.

3. I. Njohja me qëllimin e lëndës;
II. Programi i lëndës;
III. Rezultatet e pritura;
IV. Literatura bazë; Mehdi J. Hetemi:
V. E drejta me njohurit themelore të së Drejtës Afariste,
VI. Prishtinë 2006.
VII. Vlerësimi;
VIII. Politikat akademike... Ligjeratat dhe Ushtrimet...

4. E drejta tregtare është degë e së drejtës me rregullat e së cilës rregullohet pozita e shoqërive tregtare, e
personave të tjerë juridikë dhe fizikë që paraqiten si subjekte në veprimet juridike dhe punët juridike ndërmjet
subjekteve të së drejtës kombëtare.
E drejta tregtare ndahet në:
E drejta tregtare statusore – rregullon format, pozitën juridike, mënyrën e themelimit dhe të veprimit të
shoqërive tregtare, përkatësishtë të subjekteve ekonomike përgjithësishtë.
E drejta tregtare kontraktore – rregullon punët juridike që i kryejnë reciprocikishtë subjektet e së drejtës tregtare
si dhe rregullat që përcaktojnë radhën e punëve të tyre juridike.

5. I. dispozitat,-Kushtetuta, ligjet
II. e drejta tregtare autonome,
III. praktika gjyqësore dhe e arbitrazhit,
IV. shkenca juridike,
V. aktet e organeve të caktuara joligjvënëse,
VI. statuti,
VII.marrëveshja shoqërore dhe aktet e subjekteve të së drejtës tregtare.
Si burime të së drejtës kombëtare janë:

6. Njohuritë themelore mbi të drejtën e shtetit në përgjithësi
Nocioni dhe përkufizimet e shtetit
Pikëpamjet mbi shtetin të: Hegelit, Loku, H. Kelzen, Lukice, Engelsi...
Adrassy, shtetin e definon si : bashkësi e cila vepron në territorin e caktuar, në formen e organizatës supreme dhe me rend
juridik, pra shteti është një organizat e cila diponon monopolin për ushtrimin e dhunës fizike.
Karakteristikat dhe veçoritë kryesore të shtetit
-Është organizatë shoqërore e shkallës dhe niveli të lartë,
-Është organizat specifike...
-Ka forcen dhe dhunen që vehet ne levize kurdo që i duhet,
-Është organizat shoqërore, politike....
Elementet e shtetit
Popullsia, Territori dhe Pushteti shtetëror...
Rëndësia e shtetit, shteti i së drejtës ose shteti ligjor
E drejta rregullon funksionimin e pushtetit, të vet shtetit për nevojat dhe kërkesat e qytetarve...

7. Norma juridike është rregullë e sjelljes, të cilen e rregullon dhe sanksionon shteti
E drejta dhe kuptimi i saj
Çësht e drejta ?
Nocioni dhe paraqitja e saj...
Rendi juridik (Sistemi juridik)
Rendi juridik është pjesë përbërse e rendit shoqëror dhe rregullohet me të drejten ose përmes së drejtës. Pra paraqet tërsinë e së
drejtës se çdo shoqërie dhe sjelljen e njerzve që rregullohen me të drejtën.
- elementit normativ dhe
- elementit faktik
Rendi normativ...
Norma juridike
Janë rregulla të sjelljes së njerzve të cilet i krijon shteti dhe i mbron përmes sanksioneve
Dallimet e normes juridike nga ajo morale...
Elementet përbërse të normës juridike:
Dispozicioni
Saknksioni dhe supozimi ose Hipoteza

8. Marrëdhenia juridike si pjesë e normës shoqërore...
Elementet e marrëdhënies juridike
-Autorizimet dhe detyrimet,
-Të drejtat, detyrat, subjektet e së drejtës dhe objekti i së drejtës tregtare....
Roli shoqëror i së drejtës;
Lindja dhe zhvillimi i së drejtës...

9. Ecuria Zhvillimi...
 Zanafilla dhe zhvillimi i së drejtës tregtare
E drejtës Tregtare-biznesore paraqitet përafersisht në shekulli XX-të,
Edrejtës biznesore parqitet si pjesë përbërse e së drejtës Ekonomik ose asaj tregtare - komerciale
Fillet e para shfaqen që nga kohrat me te hersheme deri në diten e sotme duke pësuar zhvillim të vazhdueshem deri ne kohrat e sotme.
 Kuptimi, objekti i së drejtës tregtare dhe emërtimi i saj
Kuptimi i së drejtës biznesore, nocioni dhe emertimi i termit biznes
Edrejta biznesore i takon grupit të shkenceave juridiko civile e cila në përgjithësi i studion dhe i rregullon marrëdheniet
juridikoko-biznesore dhe qështjet statusore, organizative, dhe funksionale të subjekteve të së drejtës që ushtroj
veprimtarin biznesore.
E drejt tregtare-biznesore, studion format teorike dhe pratike të organizimit dhe ushtrimim të biznesit i cili ka për qellim
realizimin e fitimit matrial.

10. përfshin çdo llojë pune, aktiviteti apo veprimatarie ligjore që ushtrojn
subjektet biznesore
përfshin të gjitha veprimtaritë, ekonomike si: prodhimin e mallrave,
qarkullimin e mallrave, shërbimet tregëtare dhe punët tjera me karakter juridiko e
ekonomik.
përfshin aktiviteti, veprimi që nderrmerret nga përsonat fizik dhe juridik
brendapërbrenda subjektit biznesor dhe ekonomis së një vendi.
: “cilado punë, aktivitet apo veprimtari ligjore e ushtruar me synim të
realizimit të fitimit të caktuar”...

11. përfshin aktiviteti, veprimi që nderrmerret nga përsonat fizik dhe juridik brendapërbrenda subjektit biznesor dhe ekonomis
së një vendi.
Biznesi përkufizohet edhe si: “cilado punë, aktivitet apo veprimtari ligjore e ushtruar me synim të realizimit të fitimit të
caktuar”...
Emërtimi i së drejtës biznesore
Ne fillim e drejta biznesore është quajtur e drejtë tregëtare, më von pasë luftës së II –të Botrore ësht quajtur si e drejt
ekonomike për të të filluar më von të quhet si e drejt biznesore.
Rëndësia e së drejtës biznesore është e madhe në jeten shoqërore-ekonomike për arsye se ofron njohuri dhe siguri ligjore
për punët dhe aktivitetet biznesore.
Lidhmeria e drejtës biznesore me sistemin juridik dhe me deget tjera të së drejtës të një vendi
Marrëdheniet e së drejtës biznesore me degët tjera të drejtësisë si: me të drejten kushtetuese, administrative, financiare, të
drejtën e punës, të drejtën ekonomike, afariste tregëtare, civile, e drejta e detyrimeve, pronësisë intelektuale me të drejten
penale etj.

12. Nder të tjera është krijimi i kushteve ligjore për punë-biznes dhe zhvillimi e profesionalizmi
i resurseve njerzore në fushat e ndryshme
Rëndesia e të drejtës biznesore si disciplinë juridiko shkencore si në nivel nacional dhe atë nderërkombëtar
është i madhe në aspektin e zhvillimit ekonomik dhe social
• Burimet e së drejtës në përgjithësi dhe të drejtës biznesore në veqanti janë:
materiale dhe formale
Burimet Matriale të së drejtës janë shprehje e vullnetit të klases sunduese duke rrespektuar nevojat dhe interesat
e shoqërisë në fushen socio ekonomike dmth janë kushte matriale të jetës së njerzve
Burimet Formale janë akte të përgjithshe juridike të një shteti siç janë: ( Kushtetuta, Ligjet, Aktet Nënligjore,
Kontratat Ndërkombëtare, Doket – Zakonet, Uzanset tregëtare, Precedenti Gjyqësor, Praktika Gjyqësore dhe Shkenca
Juridike;

14. Kushtetuta është akti më i lart juridik e politik i sheteti me të cilen rregullohet tër sfera e jetës shoqërore ekonomike,
politike, juridike e nje një vendi dhe si e tillë konsiderohet si burim kryesor i së drejtës së një shteti.
Ligji është akte juridi me të cilin përcaktohet dhe rregullohet një qështje e caktuar, i cili sipasë hirarkin vihet menjehere pas
Kushtetutës.
Ligji është vullnet i klases sunduese-shoqërise
Doket-zakonet në kohen kur nuk ekzistonte e drejt e shkruare qështjet jan rregullur me ane e dokeve, me doke
nënkuptojm ato rregulla te sjelljes qe gjenj përdorim të gjatë ne nje vend
Uzanset bëjnë pjese në kuadër të dokeve afariste por dallojn nga to për arsyer se keto jane rregulla të shkruara dhe
sistemuar sidomose nga organizatat biznesore siç janë oda ekonomike, shoqatat e ndryshme biznesore etj...
Uzanset zbatohen vetem atëher kur palet me lidhjen e puneve juridike e kan parapar shprehimisht zbatimin e tyre.
Precedenti gjyqësor rrjedhe nga fjala latine pracedare që do të thot një qështje që ka qen e rregulluar më pare. Kështu që
gjykata... një rast... do të zgjidhete në bazë të të një rasti që ka ndodhur me parë.

15. dmth. Veprim në menyre të njetë për zgjidhene e një qeshtje të
caktuar që ështe zgjidhur me pare.
ka për qellim avancimin,zhvillimin dhe përsosjen e sistemit juridik.
Shkenca juridikë bën intepretimin dhe komentimin e normave juridike dhe jep mendime dhe
rekomandime profesionale.

16. a. ( Kushtetuta, ligjet, aktet nënligjore, doket, zakonet tregëtare, uzanset dhe
kontratat
b. ( konventat si burim të së drejtës )
a) me karakter universal, si p.sh. Konventat parisiane për mbrojtjen e pronësisë
industriale.
b) me karakter regjional (Konventa mbi patenten europiane).

17. Parimet themelore të së drejtës biznesore janë:
Liria e rregullimit të marrëdhenieve juridike biznesore apo autonomia e vullnetit të palve (subjekteve biznesore)
Liria e kontraktimit (Freedom of contract)
Autonomia e vullnetit –paraqet lirinë e individit në rregullimin e marrëdhenieve biznesore pa nderhyrjen imperative të shtetit dhe organeve
të tij.
Sipas Lokut: shoqeria do te funksiononte shumë mirë, poqese lirshëm do ti përcaktonte dhe rregullonte kontratat shoqërore nga sjellja
njerzore e jo nga autoriteti suprem-mbretëror.
Autonomia e vullnetit konsiston në:
a. Përcaktimin dhe vendimmarrjen e lirë përkitazi me lidhjen e kontratës ose jo,
b. Në menyrë të vullneshëm në zgjidhjen e plës tjetër –subjekin apo partnerin biznesor
c. Pa presion dhe pa ndikim të jashtëm përcaktojn dhe miratojn formen e kontratës
d. Bashkarisht dhe mvetësisht ....
e. Me vullnet të lire e ndryshojn ose e shkëpusin marrëdhenien biznesore-kontratën

18. dhe e parasheh autonominë e vullnetit si një parim themelor
duke përcaktuar statusin e lirë të palve në marrëdheniet e detyrimeve.
Sunbjetet biznesore nuk mundë të shprehin vullnetin e tyre autonom lirshëm, pa qenë plotësisht të barabart edhe sa i takon pozitës
formale dhe asaj përmabajtsore në marrëdheniet e tyre përmbajtsor.
Ky parim është parim themelor i së drejtës biznesore, që ka zanafillen nga e drejta romake.
-palët në marrëdheniet biznesore janë me mirbesim (bona fides)
-që pa paragjykim synojnë përmbarimin apo përmbushjen e kontratës
-që të mirkuptohen përkrahen dhe ndihmohen reciprokisht.
(vlerat e barabarta mes qmimit dhe sendit)
Nëse ne marredheniet kontraktore objekti i kontrates dhe qmimi nuk jan në perpocion kemi të bejem me marrdhenie
jo ekuivalente, ndërsa kur objeki i kontratës dhe qmimi jan përafersish ne përpocion kemi të bejm me marrëdhenien
ekuivalente.

19. 19
Çësht dëmi dhe si mundet të jetë ai ?
Dëmi është zvoglim apo paksim i pasurisë së dikujt, pengim i zhvillimit apo rritjës së pasurisë, si dhe kur tjetrit i shkakton
dhimbje fizike, psiqike ose frik ( deme jo matriale)
Dëmi mundet të jetë:
a. Matrial (fizik)
b. Jo matrial (psikik–moral) dëmtim apo cenim i nderit, moralit, dinjetetit etj.
Përgjegjësia dhe fajsia për dëmin ekziston edhe atëher kur dëmi shkaktohet me dashje, qëllim dhe paramendim dhe nga
pakujdesia (Dolus dhe Culpa)
Zgjidhja e kontesteve (mosmarrëveshjeve ) me marrëveshje
Gjithehër e edhe me ligji është e parapare se mosmarrëveshiet – kontestet mes subjeketve biznesore (palve kontraktuese) të
provohen të zgjidhem em marrëveshje mes palve

20. Po ashtu ky është parim i së drejtës civile dhe ndërkombëtare
Kur duhet të rrespektohet marrëveshia e tilla ?
Kur detyrimi duhet të sendertohet ashtu siç është kontraktuar, pra me mirëbesim.
Parimi i përgjegjshmerisë dhe përgjegjsisë
Parimi i drejtshmerisë –nënkupton mos shkaktimin e dëmit askujt dhe ushtrimin e veprimtaris
biznesore të drejt

21. Me objekt të së drejtës kuptojmë ato fakte në të cilat është e orjentuar e drejta subjektive,
pra të gjitha ato relacione për shkak të cilave njeriu hyn në marrëdhenie juridike siç janë:
-sendet, veprimet e njeriut, të mirat personale, krimtratria shpirtërore etj.
Kush është objekt i së drejtës në të drejten tregtare?

