SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 45
Descargar para leer sin conexión
Diller ve Disiplinler
Arasında Performans
 Sanatının Geleceği
    Dr. Özgür Uçkan
Hüseyin Katırcıoğluʼnun anısına...




                                     Dr. Özgür Uçkan
diller arasında
                  Dr. Özgür Uçkan
sanat ve dil
Dil, bir nesnenin veya bir sürecin simgeler, işaretler ve seslerle, yani
“kendisi olmayan bir şeyle” ifade edilmesidir. (William S. Burroughs)

Sanatın kullandığı ortam, ister tuval-yağlı boya, ister ses-hava, ister
beden-boşluk, isterse elektronik ortam-dijital enformasyon olsun fark
etmez. Çünkü tıpkı nesne gibi ortam da sanat eserini tanımlamaz.

“Yoldur eser, bitmiş iş değil" (Paul Klee). Varılacak yer, gidilecek yönün
değil, yolda-olma-halinin kendisinin belirlediği bir süreç; deneyim,
eylem, hayat, hakikat, durum, duruş gibi nosyonlarla kurulan ve bizzat
sanat eseri olan bir yol…

Yol, deneyimdir. Sanat hakikati deneyimler.

“Deneysel sözcüğü, başarı ya da başarısızlık terimleriyle yargılanmaya
yazgılı bir edim değil, yalnızca sonucu bilinmeyen bir edim olarak
anlaşıldığında anlamını bulur.” (John Cage)


                                                                      Dr. Özgür Uçkan
sanat ve dil
Sanat ʻmedyumʼsuz yapamaz ve sanatın medyumla ilişkisi dil(ler)
ile olan ilişkisine bağlıdır.

Sanat, kendisi sayesinde vücut bulduğu, içine nüfuz ettiği veya
sızdığı ya da yaratılmasına katıldığı medyumla ilişkisini dil
içinde kurar.

Bu dil(ler) semantik, plastik, görsel, işitsel, eylemsel (kinetik) veya
teknolojik olabilir ya da tümü/ bir kısmı etkileşim içinde
bulunabilir…

Sanatın yaptığı da genellikle budur: dilleri etkileşim içine sokmak
ve yüzleştiği kaosu anlamaya / anlamlandırmaya uğraşırken yeni
diller kurmak, yeni düzenlemeler (agencement) türetmek, yeni
kaçış çizgileri bularak bu düzenlemelerden özgürleşmek…


                                                                  Dr. Özgür Uçkan
sanat, dil, süreç ve
      nesne
 Sanatsal dil yaratım sürecini bakışa açar.

 Nesne ise bu süreci örterek, gizleyerek ʻdeğerʼ kazanır.

 Sanatın nesne üretirken bile nesneden özgürleşmesinin
 arkasında yine bu dil bağı bulunur.

 Sanat üretilen ʻişʼte konuştuğu dili görünür kılarak
 süreci dışa vurur ve işin nesneye dönüşmesine engel
 olur.

 Performans sanatı, eylemi bir dil ve bedeni bir medyum
 olarak ʻkullanırkenʼ nesneden kurtulup süreci
 plastikleştirmeyi hedefler.

                                                       Dr. Özgür Uçkan
sanat, dil, süreç ve
      nesne
 Tüm 20. yüzyıl sanatı, sanatsal sürecin nesneden
 arınma öyküsüdür.

 Sanat, “nesne” değil “iş”tir.

 Süreçtir ve ürettiği nesnede de sürecini anlatır.

 Bizi çarpan üretim sürecini görünür kılmasıdır.

 Sanatın yüceleştirilmesi onu nesneye indirger ve
 yaftalar. Onu dondurur. Etkisiz kılar.


                                                 Dr. Özgür Uçkan
sanat, dil, süreç ve
      nesne
“21. Yüzyılda sanat
nesnesiz olacak. Nesneler
aslında izleyici ile
sanatçının niyetleri
arasında birer engel.
İzleyici ve sanatçı
arasındaki dolaysız enerji
alışverişi için nesneler
aradan çekilmek zorunda.”

“Marina Abromovic in
Conversation”, New Moment,
special issue “La Biennale di
Venecia”, N: 7, Spring 1997




                                Dr. Özgür Uçkan
InterMedia
Fluxus - Dick Higgins - 1964 - “InterMedia” /
MecralarArası

Performans sanatının iletişim ortamı olan
“medyum”ların kesişme ve etkileşimiyle yeni
işlevler kazanmasını temsil eden bir kavram
olarak, her türlü sanatsal ifadenin vücut bulabileceği
“plastik” bir “gramer”e referansta bulunur.

Bu kavram “ara-da olma”yı, “ara-varlık”ı
anlamlandıracak ve ifade edecek göçebe dili,
üslubu, tarzı konumlar.

                                                 Dr. Özgür Uçkan
Dick Higgins, “Intermedia Chart,” 1995. Postcard, 5 X 7
InterMedia
Kavram,

farklı sanat dillerinin
arasında gidip gelen,

onları sürekli
birbirlerine bağlayarak
ya da aralarındaki
karşıtlıklardan
yararlanarak yeni dile
getirme yolları
keşfeden

bir “ara-dil”i belirtir.
                           Robert Watts, F/H Trace, 1979. Performed at the Kitchen, New York


                                                                              Dr. Özgür Uçkan
InterMedia
Ama bunun da ötesinde,

sanatın yüceltilmesi ve sonrasında giderek çoraklaşmasına uzanan,
steril, kimi zaman da faşizan yolu tersine yürüyerek,

ara patikalara girmeyi, tekerlek izlerinden sapmayı göze alarak,

sanatsal eylemler ve gündelik hayat pratikleri,

sanatsal dil ve sosyal süreç,

sanat ve politika arasında,

kısaca sanat ve hayat arasında

göçebe, akışkan bir akımlar ağının tecrübe edilmesine referansta
bulunur.


                                                                   Dr. Özgür Uçkan
InterMedia
“InterMedia”,

bir sanat akımı, bir sanat yapma türü, bir sanatsal dilden
çok;

hayat, dil, birey ve topluluk arasındaki ilişkileri

hakikatle aynı özden ilmeklerle,

diller ve medyalar arasında kodlanmamış, dolayısıyla da
deşifre edilme gereği duyulmayacak bağıntıları kullanarak
dokuyan

bir “ağ bilgisi”dir


                                                        Dr. Özgür Uçkan
InterMedia
Sanatın çeşitli türleri arasında çok-boyutlu ilişkiler kurarak yeni
bir ifade tarzı, giderek farklı bir dil oluşturmaya yönelen,

daha doğrusu bu dilin akışkan imkanlarını sürekli bir deneyimin
konusu haline getiren

performans sanatı,

InterMedial (DillerArası) karakteriyle,

aralarında gidip gelerek ince bir ağla birbirine bağladığı, video ve
fotoğrafı da kapsayan plastik sanatların, müziğin, dansın, tiyatronun

kendilerine özgü dillerine de dönüştürücü etkilerde bulunmayı
sürdürüyor.


                                                                Dr. Özgür Uçkan
disiplinler arasında
                  Dr. Özgür Uçkan
“sosyal plastik”
Joseph Beuys, “sosyal plastik”
teorisiyle kendi hayatını sanat
nesnesi haline getirir.

“İnsanların performansa
yüzeysel katılımı yetersizdir,
böylece etkinlik içerikten yoksun
hale gelir. İnsanları harekete
geçirmek için çok daha güçlü bir
enerji gerekir; bütün yaratım
sürecinin etkin hale getirilmesi
zorunludur.” (Beuys)

Beuys'un sorunu gerçek bir
iletişimdir ve bunun bir tinsel
amaçlılık halinde gövdeden
geçerek gerçekleşebileceğini
savunur.

                                    Joseph Beuys, How to Explain Pictures to a Dead Hare, Dresden, 1965


                                                                                        Dr. Özgür Uçkan
terapi
Beuysʼun, yani, eylemleriyle ve seçtiği temel
malzemelerle, hayvanlar ve bitkilerle, kısaca
hayatla ilişki kurarak kendini yapan bir “sosyal
heykel”den yayılan iletişim ve terapi imkanı…

Bozucu etkilerini her yerde gördüğü derin bir yaraya
sosyal plastiğiyle şamanist bir tedavi uygulamak:

“Entellektüele, insan olarak, uç bir konumda
bulunduğunu ve yer yer hasta olduğunu göstermek
gerek. Bu bakış açısından eylemin gerçekten tedavi
edici bir karakteri var.” (Beuys)

                                               Dr. Özgür Uçkan
InterMedial
     plastik gramer
Beuysʼun birbirinden ayırdedilemeyecek sözü ve eyleminin
açığa vurduğu dilsel imkanlar, performans sanatı için hala
keşfedilmeyi bekleyen inter-medial bir plastik gramerin
varlığını sezdirir.

