνος ανέλαβε να φροντίζει και
81

57. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
82

58. ΒΙΒΛΟΥ ΟΓΔΟΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
να φυλάει τα κοπάδια και τους βοσκούς, επιχείρησε να
πλεονεκτήσει σε βάρος του Πολυχάρη, αλλά αποκαλύφθη­κε.
Έχοντας πουλήσει σε εμπόρους τα βόδια και μερικούς
από τους βοσκούς, με τη συμφωνία να τα εξάγουν από τη
χώρα, προσποιήθηκε πως η απώλεια οφειλόταν σε βίαιη
επίθεση από ληστές. Οι έμποροι όμως πλέοντας προς τη
Σικελία πέρασαν από τις ακτές της Μεσσηνίας- επειδή
έπιασε τρικυμία, προσορμίστηκαν στην ακτή και οι βο­σκοί
βγήκαν τη νύχτα και απέδρασαν έχοντας εμπιστοσύ­νη
στη γνώση που είχαν του τόπου. Μόλις έφτασαν στη
Μεσσήνη και είπαν την πάσα αλήθεια στον κύριο τους, ο
Πολυχάρης αφ' ενός τους έκρυψε και αφ' ετέρου έστειλε να
καλέσει τον συνεταίρο του από τη Σπάρτη. Καθώς εκείνος
τον διαβεβαίωνε πως όντως τους βοσκούς τους είχαν αρπά­ξει
ληστές και πως τους υπόλοιπους τους είχαν σκοτώσει,
ο Πολυχάρης του παρουσίασε τους ανθρώπους. Μόλις τους
είδε ο Εύαιφνος κατατρόμαξε και, αφού πια το ψέμα του
ήταν ολοφάνερο, το γύρισε στα παρακάλια και δήλωνε πως
θα αποκαταστήσει την απώλεια των βοδιών κι έλεγε τα
πάντα για να σωθεί. Ο Πολυχάρης σεβόμενος τους κανόνες
της φιλοξενίας απέκρυψε την πράξη κι έστειλε τον γιο του
μαζί με τον Σπαρτιάτη για να λάβει εκείνα που δικαιού­νταν.
Ο Εύαιφνος, όμως, όχι μόνο ξέχασε τις υποσχέσεις
του, αλλά σκότωσε και τον νεαρό που είχε σταλεί μαζί του
στη Σπάρτη. Μετά απ' αυτή την πράξη, ο Πολυχάρης
αγανάκτησε με τα τόσα ανομήματα και ζήτησε την έκδο­ση
του εγκληματία. Οι Λακεδαιμόνιοι δεν του έδωσαν
σημασία κι επί πλέον έστειλαν τον γιο του Εύαιφνου στη
Μεσσήνη με επιστολή που δήλωνε ότι ο Πολυχάρης έπρεπε
να πάει στη Σπάρτη και να απαγγείλει τις κατηγορίες για
όσα έπαθε ενώπιον των εφόρων και των βασιλέων. Ο
Πολυχάρης, όμως, τώρα που είχε την ευκαιρία να αποδώ­σει
τα ίσα, σκότωσε τον νέο και λαφυραγώγησε την πόλη8 7 .
83

59. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

60. ΒΙΒΛΟΥ ΟΓΔΟΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
8. Κι ενώ τα σκυλιά ωρύονταν και οι Μεσσήνιοι είχαν
απελπιστεί, προχώρησε κάποιος από τους γέροντες και
παρακαλούσε τον λαό να μη δίνει σημασία στους μάντεις
που αυτοσχεδίαζαν, διότι ακόμα και για τις δικές τους
υποθέσεις έπεφταν σε πολυάριθμα λάθη μην μπορώντας
να προβλέψουν το μέλλον και τώρα, για πράγματα που
φυσικό ήταν να τα ξέρουν μόνο οι θεοί, ήταν αδύνατο να
τα γνωρίζουν αυτοί που ήταν άνθρωποι. Τους παρακινούσε,
λοιπόν, να στείλουν στους Δελφούς για να λάβουν χρησμό.
Και η Πυθία τους απάντησε ως εξής. Να θυσιάσουν μια
κόρη από το γένος των Αιπυτιδών8 8 , αν εκείνη στην οποία
έπεφτε ο κλήρος δεν ήταν δυνατόν να θυσιαστεί στους
θεούς, τότε να θυσιάσουν όποια παρθένα από την ίδια
γενιά πρόσφερε με τη θέληση του ο πατέρας της. «Αφού
κάνετε αυτά, θα κερδίσετε τη νίκη και την ισχύ στον
πόλεμο»8 9 . ... Διότι καμιά τιμή δεν φαινόταν στους γονείς
ισότιμη με τη ζωή των παιδιών τους, αλλά από τη μια
αναδυόταν στον καθένα η συμπόνια για το ίδιο του το αίμα,
καθώς έφερνε τη σφαγή στα μάτια του, κι από την άλλη
ντρεπόταν να γίνει προδότης του παιδιού του και να το
στείλει σε βέβαιο θάνατο9 0.
9. Έπεφτε9 1 με τα μούτρα σε λάθη ανάξια της φήμης
του- γιατί ο έρωτας έχει μεγάλη ικανότητα να κάνει τους
νέους να σφάλλουν και κυρίως όσους έχουν μεγάλη ιδέα για
τη σωματική τους ρώμη. Γι αυτό και εμφανίζουν οι πα­λαιοί
μυθογράφοι τον Ηρακλή, που ήταν ανίκητος απ'
όλους τους άλλους, να υποκύπτει στη δύναμη του9 2 .
10. Ο Αρχίας ο Κορίνθιος ερωτεύτηκε τον Ακταίωνα και
στην αρχή έστελνε κάποιον αγγελιοφόρο στο παιδί δίνοντας
του απίστευτες υποσχέσεις. Μην μπορώντας όμως να τον
κερδίσει και να τον κάνει να εναντιωθεί στη χρηστότητα
85

61. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
86

62. ΒΙΒΛΟΥ ΟΓΔΟΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
του πατέρα του αλλά και στη σωφροσύνη του ίδιου του παι­διού,
συγκέντρωσε τους περισσότερους συντρόφους του για
να αναγκάσει τον νέο που δεν ανταποκρινόταν στις χάρες
και τις παρακλήσεις. Τελικά, μέθυσε με τους συγκεντρω­μένους
συντρόφους του κι έφτασε σε τέτοιο βαθμό παρά­νοιας
από το πάθος του, ώστε εισέβαλε στο σπίτι του
Μέλισσου και απήγαγε με το ζόρι το παιδί. Καθώς ο πα­τέρας
του παιδιού και οι υπόλοιποι του σπιτιού του αντι­στάθηκαν,
η σύγκρουση μεταξύ των δυο ομάδων έγινε α­κόμα
πιο βίαιη και το παιδί ξεψύχησε χωρίς να το καταλά­βουν
στα χέρια των αντιμαχομένων. Αναλογιζόμενοι, λοι­πόν,
το παράδοξο του πράγματος, νιώθουμε οίκτο για τη
συμφορά του παθόντα αλλά ταυτόχρονα και θαυμασμό για
την απροσδόκητη τροπή της τύχης, γιατί το παιδί είχε το
ίδιο τέλος μ' εκείνον του οποίου το όνομα έφερε9 3 , καθόσον
και οι δυο έχασαν με παραπλήσιο τρόπο τη ζωή τους από
εκείνους που τους είχαν βοηθήσει περισσότερο απ' όλους.
11. Ο Αγαθοκλής9 4 , που είχε εκλεγεί επιστάτης στην
ανέγερση του ναού της Αθηνάς, διάλεγε τις ωραιότερες
πέτρες που κόβονταν, τις πλήρωνε μεν με δικά του χρή­ματα,
αλλά τις χρησιμοποίησε καταχρηστικά στο χτίσιμο
πολυτελούς σπιτιού. Την πράξη του, λένε, επισήμανε και ο
θεός, γιατί ο Αγαθοκλής χτυπήθηκε από κεραυνό και κάη­κε
μαζί με το σπίτι του. Οι γεωμόροι9 5 κήρυξαν την πε­ριουσία
του δημόσια, παρ' όλο που οι κληρονόμοι του
απέδειξαν πως δεν είχε πάρει δραχμή από τα ιερά ή δημό­σια
χρήματα. Αφιέρωσαν το σπίτι του [στη θεά] και απα­γόρευσαν
την είσοδο σ' αυτό, και μέχρι σήμερα ονομάζεται
Εμβρονταίο9 6 .
12. [Για δύο άνδρες που αρίστευσαν στον πόλεμο και συ­ναγωνίστηκαν
για τα πρωτεία]. Μετά απ' αυτά, ο βασι-
87
ί

63. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
88

64. ΒΙΒΛΟΥ ΟΓΔΟΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
λιάς9 7 , αφού ανέλαβε από τα τραύματα του, πρότεινε να
γίνει κρίση περί του ποιος αξίζει το αριστείο. Στον αγώνα
κατέβηκαν δύο, ο Κλέοννις και ο Αριστομένης, που ο κα­θένας
τους είχε κάτι ιδιαίτερο να παρουσιάσει ώστε να
διεκδικήσει τη δόξα. Ο Κλέοννις είχε υπερασπιστεί τον
βασιλιά όταν έπεσε κι είχε σκοτώσει οκτώ από τους επι­τιθέμενους
Σπαρτιάτες, μεταξύ των οποίων υπήρχαν και
δύο επιφανείς αρχηγοί- όλους όσους σκότωσε τους πήρε τις
πανοπλίες και τις έδωσε στους υπασπιστές του, για να τις
έχει αποδεικτικά στοιχεία της ανδρείας του στην κρίση που
θα ακολουθούσε. Παρ' όλο, επίσης, που είχε δεχτεί πολλά
τραύματα, τα είχε όλα δεχτεί από μπρος, αδιάσειστο τεκ­μήριο
ότι δεν υποχώρησε μπροστά σε κανέναν από τους
εχθρούς. Ο Αριστομένης, τώρα, στη μάχη που δόθηκε γύ­ρω
απ' τον βασιλιά, σκότωσε πέντε Λακεδαιμονίους και
πήρε τις πανοπλίες των εχθρών που του επιτέθηκαν. Το
σώμα του το διαφύλαξε αλώβητο και γυρνώντας από το
πεδίο της μάχης στην πόλη έκανε πράξη αξιέπαινη. Τον
Κλέοννι, δηλαδή, που είχε εξασθενήσει από τα τραύματα
του και δεν μπορούσε να περπατήσει ούτε από μόνος του
ούτε στηριζόμενος και οδηγούμενος από κάποιον άλλο, τον
σήκωσε ο Αριστομένης στους ώμους του και τον έφερε
στην πόλη, χωρίς να παραλείπεται ότι μετέφερε και την
πανοπλία του ούτε το γεγονός ότι ο Κλέοννις ξεπερνούσε
όλους τους άλλους σε μέγεθος και σωματική διάπλαση.
Αυτά είχαν ως αφετηρία προσερχόμενοι στην κρίση περί
του αριστείου, και ο βασιλιάς πήρε τη θέση του μαζί με
τους ταξίαρχους, όπως όριζε ο νόμος. Πρώτος έλαβε τον
λόγο ο Κλέοννις λέγοντας τα εξής.
Δεν χρειάζονται πολλά λόγια για τα αριστεία, μιας και
οι κριτές είναι άνθρωποι που είδαν και οι ίδιοι τα κατορθώ­ματα
τους καθενός. Πρέπει όμως να σας υπενθυμίσω ότι
και οι δυο αγωνιστήκαμε εναντίον των ίδιων αντιπάλων,
89

65. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
90

66. ΒΙΒΛΟΥ ΟΓΔΟΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
την ίδια στιγμή και στον ίδιο τόπο, αλλά εγώ σκότωσα
περισσότερους. Είναι φανερό, λοιπόν, πως στην ίδια περί­σταση
ο πρώτος σε αριθμό σκοτωμένων υπερτερεί και δι­καιούται
το πρωτείο. Επί πλέον, όμως, και το σώμα του
καθενός μας φέρει φανερή την απόδειξη της υπεροχής,
διότι ο ένας βγήκε από τη μάχη γεμάτος τραύματα στο
στήθος, ενώ ο άλλος σαν να γύριζε από πανηγύρι, κι όχι
από τόσο μεγάλη μάχη, χωρίς να δοκιμάσει τη δύναμη των
εχθρικών σπαθιών. Πιο τυχερός, λοιπόν, μπορεί να είναι ο
Αριστομένης, αλλά δεν είναι δίκαιο να κριθεί και πιο αν­δρείος.
Γιατί είναι ολοφάνερο πως εκείνος που υπέμεινε
τόσα τραύματα στο σώμα του πρόσφερε ολόψυχα τον ε­αυτό
του υπέρ της πατρίδας, ενώ εκείνος που σε τέτοια
συμπλοκή με τους εχθρούς και μέσα σε τόσους κινδύνους
διατήρησε τον εαυτό του άτρωτο το έκανε φοβούμενος
μήπως πάθει κάτι. Θα ήταν άτοπο, λοιπόν, εκείνοι που
είδαν τη μάχη αυτόν που σκότωσε τους λιγότερους από
τους εχθρούς και έθεσε σε μικρότερο κίνδυνο τον εαυτό
του να τον προτιμήσουν από εκείνον που ήρθε πρώτος
και στα δυο. Επίσης, χωρίς να υπάρχει πλέον κίνδυνος,
το να βαστάξει ένα σώμα που είχε καταπονηθεί από τα
τραύματα δεν περικλείει καμιά ανδρεία και μόνο σωματική
αντοχή μπορεί να δείχνει. Αλλά αρκετά είναι αυτά που σας
είπα, άλλωστε πρόκειται για αγώνα έργων και όχι λόγων.
Παίρνοντας, στη συνέχεια, τον λόγο ο Αριστομένης,
είπε: Απορώ που ένας άνθρωπος που σώθηκε αμφισβητεί
το αριστείο από εκείνον που τον έσωσε, γιατί κατ' ανάγκη
ή καταλογίζει στους κριτές άνοια ή πιστεύει πως θα λάβουν
απόφαση με βάση όσα λέγονται τώρα και όχι με βάση όσα
έγιναν τότε. Θα αποδειχτεί, όμως, πως ο Κλέοννις όχι
μόνο υπολείπεται σε ανδρεία αλλά πως είναι και εντελώς
αχάριστος. Διότι αφήνοντας κατά μέρος τα δικά του γεν­ναία
κατορθώματα, διέσυρε τις δικές μου πράξεις, όντας
91

67. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
92

68. ΒΙΒΛΟΥ ΟΓΔΟΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
περισσότερο φιλόδοξος παρά δίκαιος, γιατί από τον άνθρω­πο
στον οποίο οφείλει τη μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη, επειδή
του έσωσε τη ζωή, από αυτόν, στον φθόνο του, προσπαθεί
να αφαιρέσει τον έπαινο για τα λαμπρά του κατορθώματα.
Κι εγώ, βέβαια, ομολογώ πως στους κινδύνους τότε της
μάχης αποδείχτηκα τυχερός, αλλά επιμένω πως περισσό­τερο
υπήρξα γενναίος. Διότι αν έβγαινα αλώβητος από τη
μάχη, επειδή απέφυγα τις επιθέσεις των εχθρών, τότε δεν
θα 'πρεπε να χαρακτηρίζομαι τυχερός αλλά δειλός και δεν
θα έμπαινε θέμα να διεκδικήσω το αριστείο αλλά να υπο­στώ
τις νόμιμες κυρώσεις. Επειδή, όμως, πολέμησα στην
πρώτη γραμμή και σκότωσα όσους μου αντιτάχθηκαν,
αλλά δεν έπαθα όσα έκανα, πρέπει να ειπωθεί ρητά πως
δεν είμαι μόνο τυχερός αλλά και γενναίος. Διότι είτε οι
αντίπαλοι τρομάζοντας από την ανδρεία μου δεν τόλμησαν
να με αντιμετωπίσουν, οπότε εκείνος που τους φόβισε αξί­ζει
μεγάλους επαίνους, είτε εκείνοι αγωνίστηκαν με μένος
αλλά εγώ σκότωσα τους αντιπάλους φροντίζοντας ταυτό­χρονα
την ασφάλεια τους σώματος μου, οπότε είμαι αν­δρείος
και ταυτόχρονα συνετός. Γιατί όποιος την ώρα που
μάχεται μ' όλη του την ψυχή αντιμετωπίζει με φρόνηση το
κακό, τότε αυτός διαθέτει και τις δυο αρετές, και τη σ ω ­ματική
και την ψυχική. Αν και τα δίκαια αυτά επιχειρή­ματα
μου έπρεπε να τα απευθύνω σε άλλους καλύτερους
από αυτόν, γιατί όταν μετέφερα τον Κλέοννι παράλυτο από
το πεδίο της μάχης στην πόλη, κρατώντας μαζί και τα
όπλα μου, νομίζω πως κι εκείνος αναγνώρισε το δίκιο
μου. Αν όμως τότε τον είχα εγκαταλείψει, τώρα ίσως να
μην βρισκόταν εδώ μπροστά σας να διεκδικεί το αριστείο
ούτε θα έλεγε, διασύροντας μια τόσο μεγάλη ευεργεσία, ότι
είναι ένα τίποτα εκείνο που έγινε τότε, επειδή οι εχθροί
είχαν αποχωρήσει από το πεδίο της μάχης. Γιατί ποιος δεν
ξέρει ότι πολλές φορές στρατοί που εγκαταλείπουν διαλυ-
93

69. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ
94