22. Sendet në kuptimin juridik janë të mirat matriale të cilat gjenden në pushtetin e njeriut mbi të cilat kriohet e drejta e
pronësisë apo ndonjë e drejtë tjetër subjektive.
-Janë objekte matriale të marrëdhenieve civilo-juridike për arsye se e drejta e pronësisë dhe reale i ka për objekt të tyre
drejtperdrejt sendet.
Kuptimi i sendit është më i gjërë se malli ngase janë me natyre me dhe pushtet të njeriut pa marr pasaszysh a janë objekt i
punës apo të destinuar për tregun.
Për të drejten janë me rendësi vetem ato sende që munden me qenë objet i qarkulimit juridik.
Sendet në përdorim të përgjithshëm: lumenjët, liqenet, portet, airoportet, rrugët këto janë jashtë qarkullimit juridik, këto
rregullohen me dispozita të së drejtës administrative.

23.  Sendet në kuptim të plotë të fjalës janë ato sende që janë objekt i të drejtës pronsore.
 Ndarja mundet të jet nga varshmeria shoqërore-cilsia dhe nga rëndësia e tyre ekonomike
apo çarkulluese.
 Në socializëm ndarja ishte në: mjete prodhimi dhe mjete për konsum...
 Mjetet kryesore- këto vleren e bartin gradualisht në më shum cikle prodhimesh në vler
produkti, dhe nuk shpenzohen menjëher si: toka, mjetet e punes.
 Mjetet e konsumit janë mjetet për përdorim, konsum, plotsim i nevojave (Lënda e parë, të
hollat)

24. Vetem sendet në qarrkullim mund të jen objet i së drejtës subjektive pronësore, ku dhe mundët të kriohet
pronësia...
Sendet jasht qarkullimit, të cilat quhen të mirat e përgjithshme të përdorura (rrugët, urat, ndertesat publike,
lulishtet)
Sendet në qarkullim të kufizuar, më qellim të kontrrollimit nga ana e shtetit, për shkak të sigurisë së
përgjithshme, shendetësis ku keto ushtrohen me leje administrative si: qarkullimi me armë, disa lloi barnash
narkotike-ku duhet dhenë vetem me reçetë e mjekut, armet bërthamore, metalet e çmuara...

25. Sendet e palevizshme quhen ato sende të cilat në hapsirë nuk mund të barten prej një vendi në një vend tjetër pa
u prishur stubstanca e tyre si : toka, ndertesa, urat e betonit, pyjet.
Ne sendet e tilla hyjnë ato sende ku me normë ligjore iu caktohet cilsia si; anijet, aeroplanet, trajtohen sipas ligjit
të palujshmeri sepse keto të drejta regjistrohen në regjistra të posaçëm. (res naturaliter imobiles)
Sendet e luajtshme, janë të gjtha sendet trupore që munden të barten nga një ven në një vend tjetër pa u prishtu
stubstanca e tyre.

26. .
 Sendet e caktuara individuale dhe ato të caktuara sipasë gjinisë;
Veturat e punuar me dorë sipas porositsit, fotografit e Pikasos, rrobët e porositura individualisht..
Sipas gjinisë percaktimi i sendit bëhet sipas gjinisë, lloit, masës dhe numrit, shpeshher behen me punë
juridike.
 Sendet konsumuese dhe ato jo konsumuese;
Janë sendet të levizshme ku i plotsojn dy kushte:
a. Nëse janë të destinuar të shpenzohen gjat një përdorimi ( pijet, ushqimi),
b. Ose të janë të destinuar të tjetërsohen...
Sendet që nuk konsumohen janë sendet që përdorimi zgjat me shumë se një përdorim

27. .
Janë ato sende ku pjesët e tyre në hapsirë mund të ndahen njëra prej tjetrës dhe vlera e tyre të mos cenohet dhe pakësohe
(të hollat), ndersa jo të ndashme janë ato sende sende që nuk mund ti ndajm pa e dëmtuar vlerën si, psh. Makina, fotografia
etj. Rendesia është ekonomike dhe juridike e bashkpronësisë.
Jan unike nga struktura e tyre-që nuk ndahen, sendet e përbëra janë me një strukturë të përbëre si: ndërtesa
Askush nuk mund të jetë pronar i vetures nëse motorri, gomat etj të mos jen të tijë..
Sendi sipas rendësis së madhe juridike dhe ekonomike

28. Janë sende në të drejtën me cilsi dhe karakteristika të veqanta, shërbejn si masë e vlerës dhe si mjet i
përgjithshëm i këmbimit.
Paratë janë një instrumet e domosdoshëm të ekonomisë së mallrave sepse është mas e matjës së vlerës i të
gjitha sendeve dhe atë ekonomikisht dhe jo fizikisht.
Janë send i kembyeshëm është send konsumues...

29. Fjal Para (monedhë) rrjedhe nga fjala latine –moneta- që do të thot si:
Ajo që të njofton ose ajo që të jep mendim
“
Edith Wharton
Benjamin Franklin
William Somerset Maugham
Etj...

30. Si kategori e veqant në të drejten afariste.
letrat me vlerë janë letrat me shkrim me të cilat dhenësi i tyre obligohet që poseduesit tia
përmbush obligimin e shënuar me këtë letër në bazë të ligjit.
Letrat me vlerë rregullohen me ligjin për letrat me vlerë, por (pjesërisht) rregullohen edhe
me ligjin për detyrimet, ligjin për ndërmarrjet, ligjin mbi tregun e parasë dhe kapitalit,
ligjin mbi bankat.

31. .
Përsonat Fizik,
-Atributet e përsonit fizik,
Aftësia për të vepruar,
Personat Juridik,
-Karrakteristikat, llojet e përsonave juridik, kushtet për themelimin e përsonit juridik, shurja e përsonit juridik
(ndërprerja e veprimtarisë së përsonit juridik),
-Aftësia juridike dhe aftësia për të vepruar e subjekteve të së drejtës.

32. Subjektet juridike zenë vendin e parë në rregullimine pozitës në çdo sistem
juridik.
Subjekte judidike në të drejtën janë titullarët e të drejtave subjektive dhe të
detyrimeve.
Subjektet në të drejën janë përsonat fizik dhe përsonat juridik

33. Kush janë personat fizik ?
Çdo individ, sipas parimeve të së drejtës, pos të lindë normal dhe ka shenja të jetës, bëhet subjekt i së drejtës.
. .
Personat fizik në veshtrimin historik u quajte edhe si sende që din të flasin (në të drejten Skllavopronare)
Personat fizik në feodalizem, në të drejtën borgjeze, në socializëm.
Përson fizik i aftë quhet çdo përson i cili mund të marrë pjesë në marrëdhenie juridike, cilsia për të qenë
subjek i së drtejtës është kategori juriodike, kjo nuk mund të bartet tek personat e tjerë...

34. - pushojn nga e drejta subjketive me vdekjen e tyre, ose shpalljës së tyre si të vdekur (vetëm sipas
dispozitave ligjore). . .
-Kanë atributet e tyre brenda vendit dhe
-Jashtë vendit (përmes ambasadave).
Emri përsonal, vendbanimi, vendqëndrimi dhe shtetësia.

35. 1) Fitohet me të lindur ,2)ndërsa e humbin me të vdekur.
Aftsia juridike nënkupton aftsin e përsonave që të jenë bartës të të drejtave dhe
obligimeve të tyre,këtë të drejt ua njef shteti me an të ligjeve dhe ua garanton njekosisht
qdo personi.
Aftsia për të vepruar e personave fizik- fitonët kur personi te kentë mbushur 18 vite,
Sipas ligjit kemi këte klasifikim të personave fizik;
-deri në moshën 14 vjet të gjithë konsiderohen fëmij.
-prej 14-16 quhën të mitur.
-prej 16-18 quhën të mitur madhor.
-mbi 18 quhën persona madhor.

36. 1)Aftsin e plot për të vepruar,
2)Aftsin e pjesshme për të veprtuar dhe
3)Personat fizik plotsisht të pa aftë për të vepruar.
-Përsonat fizik kanë aftsi të plot për të vepruar me të arritur moshën madhore, dhe
që jan të aftë psiqikishdhe fizikish për të vepruar dhe për ti kuptu veprimet e tyre dhe
përgjegjsit .
-Aftësia e pjesshme për të vepruar –ka të bëjë me personat fizik prej moshes 14-18 ,si
dhe me personat madhor të cilve u është hequr ose u është kufizuar zotsia për të vepruar
me vendim të gjykatës. Për këta persona zakonisht punet dhe veprimet i kryejn
përfaqsuesit e tyre ligjor si
(prindërit,adoptusi, kujdestari )dhe përfaqsuesi me prokur(autorizim) avokati, dhe qdo
person tjetër madhor.

37. Personat fizik plotsisht të pa aftë për të vepruar – Në kët grup hyjë personat fizik që
kan ma pak se 14 vjet dhe të gjith personat që jan të sëmur psiqik.
Kjo kategori e personave nuk mund të kryj as nje funksion dhe mardhanje juridike
,prandaj ata duhet të kenë përfaqsuesit e tyre ligjor apo me prokur.
SHUARJA E PERSONIT FIZIK si subjekt i së drejtës bëhet;
1)kur ata vdesin,
2)me humbjen e zotsis së veprimit ,
3)dhe me humbjen e zotsis për të vepruar.

38.  Përsonat juridik formohen në shoqëri në bazë të normave ligjore të cilat i
përcakton sistemi juridik.
 Janë subjekt të së drejtës në ekonomi, u jep të drejtë që të merrë pjesë në
qarkullimin dhe të krioj marrëdhenie juridike si subjek i pavarur. Pra këta nuk
mundë të mendohet qarkullimi ekonomik...
 Paraqitja e personave Juridik me paraqitjen e marrëdhenieve mall-para...

39. 1. Të paraqet një tërsi organizative,
2. Të ketë pasurinë e veçant të veten,
3. të pranohet nga shteti si përson i posaçëm juridik.
Edhe shteti e ka statusin e përsonit juridik në të drejtë.

40. Sipas literatures juridike në shtete kapitaliste ndarja bëhet:
Në përsona juridik me karaktar publik si (Shteti, format e tije të organizimit-komunat, rrethet, entete publike,
universitetet, spitalet, shkollat, odat tregëtare ) etj. Keta kanë autorizimin shtetëror pra, i nënshtrohen kontrollit
të shtetit dhe mund ti kryen vetem ato punë që ua mundëson ligji apo me statutet e tyre.
Personat tjerë janë të natyrës juridike-private sepse kanë si qëllim interesin e tyre privat, ku ndahen në:
Korporacione -Shoqatat tregëtare, komanditore, komanditore në aksion, me përgjegjsi të kufizuar dhe ato
aksionare.
Institucionet -janë me karakter shoqëror, qëllimin e të cilave e përcakton themeluesi siç janë: ( Institucionet
shkencore, sportive, bemirsite ) etj.
Fondacionet -si persona juridik-privat- këto themelohen me dëshiren e themeluesve të tyre ( donatorve ).

41. Kur kriohet një përson juridik dhe kur arrin aftësin juridike për të vepruar ?
Përsoni Juridik, kriohet në procedurë e parapar me ligjë.
Momenti vendimtarë për krijimin e përsonit juridik:
1. Sistemi i paraqitjës,
2. Sistemine lejimit (lejës - koncensionit)
3. Sistemin e regjistrimit.

42. a. Me bashkimin ose bashkangjitje me një përson tjetër –kompani...
b. Likuidimit të rregullt dhe falimintimit.

43. .
Janë: tregëtaret individual dhe shoqërit tregëtare
Ecuria e të drejtës tregëtare
Dekreti për tregëtin toksore i vitit 1673
Dekreti për tregëtin detare i vitit 1681
Kodet tregëtare, ligjet tregëtare

44. Tregëtari apo ndërrmarrësi është përson fizik i cili kryen veprimtari me qëllim të arritjës së fitimitë
kurse me veprimtari nënkuptojm: prodhimi, qarkullimin dhe kryerja e shërbimeve në treg.
Janë institucione, aso ndërrmarrje të cilat kryejn veprimtari për interes të përgjithshëm dhe të cilat
i themelon shteti apo ndonjë qeverisje njësi lokale.
Janë nevoja publike, interes publik...
Janë ndërrmarrje me kapital shoqëror...

45. 1. Kryen veprimtari me interes të përgjithshëm,
2. Kanë cilsin e përsonit juridik me aftësi të plotë juridike dhe vepruese,
3. Kanë pasurin e tyre dhe përgjegjen për detyrimet e tyre.

46. Kuptojmë bashkpunimin e dy a më shumë tregëtarë me qëllim të udhëheqjës së
firmës së përbashkët- me kusht që secili prej tyre të përgjigjet me tër pasurin e tijë
të besuar.
Karakteristikat për shoqërit tregëtare:
1. Duhet të ekzistoj qëllimi i pjesmarrësve për të udhëhequr nderrmarrjen
2. Të merret me punet e tregëtisë, të posedojn cilsin e tregëtarit
3. Të jetë me një firm, logo, emër të përbashkët
4. Pjesmarrsit e shoqëris janë përgjegjës në mënyrë të pakufizuar ndaj të besuerve ndaj shoqëris
5. Pjesa e kontributeve munt të barten në përsonat e tjerë me pelqim
6. Themeluesi e kësaj shoqëri duhet të lidhin kontratë me shkrim ku dhe shoqëria e tillë duhet
regjistruar në regjistrat tregëtar.

47. 1. Me kalimin e afatit për të cilën është themeluar
2. Me pushimin e arsyes për të cilen është themelëuar
3. Në rast se nuk arrrin qellimin e vetë
4. Me vendimin dhe pelqimin e të gjithë antarve
5. Me heqjen dorë të njërit nga pjesmarrsit, në rast vdekje ( rasti kur shoqëria ka dy antarë )
6. Me vendimin e organit kompetent shtetrorë (gjykatës)
7. Me falimentim (rasti kur shoqeria ka dy antarë).