“Burada geleneksel eser kavramı ortadan kalkar, çünkü
Beuysʼtan sonra, yaratıcı süreç sosyal pratikle zorunlu bir bağ
kurar, terimin genişletilmiş anlamında her türlü sanatsal
etkinliğin enerji üreten bir süreci gerektirmesi gibi. Bu yüzden,
o, hayatın bütün alanlarına yaygınlaştırılmasını zorunlu kılan
bir dil etkinliği olarak düşünülebilir. Tıpkı, Beuys için dil
alanının genişlemesi demek olan desen gibi, her türlü yaratıcı
etkinlik, sosyal olan ile dünyayı kavuşturacak etkinlikten,
bıraktığı dilsel izden ayırdedilemez.” (René Block)


                                                           Dr. Özgür Uçkan
etik & kozmetik
“Etiğin olmadığı bir sanat kozmetikten ibarettir”. (Marina Abromovic)

Kozmetik sanat nesne yaratıyor, bedeni bile nesneleştiriyor, en
azından metaforik olarak ya da onu bir metafora indirgeyerek.

Bedene nüfuz etmek, fiziksel ya da sanal olarak bedeni uzatmak,
yoğunlaştırmak, onunla kurulan anlık ilişkiyi öngörülemez
yolculuklara dönüştürmek, performans sanatçısı için neredeyse
zorunlu bir yaşantı.

Performansın hakikati kozmetik cilayı kazımak zorunda.
Kozmetik ise bedenin kaosuna dayanamıyor.

“Etik ve estetik değerler, zorunluluklar ve aşkın kodlar üzerine
oturamaz; sürekli yeniden fethedilmesi gereken bir içkinlikten
hareketle varoluşsal bir katılımı gerektirirler.” (F. Guattari)


                                                                   Dr. Özgür Uçkan
deneyim olarak
     performans
Performansın göze aldığı deneyimin anlamı da, “sürekli yeniden
fethedilmesi gereken bir içkinlik”ten hareket eden “varoluşsal bir
katılım”ı gerektirmesi değil mi?

Yalnızca “gösteri”den ibaret “kozmetik performans”la, enerji
alışverişine imkan tanıyan katılım üzerinde kurulmuş bir sürekli
deneyim olarak performans arasındaki fark da bu içkinlikte yatıyor.

“iç ve dış gerçekliğin kesiştiği bir nokta”da… (Burroughs)

Performans, daha başlangıçtan itibaren, temel medyumu olarak
nöral ağlara benzeyen bir şebekeyi öngörüyordu. Burroughsʼun
“kaos örgüsü” adını verdiği , Cageʼin rastlantısallığın hakikatini
aradığı bir şebekeyi. Eylemle varolunan, aktıkça vücuda gelinen, kod
kırıcı bir iradenin oyun alanı…



                                                                 Dr. Özgür Uçkan
InterMezzo
Müzikten ödünç alınan “InterMezzo” kavramı, müziğin
akışkanlığını sağlayan, ritimler arasında ara-ritim kıvraklığında
göçebe bağlar dokuyan bir düzene referansta bulunur.

“InterMezzo” kavramının müzikal bağlamı genişletilir ve
disiplinler arası bir etkileşime sokulursa, serbest vezinde
kurulmuş, hiyerarşik olmayan bir “katmanlar" çoğulluğuna
referansta bulunur.

“Bölüm”lerden değil, birbirlerinden bağımsız, aynı göçebe
bakışın mekanları olabilecek, “başı ve sonu olmayan, ama hep
'arada' olan” “yoğun süreklilik bölgeleri”nden, “geçici otonom
bölge”lerden (Temporary Autonomous Zone) oluşan bir
“InterZone”, “Ara-Bölge”…


                                                              Dr. Özgür Uçkan
Sylvano Bussoti
InterMezzo
Daha doğrusu, hep aradan akan bir zihinsel akımlar deltası.
Düşünceyi her yandan getirdiği zihinsel alüvyonla verimli hale
getiren bir delta sistemi…

“InterMezzo” kavramı ile, "dır" fiili yerine "ve" bağlacıyla iş gören,
imleyenin egemenliği yerine bildirim'in özgürlüğünün geçtiği bir
akımlar şebekesi olarak düşünebiliriz dili (Hjelmslev); bu dil,
hareketli, otonom zihinsel bölgeler arasında şebekeler kuran
bir “ağ mantığı” (logique du reseau); göçebe bir düşünce, bir
tür “göçebebilim”in (nomadologie) dilidir.

Performans sanatı, ritimleri birbirine bağlayan ara-ritimin müziği
kurması gibi, disiplinleri, dilleri ve medyumları etkileşime
sokan bir tür “göçebe sanat”tır...



                                                               Dr. Özgür Uçkan
Rhizome / KökSap
“Bir köksap ne başlar ne de biter. O hep ortadadır,
şeylerin arasında, bir ara-varlık, InterMezzo. Ağaç soy
zinciridir, ama köksap birleşmedir, yalnızca birleşme.”

“Orta-yer, artık ortalama anlamına gelmez. Tersine
nesnelerin hız kazandığı bir alan olup çıkar. Şeyler
arasında, bir yerden bir başkasına giden, yeri
saptanabilir bir ilişki türü değildir. Bir sarkaç salınımıdır,
bir o yana bir bu yana süregelen bir hareket. Başı sonu
olmayan, kıyılarından taşan ve ortasında her zaman
daha hızlı coşan bir akarsu.”

                           (G. Deleuze & F. Guattari, Mille Plateaux)


                                                              Dr. Özgür Uçkan
Rhizome / KökSap
Kökü seyyare, herhangi bir noktası başka herhangi bir noktasıyla
bağlantılanabilecek, sapıyla uzayan, yayılırken kök söktüren, yörünge
kaçkını “yersizyurdsuzlaştırma vektörleri” üzerinde kayan ayrıkotu;
heterojen bir “ara-varlık”, ama ille de “bitki” değil:

      birbiri üzerinde kayarak ilerleyen farelerin oluşturduğu sürü; çete bağıyla
      hareket eden kurt sürüsü;

      akıncı sızma hareketi;

      bugünün bilgi ve iletişim teknolojilerinin organik-olmayan (karbonik) bir
      hayat bulduğu “silisyum-düzenlemeleri”ni kat eden bildirim sürülerinin
      hareketi;

      gerilla hareketleri...

Hep kaçış çizgileri üzerinde hareket eden ayrıkotu, kökünün kölesi
olmadan tüm haritada yaşayabilir.


                                                                           Dr. Özgür Uçkan
eylem-dil,
  beden-medyum
Performans sanatı, eylemi bir dil ve bedeni bir medyum
olarak “kullanırken”, nesneden kurtulup süreci
plastikleştirir.

Yani, Beuysʼun deyimiyle sürekli devinim içinde olan bir
“sosyal plastik”tir bu.

 “Ara-da olma”yı, “ara-varlık”ı anlamlandıracak ve ifade edecek
göçebe dil, üslup, tarz...

Performans karşı çıktığı medya tarafından satın alınmakla
suçlanır sık sık. Ama satın alınan ya da “çalınan”, onun anlık
karakteri, plastikleştirdiği fikir, deneyimlediği hayati hakikat
duyumu değil, ardında bıraktığı potansiyel türevleri, salgıları,
tortularıdır.


                                                           Dr. Özgür Uçkan
ara-dan geçmek
Belki de “Performans
Sanatı” teriminin “sanat”la
ilgili bölümü fazlasıyla
sınırlayıcı,hatta indirgeyici.

Bugün performans,
antropolojiden genetik
bilimine, jeolojiden
bilgisayar mühendisliğine
çok farklı disiplinlerin
“arasından geçebiliyor”.

Kullandığı “medyum” ise,
sokaktan salona,
internetten kaya çöllerine,
hemen her “yer” olabiliyor...

                                 Marie Sester, “ACCESS ” project, http://www.accessproject.net/


                                                                                   Dr. Özgür Uçkan
silinen sınırlar
                   Dr. Özgür Uçkan
performans, beden,
      eylem...
 Performans sanatı, asli
 bileşenleri olan, “dil olarak
 eylem” ve “medyum
 olarak beden” ile bağlarını
 koparmıyor.

 Ama, eylem ve beden ile
 olan ilişkilerimiz değişiyor.