48.  Është shoqër që përbëhet nga se paku një ortak i përgjithshëm dhe një ortak i kufizuar.
 Këto shoqëri nuk janë përsona juridik.
 Janë shoqëri tregëtare në të cilën të gjithë antarët e shoqërisë nuk kanë pozit juridike të
barabart.
 Ekzistojn dy lloi anëtarësh:
a. Antarët publik ( Komplementaret)
b. Komanditoret (antaret e fshehur)
Marrëdhenia juridike ndërmjet anëtarve në shoqërit komanditore rregullohet me kontratë, ku
secil duhet të japë pjesën e tijë- të hollat, sendet, asetet që shprehën në vlerë financiare.
 Edhe kjo shoqëri pushon njejt sikurse shoqeria tregëtare publike.

49.  Janë trajtë e posaqme e shoqërisë tregëtar në të cilen dy a më shumë përsona i bashkojn mjetet e
tyre me qellim të realizimit të aktivitetit ekonomiko – tregëtar
 Çdo antarë i shoqërisë (Ortakët) merr pjesë në kapitalin themelor të shoqërisë
 Themelimi i shoqërive me përgjigjsi të kofizuar nuk i nënshtrohen dhenies së llogarisë publike
 Karakteristikat:
 1. Kemi të bëjm me person juridik të ndarë në antaret e saj merr obligime dhe i fiton të drejtat
 2. Këto themelohen për kryrjen e veprimtarisë tregëtare
 3. Antarët e shoqëris jan të detyruar ti paguajn pjesët e tyre dhe në menyrë direkte nuk i përgjegjen
kreditorve të shoqërisë

50. .
4. Çdo antarë i shoqërisë mund të marrë vetëm një kuotë dhe kjo kuotë mundë të jetë e ndryshme për çdo
antarë deponues
5. Kryrja e punve
6. Emrimi sipas objektit të punës ose sipas antarve të familjës
Shoqëritë me përgjithësi të kufizuar pushon së ekziston sikurse edhe shoqërit e tjera

51. .
Drejtori është organë i obliguëshëm i shoqërisë –udhëheqës
Kuvendi është organ i pronarve të shoqërisë ky themelohet vetem nëse është paraparë me kontratën mbi
themelimin e shoqërisë
Vendos me ¾ e shumicës së votave të antarve prezent
Këshilli drejtuës –është organ i obligueshëm dhe organi më i rëndësishëm i qeverisjes në shoqëri, nëse nuk ka
Kuvend ky bëhet organi më i lartë i shoqërisë
Këshilli mbikëqyrës i zgjedh kuvendi i shoqërisë

52.  Shoqëria aksionare është përson juridik në pronësi të aksioneve të saj, por është juridikisht e ndarë nga
aksionaret
 Secila shoqatë e ka kapitalin kryesor që është i caktuar me statutin r shoqërisë, respektivisht me ligj
 Kapitali i shoqërisë është i ndarë në pjesë të barabarta (aksione)
 Anatarët e shoqërisë nuk kanë kurfarë përgjegjsie përsonale ndaj kreditorve, por por vetem jam të
obliguar të paguaj pjesën e kontributit të tyre, siç është caktuar me statut
 Te shoqërit aksionare numri i aksionarve është shumë më i madhë se tek shoqërit tjera
 Mënyra e themelimitdoemos të nxjerrin statutin e shoqërisë, kapitali kryesor i shoqërisë duhet të
shenohet saktësisht në statutin e shoqërisë

53. .
– janë përsona që i blejnë aksionet, çdo aksionar që ka paguar kuoten e tijë
merrë pjesë me kapitalin e shoqërisë me një a më shum fletaksione varsish sa aksiona ka
blerë.
Me posedim të fletaksioneve aksionari fiton të drejtën në pajtim me rregullat e ststutin e
shoqërisë
Fletaksionet janë letrat me vlerë të cilat aksionari mundet tua bartë (shesë) përsonave të
tjerë sipas tregut
Aksionaret iu përgjegjen të besuarve (kreditorve) vetem në kufijtë e kapitalit të investuar pra
me shumen që kanë marrë fletaksine...

54. .
1. Kuvendi i aksionarve
2. Këshilli drejtues,
3. Drejtori dhe këshilli mbikqyrës

55. Me realizim të të drejtave nënkuptojmë sjelljen e personit të autorizuar e cila i përgjegjet përmbajtjes
së të drejtës së tijë.
Të drejtat subjektive sistemi juridik i lejon dhe i rregullon me norma me qëllim të realizimit të tyre të cilat
m undet titullari ti realizoj drejtpërdrejt apo nëpërmjet përfaqësueseve të caktuar
Çështja e keqpërdorimit të të drejtës quajm atëher në raste se subjekti i së drejtës e shfrytëzon të
drejten e tij përtej masës së caktuar ose në kundërshtim me qëllimin e asaj të drejte.

56. Cënimi i të drejtës do të thotë kryerja e ndonjë veprimi i cili bie në kundërshtim
me dispozitat juridik
Kurse keqpërdorimi i të drejtës është realizim i së drejtës të cilen sistemi
juridik e lejon (e drejta objektive)

57. .
I. Karakteristik e këtij sitemi është roli i madh i të drejtës zakonore dhe i dokeve si burimi i së
drejtës të cilat kryesisht interpretohen në aktëvendimet kryesore gjyqësore, që janë burim
i së drejtës dhe e drejta e precedenteve.
II. Ky sitsem aplikohet në: Britania e Madhe, SHBA dhe vendet tjera ku Anglia ka pas ndikim
III. Sistemi kontinental- karakteristikë kryesore e këtijë sistemi është se bazohen në burimet e
shkruara deh në mesin e tyre vendin më të rendesishem e zën ligji si akti themelor i
përgjithshëm i së drejtës.

58. Parimet themelore të së drejtës detyrimore, llojet e detyrimeve sipas:
subjektit, përmbajtjës, kohëzgjatjës, numri i prestimeve, objekti i prestimeve sipas lidhjës
me përsonin, sipas mbrojtjës juridike;
Burimet e së drejtës detyrimore;
Kontratat si burim i detyrimeve, parimet e së drejtës kontraktore;
Parimi i lirisë së kontraktimit, autonomia e vullnetit, parimi i konsenzualizmit,
Llojet e Kontratave

59. Vlejn për të gjitha subjektet e së drejtës në marrëdhaniet e tyre detyrimore – ekonike
biznisore këto parime janë të parapara me ligj:
I. -

60. .
-PARIMI i SJELLJËS SI EKONOMIST –JURIST I MIRË, NIKOQIR I MIRË, DHE SI EKSPERT....
-PAR. I ZGJEDHJES SË KONTESTEVE NE MËNYR TË QETË
-PAR. I SJELLJES NE HARMONI ME DOKET E MIRA AFARISTE...
-PAR. I MOSSHFRYTZIMIT TË POZITES MOMOPOLISTE
-PAR. I RESPEKTIMIT TE MARRËVESHIES SË LIDHUR –(PAKTA SUN SEVONDA)
-PAR. I MOSSHKAKTIMIT DAM AS KUJT....

61. .
Janë të gjitha ato akte juridike nga të cilat krijohen marrëdhaniet detyrimore , e keto janë:
-Ligji,
-Kontratat,
-Shprehja e një anshme e vullnetit,
-Shkaktimi i damit tjetrit,
-Fitimi pa baz juridike,
-Gjirimi {Kryerja } i puneve të huaja pa porosi- autorizim...
Sqarim; ketu do të flasim vetem per ligjin dhe kontratat si burime te detyrimeve kurse për burimet tjera të së drejtës detyrimore do të
flasim ne ligjeraten e XI-të.

62. .
 Është burim kryesor i detyrimeve dhe çdo të drjete tjetër në përgjithësi
 -Me ligj janë paraparë të gjitha faktet që mund të jen burim i marrëdhenieve detyrimore
 L.M.D { ligji për marrëdhaniet detyrimore} është ligji më i rendësishëm në marrëdhenieve detyrimore
 Kontrata është marrëveshie e dy apo më shumë personave që kanë për qëllim: Të krijojn, ndryshojn, apo
shuajn një marrëdhanie juridike- ekonomike biznisore.
 Kontrata është burimi më i rendesishem i detyrimeve
 -Sipas L.M.D Neni 26. Kontrata konsiderohet e lidhur kur palët kontraktuse pajtohen me elementet
themelore të marrëveshies.

63. .
I. KONTRATAT JANË INSTRUMENTE- MARRËDHENIE JURIDIKE TË CILAT LIDHEN ME
VULLNETIN E PALEVE KONTRAKTUSE
II. -ME ANË TE KONTRATAVE RREGULLOHEN MARDHANJET E PJESMARRESVE NE
KRYERJEN E VEPRIMEVE TE NDRYSHME- PUNEVE, NE QARKULLIMIN E MALLRAVE ,
DHENJEN E SHERBIMEVE Etj.
III. - ME AN TE KONTRATAVE BEHET KRYERJA E TE GJITHA VEPRIMEVE-PUNEVE SI
BRENDA VENDIT ASHTU EDHE NE ASPEKTIN NDËRKOMBËTAR
IV.
V. -KONTRATAT E LIDHURA SIPAS FORMES SE PARAPAR ME LIGJ PERBEJ BAZ PER
TJETERSIMIN E TE GJITHA SENDEVE DHE VEPRIMEVE

64. .
I. ME ANË TE KONTRATES RREGULLOHEN MARDHANJET SHOQERORE-POLITIKE , EKONOMIKE-
BIZNISORE SI NE MES PALEVE KONTRAKTUSE, ASHTU EDHE NE MES SHTETEVE
II. -KONTRATAT GJEJN ZBATIM NË TE GJITHA FUSHAT E SË DREJTES CIVILO-JURIDIKE, ASAJ EKONOMIKO
BIZNISORE, NE TE DREJTEN NDERKOMBTARE PRIVATE, DHE NE TE DREJTEN NDËRKOMBTARE PUBLIKE
III. -KONTRATAT E LIDHURA NE KUNDERSHTIM ME LIGJIN JAN TË PAVLEFSHME DHE ANULOHEN ME
VENDIM TE GJYKATES SI TE KUNDERLIGJSHME
IV. -KONTRATAT E LIDHURA SIPAS KUSHTEVE QE PARASHEF LIGJI JANË TE VLEFSHME DHE TE LIGJSHME
(Prodhoj efekt juridik)...
V. Cili është qellimi i lidhjës së kontratës ?
VI. -QELLIMI I LIDHJES SE KONTRATES NE MES PALEVE KONTRAKTUSE ËSHTË REALIZIMI I NDONJE
QELIMI-FITIMI.

65. .
1-Në kontrata me të cilat krijohet detyrimi
2-…………………………………. ndryshohet marrëdhania detyrimore
3-………………………………… shuhet marrëdhania detyrimore
Me rastin e lidhjës se çfardo kontrate palët kontraktuse (subjektet së drejtës) duhet pa tjeter ti respektojn
keto parime të parapara me ligj si:

66. -PARIMI I LIRISË SE SHPREHJES SE VULLNETIT
-LIRIA E PALEVE KONTRAKTUSE QE TE LIDHIN APO TE MOS LIDHIN KONTRAT
-LIRIA E ZGJEDHJES SE PERSONIT ME TE CILIN DËSHIRON TE LIDH KONTRAT
-LIRIA E PALEVE KONTRAKTUSE QË TA PERCAKTOJN PËRMBAJTJEN E KONTRATËS
-LIRIA E PALEVE KONTRAKTUSE QE EDHE PASI TA KENË LIDHË KONTRATEN ME
VULLNETIN E TYRE MUND TA NDRYSHOJN, PLOTSOJN, OSE TA SHUAJN KONTRATEN
Duhet ditur se!
Çdo kontrat që lidhet në kundershtim me keto parime ajo është e kunderligjshme dhe
me vendim të gjykatës anulohet

67. Kontratat në të drejten detyrimore janë te ndryshme si për nga qëllimi, permbajtja,
dhe për nga të drejtat dhe detyrimet që dalin nga to, siç janë:
I. – kjo ndarje bahet sipas te drejtave dhe
detyrimeve që krijohen mes paleve kontraktuse;
II. - - është ajo kontrat ku vetem njera pal kontraktuse është e
detyruar të kryej ndonje prestim-dhënje psh. Te kontrata për faljen, kontrata për qiran,
kon. depozitin. kon. mbi huan etj.
III. - - krijojnë të drejta dhe detyrime për të dy palet kontraktuse pra
edhe borgje edhe kërkesa psh. Kontrata për shitjen, kontrata për vepren, kontrata
për ndrrimin e sendit.

68. ,
 2 – dhe - kjo ndarje bahet sipas asaj që pala
kontraktuse e cila ka fitu ndonje dobi nga kontrata duhet apo jo ti jep ndonje kundërvler
pales tjetër
 - - janë ato kontrata ku njera pal kontraktuse fiton ndonjë dobi
nga kontrata , kurse palës tjetër është i detyruar ti jap kompenzim ...
psh. Kontrata për shitjen, kontrata për ndërtimin etj.
 - - janë ato kontrata ku pala kontraktuse e cila ka fitu ndonje dobi , nuk
është e detyruar që palen tjeter ta kompenzoj. Psh. Kontrata për faljen, kontrata për
dhuraten, kontratat për huan etj.

69. .
 -janë ato kontrata ku palet kontraktuse që në qastin e lidhjës së
kontratës nuk i dinë të drejtat dhe detyrimet e tyre por kjo dihet-kuptohet nga ndonje
ndodhi e ardhshme psh. Kontrata për sigurimin, kontrata për lojrat e fatit (Lotot
endryshme), kon.për kushtin (cili notar (sportive) do ta ze vendin epar) etj.
 - - janë ato kontrata ku palet kontraktuse që në qastin e lidhjes së
kontrates i dinë të drejtat dhe detyrimet e tyre psh. Kontrata për shitjen, kon.për kembimin,
ndrrimin, kon.për sigurimin etj.
 Konratat komutative dominojn në krahasim me kontratat tjera.

70. .
Kontratat Konsezuale-janë ato kontrata ku për lidhjen e tyre nuk nevojitet as një form e
veqant, por vetem kërkohet harmonizimi i deshirës se paleve kontraktuse psh.te kontrata
për shitjen, për vepren , për qiran etj.
Kontrata Formale- janë ato kontrata për lidhjen e të cilave perveq vullnetit të paleve
kontraktuse kërkohet edhe respektimi i ndonjë forme të caktuar me ligj psh. Te jet lidhur me
shkrim, të jet vertetuar ne gjykat... etj
Respektimi i forms së kontratës është kusht i parapar me ligj.

71. .ëë
 - - janë ato kontrata me vler të vogel të cilat kryhen me një veprim psh. Kontrata për
faljen, kon. për dhuraten etj.
 - - janë ato kontrata përmbushja e të cilave zgjat një koh ma te gjatë, dmth detyrimet ketu
kryen me me veprim te njepasnjeshem psh. Kontrata per kredin, Kon. Per blerjen e sendit me keste etj.

 – janë ato kontrata ku palët kontraktuse i caktoj të drejtat dhe detyrimet e tyre në menyrë
të pergjithshme, kurse detalet e punes se tyre nuk i din ne fillim psh. Te kontrata për ndertimin e lart, kon.
për ndertimin e urave, rrugeve etj.
 - janë ato kontrat ku palet kontraktuse që në fillim i dinë detalet dhe detajet e punëve
që duhet berë.
 Zakonisht këto kontrata i lidhin ekspertet e fushave të ndryshme shkencore –Ingjinieret etj të cilet llogarisin
çdo detal të punës

72. .
– janë ato kontrata që janë parape me ligj dmth kanë emertimin
dhe formen psh. Kontrata për shitjen, për qiran, kembimin etj. numri i kontratav me
emër është i madhë në marrëdhaniet detyrimore-tregtare.
- janë ato kontrata që nuk kanë emertim dhe nuk kanë formen
e rregilluar me ligj. (por ligji nuk i ndalon) këto kontrata krijohen nga palet duke u bazuar
ne rregullat e pergjithshme të së drejtës kontraktuse, në ketë grup hyjn kontrata për
ekspozimin, kontratat për botimin e veprave te ndryshme etj.

73. 1. Objekt i Kontratës;
2. Baza e Kontratës;
3. Aftësia punuese e palve kontraktuese;
4. Forma e kontratës;
5. Pavleshmeria e kontratës (të metat në shprehjen e vullnetit kontratat
joligjore, kontratat e rrezueshme);
6. Kushtet dhe afatët në kontratë;
7. Hqja dorë nga kontrata;
8. Përfaqësimi.

74. .
 Çdo palë kontraktuse për ta lidhë një kontratë mes tyre, duhet të plotsohen këto kushte;
 Objekti i kontratës, është ajo çështje për të cilen palët kontraktuse janë marr vesh për ta lidhur
kontraten -objekt i kontratës
mund të jetë ndonjë; send, bërje, apo mosbërje (veprim ose mosveprimë).
 -Detyrimet mes paleve kontraktuse caktohen nga objektit i kontratës. psh. Te kontrata për shitjen
objekt i kontratës është dhënia e sendit blersit dhe pagesa e qmimit shitësi.
 Të kontrata për qiran objekt i kontrates është dhënja e sendit me qera etj.
 –Objekt i kontratës mund të jenë sendet e luajtshme, sendet e palujtshme, sendet e
konsumushme. Që kontrata e lidhur të prodhoj efekt juridik, objekti i kontratës duhet ti ketë këto
cilesi; a. Te jetë i caktuar b. Të
jetë i mundshem c. Të jetë i lejuar nga aspekti i ligjit.

75. . Objekti i kontratratës është i caktuar nëse sendi ose veprimi për të cilen është lidhur kontrata është
përshkruar në kontrat në mënyrë të qartë, psh. Te kontrata për shitblerjen thuhet shiten 1000kg
grur te tipit 500 me qmimin 200 eu.
 Të kontrata për qiran objekt i kon. është dhënja e objektit me qera me qmimin 100 euro në muaj.
Nëse objeki i kon, nuk është i caktuar ai është i kunderligjshem.
 Objekti i kontrates është i mundur, nese ai mund të permbushet (realizohet-egzekutohet) nga
palet kontraktuse psh. Te kontrata për shitjen; makina shtepia etj. Pra objekti i kontrates është i
mundur atëher kur egziston sendi dhe subjekti.
 -Objekti i kontratës ëshë i pa mundur psh nese dikush dikuj i kërkon të fluturoj pa mjetin fluturus,
të prek djellin etj. -Pra pamundësia
mund te jetë; objoktive, subjektive, fizike, juridike .... Shembuj....

Objekti i kontratës është i lejuar nese ai është në pajtim me dispozitat ligjore psh, askush nuk
mund të lidhë kontrat me qëllim të kryerjës së ndonje vepre penale si shitblerja e mjeteve narkotike,
sendeve të vjedhura, me armë etj, kontratat e tilla janë të pavlefshme dhe kundër ligjit.

76. .
-Është kusht i përgjithshem për ldhjen e kontratës.
-Baza e kon, është; arsyeja,qëllimi, shkaku për të cilen palet kontraktuse marrin obligimet
psh. të kontrata për shitblerjen baza është detyra e blerësi që tia paguaj qmimin shitsit,
kurse shitsi tia jap sendin blerësit.
-Baza e kontrates (arsyja, qëllimi, shkaku) për të prodhuar efekt juridik duhet të jetë e lejuar
sipas ligjit në të kundërten anulohet.
–Sipas teorisë kauzaliste baza është qëllimi që i ka shtyr palët kontraktuese, të marrin
detyrime, baza e kon, dallon nga njëra, kontrat prej tjetrës.

77. .
Për lidhje e kontratës se plotëfuqishme palët kontraktuese duhet:
1. Të kenë aftsin e plot për të vepruar dhe
2. 2 aftësin juridike,
-Afsia e plotë për të vepruar - personat fizik e fitojn; me ti mbushur 18 vjet. Dhe personat mbi 16- 18 vjet por që janë të martuar
me lejen e prinderve dhe me vendim të gjykatës,
-aftsin e kufizuar për të vepruar-kanë personat mbi 14 vjet. Dhe personat madhor por që te cileve iu është hequr zotsia për të
vepruar për shkak të sëmundjeve të ndryshme, alkoholizmit, drogave etj.
-aftsia juridike personat fizik e fitoj me të lindur gjall dhe me pamje të njeriut dhe psiqikisht normal.
b. Personat juridik aftsinë e plot për të vepruar e fitojn ne momentin themelimit, si dhe me tu regjistru pran organit kompetent
shtetror.
-Bashkimi i disa përsonav (subjekteve të se drejtës) dhe i kapitaleve të tyre paraqesin subjektin juridik. Personat juridik për të
lidhur kontrat duhet ti plotson këto kushte;
1. personi fizik i cili vepron ne emer të ndermarrjës duhet te ketë aftsi të plot për të vepruar;
2. keta persona duhet të jenë të paisur me autorizim nga ndërmarrja;
3. keta persona duhet të lidhin kontrata që i përgjigjet veprimtaris së ndermarrjës (personit juridik).

78. .
 Është parim i përgjithshem në të drejten bashkohore - ekonomiko biznisore. -Forma e
kondratës parashifet sipas ligjit, por edhe sipas vullnetit të paleve:-kontratat zakonisht paraqiten
në form të shkruar.(me dor, me makin dhe e nënshkruar nga palet kon. Sepse kështu ma letë
kuptohet dhe gjithashtu mund të vertetohet në gjykat.
-Për lidhjen e kontrates pa tjetër duhet të egzisoj pëlqimi i vullnetit të paleve kontraktuse. Forma
me shkrim është e parapar shprehimisht per disa lloje të kontratave; sidomos ato që kanë vlerë
të lart pasurore dhe pergjegjsi të madhe. Psh.- Kontratat për tjetersimin e pronsisë se
palujtshme–tokat, shtepit, etj - kotratat që kanë të bejnë me
shitblerjen e sendeve të lujtshme me vlerë si ari, metalet tjera të qmuara, pikturë etj.
–Mungesa e forms së parapar me ligj sjell deri të anulimi i kon, me vendim të gjykatës.
- kontrata e përpiluar me shkrim dhe e vertetuar ne gjykatë ofron siguri për palet kontraktuese në
realizimin e të drejtave dhe detyrimeve mes tyre.
-Kontrata konsiderohet e lidhur kur atë e nënshkruajn të gjitha palet që marrin pjesë në atë
kontratë.

79. .

 Çdo kontratë shpallet e pavlevshme dhe anulohet edhe me vendim te gjykates nëse:
-është e lidhur kundër vullnetit të paleve kontraktuse
- dhe në kundërshtim me dispozitat ligjore
1.-Kontrata për të qenë e vlefshme nuk mjafton vetem të jetë arritur pelqimi në lidhje me
elementet themelore të kontrates, por duhet që ky pelqim i vullnetit të jetë në harmoni
edhe me ligjin dhe përmbajtja e kontrates të jetë e lejuar.
2-Kontrata nuk mund të trajtohet si e vlefshme nëse: shprehja e vullnetit është bërë për një
kontrat përmbajtja e se cilës është e ndaluar dhe nëse pelqimi është dhënë për shkakë të
presionit siç janë: lajthimi, mashtrimi, kërcenimi, mosmarrveshia.

80. . -Kontratat e shpallura të pavlevshme me vendim të gjykatës nuk prodhojn kurrfar efekti për
palet kon. - gjykata një kontrat mund-ta prish në tërsi - ta ndryshoj ose -të kërkoj nga
palet- ta plotsojn.
 Lajthimi—është mosperputhja e cila egziston ne mes të gjendjes reale dhe asaj të
prezentuar nga personi i caktuar në ndonje marrëveshie, ky shkak është i natyres së
brendshme për shkak te të cilave njeriu krijon mendim të gabuer për rrethanat reale
psh.personi mendon se e ka marr sendin ne huaperdorje e në të vertet ai i është dhen me
qira, ose e ka bler baker duke mendu se po blen argjend. Pala e cila është në lajthim ka të
drejtë të kerkoj anulimin e kontratës...
 Mashtrimi–është si shkakë për prishjen e kontrtates, sepse njera palë kontraktuse me
vedtëije e mashtron palën tjetër dhe e fut në kontrat.
 –Mashtrimi dallon nga lajthimi sepse mashtrimi krijohet me paramendim nga njera palë.
Psh. i hesht-fsheh të metat e sendit që deshiron ta shes. - Pala kon.e cila është e
mashtruara ka të drejt të kërkoj prishjen e kontrates, dhe të drejten e kompenzimit të damit.

81. .
– është rrethan, frige të cilen njera palë ia shkakton palës tjeter kontraktuse.
Kërcenimi duhet të egzistoj në momentin e lidhjës se kon.- kërcnimi duhet te jetë zerioz
se me të iu është rreziku jeta, trupi, familja, pasuria etj. –pala e cila ka qenë e kërcnuar ka
të drejt të kërkoj prishjen e kontates dhe kompenzimin.
-ska kontrat të vlefshme dhe të ligjshme nese ajo është lidhur me
mosmarrveshie mes paleve si psh, mosmarrveshiet rreth natyrës se punës dhe kontratës,
objektit të kontratës, dhe detyrimeve.
Rregull-Çdo palë kontraktuse e cila mendon se është e lajthitur, mashtruar, kërcenuar etj,
Ka të drejtë të kërkoj prishjen e kontratës dhe të kërkoj mbrojtje ligjor.

82. .
 Ne rastet më të shpeshta kontratat lidhen me qëllim që të prodhoj efekt juridik sa ma shpejt, mirëpo në
praktik ndodh shpesh që disa kontrata nvarën nga disa rrethana-kushte që duhet të ndodhin për të krijuar
efekt juridik e keto janë;
-kushti suspenziv- është i tillë që nga paraqitja apo mosparaqitja e rrethanave nvaret edhe kryerja e punës
juridike psh kontrata për ndrrimin e banesës apo shtepis behët me kusht që personi të themeloj punë në
qytetin tjeter, shpërngulja.
-Kushti rezolutiv është i atillë ku me përmbushjen e tijë pushon kontrata psh jepet sendi hua me kontrat , ose
personi sapo ti mbush 18 vjet e fiton zotsin e plot për të vepruar .
-Kushti kauzal është i atill i cili nuk nvaret nga deshira e paleve por nga ndonje ngjarje natyrore psh kontrata
për shitjen e luledjellit dmth nvaresisht nga kushtet natyrore kemi edhe rendimentin e luledjellit.
-Kushti potestativ është atill i cili nvaret nga deshira e paleve kontraktuse psh blerja e sendit në sprov dmth ma
par ta provoj pastaj të vendos nesë e blen apo jo, kushti në kuptim të përgjithshem është rrethan e
ardhshme e panjohura.

83.  -Nënkuptojm afatin kohor brenda të cilit duhet të kryhet një veprim-punë, -apo kalim e caktuar
të kohës pas të cilit duhet të kryhet një veprim –punë.
 –Afatet caktohen në: ditë, javë, muaj, vite. ...
 KAPARI, PARADHËNJA, DHE HEQJA DOR NGA KONTRATA
 KAPARI, është një ndër institucionet juridik ma të vjetra i cili sherben për sigurimin e kontrates, kjo
ka qenë e njohur nga e drejta Greke dhe Romake dhe njifet edhe sot –me kapar nënkuptojm një
sasi të caktuar të parave (ose ndonje send me vlerë) të cilin debitori ia jep kreditorit gjatë lidhjës
së kontratës dhe atë për dy qëllime;
a. qe kjo të sherbej si shenj se ne mes tyre ashte lidhur kontrata dhe
b. dhe ta siguroj kërkesën e kreditorit ne rast se dhansi i kaparit nuk i kryen detyrimet.
 -kapari ka keto veprime juridike;
 1. Nese detyrim i kontraktor kryhet me rregull shuma e kaparit llogaritet në vleren e detyrimit
kontraktor. ..