 Bedenin anlık eylemi,
 “uzatılabilir”, değiştirilebilir,
 “artırılabilir”...

 “Prosthesis”, yani protez,
 bedenin eylemini uzatmak
 anlamına geliyor.

                                     Stelarc, Anatomical Exoskeleton, London, 2003


                                                                              Dr. Özgür Uçkan
performans, beden,
      eylem...
 Nesneyi tümüyle ortadan kaldırmaya yönelen ve bunu izleyiciye
 fiziksel ve zihinsel değişimi deneyimleme imkanı vermek için yapan
 performans sanatı, bugün ilk bakışta paradoksal gibi görünse de,
 yoğun olarak “sanal gerçeklik” ya da “siber mekan” dediğimiz, ama
 “ağ mekanı” demenin daha doğru olacağı ele avuca gelmez ortama
 doğru ilerliyor.

 Bedenden uzaklaşıyor mu?

 Hayır, nesneden kopuyor, ağa bağlanıyor.

 Bedeni uzatıyor.

 Bedenle girişilen her hakiki deneyim, zaten bedenin verili
 “doğa”sını reddetmek, onunla yetinmemek anlamına gelmiyor
 mu?


                                                            Dr. Özgür Uçkan
artırılmış beden
"Augmented Body and Virtual Body"
was performed in, "Utopiales," a festival
in Nantes, France in November 9, 2005.

Suguru Goto: Concept and Composition

Yann Bertrand: 3D Image

Ippei Hosaka: BodySuit Performance

François Leonarte: Stage Direction

Michèle Trotta: Coordinator

François Leonarte and Antonin Artaud:
Voice

Texts: "A Thousand Plateaus" by Gilles
Deleuze & Felix Guattari, and "To Have
Done With The Judgment Of God" by
Antonin Artaud




                                            Dr. Özgür Uçkan
beden deneyimi
Antonin Artaudʼnun, soluk, çığlık, jest mimik gibi
bileşenlerle “vahşet duyumu”nu iletişime dönüştüren
“beden dili”nin fizik grameri

 ya da Joseph Beuysʼun, gerçek iletişimin ancak sanatla
“tedavi edilmiş” bir gövde kullanılarak
gerçekleştrilebileceğini savunan “sosyal plastik”i

veya “insan-sonrası” (posthuman) bedenle hesaplaşma
deneyimleri... bu kavramsal ifadenin duraklarıydı.

Bu ifade, Nietzscheʼden Deleuzeʼe, Descartesʼdan von
Neumannʼa uzanan felsefi serüvenin bir parçası olarak da
düşünülebilir.


                                                      Dr. Özgür Uçkan
beden deneyimi
Kaos teorisinin veya “bulanık mantık”ın da, bugünün
performans sanatındaki temel eğilimlerin oluşmasına
kaynaklık eden deneyimlerin de 70′li yıllarda ortaya çıkması
bir rastlantı değil.

Günümüzün bilgi-iletişim teknolojisindeki gelişmeyle
sonuçlanan patlama da o tarihlerde yaşandı.

Bilme biçimleri, teknoloji ve sanat arasında daha sıkı
bağların kurulması da aynı döneme rastlıyor.

Burada söz konusu edilen “başlangıç”ların, kuşkusuz son
derece önemli olan bir takım bireysel deneyimler değil, genel
eğilimlerin ortaya çıkması olduğunu özellikle belirtmek gerek.


                                                        Dr. Özgür Uçkan
beden deneyimi
Yoksa, elbette çok farklı
alanlarda bir Norbert Viener, bir
John Cage ya da bir William
Burroughsʼun yaşadığı
deneyimler, son derece önemli
değişimlere yol açtı.

Ama önce marjinal görünen bu
tür değişimlerin eğilimlere
dönüşmesi 70′li yıllarla başladı.

1968 kuşağının yaşadığı zihinsel
dönüşümün gerçek etkileri ancak
bugün biraz olsun anlaşılabiliyor.

Gerçeklik algısının, dolayısıyla
da insan deneyimlerinin
sınırlarının “aşıldığı” bir
dönemdi bu.



                                     Dr. Özgür Uçkan
eylem deneyimi
“Vahşet Tiyatrosu”ndan Happeningʼlere, “Living Theatre”dan
Fluxus ritüellerine, “eylem resmi”nden “artırılmış
gerçeklik” (augmented reality) ve “Flash Mob”lara,
performans, her zaman bir eylem deneyimi oldu.

Eylemi medyum kılmak, zaman ve mekandan bağımsız
olarak “heryer”de olmak demek: yersizyurtsuzlaştırma
eylemi...

Performans, ister sokağa çıksın ister sahneye, ister iletişim
ağlarına sızsın ister kanlı canlı organizmalara, bir “katılım
sanatı” olmak zorunda.

Bir deneyim sanatı, göçebe bir sanat, oyuncul bir sanat...


                                                          Dr. Özgür Uçkan
Dr. Özgür Uçkan
bir aykırı örnek
Sanatçı, yazar ve “deneysel
coğrafyacı" Trevor Paglen:

Karanlık, varlığı asla itiraf
edilmeyen, haritalarda
işaretlenmeyen, derin ve gizli
bir dünyanın “deneysel
coğrafyası” ile uğraşıyor.
Alışıldık, sıradan dünyamızı
paralel bir evren gibi kuşatan,
varlığı hakkında ancak zaman
zaman belli belirsiz işaretler
aldığımız, yerlilerinin “kara
dünya” adını taktığı bir
mekanın izlerini sürüyor,
topografyasını görselleştiriyor.



                                   Dr. Özgür Uçkan
bir aykırı örnek
Paglenʼin deneysel
coğrafyası bir yeraltı
haritasını açığa vuruyor.
Ona göre, ileri teknolojiyle
artık gündelik dünyamızda
nimetlerinden sıkça
yararlandığımız haritacılık
yeterli değil. Haritalar “kör
nokta”larla dolu.
Enformasyon haritalarımız
da öyle. Ya da “sahte
nokta”larla…
Dezenformasyon
noktalarıyla dolu, bizi
içinde kaybeden haritalar...


                                Dr. Özgür Uçkan
bir aykırı örnek
Paglen, “kurumların, devletin ve
ulusal güvenliğn kurduğu, ifşa
edilmemiş sınırlar, gölgede
kalmış haydut yatakları ve
yeraltı finans peyzajlarından
oluşan devasa ağın izini
sürmek için kullandığı bir
ʻdeneysel coğrafyaʼ inşa ediyor.
Kimi zaman dikenli tellere
takılsa da, genellikle taktikleri
onu, kamunun normal gündelik
alanı dışında kalan askeri-
endüstriyel kompleksi yöneten
iktidar ekolojisinin haritasını
çıkarmaya yeterince
yaklaştırıyor.” (Bryan Finoki, “Hitching
Stealth with Trevor Paglen”, Archinect.com)




                                              Dr. Özgür Uçkan
bir aykırı örnek
Trevor Paglenʼin “deneysel
coğrafya”sı ile güncel sanat
arasındaki ilişki ise “mekan
üretimi” kavramında
düğümleniyor. Coğrafyacı-
filozof Henri Lefebvreʼin bu
kavramı, “mekanın yalnızca
içinde yer alan insan
etkinliğinin kabı olmayıp,
aynı zamanda bu etkinlik
tarafından akif bir biçimde
üretildiği” düşüncesini
içeriyor. Üretilen bu yeni
mekan da insan etkinliğini
derin bir şekilde
dönüştürüyor.


                               Dr. Özgür Uçkan
Trevor Paglen - Terminal Air: A project that explores complex interconnections between government agencies and
 private contractors involved with the United States Central Intelligence Agency's extraordinary rendition program
dil, disiplin ve
    ara-dan akmak
Performans sanatı dil içinde devinen bir eylem.

En geniş anlamıyla dil içinde, insani dile-getirmeler içinde bir
deneyim.

Edebiyat, bildiri gibi eklemlenmiş sözün yanısıra, gövde dilinden müziğe,
resim, desen, fotoğraf, heykel, yazı, düzenlenmiş mekan gibi plastik
mediumlardan bilimsel dillere, en minimal ifadelerden görsel-işitsel
teknolojilerin ağırlık kazandığı karmaşık iletişim sistemlerine, akla
gelebilecek her türlü dil içinde, onların arasından akarak sınırlarını
genişleten bir deneyim.

Ama düşünsel, kavramsal bir deneyim aynı zamanda.

Düşünceyi kodlanmış dile getirme kalıplarının dışında canlandıran,
yani düşünce ve dile-getirme süreçlerini birbirleri içinde eriterek,
füzyona uğratarak düşünceyi harekete geçiren bir deneyim....