84. .
 2. Nesë detyrimi nuk permbushet për ndonje shkak për të cilin asnjera prej paleve kon.
nuk janë përgjegjës kapari kthehet. 3.
Nesë dhansi i kaparit është pergjegjes për mospermbushjen e detyrimit të kon. atëher
marrsi i kaparit ka të drejt ta mbaj kaparin e marrë (ose të kërkoj damshperblimin)
4.Nese marrsi i kaparit është pergjegjes për mospermbushjen e detyrimit të kon. atëher
dhansi i kaparit ka të drejt ta kërkoj kthimin e kaparit të dyfisht nga marrsi (ose të kërkoj
damshperblimin) -kapari
për të prodhuar efekt juridik duhet të dorzohet sendi apo vlera ecila është caktuar.
 - kapari gjithmon duhet të ipet në momentin e lidhjës së kontratës.
 PARADHENJA –(Avansi) është një sasi e parave të cilen njera pal kon. ia jepet palës
tjeter në emer të përmbushjës se detyrimit të kontraktuar.
 –praktikisht do te thotë pagës e një shumë që me par, e cila si akontacion do të llogaritet
gjatë pageses përfundimtare. -
nëse palet nuk i përmbushin detyrimet vlejë rregullat si të kapari.

85. . - nënkupton një shumë të parave (ndonje send me vlerë) të cilin
njëra palë ose të dyjat në momentin e lidhjes se kon. e japin ose i premtojn palës tjetër
në rast se heqin dor nga kon.
Heqja dorë nga kontrata duhet të shenohet në momentin e lidhjes së kontratës si
paralajmrim
- palët kon. duhet ta caktoj edhe afatin brenda të cilit mundë të heqin dor nga kon. pala
e autorizuar mundë ta shfrytzoj të drejten e heqjesn dor vetem brenda afatit të caktuar
nga ta.

86. .
 Në praktik shpesh ndodh që subjektet e se drejtës punet e veta të
mos kenë mundesi ti kryen vet, për shkak se janë jasht vendit, nuk din, janë të pa aftë, ju
është hequr zotsia për të vepruar, janë të mitur etj. Në këto raste gjithmon duhet dikush
ti kryej punët për ta.
 -Më prefaqsim koptojm kur një person e autorizon personin tjetër që të kryj një opo me
shumë punë juridike...
 quhet personi i cili jep autorizim....
 quhet përsoni i cili merr autorizime, mund të jenë personat fizik dhe juridik.
 – Personi i autorizuar duhet të veproj brenda autorizimeve që ka marr dhe gjithmon në
emer dhe për llogari të autorizuzit.
 - për përfaqsim është i parapar dhe i rregulluar me ligj.
I- Autorizuari punet duhet ti kryj vet, por ai mundet që autorizimet e veta ti bart edhe te
personi tjeter (i Tretë) dhe atë vetem nese ketë e parasheh ligji apo nese ketë të drejt ia
jep autorizusi me kontratë.

87. .
është një institucion i pergjithshem juridik i cili gjen aplikim në të gjitha fushat e
qarkulimit juridik. –punët-
veprimet që janë të lidhura me personalitetin përsonin nuk mund të kryhen me autorizim.
Psh perpilimi i testamentit, ose punimi i një pikture. I autorizuar (përfaqsuës)
mund të jenë vetem personat qe kanë aftsi të plot për të vepruar
- ligji njef dy lloj të perfaqsuesve; përfaqsuesit ligjor (prinderit, adoptusi, kujdestari)
përfaqsuesin me prokur (me autorizim) që mund të jetë avokati dhe çdo përson tjetër
madhor.

89. .
I. Pëlqimi dhe shprehja e vullnetit;
II. Elementet e Kontratës;
III. Oferta për lidhjen e kontratës – Parimi i Ofertës;
IV. Momenti dhe vendi i lidhjës së kontratës;
V. Parakontrata;
VI. Lidhja e kontratës.

91. .
Kush i paraprinë një kontrate për t’u lidhur ?
Lidhjës së një kontratës zakonisht i paraprijn negociatat (bisedimet mes paleve që deshirojnë
të lidhin marrëveshie-kontratë)...
-palët bisedojn për: -objektin e kontratës (i cili duhet të jetë i caktuar, i mundshëm, i lejuar) . .
.
- elementet esenciale të kontratës,
- pastaj për të gjitha detajet dhe çështjet që kanë të bajnë me marrëveshien-kontratën, si
dhe për të drejtat dhe detyrimet e paleve kontraktuse.
Kur behët lidhja e kontratës ?
-Lidhja e kontratës bëhet vetem pas pajtimit të vullnetit të paleve kontraktuse dhe pasi që
palët janë pajtuar me elementet esnciale të kontratës.

92. .
Pelqimi dhe shprehja e vullnetit
 Në aspektin jurudik shprehja e vullnetit është kusht esencial-themelor për
lidhjen e kontatës.
–dhënja e pelqimit për lidhjen e kontrater duhet të bëhet nga te dy palet
kontraktuese...
 -shprehja e vullnetit mund të behët ne dy menyra:
 1. Shprehimisht (kur behët me gojë ose me shkrim) dhe
 2. Heshturazi (me luajtjen e kokës, me vendosjen e sendit në shport me
qrast tregon se deshiron ta blej).
 Për të prodhuar efekt juridik shprehja e vullnetit duhet t’i plotsoj këto
kushte;
 -duhet të jetë dhën në menyrë të lirë, duhet të jetë serioz, i mundshëm, i
caktuar, dhe i lejuar juridikisht.

93. Kontrata si burim i detyrimeve, ka dy lloj elementesh;
•Elementet esenciale dhe elementet jo esenciale.
-Për lidhjen e kontrates është e nevojshme që palet të arrijn pëlqimin e vullnetit, vetem lidhur
me elementet esenciale-themelore të kontratës.
Duhet theksuar se elementet esenciale të kontratave dallojn varesisht nga lloi i kontrates
psh.
Element esencial të kontrata për shitblerjen është; objekti i kontratës dhe qmimi.
- Elementet esenciale janë ato elemente pa të cilat nuk mund të egzistoj kontrata.

94. .
Elementet joesenciale, të kontratës janë të gjitha ato elemente pa të cilat mund të egzistoj
kontrata dmth. edhe nëse mungoj kontrata mund të lidhet. . .
Psh. Si elemente joesenciale të kontrates janë; mënyra e përmbushjës se detyrimit, koha dhe
vendi i permbushjës, kapari etj. . .
E rëndësishme është se nëse elementet joesenciale parashifen në kontrat atëher këto
elemente bëhen të detyrushme për palet kontraktuse dhe duhet të zbatohen.

95.  Oferta, është akt i njëanshem i shprehjës se vullnetit të njeres pal i cili i bënë ftës një numri të caktuar apo të pacaktuar
përsonash.
 -Ofertus , quhet personi i cili benë oferten-thirrje palve tjera për të lidhë ndonjë marrëveshie kurse,
 -I ofertuar, quhet personi të cilit iu është drejtu oferta-thirrja
 Qëllimi i ofertës është ftesa që u behet të tjerve për lidhjen e kontratës.
 Në poziten e ofertusit apo të ofertuarit mund të jenë si personat fizik ashtu edhe ata juridik.
Ekspozimi i mallit dhe i qmimit paraqet ofert , ne të kunderten vetem ekspozimi i mallit pa ekspozuar edhe qmimin nuk
paraqet ofert por paraqet vetem lajmerim.
Oferta duhet t’i plotsoj disa kushte siç janë:
 -- oferta duhet të behët nga personi i cili ka për qëllim që të lidh kontrat apo i autorizuari i tij.
 – oferta duhet ti ketë të gjitha elementet që kanë rendësi për lidhjen e kontratës.
 – oferta duhet të behët në form të shkrua , me goj...
 – duhet t’i dergohet personave të caktuar. . .
Oferta si e tillë nuk është kontrat, por për tu bë kontrat nevoitet që pala tjeter ta pranoj oferten. Ne momentin e pranimit të
ofertes konsiderohet së kontrata është lidhur dhe nga ai moment kontrata prodhon efekt juridik. . .

96. .
Momenti i lidhjës së kontrates ka randësi sepse:
-Nga moment i lidhjes së kontratës fillon edhe efekti juridik i saj. . .
---------- fillon të ecin edhe afatet. . .
---------- fillojn edhe të drejtat dhe detyrimet e paleve.. .
--përcaktohet edhe ligji i cili do të aplikohet ne atë marrëdhanie kontraktise.
Në të gjitha sistemet juridike është pranuar parimi se kontrata është e lidhur nemomentin kur është ndërmarr akti i fundit i
cili ndikon në lidhjen e kontratës (me të nënshkruar kontratën).
-kur palët janë prezent pran njera tjetrës moment i lidhjës se kontrates konsiderohet qasti kur njera palë e pranon oferten
dhe pikerisht ky është moment për lidhjen e kontrates, dhe fillon të prodhoj efekt juridik mes paleve kontrakuse.
-kur palet janë larg njera tjetrës sipas shkences juridike egzistoj disa mundesi:
1. sipas teoris se Deklarimit, konsiderohet se kontrata është e lidhur ne momentin kur i ofertuari e ka berë deklaraten se e
pranon oferten (dmth shenon daten dhe nenshkrimin ..kjo teori është karakteristik për sistemin Francës.

97. , 2. Sipas teoris së Dergesës, konsiderohet se kontrata është lidhur nga moment kur i ofertuari e ka derguar deklaraten
me të cilen ka deklaruar se e pranon oferten dhe është i gatshem ta lidh kontraten, këtu merret moment i dorzimit të
letrës-deklarates ne post. kjo teori është karakteristik për sistemin Anglosankson.
 3. Sipas teoris se Pranimit, konsiderohet se kontrata është lidhur në momentin kur ofertusi e ka pranu letren- deklaraten
lidhur me pranimin që ia ka dergu ofertuari ketë teori e pranojn sistemi juridik gjerman, shtetet skandinave, dhe shumë
shtete tjera të botës, ketë teori e pranon edhe sistemi juridik i jonë.
 4. Teoria e marrjes ne dijeni, konsideron se kontrata është e lidhur nga ai moment kur ofertusi e ka marr ne dije vet (kur
ai vet e ka lexu letren-deklaraten) pranimit të cilen ia ka dergu i ofertuari) ketë teori e pranojn Holanda, Italia, Belgjika
etj.

98.  Ne aspektin juridik perveç Momentit të lidhjës se kontratës, rëndësi të madhe ka edhe Vendi ku është lidhur
kontrata.
 –Vend i lidhjës se kontratës konsiderohet ai vend ku palët kontraktuse kanë qenë ne momentin e lidhjës së
kontratës.
 –Në rastet kur nuk mund të përcaktohet vendi i lidhjës se kontratës, konsiderohet si vend i lidhjës se kontratës
është selia e ofertuesit.
Vendi ka randesi të madhe sidomos; te kontratat që kanë të bajnë me qarkullimin ndërkombetar të mallrav, ne
baz të vendit ku është lidh kontrata caktohen edhe normat ligjore qe do zbatohen, në raste të ndryshme.

99. -Shpesh ne jetën praktike ndodh që në fushen e qarkullimit të mallrave dhe të kryerjes së sherbimeve, kontratat
detyrimore nuk lidhen menjeher (në takimin e parë), por palët kontraktuse bëjnë disa marrëveshie gojore të cilat i
paraprijn lidhjës së kontratave.
Duhet theksuar se te të
gjitha kontratat nuk vijn në shprehja parakontratat. Por keto aplikohen vetem te ato marrveshie-kontrata që jonë
me randesi të madhe ekonomike (kur vlera e objektit të kontrates është e lart dhe serioze).
Shembull : shitblerja e palujshmesrisë-banesës e cila do të ndërtohet në kuader të kompleksit të banesave dhe
lokaleve afariste....lidhë para kontratë...

100. ,
-Parakontrata nuk obligon dhe secila palë mund ta nderprej atë kur të deshiroj.
– mirëpo pala e cila ka zhvillu bisedime pa pasur për qëllim lidhjen e kontratës do të
përgjigjet për damin e shkaktuar.
-dhe atë pergjigjet për damet edhe pala e cila ka zhviluar bisedime me qëllim të lidhjes se
kontratës por më vonë heq dor pa arsye nga lidhja e kontrates, në ketë menyrë do ti
shkaktonte dam palës tjetër.
Shpenzimet lidhur me pergaditjen për lidhjen e kontratës palet i ndajn proporcionalisht, ose
nese janë merr vesh ndryshe. . .

101.  Veprimi juridik i kontratës në përgjithësi;
 Përgjegjësia për të metat juridike dhe fizike të sendit;
 Kundërshtimi për shkak të mosëpërmbushjës;
 Shkëputja e kontratës për shkak të mos përmbushjës;
 Shkëputja e kontratës për shkak të ndryshimit të rrethanave;
 Pamundësi e përmbushjës;
 Detyrimi i Pamasë (Laesio Enormis), Kontrata me fajde, Bartja e kontratës;
 Pushimi i kontratës;
 Shkëputja e kontratës;
 Anulimi i kontratës.

102. Me rastin e lidhjës së një kontratës nuk mund të jetë i suksesshëm nëse kontrata nuk kuptohet në esencën e
saj, andaj është me se e domosdoshme që me qëllim të sçarimit të domethënjës së drejtë të kontratës të
bëhet interpretimi...
Në rast konflikti gjykata është e detyruar të vertetoj deshiren e vertet të palve, pra ta vertetojn qëllimin e
vertet të palve kur ata shprehin deshirën e tyre në momentin e lidhjës së kontratës....
Kur janë në pyetje klauzulat ( rregullat, normat) e përdorur në kontratë ato duhet të interpretohoj në atë
menyrë që këto klauzula të ken kuptim në qarkullimin tregtar.

103. Kontraktuesit mjaft shpesh kane mospajtim lidhur me ate qe e kane kontraktuar.
Mospajtimet zakonisht paraqiten me rastin e interpretimit te kontrates.
Nga keto mospajtime lindin edhe konteste te ndryshme dhe shtrohet nevoja per
interpretim te kontrates.
Interpretimi domosdo duhet te permbahet ne vertetim se cka kanë deshiruar palet me ate
kontraktim, te qartesohen paqartesite, te eliminohen mospajtimet dhe kundertheniet, dhe
te gjendet domethenia e vertete per nje shprehje apo rrethane te paqarte. Interpretimi i
kontrates konsiderohet si ceshtje e nderlikuar, andaj edhe ne kete funskion zbatohen
shume rregulla te ligjit, praktikes gjyqesore dhe shkences juridike.