                                                                   Dr. Özgür Uçkan
performans
          deneyimi
İnsani etkileşim alanları sınırsız, heyecan verici ve bu
sınırları zorlayan deneyim, performansın ta kendisi.

“Oyun” her zaman sanatın devr-i daim motorlarından
biri olmuştur. Performans da bir “oyun”dur.

İnsanlar oynamaya, “bağlanmaya” ve şebekede
dağılmaya devam ediyorlar. Kaos teorisinin temel
hipotezinin canlı kanıtları olmak istercesine...

Dünya, düzen ve kaos, yaşam-öncesi ve tam bir
yıkım arasındaki gergin hatta ilerleyen, birbirleriyle
sürekli etkileşim halinde bir dizi dinamik sistemdir…


                                                     Dr. Özgür Uçkan
ve bu coğrafyadan bir kaç isim...

  Aydın Silier (iDans)

  Yeşim Özsoy Gülan (Galata Perform)

  Tuğçe Tuna (REM Dans)

  Mihran Tomasyan (çıplak ayaklar)

  Zeynep Günsür (Hareket Atölyesi)

  Çağdaş Gösteri Sanatları Girişimi (ÇGSG)



  .... ve elbette... Hüseyin Katırcıoğlu (Assos Gösteri Sanatları
  Festivali)


                                                                    Dr. Özgür Uçkan
teşekkürler

Más contenido relacionado

Destacado

Professional Fitness Association
Professional Fitness AssociationProfessional Fitness Association
Professional Fitness AssociationRobbyBarbaro
 
Turkey Prospection Presentation 2010
Turkey Prospection Presentation 2010Turkey Prospection Presentation 2010
Turkey Prospection Presentation 2010Mohamed Berrihi
 
Ozgur Uckan - bilisim verimlilik ve kurumsal inovasyon
Ozgur Uckan  - bilisim verimlilik ve kurumsal inovasyonOzgur Uckan  - bilisim verimlilik ve kurumsal inovasyon
Ozgur Uckan - bilisim verimlilik ve kurumsal inovasyonOzgur Uckan
 
Chppd july19 cqi_vs071811c
Chppd july19 cqi_vs071811cChppd july19 cqi_vs071811c
Chppd july19 cqi_vs071811cPriti Irani
 
Christmas 2012 2013
Christmas 2012  2013Christmas 2012  2013
Christmas 2012 2013gymnasio
 
工程实战
工程实战工程实战
工程实战20004
 
4 HUS 133 Health and Functioning
4 HUS 133   Health and Functioning4 HUS 133   Health and Functioning
4 HUS 133 Health and FunctioningDon Thompson
 
16 human service workers in crisis
16 human service workers in crisis16 human service workers in crisis
16 human service workers in crisisDon Thompson
 
Courtney And Sophie French Revisiob
Courtney And Sophie French RevisiobCourtney And Sophie French Revisiob
Courtney And Sophie French Revisiobmissmarsh
 
Understanding the Meaningful Use of Open Source Software
Understanding the Meaningful Use of Open Source SoftwareUnderstanding the Meaningful Use of Open Source Software
Understanding the Meaningful Use of Open Source SoftwareChris Mattmann
 
企业员工全面激励训练整体解决方案
企业员工全面激励训练整体解决方案企业员工全面激励训练整体解决方案
企业员工全面激励训练整体解决方案20004
 
2004~2005年中国移动通讯市场年度报告
2004~2005年中国移动通讯市场年度报告2004~2005年中国移动通讯市场年度报告
2004~2005年中国移动通讯市场年度报告20004
 
Networking Com A Eina Professional
Networking Com A Eina ProfessionalNetworking Com A Eina Professional
Networking Com A Eina ProfessionalOscar Cumí
 
Ccna
CcnaCcna
Ccna20004
 

Destacado (19)

Professional Fitness Association
Professional Fitness AssociationProfessional Fitness Association
Professional Fitness Association
 
Turkey Prospection Presentation 2010
Turkey Prospection Presentation 2010Turkey Prospection Presentation 2010
Turkey Prospection Presentation 2010
 
Ozgur Uckan - bilisim verimlilik ve kurumsal inovasyon
Ozgur Uckan  - bilisim verimlilik ve kurumsal inovasyonOzgur Uckan  - bilisim verimlilik ve kurumsal inovasyon
Ozgur Uckan - bilisim verimlilik ve kurumsal inovasyon
 
Chppd july19 cqi_vs071811c
Chppd july19 cqi_vs071811cChppd july19 cqi_vs071811c
Chppd july19 cqi_vs071811c
 
Christmas 2012 2013
Christmas 2012  2013Christmas 2012  2013
Christmas 2012 2013
 
工程实战
工程实战工程实战
工程实战
 
4 HUS 133 Health and Functioning
4 HUS 133   Health and Functioning4 HUS 133   Health and Functioning
4 HUS 133 Health and Functioning
 
16 human service workers in crisis
16 human service workers in crisis16 human service workers in crisis
16 human service workers in crisis
 
Courtney And Sophie French Revisiob
Courtney And Sophie French RevisiobCourtney And Sophie French Revisiob
Courtney And Sophie French Revisiob
 
Edw Portfolio 2
Edw Portfolio 2Edw Portfolio 2
Edw Portfolio 2
 
Microsoft® Office
Microsoft® OfficeMicrosoft® Office
Microsoft® Office
 
Understanding the Meaningful Use of Open Source Software
Understanding the Meaningful Use of Open Source SoftwareUnderstanding the Meaningful Use of Open Source Software
Understanding the Meaningful Use of Open Source Software
 
企业员工全面激励训练整体解决方案
企业员工全面激励训练整体解决方案企业员工全面激励训练整体解决方案
企业员工全面激励训练整体解决方案
 
2004~2005年中国移动通讯市场年度报告
2004~2005年中国移动通讯市场年度报告2004~2005年中国移动通讯市场年度报告
2004~2005年中国移动通讯市场年度报告
 
Connor big data
Connor big dataConnor big data
Connor big data
 
Wendy
WendyWendy
Wendy
 
Networking Com A Eina Professional
Networking Com A Eina ProfessionalNetworking Com A Eina Professional
Networking Com A Eina Professional
 
Week11
Week11Week11
Week11
 
Ccna
CcnaCcna
Ccna
 

Más de Ozgur Uckan

Ozgur Uckan - Knowledge, Power, Dissidence and Internet - LabourStart Confe...
Ozgur Uckan -  Knowledge, Power, Dissidence and Internet  - LabourStart Confe...Ozgur Uckan -  Knowledge, Power, Dissidence and Internet  - LabourStart Confe...
Ozgur Uckan - Knowledge, Power, Dissidence and Internet - LabourStart Confe...Ozgur Uckan
 
Ozgur Uckan - kent - ag yonetisimi
Ozgur Uckan -  kent - ag yonetisimiOzgur Uckan -  kent - ag yonetisimi
Ozgur Uckan - kent - ag yonetisimiOzgur Uckan
 
Ozgur Uckan - Disadvantaged communities and networked civic participation: Mi...
Ozgur Uckan - Disadvantaged communities and networked civic participation: Mi...Ozgur Uckan - Disadvantaged communities and networked civic participation: Mi...
Ozgur Uckan - Disadvantaged communities and networked civic participation: Mi...Ozgur Uckan
 
Ozgur Uckan acik-ag-yonetisimi
Ozgur Uckan   acik-ag-yonetisimiOzgur Uckan   acik-ag-yonetisimi
Ozgur Uckan acik-ag-yonetisimiOzgur Uckan
 
O uckan ag-kapital-post-kapital - 060510
O uckan   ag-kapital-post-kapital - 060510O uckan   ag-kapital-post-kapital - 060510
O uckan ag-kapital-post-kapital - 060510Ozgur Uckan
 
O Uckan - Aglarin Ekonomi Politikasi
O Uckan - Aglarin Ekonomi PolitikasiO Uckan - Aglarin Ekonomi Politikasi
O Uckan - Aglarin Ekonomi PolitikasiOzgur Uckan
 
Kent Ekonomisi, Kumelenme Stratejileri ve Kultur Endustrileri: Politika Gerek...
Kent Ekonomisi, Kumelenme Stratejileri ve Kultur Endustrileri: Politika Gerek...Kent Ekonomisi, Kumelenme Stratejileri ve Kultur Endustrileri: Politika Gerek...
Kent Ekonomisi, Kumelenme Stratejileri ve Kultur Endustrileri: Politika Gerek...Ozgur Uckan
 