104. .
Kontrata interpretohen në menyrë objektive ashtu siç është dhën në të, dispozitat që janë
kontestuese duhen të interpretohen ashtu që të vertetohet qëllimi i përbashkët i palve
kontraktuese dhe sipas ligjit (LMD).
Duhet ditur se kontratat janë shprehje e qarkullimit i cili është në levizje dhe përshtatje,
andaj edhe interpretimi duhet përshtatet kësaj ecurie ose revidimit të ligjeve...
Llojet e interpretimit:
Kemi interpretimin gjyqësor -dhe jashtëgjyqësorë...

105. Kontratat gjatë lidhjës kriojnë të drejta dhe obligime të caktuara mes palve...
Kreditori fiton të drejta - Debitori obligime...
Shtrohet pyetja mes cilave përsona kontrata prodhon efekt juridik dhe cilat janë obligimet që
kontrata i lindë?
Momenti i lidhjese së kontratës prodhon efekte mes palve, mirëpo palet e treta nuk janë në
obligim, vetem nëse autorizohen ose ne rast trashigimie...

106. Palët në pajtim me ligjin në bazë të të drejtave dhe detyrimeve që kanë duhet të sillen në
pajtim të ligjit dhe atë:
Në pajtim me parimet dhe rregullave afariste që njëkosisht duhet përgjegjen për:
1. Të metat fizike dhe juridike,
2. Për mospërmbuashjen e kontratës,
3. Shkëputjen e kontratës për shkak të mospërmbushjës,
4. Shkeputjen apo ndryshimin e kontratës,
5. Pamundësinë e përbushjës, shkeputjen e kontratës,
6. Kontratën me fajde, bartjen e kontratës ...

107. Te kontratat me ngarkesë (me kundërvler) çdo palë përgjegjet për të metat matriale të
përmbajtjës së detyrimit që ka nderrmarrë në kontratë janë të përcaktuar edhe me ligj.
Palet nuk kanë nëvoj në këtë rast të kontraktohen ngase janë pasoj e vet natyrës së
kontratës...
Kundershtimi për shkak të mospërmbushjës
Reciprociteti- Asnjëra palë nuk është e obliguar të përmbushë obligimin e saj, nëse pala tjetër
nuk e përmbush opligimin reciprok, në raste kur pala ka veshtërsi paguese...
Kundershtimi i mospërmbushjës ka karakter shtyrës, në raste kur nuk është caktuar (ndonjë
afat i caktuar) mund të shkëputet me skadim...

108. Mospërmbushja e detyrimeve nga njëra palë kontraktuese te kontrata dypalshe i jep të drejt
palës tjetet të kërkoj përmbushjen e detyrimit ose shkeputjen e kontratës.
Shkeputet me veprim të ligjit (kontratat fikse –me afat të sakt), në rast mospërmbushje të
tilla kontraktori ka të drejt të heq dore dhe të kërkoj dëmshperblim...
Kontratat që nuk kanë karakter fiks, debitori e mban të drejtën që kontraten ta përmbush
edhe pas skadimit të afatit. Ose mund t’i caktoj një afat plotësues debitorit si mundësi shtes
pastaj shkohet me shkeputje të drejtperdrejt.

109. A kanë të drejt palët të kërkojn ndryshimin apo shkëputjen e kontratës?
 Kushtet dhe rrethanat në momentin e lidhjës së kontratës ndryshojn me kalimin e kohës.
 Romaket e vjetër thonin: -palët kontraktuese janë të obliguar që të përmbushin kontratës
ashtu siç janë marrë vesh...
 Nuk mund të ndryshohet, nëse kushte ose rrethant nuk janë ndryshuar dukshëm ... nuk
shkëputet kontrata.
 Me ligj potencohet ... Që në kohen e lidhjës së kontrtës duhet patur parasysh rrethanat të
cilat kanë ndodhur dhe nuk mund ta bëj pala shkeputjen e kontratës.

110. Ndodh më se shpeshti tek kontrata me ngarkesë dypalshe, kur kontrata nuk mund të
përmbushet dhe për këto shkaqe të mos jen fajtore asnjera palë.
Shkëputja e parakoshme –ne raste të veshtirsive të mdha ekonomike, tek falimintimet e
ndryshme, etj.

111. Tek kontrata me ngarkesë (me kompenzim) dhe sipas parimit të së drejtës
detyrimore vlen parimi i ejkujvalencës dhmth. kur pala nuk ka marrë as gjysmen e
vlerës nga ajo që ka dhënë ose premtuar, mund ta atakoj me mjete juridike anulimin e saj në
këto raste:
-Kur ekziston disporpcioni i dukshëm në dëm të palës,
-Kur nuk e ka ditur vleren e sendit.
Rastet e tilla kanë të bëjnë me mbrojtjës e konsumatorit....

112. Me ligj kontratat e tilla janë përkufizohen si te tilla ku njëra prej palve (kreditori) shfrytzon gjendjen, varshmerinë
e rënd të palës tjetër,,,, ose
gjendjen e rende materiale, mendjelehtesine apo poziten e varesise, atehere ligji parasheh nulitetin e asaj
kontrate.
Me ligje parashihet paksimi i detyrimit dhe atë pas pesë viteve kurë është lidhur kjo kontratë, ky afatë është
dhënë me qellim që të mbrohet pala,,,,

113. 1. Të jetë kontratë me shperblim
2. Të ekzistoj nevoja e njëres palë
3. Te ekzistoj mendjelehtësia
4. Të ekzistoj pa përvoja
5. Të ekzistoj disproporcioni i prestimeve
(për kërkimin e anulimit - afati një vjeçar)
Te drejtat e pales se demtuar...
Pala e demtuar ka te drejte te kerkoje anulimin e kontrates
Ka te drejte te kerkoje qe kontrata te mbetet ne fuqi, mirepo duke eleminuar disproporcionin e
prestimeve te shkaktuara me kontraten me fajde.
Ka te drejte te kerkoje shperblimin e demit, nese i eshte shkaktuar dem me lidhjen e kontrates me fajde...

114. Lidhja e kontratës bëhet me dëshiren e palve që të prodhojnë efekte juridike mes tyre, por mund të prodhojë
efekte juridike në dobi të personit të tretë.
Bartja e kontrates në rrethana të caktuara tek personat e tretë ne pajtim për bartjen e kontratës.
Bartja e plote dhe e vlefshme e kontrates duhet plotsohen këto kushte:
-të jetë kontrata dypalshe
-të jet kontrat që nukë është lidhut me personalitetin e personti ( piktori me pikturen)
-që pala tjetër e kontraktuese te jep pelqimin për bartjen e kontratës
-që pëlqimi për bartje të jetë i paraparë me kontratë.

115. Nënkuptojmë pushimin e vlefshmerisë së kontratës, si akt juridik.
Pas kalimit të kohës së caktuar shuhem detyrimet,
Realizohen detyrimet, qëllimi
Pushon me vdekjen e njëres palë
Shkëputje e kontratës – me vullnetin e palve dhe në menyrë të një anshme për shkak të pa
aftësisë së përbushjës së kontratet...

116. Kontratat analuhet ne ras se jane shkelur kushtet –parimet e tyre, këto kushte kanë të bëjn me: objektin e
kontratës, shprehjen e vullnet të palve kontraktuese.

117. Perveq Kontratave si burime të rendësishme të krijimit të detyrimeve janë edhe:
Fitimi i pa bazë
Pagimi pa pasur borxh
Kryerja (GJERIMI) i punve të huaja pa Autorizim
Shpërndarja e njëanshme e dëshirës-vullnetit
Shkaktimi i damit
Përgjegjsia për damin që i shkakton sendi i rrezikshëm apo veprimataria e rrezikshme, rastet e veqanta të
përgjegjsisë;
Përgjegjsia e ma shumë përsonave për të njetin dam;
Shpërblimi i damit matrial dhe jo matrial.

118. -Në aspektin juridik që nga e drejta romake egziston një parim i cili thot se: askush nuk mund të
pasurohet ne dem (kurriz-llogari) të tjetrit. dmth as kush të mos i bejë dam tjetrit.
Për të egzistuar pasurimi i pa baz duhet të plotsohen këto kushte:
1. Pasurimi i njerit subjek,
2. Varferimi i subjektit tjetër,
3. Mungesa e bazës juridike.
Rastet më të shpeshta të pasurimit pa baz juridike si ne teori, ashtu edhe ne praktiken gjygjsore
ceken këto raste të poshtshenuara;

119. -Në praktik rastet ma të shpeshta të pasurimit pa baz juridike janë- ato që kanë të bejnë me
pagimin pa pasur borxh.
Pagimi pa pasur borxh ndodh në keto raste:
Kur ndonjë person, e përmbush ndonjë detyrim i cili nuk egziston...
Kur ndonjë person, ka paguar ndonje borxh (detyrimin) pa egzistuar sepse ka qenë i hutuar...
-Prandaj personit të cilit i’u ka berë kjo pagesë ka obligim që t’ia kthej vleren e marrur
pa bazë juridike personit i cili gabimisht e ka kry detyrimin-pagesen.
Sipas ligjeve tona personi i cili ka fituar ndonje pasuri pa bazë ka për detyrë që pasurin ta kthej, në të kundërten ndaj tijë
mund të ngritet padia për pasurimin pa baz.
Psh. Kur dikush e pagun qiran dy her brenda mujit.

120. Është rregull i përgjithshem... që as kush nuk duhet të kryej ndonje punë të huaj pa autorizim,
dmth pa e kërkuar personi kompetent.
Në prakik shpesh ndodh që pa autorizim ndonje subjekt të kryej, ndonje punë apo të ndermerr
ndonje veprim në llogari-dobi të personit tjetër (dmth kryerjen e ketyre punëve personi tjeter nuk
e ka kërkuar)
Subjekti i cili kryen ndoje punë, apo ndermarrja e ndonjë veprimi pa autorizim e benë kur
mendon se dikujt mund t’i shkaktohet ndonjë dam apo ta hup ndonje fitim për shkak të
mungesës se personit kompetent.
Kryerja e ketyre puneve apo veprimeve duhet të shkojn gjithmonë në llogari dhe dobi të personit
kompetent.
Per të egzistuar kryerja e puneve të huaja pa autorizim duhet të plotsohen keto kushte:

121. Kryerja e puneve apo ndermarrja e ndonje veprini duhet te jetë e lejuar sipas ligjit, Punet që kryhen duhet
të jenë të huajat,
Punet apo veprimet që ndermerren duhet të behen në interes të huajit e jo të vetin,
Puna apo veprimi i ndërmarr duhet të jetë bërë pa autorizim (pa dijen e personit kompetent)
Kryesi i punës pa autorizim duhet ta njoftoj sa ma shpejt të zotin e punës (personin në favor të të cilit
është kry puna)
Te sillet si nikoqir i mirë me rastin e kryerjes së puneve të huaja...
- Me rastin e kryerjes se puneve dhe veprimeve pa autorizim kryesi i puneve ka të drejt të kerkoj ribursimin e
shpenzimeve që i ka berë nga i zoti i punës,
-Një person mund të kryej pun apo të ndermerr ndonje veprim pa autorizim në dobi të personit tjeter në keto
raste:
Psh.-(zjarri, vershimi, termetet etj) kur duhet ti shpetohet pasuria e huaj, psh kur fqiut i thyhet dera për shkak se veren se
është duke iu djeg banes me qëllimi të shpetimit të njerzve sendeve etj... ose kur veren se gypat e ujrave janë tu rrjedh
për shkak të plasjes.

122. Është burim i së drejtës detyrimore dhe ka randesi të madhe edhe për të drejten ekonomike
biznisore.
Ne praktik si raste më të shpeshta të shprehjës se njëanshme të vullnetit janë:
Raste të tillë të premtimit publik kemi psh. të shpallja publike për çeshtjen e simboleve
shtetrore. Dhe personi i cili më se miri e harton –dizajnon simbolin shtetror i ipet një shumë e
caktuare parave të cilat janë premtuar publikisht.
Premtusi i shperblimit publik duhet ta përmbush premtimin e dhen publikisht në momentin e
kryerjes se punës nga personi fitus.

123. .
1. Premtimi duhet te jet publik....
2. Të jet premtuar ndonje shpërblim qoft në të holla, ne sende ,ose udhtim turistik.
3. Premtimi duhet tju jet berë numrit të pacaktuar të personave.
4. Puna apo veprimi që kryhet duhet te jet e caktuar, dhe e lejuar sipas ligjit.

124. -Është burim i detyrimeve...
Për dallim nga kontrata ku palet me vullnetin e tyre hyjn ne marrëdhanje juridiko biznisore me të
cilen krijojn të drejta dhe detyrime mes tyre, të shkaktimi i demit detyrimet krijohen kundër vullneteit
të njerës pal. - Nga shkaktimi i damit pala e
demtuar e fiton te drejten që të kërkoj kompenzimin e damit nga pala tjetër.
–Kur shkaktohet dami krijohen keto lloj te pergjegjsive si;
1. civilo-juridike (që ka te bëj me kompenzimin e damit)
2. penalo-juridike dhe administrative-juridike (të cilat kanë të bëjn me ndeshkimin e personit që ka
shkaktu damin)...
Te shkaktimi i damit perveç pergjegjsis-fajsis është e nevojshme të egzistoj edhe dami si prezumim
i përgjegjsis...
dallojm dy lloje të demeve:
1. Demin Material - i cli nënkupton paksimin ose shkatrrimin e pasuris se dikujt.
2. Demin jomaterial (jopasuror) i cili nënkupton dhe shkaktimin e dhembjeve fizike, vuajtjeve
psikike, apo frigen.