Bilgi, Toplum, Iktidar - Ozgur Uckan
Bilgi, Toplum, Iktidar - Ozgur UckanBilgi, Toplum, Iktidar - Ozgur Uckan
Bilgi, Toplum, Iktidar - Ozgur UckanOzgur Uckan
 
"Yaratici Yikim": Inovasyon ve Bilgi Yonetimi-Ozgur Uckan
"Yaratici Yikim": Inovasyon ve Bilgi Yonetimi-Ozgur Uckan"Yaratici Yikim": Inovasyon ve Bilgi Yonetimi-Ozgur Uckan
"Yaratici Yikim": Inovasyon ve Bilgi Yonetimi-Ozgur UckanOzgur Uckan
 
Cemil Ertem Taraf 040809
Cemil Ertem Taraf 040809Cemil Ertem Taraf 040809
Cemil Ertem Taraf 040809Ozgur Uckan
 
Ag, Yasam ve Ekonomi - Enformasyon Tasarimi ve Pazarlama Iletisimi
Ag, Yasam ve Ekonomi - Enformasyon Tasarimi ve Pazarlama IletisimiAg, Yasam ve Ekonomi - Enformasyon Tasarimi ve Pazarlama Iletisimi
Ag, Yasam ve Ekonomi - Enformasyon Tasarimi ve Pazarlama IletisimiOzgur Uckan
 
Buyuk Oyun - Ozgur Uckan & Huseyin Alptekin Kitap-lık - 1997
Buyuk Oyun - Ozgur Uckan & Huseyin Alptekin Kitap-lık - 1997Buyuk Oyun - Ozgur Uckan & Huseyin Alptekin Kitap-lık - 1997
Buyuk Oyun - Ozgur Uckan & Huseyin Alptekin Kitap-lık - 1997Ozgur Uckan
 
Ozgur Uckan - Knowledge Economy & ICT Policies
Ozgur Uckan - Knowledge Economy & ICT PoliciesOzgur Uckan - Knowledge Economy & ICT Policies
Ozgur Uckan - Knowledge Economy & ICT PoliciesOzgur Uckan
 
Ozgur Uckan - Bilgi, Toplum, Iktidar
Ozgur Uckan - Bilgi, Toplum, IktidarOzgur Uckan - Bilgi, Toplum, Iktidar
Ozgur Uckan - Bilgi, Toplum, IktidarOzgur Uckan
 
Dijital Bolunme - Dr. Ozgur Uckan
Dijital Bolunme - Dr. Ozgur UckanDijital Bolunme - Dr. Ozgur Uckan
Dijital Bolunme - Dr. Ozgur UckanOzgur Uckan
 
The Governance Phobia: The Weakness of National ICT Policy-Making Process in ...
The Governance Phobia: The Weakness of National ICT Policy-Making Process in ...The Governance Phobia: The Weakness of National ICT Policy-Making Process in ...
The Governance Phobia: The Weakness of National ICT Policy-Making Process in ...Ozgur Uckan
 
Participation Technologies - O. Uckan
Participation Technologies - O.  UckanParticipation Technologies - O.  Uckan
Participation Technologies - O. UckanOzgur Uckan
 
Economy, Politics & Culture in Cyberspace
Economy, Politics & Culture in CyberspaceEconomy, Politics & Culture in Cyberspace
Economy, Politics & Culture in CyberspaceOzgur Uckan
 

Más de Ozgur Uckan (18)

Ozgur Uckan - Knowledge, Power, Dissidence and Internet - LabourStart Confe...
Ozgur Uckan -  Knowledge, Power, Dissidence and Internet  - LabourStart Confe...Ozgur Uckan -  Knowledge, Power, Dissidence and Internet  - LabourStart Confe...
Ozgur Uckan - Knowledge, Power, Dissidence and Internet - LabourStart Confe...
 
Ozgur Uckan - kent - ag yonetisimi
Ozgur Uckan -  kent - ag yonetisimiOzgur Uckan -  kent - ag yonetisimi
Ozgur Uckan - kent - ag yonetisimi
 
Ozgur Uckan - Disadvantaged communities and networked civic participation: Mi...
Ozgur Uckan - Disadvantaged communities and networked civic participation: Mi...Ozgur Uckan - Disadvantaged communities and networked civic participation: Mi...
Ozgur Uckan - Disadvantaged communities and networked civic participation: Mi...
 
Ozgur Uckan acik-ag-yonetisimi
Ozgur Uckan   acik-ag-yonetisimiOzgur Uckan   acik-ag-yonetisimi
Ozgur Uckan acik-ag-yonetisimi
 
O uckan ag-kapital-post-kapital - 060510
O uckan   ag-kapital-post-kapital - 060510O uckan   ag-kapital-post-kapital - 060510
O uckan ag-kapital-post-kapital - 060510
 
O Uckan - Aglarin Ekonomi Politikasi
O Uckan - Aglarin Ekonomi PolitikasiO Uckan - Aglarin Ekonomi Politikasi
O Uckan - Aglarin Ekonomi Politikasi
 
Kent Ekonomisi, Kumelenme Stratejileri ve Kultur Endustrileri: Politika Gerek...
Kent Ekonomisi, Kumelenme Stratejileri ve Kultur Endustrileri: Politika Gerek...Kent Ekonomisi, Kumelenme Stratejileri ve Kultur Endustrileri: Politika Gerek...
Kent Ekonomisi, Kumelenme Stratejileri ve Kultur Endustrileri: Politika Gerek...
 
Bilgi, Toplum, Iktidar - Ozgur Uckan
Bilgi, Toplum, Iktidar - Ozgur UckanBilgi, Toplum, Iktidar - Ozgur Uckan
Bilgi, Toplum, Iktidar - Ozgur Uckan
 
"Yaratici Yikim": Inovasyon ve Bilgi Yonetimi-Ozgur Uckan
"Yaratici Yikim": Inovasyon ve Bilgi Yonetimi-Ozgur Uckan"Yaratici Yikim": Inovasyon ve Bilgi Yonetimi-Ozgur Uckan
"Yaratici Yikim": Inovasyon ve Bilgi Yonetimi-Ozgur Uckan
 
Cemil Ertem Taraf 040809
Cemil Ertem Taraf 040809Cemil Ertem Taraf 040809
Cemil Ertem Taraf 040809
 
Ag, Yasam ve Ekonomi - Enformasyon Tasarimi ve Pazarlama Iletisimi
Ag, Yasam ve Ekonomi - Enformasyon Tasarimi ve Pazarlama IletisimiAg, Yasam ve Ekonomi - Enformasyon Tasarimi ve Pazarlama Iletisimi
Ag, Yasam ve Ekonomi - Enformasyon Tasarimi ve Pazarlama Iletisimi
 
Buyuk Oyun - Ozgur Uckan & Huseyin Alptekin Kitap-lık - 1997
Buyuk Oyun - Ozgur Uckan & Huseyin Alptekin Kitap-lık - 1997Buyuk Oyun - Ozgur Uckan & Huseyin Alptekin Kitap-lık - 1997
Buyuk Oyun - Ozgur Uckan & Huseyin Alptekin Kitap-lık - 1997
 
Ozgur Uckan - Knowledge Economy & ICT Policies
Ozgur Uckan - Knowledge Economy & ICT PoliciesOzgur Uckan - Knowledge Economy & ICT Policies
Ozgur Uckan - Knowledge Economy & ICT Policies
 
Ozgur Uckan - Bilgi, Toplum, Iktidar
Ozgur Uckan - Bilgi, Toplum, IktidarOzgur Uckan - Bilgi, Toplum, Iktidar
Ozgur Uckan - Bilgi, Toplum, Iktidar
 
Dijital Bolunme - Dr. Ozgur Uckan
Dijital Bolunme - Dr. Ozgur UckanDijital Bolunme - Dr. Ozgur Uckan
Dijital Bolunme - Dr. Ozgur Uckan
 
The Governance Phobia: The Weakness of National ICT Policy-Making Process in ...
The Governance Phobia: The Weakness of National ICT Policy-Making Process in ...The Governance Phobia: The Weakness of National ICT Policy-Making Process in ...
The Governance Phobia: The Weakness of National ICT Policy-Making Process in ...
 
Participation Technologies - O. Uckan
Participation Technologies - O.  UckanParticipation Technologies - O.  Uckan
Participation Technologies - O. Uckan
 
Economy, Politics & Culture in Cyberspace
Economy, Politics & Culture in CyberspaceEconomy, Politics & Culture in Cyberspace
Economy, Politics & Culture in Cyberspace
 

Ozgur Uckan - Diller ve Disiplinler Arasinda Performans Sanatinin Gelecegi

  • 1. Diller ve Disiplinler Arasında Performans Sanatının Geleceği Dr. Özgür Uçkan
  • 3. diller arasında Dr. Özgür Uçkan
  • 4. sanat ve dil Dil, bir nesnenin veya bir sürecin simgeler, işaretler ve seslerle, yani “kendisi olmayan bir şeyle” ifade edilmesidir. (William S. Burroughs) Sanatın kullandığı ortam, ister tuval-yağlı boya, ister ses-hava, ister beden-boşluk, isterse elektronik ortam-dijital enformasyon olsun fark etmez. Çünkü tıpkı nesne gibi ortam da sanat eserini tanımlamaz. “Yoldur eser, bitmiş iş değil" (Paul Klee). Varılacak yer, gidilecek yönün değil, yolda-olma-halinin kendisinin belirlediği bir süreç; deneyim, eylem, hayat, hakikat, durum, duruş gibi nosyonlarla kurulan ve bizzat sanat eseri olan bir yol… Yol, deneyimdir. Sanat hakikati deneyimler. “Deneysel sözcüğü, başarı ya da başarısızlık terimleriyle yargılanmaya yazgılı bir edim değil, yalnızca sonucu bilinmeyen bir edim olarak anlaşıldığında anlamını bulur.” (John Cage) Dr. Özgür Uçkan
  • 5. sanat ve dil Sanat ʻmedyumʼsuz yapamaz ve sanatın medyumla ilişkisi dil(ler) ile olan ilişkisine bağlıdır. Sanat, kendisi sayesinde vücut bulduğu, içine nüfuz ettiği veya sızdığı ya da yaratılmasına katıldığı medyumla ilişkisini dil içinde kurar. Bu dil(ler) semantik, plastik, görsel, işitsel, eylemsel (kinetik) veya teknolojik olabilir ya da tümü/ bir kısmı etkileşim içinde bulunabilir… Sanatın yaptığı da genellikle budur: dilleri etkileşim içine sokmak ve yüzleştiği kaosu anlamaya / anlamlandırmaya uğraşırken yeni diller kurmak, yeni düzenlemeler (agencement) türetmek, yeni kaçış çizgileri bularak bu düzenlemelerden özgürleşmek… Dr. Özgür Uçkan
  • 6. sanat, dil, süreç ve nesne Sanatsal dil yaratım sürecini bakışa açar. Nesne ise bu süreci örterek, gizleyerek ʻdeğerʼ kazanır. Sanatın nesne üretirken bile nesneden özgürleşmesinin arkasında yine bu dil bağı bulunur. Sanat üretilen ʻişʼte konuştuğu dili görünür kılarak süreci dışa vurur ve işin nesneye dönüşmesine engel olur. Performans sanatı, eylemi bir dil ve bedeni bir medyum olarak ʻkullanırkenʼ nesneden kurtulup süreci plastikleştirmeyi hedefler. Dr. Özgür Uçkan
  • 7. sanat, dil, süreç ve nesne Tüm 20. yüzyıl sanatı, sanatsal sürecin nesneden arınma öyküsüdür. Sanat, “nesne” değil “iş”tir. Süreçtir ve ürettiği nesnede de sürecini anlatır. Bizi çarpan üretim sürecini görünür kılmasıdır. Sanatın yüceleştirilmesi onu nesneye indirger ve yaftalar. Onu dondurur. Etkisiz kılar. Dr. Özgür Uçkan
  • 8. sanat, dil, süreç ve nesne “21. Yüzyılda sanat nesnesiz olacak. Nesneler aslında izleyici ile sanatçının niyetleri arasında birer engel. İzleyici ve sanatçı arasındaki dolaysız enerji alışverişi için nesneler aradan çekilmek zorunda.” “Marina Abromovic in Conversation”, New Moment, special issue “La Biennale di Venecia”, N: 7, Spring 1997 Dr. Özgür Uçkan
  • 9. InterMedia Fluxus - Dick Higgins - 1964 - “InterMedia” / MecralarArası Performans sanatının iletişim ortamı olan “medyum”ların kesişme ve etkileşimiyle yeni işlevler kazanmasını temsil eden bir kavram olarak, her türlü sanatsal ifadenin vücut bulabileceği “plastik” bir “gramer”e referansta bulunur. Bu kavram “ara-da olma”yı, “ara-varlık”ı anlamlandıracak ve ifade edecek göçebe dili, üslubu, tarzı konumlar. Dr. Özgür Uçkan
  • 10. Dick Higgins, “Intermedia Chart,” 1995. Postcard, 5 X 7
  • 11. InterMedia Kavram, farklı sanat dillerinin arasında gidip gelen, onları sürekli birbirlerine bağlayarak ya da aralarındaki karşıtlıklardan yararlanarak yeni dile getirme yolları keşfeden bir “ara-dil”i belirtir. Robert Watts, F/H Trace, 1979. Performed at the Kitchen, New York Dr. Özgür Uçkan
  • 12. InterMedia Ama bunun da ötesinde, sanatın yüceltilmesi ve sonrasında giderek çoraklaşmasına uzanan, steril, kimi zaman da faşizan yolu tersine yürüyerek, ara patikalara girmeyi, tekerlek izlerinden sapmayı göze alarak, sanatsal eylemler ve gündelik hayat pratikleri, sanatsal dil ve sosyal süreç, sanat ve politika arasında, kısaca sanat ve hayat arasında göçebe, akışkan bir akımlar ağının tecrübe edilmesine referansta bulunur. Dr. Özgür Uçkan
  • 13. InterMedia “InterMedia”, bir sanat akımı, bir sanat yapma türü, bir sanatsal dilden çok; hayat, dil, birey ve topluluk arasındaki ilişkileri hakikatle aynı özden ilmeklerle, diller ve medyalar arasında kodlanmamış, dolayısıyla da deşifre edilme gereği duyulmayacak bağıntıları kullanarak dokuyan bir “ağ bilgisi”dir Dr. Özgür Uçkan
  • 14. InterMedia Sanatın çeşitli türleri arasında çok-boyutlu ilişkiler kurarak yeni bir ifade tarzı, giderek farklı bir dil oluşturmaya yönelen, daha doğrusu bu dilin akışkan imkanlarını sürekli bir deneyimin konusu haline getiren performans sanatı, InterMedial (DillerArası) karakteriyle, aralarında gidip gelerek ince bir ağla birbirine bağladığı, video ve fotoğrafı da kapsayan plastik sanatların, müziğin, dansın, tiyatronun kendilerine özgü dillerine de dönüştürücü etkilerde bulunmayı sürdürüyor. Dr. Özgür Uçkan
  • 15. disiplinler arasında Dr. Özgür Uçkan
  • 16. “sosyal plastik” Joseph Beuys, “sosyal plastik” teorisiyle kendi hayatını sanat nesnesi haline getirir. “İnsanların performansa yüzeysel katılımı yetersizdir, böylece etkinlik içerikten yoksun hale gelir. İnsanları harekete geçirmek için çok daha güçlü bir enerji gerekir; bütün yaratım sürecinin etkin hale getirilmesi zorunludur.” (Beuys) Beuys'un sorunu gerçek bir iletişimdir ve bunun bir tinsel amaçlılık halinde gövdeden geçerek gerçekleşebileceğini savunur. Joseph Beuys, How to Explain Pictures to a Dead Hare, Dresden, 1965 Dr. Özgür Uçkan
  • 17. terapi Beuysʼun, yani, eylemleriyle ve seçtiği temel malzemelerle, hayvanlar ve bitkilerle, kısaca hayatla ilişki kurarak kendini yapan bir “sosyal heykel”den yayılan iletişim ve terapi imkanı… Bozucu etkilerini her yerde gördüğü derin bir yaraya sosyal plastiğiyle şamanist bir tedavi uygulamak: “Entellektüele, insan olarak, uç bir konumda bulunduğunu ve yer yer hasta olduğunu göstermek gerek. Bu bakış açısından eylemin gerçekten tedavi edici bir karakteri var.” (Beuys) Dr. Özgür Uçkan