125. Te gjitha rastet nga të cilat shkaktohen damet nuk mund të trajtohen ne menyrë të njejt,
sepse rrethanat nga të cilat shkaktohet dami janë të ndryshme njera ng tjetra.
Andaj sipas ligjit qdo qeshtje si civile ashtu edhe penale është qeshtje ne vete dhe duhet të
zhvillohet procedur e veqant.
Sipas ligjit një person për tia kompenzuar damin personit që i ka shkaktu dam duhet që:
1. Te jetë fajtor për demin e shkaktuar,
2. Qe veprimi që ka kry të jetë kunderligjor,
3. Te egzistoj lidhja (kauzale) ne mes të veprimit të damshem dhe damit të shkaktuar...

126. Sipas ligjit çdo person është pergjegjës për sjelljet dhe veprimet e veta, dhe askush nuk pergjigjet per sjelljet dh
veprimet e tjeve.
Mirëpo ligji parasheh vetem disa raste se kur personat pergjigjen për damet e te tjerve si;
I. Pergjegjsia për personat e mitur...
II. Pergjegjsia e ndermarrjeve për puntoret e vet...
III. Pergjegjsia e pronarit të puntoris për puntoret e vet ..
IV. Pergjegjsia e personave juridik për organet e tyre...

127. Dihet se përsoni përgjegjet për damin e shkaktuar përsonalisht...
Pergjegjsia e përsonave që kanë ndihmuar damin, kanë fshehur damin...
Gjykata përcakton duke u bazuar në dy fakte:
1. Pesha e fait të çdo dëmtuesi
2. Pesha e pasojave të cilat kanë buruar apo kan dal nga veprimet e
dëmtuesit...

128. E drejta në shpërblimin e damit;
Dami kontraktor, kushti Penal, kamatat vonuese; Kundërshtimi i punve juridike të debitorit, të drejtat e
kreditorit në rastet e veqanta;
Ndërrimi i Kreditorit apo Debitorit;
Shurja (Pushimi) i detyrimeve;
Parashkrimi.

129. Debitori nuk ka të drejtë (e as që është i obliguar) që ta përmbush detyrimin me ndonjë send tjetër në vend
të atij që ka borxh debitori, apo të pranoj diçka tjetër në vend të asaj se çka është obliguar debitori t’ia kryej
detyrimin kreditorit. . .

130. Në raste se debitori nuk përmbushë detyrimin e tij apo vonohet në përmbushjen e tij, debitori në aspektin
civilo-juridik është përgjegjës dhe ka obligim ndaj kreditorit ta shperblej dëmin kur dëmtohet nga
papërgjegjësia e debitorit.
Kreditori ka të drejtë të kërkoj nga debitori përmbushjen me rregull të detyrimit në rregull, dhe me kohë,
kurse debitori me ndërgjegjje dhe korreksi sipas marrëveshies.
Ne raste kur kreditori nuk realizon krahas të drejtave tjera i takon edhe e drejta në shpërblimin e damit, pra
debitori përgjegjet edhe për përmbushjen jo të plot ose të pjeserishme për shkak të vonesës...
Debitori nuk përgjegjet ne ras se sendi i cili ishte objekt i detyrimit është shkatrruar rastësisht ...

131. Dënimi kontraktor paraqet njëren nga mjetet më të shpeshta për sigurimin e kontratës.
Si dënim kontraktor konsiderhet shuma e të hollave ose ndonje vlerë tjetër e parapar me
kontratë ose me marrëveshie të palve ku dhe me kontrat mundë të parashihet pagimi i
denimit në këto raste:
1. Në rast se njëra palë me përgjegjësi nuk përmbush detyrimin, (kreditori ose debitori)
2. Nëse detyrimin e përmbush në mënyrë jo të rregullt, ose me vonesë.
Zakonisht dënimi kontraktues është si pasojë e fajit të debitorit.

132. .
Krahas denimit kontraktor e drejta njeh kushtin penal- ku nënkuptohet shuma në të holla
të cilat është i obliguar ti paguajë (në rastet e parapara me ligj), kur nuk përmbushen ose
përmbushen në menyrë jo të rregullt.
Kushti penal është lloi i sanksionit pronësoro-juridik ku parashihet edhe me ligj.
Psh. punët bankiere, kurse të dënimi kontraktor përcaktohen me dëshiren e palve
kontraktuese.

133. Sherbejn për sigurimin e kryerjës së detyrimeve në të holla, debitori i cili vonohet në
përmbushjen e detyrimeve në të holla e paguan kamatën sipas shkallës (përqindjes).
Kamatat vonuese paguhen në qoftë se kreditori ka pësuar dëme për shkak të vonesës së
debitorit.

134. Krahas shperblimit të damit, kreditori ka mundësi të ndërrmarr edhe veprimet juridike të
tjera të nderrmarra nën kushte të caktuar me qëllim që të mbroj interesat e tij mga
marrëdhenia detyrimore që janë rezikuar nga veprimet e debitorit.
a. Kreditori ka për qellim dhe synon që të kundërshtoj punën juridike të debitorit e cila
është ndërmarrë në dëm të tij.
b. Dhe kur egziston cenimi i të drejtave të kreditorit, dhe kur debitori nuk bën pagesat ndaj
- përsonave të tretë.

135. .
1. Kur debitori ka qenë ne gjendje të dijë veprimet që i shkaktojn dëm kreditorit, kur nga
përsonat e tretë ky veprim ka qenë i njohur,
2. Nëse përsoni i tretë është bashkëshort i debitorit apo i afem i tij ...
Kundërshtimi bëhet me anë të padisë apo kundërshimit për shkak të mos përmbushjës së
kontratës psh, kur kreditori e shet sendin, krijon përgjegjësi të debitori.
Padia mundet të paraqitet në afat prej një viti tek (punët me ngarkesë) dhe në afat prej tri
viteve nga momenti i ndërrmarrjës së veprimeve.

136. ,
1. Që kreditori të jetë i dëmtuar me kushtet e debitorit,
2. Që debitori ka pasur qëllim ta dëmtoj kreditorin,
3. Dhe kur përsoni i tretë ka ditur për veprimet e debitorit...

137. Te drejta t e Kreditorit në raste të veqanta
Sipas LMD i njifen edhe disa të drejta kreditorit në raste të veqanta të:
Dhënija e sendit sipas gjinisë-lloit, kur detyrimi i debitorit bëhet nga ndonjë veprim
–dhënie, kryerja e detyrimeve me veprim, kerkimi i kmpenzimit (në vend të sendit që ka
borxh).

138. Nga momenti i krijimit deri në momentin e përmbushjes mund të ndodhin modifikim të caktuara të
marrëdhenieve ekzistuese detyrimore, ku mund të ndrrohen kreditori dhe debitori...
Ndrrimi i subjekteve ka qëllim bartjen e kerkesave, marrjen e borxhit nga përsonat e tretë ose dergimi i
dorxhit tek përsonat e tretë...
Bartja e kërkesës (cesioni) është punë ndihmse juridike me anë të së cilës kreditori kërkesen e tij e bartë
detyrimin në një përson tjetër, i cili hynë në marrëdhenie detyrimore në vend të tij ku dhe quhet si (keditori i
ri).
Me anë të kërkeses bëhet bartja të personat e tretë ku duhet të ekzistojn tre persona:
a. personi i cili e bart kërkesën-cedenti (kreditori i vjetër)
b. përsoni i cili e pranon kërkesen-cesionari (kreditori i ri)
c. dhe debitori.

139. .Kur shuhet marrdhënia në mes të kreditorit të vjetër dhe debitorit ? -në fakt shuhet, nga
momenti i kalimit të kërkesës së kreditorit të ri.
Kreditori i ri i fiton të gjitha të drejtat në momentin e hyrjës në marrëdheniet detyrimore.
Bëhet në tri menyra:
1. Marrja e borxhit (debitori i ri) -është punë juridike...
2. Të bashkuarit për larjen e borxhit –solidarizim në pagesen e borxhit ndaj kreditorit,
3. Marrja e përmbushjës së borxhit. Këtu përgjegjet debitori për mospërmbushje sipas
marrëveshies (LMD).

140. Detyrimi është marrëdhenie dhe lidhej juridike mes palve kontraktuese –kreditorit dhe
debitorit që të realizojn efektin e saj dhe të shuhen –pushojë së ekzistuari.
Përmbushja e detyrimit si menyrë e pushimt me përmbushjen e tyre të ndersjellta (debirori ka
përmbushur detyrimet e veta, kurse kreditori ka realizuar të drejtat e tij
psh. Shitsi ka shitur dhe dorzuar sendin, kurse blersi ka paguar çmimin blerës.
Rasti tjera të pushimit dhe shurjës së detyrimeve me së shpesht trajtohen në shkencen juridike
të të drejtës detyrimora janë:
Kompenzimi, falja e borxhit, bartja e borxhit, bashkimi i kërkesave, pamundësia e
përmbushjës, skadimi i kohës, vdekja dhe parashkrimi i kërkesave.

141. Në të drejtën një qëndrim pasiv i kreditorit ndaj mosrealizimit të detyrimit të tij në afatin e
caktuar kohor quhet parashkrim i kërkesave.
Parashkrimi është menyrë e shurjës së detyrimeve i cili shkaktohet për shkak se kreditori nuk e
ka kërkuar përmbushjen e detyrimeve me kohë nga debitori.
Parashkrimi është institucion i atillë juridik të i cili afati është fakt i rëndësishëm juridik, humb e
derjat e kërkesës me anë të së drejtës (gjyqit) i humbet e drjta ti mbroj të drejtat subjektive.

143. Kontrata mbi shitjen –elementet me rëndësi të kësaj kontrate;
Detyrimet e shitsit;
Detyrimet e blerëtsit;
Shpërblimi i damit në rast të shkëputjës së kontratës së shitjes;
Shitblerja e specifikuar;
Shitëblerja sipas Mostrës apo Modulit;
Shitëblerja në Sprovim;
Shitëblerja në të drejten e parablerjës.

144. Kontrata me karakter detyrimor paraqesin lloin e punëve juridike me të cilat kryhet qarkullimi i mallrave dhe
kryerja e sherbimeve në treg...
Lidhja e kontratve bëhet me personat fizik dhe juridik, ne raste kur këto kontrata lidhen me persona juridik me
qëllim të realizimit të veprimtarisë ekonomike kësisoi kemi të bëjm me kontrata ekonomike ose siç quhen
kontrata mbi qarkullimin e mallrave.
Kontrata civilo-juridike shërbejn për realizimin e interesave private, pra si motiv kryesor është shitja me qëllim të
blerjës, kurse tek kontrat në ekonomi qëllimi i tyre është blerja me qëllim shitjës...

145. ,
1. Qarkullimi i lirë i mallrave dhe i sherbimeve,
2. Plotësimi i nevojave matriale dhe shoqërore të qytetarve,
3. Sigurimi i përgjegjsisë së organizatave ekonomike dhe pjesëmarrsve të tjerë në treg
në suzat e kryerjes së detyrimeve, pra kriohen kushte juridike.

146. 1. Kontratat në ekonomi i lidhin subjeketet ekonomike me qëllim të realizimit të veprimtarisë të regjistruar,
2. Në këto kontrata hyejn ato kontrata që kryhet qarkullimi i mallrave në treg,
3. Me këto kontrata subjektet kryejn veprimtari e tyre në mënyrë të rregullt dhe profesionale,
4. Janë kontrata folmale pra me elemente me rëndësi për lidhjen,
5. Tek kontratat në ekonomi përgjegjsia e palve është më e madhe se te kontratat civilo-juridike pra nga
rëndësia, vlera e mallrave, sigurisë juridike dhe stabiliteti ekonomik.
6. Marrëdheniet e ketyre kontratave janë të natyrës konsesuale...

147. .7. Afatet e parashkrimit janë shumë me të shkurër se sa të kontratat civilo-juridike, përshkak të qarkullimit të
mallrave kërkojn qartësi, siguri dhe kryerja e detyrimeve rendësi tjeter....afatet janë të shkurta.
8. Mënyra e bartjës është e thjesht etj...
9. Afati i kundërshtimit apo kualiteti i mallit ëshë më i shkurtër se kontrata civilo-juridike...

148. Kontrata mbi shitjen
Njëri nga institucioni më qendror i së drejtës është kontrata mbi shitjen, kësaj i ka paraprirë kontrata mbi
këmbimin (trampës) ndrrimit...
Kontrata mbi shitjen është më e rendesishmja në lemin e qarkullimit të sendeve kjo ka rëndësi të dyfisht dhe
atë:
Rëndësi juridike – ekziston se kontrata mbi shitjen është shprehje e vullnetit e të dya palve kontraktuese për
kijimin e një marrëdhenie deryrimore-kjo është ligj për palet...
Rëndësi ekonomike – qëndron tek kjo kontrat se me anë të kësaj kontrate lidhet sfera e prodhimit me atë te
konsumit për ekonominë nacoinale...
Kontrata mbi shitjen është marrëdhenie ne mes shitësit dhe blersit....

149. .
Kjo kontratë është e rregulluar në menyrë shumë detale.
Ku parashihen rregullat e sjelljës së palëve në marrëdhenit e shitëblerjës.
Të drejtat dhe detyrimet e njerës dhe pales tjetër rregullohen me aspektin e kontraktimit për
mënyren e dorzimit të sendit dhe përmbushjës së detyrimeve të paraparë në kontratë.

150. Duhet të jetë pëlqimi i palve për të lidhur këtë kontratë...
Si elemet esenciale të kontrate së shitjes janë:
a. Sendi –si objektë i kontratës duhet të jetë i përgjithshëm,
Ne raste se sendi në momentin e lidhjës së kontratës është i shkatrruar nuk krion efekte juridike, por kur
sendi është pjesë e kontratës sipas lloit të caktuar kontrata mbetet në fuqi edhe nëse sendi rastësisht është
shkatrruar.
b. Çmimi – është shprehje në të holla e vlerës së sendit të kontraktuar.
Kush e cakton qmimin?
Çmimin e caktojn palët në bazë të marrëveshies, çmimi mundet të jetë i caktuar (fiks) dhe sipas rrethanve të
tregut pra i ndryshueshëm...