  • 18. InterMedial plastik gramer Beuysʼun birbirinden ayırdedilemeyecek sözü ve eyleminin açığa vurduğu dilsel imkanlar, performans sanatı için hala keşfedilmeyi bekleyen inter-medial bir plastik gramerin varlığını sezdirir. “Burada geleneksel eser kavramı ortadan kalkar, çünkü Beuysʼtan sonra, yaratıcı süreç sosyal pratikle zorunlu bir bağ kurar, terimin genişletilmiş anlamında her türlü sanatsal etkinliğin enerji üreten bir süreci gerektirmesi gibi. Bu yüzden, o, hayatın bütün alanlarına yaygınlaştırılmasını zorunlu kılan bir dil etkinliği olarak düşünülebilir. Tıpkı, Beuys için dil alanının genişlemesi demek olan desen gibi, her türlü yaratıcı etkinlik, sosyal olan ile dünyayı kavuşturacak etkinlikten, bıraktığı dilsel izden ayırdedilemez.” (René Block) Dr. Özgür Uçkan
  • 19. etik & kozmetik “Etiğin olmadığı bir sanat kozmetikten ibarettir”. (Marina Abromovic) Kozmetik sanat nesne yaratıyor, bedeni bile nesneleştiriyor, en azından metaforik olarak ya da onu bir metafora indirgeyerek. Bedene nüfuz etmek, fiziksel ya da sanal olarak bedeni uzatmak, yoğunlaştırmak, onunla kurulan anlık ilişkiyi öngörülemez yolculuklara dönüştürmek, performans sanatçısı için neredeyse zorunlu bir yaşantı. Performansın hakikati kozmetik cilayı kazımak zorunda. Kozmetik ise bedenin kaosuna dayanamıyor. “Etik ve estetik değerler, zorunluluklar ve aşkın kodlar üzerine oturamaz; sürekli yeniden fethedilmesi gereken bir içkinlikten hareketle varoluşsal bir katılımı gerektirirler.” (F. Guattari) Dr. Özgür Uçkan
  • 20. deneyim olarak performans Performansın göze aldığı deneyimin anlamı da, “sürekli yeniden fethedilmesi gereken bir içkinlik”ten hareket eden “varoluşsal bir katılım”ı gerektirmesi değil mi? Yalnızca “gösteri”den ibaret “kozmetik performans”la, enerji alışverişine imkan tanıyan katılım üzerinde kurulmuş bir sürekli deneyim olarak performans arasındaki fark da bu içkinlikte yatıyor. “iç ve dış gerçekliğin kesiştiği bir nokta”da… (Burroughs) Performans, daha başlangıçtan itibaren, temel medyumu olarak nöral ağlara benzeyen bir şebekeyi öngörüyordu. Burroughsʼun “kaos örgüsü” adını verdiği , Cageʼin rastlantısallığın hakikatini aradığı bir şebekeyi. Eylemle varolunan, aktıkça vücuda gelinen, kod kırıcı bir iradenin oyun alanı… Dr. Özgür Uçkan
  • 21. InterMezzo Müzikten ödünç alınan “InterMezzo” kavramı, müziğin akışkanlığını sağlayan, ritimler arasında ara-ritim kıvraklığında göçebe bağlar dokuyan bir düzene referansta bulunur. “InterMezzo” kavramının müzikal bağlamı genişletilir ve disiplinler arası bir etkileşime sokulursa, serbest vezinde kurulmuş, hiyerarşik olmayan bir “katmanlar" çoğulluğuna referansta bulunur. “Bölüm”lerden değil, birbirlerinden bağımsız, aynı göçebe bakışın mekanları olabilecek, “başı ve sonu olmayan, ama hep 'arada' olan” “yoğun süreklilik bölgeleri”nden, “geçici otonom bölge”lerden (Temporary Autonomous Zone) oluşan bir “InterZone”, “Ara-Bölge”… Dr. Özgür Uçkan
  • 23. InterMezzo Daha doğrusu, hep aradan akan bir zihinsel akımlar deltası. Düşünceyi her yandan getirdiği zihinsel alüvyonla verimli hale getiren bir delta sistemi… “InterMezzo” kavramı ile, "dır" fiili yerine "ve" bağlacıyla iş gören, imleyenin egemenliği yerine bildirim'in özgürlüğünün geçtiği bir akımlar şebekesi olarak düşünebiliriz dili (Hjelmslev); bu dil, hareketli, otonom zihinsel bölgeler arasında şebekeler kuran bir “ağ mantığı” (logique du reseau); göçebe bir düşünce, bir tür “göçebebilim”in (nomadologie) dilidir. Performans sanatı, ritimleri birbirine bağlayan ara-ritimin müziği kurması gibi, disiplinleri, dilleri ve medyumları etkileşime sokan bir tür “göçebe sanat”tır... Dr. Özgür Uçkan
  • 24. Rhizome / KökSap “Bir köksap ne başlar ne de biter. O hep ortadadır, şeylerin arasında, bir ara-varlık, InterMezzo. Ağaç soy zinciridir, ama köksap birleşmedir, yalnızca birleşme.” “Orta-yer, artık ortalama anlamına gelmez. Tersine nesnelerin hız kazandığı bir alan olup çıkar. Şeyler arasında, bir yerden bir başkasına giden, yeri saptanabilir bir ilişki türü değildir. Bir sarkaç salınımıdır, bir o yana bir bu yana süregelen bir hareket. Başı sonu olmayan, kıyılarından taşan ve ortasında her zaman daha hızlı coşan bir akarsu.” (G. Deleuze & F. Guattari, Mille Plateaux) Dr. Özgür Uçkan
  • 25. Rhizome / KökSap Kökü seyyare, herhangi bir noktası başka herhangi bir noktasıyla bağlantılanabilecek, sapıyla uzayan, yayılırken kök söktüren, yörünge kaçkını “yersizyurdsuzlaştırma vektörleri” üzerinde kayan ayrıkotu; heterojen bir “ara-varlık”, ama ille de “bitki” değil: birbiri üzerinde kayarak ilerleyen farelerin oluşturduğu sürü; çete bağıyla hareket eden kurt sürüsü; akıncı sızma hareketi; bugünün bilgi ve iletişim teknolojilerinin organik-olmayan (karbonik) bir hayat bulduğu “silisyum-düzenlemeleri”ni kat eden bildirim sürülerinin hareketi; gerilla hareketleri... Hep kaçış çizgileri üzerinde hareket eden ayrıkotu, kökünün kölesi olmadan tüm haritada yaşayabilir. Dr. Özgür Uçkan
  • 26. eylem-dil, beden-medyum Performans sanatı, eylemi bir dil ve bedeni bir medyum olarak “kullanırken”, nesneden kurtulup süreci plastikleştirir. Yani, Beuysʼun deyimiyle sürekli devinim içinde olan bir “sosyal plastik”tir bu. “Ara-da olma”yı, “ara-varlık”ı anlamlandıracak ve ifade edecek göçebe dil, üslup, tarz... Performans karşı çıktığı medya tarafından satın alınmakla suçlanır sık sık. Ama satın alınan ya da “çalınan”, onun anlık karakteri, plastikleştirdiği fikir, deneyimlediği hayati hakikat duyumu değil, ardında bıraktığı potansiyel türevleri, salgıları, tortularıdır. Dr. Özgür Uçkan
  • 27. ara-dan geçmek Belki de “Performans Sanatı” teriminin “sanat”la ilgili bölümü fazlasıyla sınırlayıcı,hatta indirgeyici. Bugün performans, antropolojiden genetik bilimine, jeolojiden bilgisayar mühendisliğine çok farklı disiplinlerin “arasından geçebiliyor”. Kullandığı “medyum” ise, sokaktan salona, internetten kaya çöllerine, hemen her “yer” olabiliyor... Marie Sester, “ACCESS ” project, http://www.accessproject.net/ Dr. Özgür Uçkan
  • 28. silinen sınırlar Dr. Özgür Uçkan
  • 29. performans, beden, eylem... Performans sanatı, asli bileşenleri olan, “dil olarak eylem” ve “medyum olarak beden” ile bağlarını koparmıyor. Ama, eylem ve beden ile olan ilişkilerimiz değişiyor. Bedenin anlık eylemi, “uzatılabilir”, değiştirilebilir, “artırılabilir”... “Prosthesis”, yani protez, bedenin eylemini uzatmak anlamına geliyor. Stelarc, Anatomical Exoskeleton, London, 2003 Dr. Özgür Uçkan
  • 30. performans, beden, eylem... Nesneyi tümüyle ortadan kaldırmaya yönelen ve bunu izleyiciye fiziksel ve zihinsel değişimi deneyimleme imkanı vermek için yapan performans sanatı, bugün ilk bakışta paradoksal gibi görünse de, yoğun olarak “sanal gerçeklik” ya da “siber mekan” dediğimiz, ama “ağ mekanı” demenin daha doğru olacağı ele avuca gelmez ortama doğru ilerliyor. Bedenden uzaklaşıyor mu? Hayır, nesneden kopuyor, ağa bağlanıyor. Bedeni uzatıyor. Bedenle girişilen her hakiki deneyim, zaten bedenin verili “doğa”sını reddetmek, onunla yetinmemek anlamına gelmiyor mu? Dr. Özgür Uçkan