151. Të dy palët kontraktuese nga momenti i lidhjës së kontratës kanë të drejta dhe detyrime.
Detyrimet e shitsit janë:
a. Dorzimi i sendit,
b. Pergjegjsia për të metat matriale të sendit (të metat fizike), dhe
c. Përgjegjsia për të metat juridike- ta garantoj blerësin për sendin dhe se sendi i tillë nuk
krion efekte juridike....

152.  Blerësi krahas të drejtave të tijë ndaj shitësit ka edhe detyrimet e blerësit janë kryesisht dy:
a. Detyrimimi i pagimit të çmimit blerësit dhe
b. Detyrimi i pranimit të sendit,
Me kontratë parshihet jo vetem lartësia e çmimit por edhe koha dhe mënyra e pagimit...
 Po ashtu edhe detyrimi i marrjës (pranimit) të sendit...ruajtjen e sendit janë pjesë e
detyrimit të blerësit etj...

153. Ëshë rregull qensore që pala e pandergjegjshëm të bëjë shpërblimin e dëmit në raste të
mospërmbushjës, ose përmbushjës jo të rregullt dhe raste të shkëputjës së kontratës dëmi
i shkaktur në çdo rast të cenimit duhet të shpërblehet dhe atë:
1. Nëse kontrata mbi shitjen është ndërprerë (shkëputur) për shkak të cenimit nga ana e
njërës palë...
2. Për shkak të cenimit kur puna ishte kryer- kur ka çmim vijuse...
3. Kur nuk ka çmim vijuës ...

154. Ka për qellim që me kontratën e shitjes në momentin e lidhjës së kontratës të caktohet lloi
dhe sasia e mallit dhe mund të caktohet dhe çmimi themelor...
Ka të bëjn me cilsin fizike të sendit që caktohet si:
forma, ngjyra, estetika dhe madhësia etj...

155. Te ky rast kemi situaten kur blerësi përcaktohet për ndonjë shembull apo model e në bazë
të tij ai kërkon që të përgaditen edhe produket e tjera...
Është rasti kur blerësi për të vendosur për ta blerë një lloi të mallit, se aji i pelqen blerësit
dhe kur i plotson deshirën blerësit, duke shikuar dhe sprovuar (mallit) dhe deklarohet se
mbetet pranë asaj kontratës apo jo...
Qështje me rendësi është qasja subjektive dhe objektive e sendit të shitja në sprovim...

156. Në kontratën e shitjës mundë të shenohet klauzula-(arsyja, shkaku) për të drejten e
parablerjes në dobi të shitsit.
Kjo e drejt e cilson detyrimin e blerësit që në raste të shitjës së sendit ta informoj shitësin
se ai ka ndermand që sendin t’ja shes ndonjë përsoni të caktuar.

158. Kuptimi, rëndësia dhe llojet e punëve bankare,
a. Depozitimet bankare, b. Punët kredituese dhe punët sherbyese;
Llojet e letrave me vlerë;
Kambiali, kuptimi dhe rendësia, llojet e Kambialit, elementet e Kambialit, Punet-veprimet e
kambialit;
Qeku, kuptimi dhe rendësia, elementet, llojet e çekeve;
Fletaksionet, kuptimi dhe rëndesia, lëshimi i Fletaksioneve, përmbajtja, dhe llojet;
Letrat Kualifikuese Legjitimuese si: Libreza e kursimeve, Fletëpengu, Vertetimi i depozitës,
Taloni.

159. vazhdim...
Kuptimi, rëndësia dhe llojet e punëve bankare
Punët bankare janë aso punë juridike të cilat kanë të bëjnë me vlerën, qarkullimin e të
hollave nëpermjet bankave dhe shërbimeve të caktura nëpërmjet bankave.
-Janë punë juridike të vjetra që nga ligji i Hamurabit (qysh para dyzet shekujve)...
Banka e parë moderne u themelua në Gjenovë të Italisë në vitin 1407...
Sot, punët bankare kanë rëndësi të madhe për qarkullim ekonomik, si; pranimi i mjeteve
për kursim, lejimi i kredive të ndryshme konsumuese etj.

160. Si punë aktive bankare, është Kontrata për kredinë, si punë pasive trajtohen ato punë, ku
banka paraqitet si debitor ndaj klientit të saj (deponimi i kursimeve).
Të gjitha punët bankare i ndajm ne tri grupe dhe ate:
A. Depozitimet bankare- janë ato punë të cilat klienti i bankës deponon në bankë mjete
financiare ose sende me vlerë.
B. Punët kreditore -janë ato punë të cilat banka i lë në disponim shfrytëzuesin e kredisë një
sasi të caktuar të të hollave, dhe me kamat të caktuar...
C. Punët shërbyese bankare - janë dhënja e garancioneve bankare, lëshimi i
fletobligacioneve, kryrja e qarkullimit të pagesave etj...

161. Letrat me vlerë- janë dokumente me shkrim me të cilat lëshuesi i tyre obligohet që t’ia
përmbushë detyrimin poseduesit të saj legjitim i cili është i shënuar në letrën me vlerë.
Janë dokomente me me shkrim,
Letrat me vlerë kanë të bëjnë me ndonjë të drejtë pasurore juidike...
Dallojm këto lloi letrave me vlerë si:
a. Letrat me vlerë në emër, b. Sipas urdhërit dhe c. Sipas prurësit.

162. Kambiali është punë formale juridike, e pavarur mga marrëdhënia nga e cila është kriuar, e
cila obligon me deklaratën e dhën me nenëshkrim në kambial në form e paraparë me ligj.
Kambiali është letër me vlerë me të cilen lëshuesi i saj obligohet që tia paguaj ndonjë
përsoni shumën e të hollave e cila është shenuar në kambial, ose ti urdhëroj ndonjë
përsoni tjeter që këtë ta bëjë.
Është letër me vlerë sipas urdhërit në bazë të ligjit,
Kambiali shërben si mjet për këmbimin e të hollave, është kontrat mes dy personave,
dorzuesit të kambialit dhe pranuesit të kambialit.

163. Ndahen sipas përsonave të cilet bëjnë leshimin e kambialit dhe atë: kambiali bankarë,
tregëtar, ose sipas urdhërit të përsonave të cilet marrin pjesë në kambial dhe atë vetanak
apo personal.
Llojet e kambialit jane:
Kambiali mallor,
Kambiali afarist,
Kambiali financiar...

164. Janë ato elemente pa të cilat kambiali nuk mundë të prodhoj efekte juridike, sipas ligjit mbi
kambialin si elemente qensore trajtohen:
1. Shënimi (cilsimi) gjuha në të cilen është përpiluar,
2. Urdhëri i pa kusht që të paguhet shuma e caktuar,
3. Emrimi i përsonit i cili duhet të bëj pagesën (Trasantit),
4. Përcaktimi i afatit të arritjës për pages,
5. Vendi i pagesës,
6. Emri i ati qe duhet ti bëhet pagesa, shuma e shënuar,
7. Data dhe vendi ku është lëshuar kambiali,
8. Nënshkrimi i lëshuesit –TRASANTIT.

165. Janë punët të cilat duhet të kryhen lidhur me kambialin dhe këto kanë veprim të caktuar juridik
si:
Lëshurja e kambialit –është si punë themelore, si veprim i njëanshëm juridik me anë të cilave
Trasanti merr mbi vete obligimin e caktuar kambialor, ku këtë veprim e nderrmerr TRASANTI i
cili është debitori i parë, ndersa te kambiali personal Trasanti është debitori kryesor sipas
kambialit.
Shumëzimi i kambialit -me se shpeshti kambiali lëshohet në një ekzemplar, por ndodhe edhe
shumëzimi në disa raste,a. Qarkullimit i shtuar i kambialit, b. Sigurisë juridike në qarkullimin
juridiko-kambial.
Indosimi i kambialit (bartja)....

167. Rrjedhë nga gjuha angleze nga termi “to chek” (të vertetosh, ndalosh, kontrrollosh) pra të paguash, të
kërkosh llogarinë....
Sot çeku është një ndër letrat me të shpeshta me vlerë të cilat i hasim në praktikë, është dokoment i rreptë
formal, paraqitet në qarkullimin e brendshëm kombëtar dhe atë ndërkombëtar...
ÇEKU është letër me vlerë me të cilen dhënsi i saj (lëshuarsi), i jep urdhër të pakusht ndonjë organizate
bankare, të e cila i mban mjetet e tij financiare me të cilat në bazë të marrëveshies përkatëse mund të
disponoj me anë të çekut, rrespektivis sipas urdhrit të tij dhe sipas prursit të çekut shumë e të hollave që
janë shenuar ne çek.

168. .Është letër me vlerë e lidhur drejtpërdrejt me me disa punë të caktuar bankare.
Është mjet pagese, i cili leshohet sipas prursit, ku janë të shenuar shumat e të hollave në të,
Kush e leshon Çekun ?
Çekun e leshojnë çdo subjektë i cili në bankë ka mbulesë...
ELEMENTET E ÇEKUT -janë të njeta me kambialin
Në praktikën tonë afariste, shfrytëzohen çekat e shtypur në formularë...
Punët –veprimet juridike të Çekut- janë:
Leshimi i çekut, shumëzimi i çekut, indosimi (bartja) e çekut, Dorzania e çeku, prezantimi i
çekut, pagesa e çekut, etj...

169. A. Çekat në emër -janë të caktuar për përsoant e tillë në emër që mund ti shfrytezojn këta
çeçe,
B. Çeku sipas urdhërit, është ku emri i përsonit nuk është i cekur ne çek, ky lloi mund të
bartet tek përsonat tjerë...
C. Çeku sipas prurësit, ku nuk përcaktohet poseduesi por vetem poseduesi i çekut ...
D. Çeku alternativ, janë çekë, ku formularet e tilla shfrytëzohen në praktiken tonë ku i lihet
alternativa vendi i zbrazët për shkrimin e emrit të remitantit psh. I paguhet shuma përsonit
A.K...

170. Janë letra me vlerë me të cilën realizohen pronësia në mjetet e deponuara në ndërmarrje
në ndonjë subjekt tjetër ekonomik, financiar, i cili mundë të arrijë fitim.
Fletaksionet janë formë shumë e përshtatshme për bashkimin e kapitalit ...
Fletaksionet mund të lëshohen në valuten nacionale dhe të huaj, (brenda kufijeve tonë
blihen dhe shiten me valutene vendit)...
Fletaksionet më së shpeshti paguhen në të holla, dhe në sende dhe në të drejta të
shprehura në të holla...

171. Vendimin për leshimin e fletaksioneve e nxjerrë organi përkatës i qeverisjës i ndonjë subjekti
ekonomik, apo themelusi e ndonje shqërie aksionare ku përcaktohen:
I. Emertimi i lëshuesit të fletaksionit;
II. Shenja e fletaksionit sipas emrit apo sjellësit;
III. Shuma e përgjithshe –vlera e fletaksionit në të holla;
IV. Menyra e pagimit;
V. Koha dhe menyra e regjistrimit, menyra e pagimit...
VI. Bartja e rrezikut etj...

172. Fleaksionit janë letra me vlerë që duhet të përmbajnë të gjitha elementet që janë të
parapara me ligj si:
I. Shenja që tregon që është fletaksion,
II. Shenja e lloit të fletaksionit,
III. Firmen-nënshkrimin,
IV. Afatet e pagimit,
V. Vendi, data e lëshimit dhe numri serik dhe numri kontrrollues etj...
Llojet e Fletaksioneve janë: sipas emrit, sipas urdhrit dhe sipas prursit ...

173. Janë letra që paraqiten në qarkullimin ekonomik, që lëshohen në emër, ku paraqitet edhe shkaku i veqantë të
këto letra e këto janë:
Libreza e kursimit -është dokoment që e leshon banka, ku leshohet në emër në shenjë të depunuar në kursim,
Fletë pengu -është dokoment që e leshonë banka ose ndonje entë financiar që obligohet që pruersit tia
paguaj shumën e cila është shënuar në fletëpeng...
Vertetimi i depozitimit –është letër me vlerë e cila leshohet sipas urdhrit që e leshon banka ku eshte bëre
depozitimi
Taloni –është dëshmi me shkrimë për leshimin e kuponave të ri (shoqatat aksionare) për aksionaret e vet...

174. Lindja e kompanive Multinacionale, karakteristikat;
Sistemi dhe shperndarja, Transferi i teknologjisë në suaza të sistemit të Kompanive-Multinacionale;
Transformimi ndërkombëtar në ndarjen e punve të kompanive;
Tregu i përbashkët i BE-së, kuptimi dhe elementet kryesore të tregut Eurpian, parimet kryesore të BE-së:
-Liria e qarkullimit të mallrave;
-Liria e ofrimit të sherbimeve dhe i thellimi të ndërrmarrjeve;
-Liria e qarkullimit të kapitalit dhe e njerzve.
Disa trajta të larta të bashkpunimit Afarist me boten e jashtme
Kuptimi dhe llojet;
Kontratat e Lizingut, Kontrata për Licencen, Kontrata për Know-Howin, Kontrata për Faktoringun, Kontrata për
Timsheringun, Kontrata për Forfetingun, Kontrata për Koperim etj.

175. Lindja e kompanive Multinacionale, karakteristikat;
Sistemi dhe shperndarja, Transferi i teknologjisë në suaza të sistemit të
Kompanive-Multinacionale;
Transformimi ndërkombëtar në ndarjen e punve të kompanive;

176. .
-Liria e qarkullimit të mallrave;
-Liria e ofrimit të sherbimeve dhe i thellimi të ndërrmarrjeve;
-Liria e qarkullimit të kapitalit dhe e njerzve.

177. .
;
I. KONTRATAT E LIZINGUT,
II. KONTRATA PËR LICENCEN,
III. KONTRATA PËR KNOW-HOWIN,
IV. KONTRATA PËR FAKTORINGUN,
V. KONTRATA PËR TIMSHERINGUN,
VI. KONTRATA PËR FORFETINGUN,
VII.KONTRATA PËR KOPERIM ETJ.