  • 31. artırılmış beden "Augmented Body and Virtual Body" was performed in, "Utopiales," a festival in Nantes, France in November 9, 2005. Suguru Goto: Concept and Composition Yann Bertrand: 3D Image Ippei Hosaka: BodySuit Performance François Leonarte: Stage Direction Michèle Trotta: Coordinator François Leonarte and Antonin Artaud: Voice Texts: "A Thousand Plateaus" by Gilles Deleuze & Felix Guattari, and "To Have Done With The Judgment Of God" by Antonin Artaud Dr. Özgür Uçkan
  • 32. beden deneyimi Antonin Artaudʼnun, soluk, çığlık, jest mimik gibi bileşenlerle “vahşet duyumu”nu iletişime dönüştüren “beden dili”nin fizik grameri ya da Joseph Beuysʼun, gerçek iletişimin ancak sanatla “tedavi edilmiş” bir gövde kullanılarak gerçekleştrilebileceğini savunan “sosyal plastik”i veya “insan-sonrası” (posthuman) bedenle hesaplaşma deneyimleri... bu kavramsal ifadenin duraklarıydı. Bu ifade, Nietzscheʼden Deleuzeʼe, Descartesʼdan von Neumannʼa uzanan felsefi serüvenin bir parçası olarak da düşünülebilir. Dr. Özgür Uçkan
  • 33. beden deneyimi Kaos teorisinin veya “bulanık mantık”ın da, bugünün performans sanatındaki temel eğilimlerin oluşmasına kaynaklık eden deneyimlerin de 70′li yıllarda ortaya çıkması bir rastlantı değil. Günümüzün bilgi-iletişim teknolojisindeki gelişmeyle sonuçlanan patlama da o tarihlerde yaşandı. Bilme biçimleri, teknoloji ve sanat arasında daha sıkı bağların kurulması da aynı döneme rastlıyor. Burada söz konusu edilen “başlangıç”ların, kuşkusuz son derece önemli olan bir takım bireysel deneyimler değil, genel eğilimlerin ortaya çıkması olduğunu özellikle belirtmek gerek. Dr. Özgür Uçkan
  • 34. beden deneyimi Yoksa, elbette çok farklı alanlarda bir Norbert Viener, bir John Cage ya da bir William Burroughsʼun yaşadığı deneyimler, son derece önemli değişimlere yol açtı. Ama önce marjinal görünen bu tür değişimlerin eğilimlere dönüşmesi 70′li yıllarla başladı. 1968 kuşağının yaşadığı zihinsel dönüşümün gerçek etkileri ancak bugün biraz olsun anlaşılabiliyor. Gerçeklik algısının, dolayısıyla da insan deneyimlerinin sınırlarının “aşıldığı” bir dönemdi bu. Dr. Özgür Uçkan
  • 35. eylem deneyimi “Vahşet Tiyatrosu”ndan Happeningʼlere, “Living Theatre”dan Fluxus ritüellerine, “eylem resmi”nden “artırılmış gerçeklik” (augmented reality) ve “Flash Mob”lara, performans, her zaman bir eylem deneyimi oldu. Eylemi medyum kılmak, zaman ve mekandan bağımsız olarak “heryer”de olmak demek: yersizyurtsuzlaştırma eylemi... Performans, ister sokağa çıksın ister sahneye, ister iletişim ağlarına sızsın ister kanlı canlı organizmalara, bir “katılım sanatı” olmak zorunda. Bir deneyim sanatı, göçebe bir sanat, oyuncul bir sanat... Dr. Özgür Uçkan
  • 37. bir aykırı örnek Sanatçı, yazar ve “deneysel coğrafyacı" Trevor Paglen: Karanlık, varlığı asla itiraf edilmeyen, haritalarda işaretlenmeyen, derin ve gizli bir dünyanın “deneysel coğrafyası” ile uğraşıyor. Alışıldık, sıradan dünyamızı paralel bir evren gibi kuşatan, varlığı hakkında ancak zaman zaman belli belirsiz işaretler aldığımız, yerlilerinin “kara dünya” adını taktığı bir mekanın izlerini sürüyor, topografyasını görselleştiriyor. Dr. Özgür Uçkan
  • 38. bir aykırı örnek Paglenʼin deneysel coğrafyası bir yeraltı haritasını açığa vuruyor. Ona göre, ileri teknolojiyle artık gündelik dünyamızda nimetlerinden sıkça yararlandığımız haritacılık yeterli değil. Haritalar “kör nokta”larla dolu. Enformasyon haritalarımız da öyle. Ya da “sahte nokta”larla… Dezenformasyon noktalarıyla dolu, bizi içinde kaybeden haritalar... Dr. Özgür Uçkan
  • 39. bir aykırı örnek Paglen, “kurumların, devletin ve ulusal güvenliğn kurduğu, ifşa edilmemiş sınırlar, gölgede kalmış haydut yatakları ve yeraltı finans peyzajlarından oluşan devasa ağın izini sürmek için kullandığı bir ʻdeneysel coğrafyaʼ inşa ediyor. Kimi zaman dikenli tellere takılsa da, genellikle taktikleri onu, kamunun normal gündelik alanı dışında kalan askeri- endüstriyel kompleksi yöneten iktidar ekolojisinin haritasını çıkarmaya yeterince yaklaştırıyor.” (Bryan Finoki, “Hitching Stealth with Trevor Paglen”, Archinect.com) Dr. Özgür Uçkan
  • 40. bir aykırı örnek Trevor Paglenʼin “deneysel coğrafya”sı ile güncel sanat arasındaki ilişki ise “mekan üretimi” kavramında düğümleniyor. Coğrafyacı- filozof Henri Lefebvreʼin bu kavramı, “mekanın yalnızca içinde yer alan insan etkinliğinin kabı olmayıp, aynı zamanda bu etkinlik tarafından akif bir biçimde üretildiği” düşüncesini içeriyor. Üretilen bu yeni mekan da insan etkinliğini derin bir şekilde dönüştürüyor. Dr. Özgür Uçkan
  • 41. Trevor Paglen - Terminal Air: A project that explores complex interconnections between government agencies and private contractors involved with the United States Central Intelligence Agency's extraordinary rendition program
  • 42. dil, disiplin ve ara-dan akmak Performans sanatı dil içinde devinen bir eylem. En geniş anlamıyla dil içinde, insani dile-getirmeler içinde bir deneyim. Edebiyat, bildiri gibi eklemlenmiş sözün yanısıra, gövde dilinden müziğe, resim, desen, fotoğraf, heykel, yazı, düzenlenmiş mekan gibi plastik mediumlardan bilimsel dillere, en minimal ifadelerden görsel-işitsel teknolojilerin ağırlık kazandığı karmaşık iletişim sistemlerine, akla gelebilecek her türlü dil içinde, onların arasından akarak sınırlarını genişleten bir deneyim. Ama düşünsel, kavramsal bir deneyim aynı zamanda. Düşünceyi kodlanmış dile getirme kalıplarının dışında canlandıran, yani düşünce ve dile-getirme süreçlerini birbirleri içinde eriterek, füzyona uğratarak düşünceyi harekete geçiren bir deneyim.... Dr. Özgür Uçkan
  • 43. performans deneyimi İnsani etkileşim alanları sınırsız, heyecan verici ve bu sınırları zorlayan deneyim, performansın ta kendisi. “Oyun” her zaman sanatın devr-i daim motorlarından biri olmuştur. Performans da bir “oyun”dur. İnsanlar oynamaya, “bağlanmaya” ve şebekede dağılmaya devam ediyorlar. Kaos teorisinin temel hipotezinin canlı kanıtları olmak istercesine... Dünya, düzen ve kaos, yaşam-öncesi ve tam bir yıkım arasındaki gergin hatta ilerleyen, birbirleriyle sürekli etkileşim halinde bir dizi dinamik sistemdir… Dr. Özgür Uçkan
  • 44. ve bu coğrafyadan bir kaç isim... Aydın Silier (iDans) Yeşim Özsoy Gülan (Galata Perform) Tuğçe Tuna (REM Dans) Mihran Tomasyan (çıplak ayaklar) Zeynep Günsür (Hareket Atölyesi) Çağdaş Gösteri Sanatları Girişimi (ÇGSG) .... ve elbette... Hüseyin Katırcıoğlu (Assos Gösteri Sanatları Festivali) Dr. Özgür Uçkan