Dokumen ini membahas tentang pengurusan jenazah, termasuk tanggung jawab mengurus jenazah, tanda-tanda kematian, kewajiban terhadap orang yang meninggal, cara memandikan dan mengkafani jenazah, serta solat jenazah dan pemakaman.

1. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
oleh
Ustaz Mohd Salleh Hj. Mastor
Imam Masjid Tun Abdul Aziz, Seksyen 14, Petaling Jaya
10hb April 2005

2. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
1.0 Pengenalan

3. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
2.0 Tanggung jawab
Menguruskan jenazah adalah wajib bukan sahaja kepada
pegawai masjid seperti imam & bilal, tetapi ke atas semua
individu muslim yang mukallaf.
Oleh itu adalah perlu untuk semua muslim yang mukallaf
mempelajari dan mengetahui cara-cara menguruskan jenazah.

4. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
2.1 Kematian
2.1.1 Tanda awal
- tapak kakinya lurus
- hidungnya tunduk (jatuh)
- sendi pergelangan tangannya renggang
- dan pelipisnya lekuk.
2.1.2 Amalan orang yg sakit (tenat)
- segera bertaubat
- berwasiat
- bersangka baik terhadap keampunan Allah (swt)
- berharap kepada rahmat Allah (swt)
- minta lindung dari azab kubur

5. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
2.1 Kematian
2.1.3 Apabila sudah sampai tanda akhir
- sunat diajarkan kalimah “La ila ha illallah”
- sunat dibacakan surah “Yaa Sin”
- sunat juga dibacakan surah “Ar-Ro’ad”
- wajib diberi minum sekiranya dia dahaga
- sunat diberi minum sekiranya tidak dahaga
- harus dititikkan air ke dalam mulutnya ketika nazak
- di basahkan muka dan dadanya
- dihadapkan mukanya ke arah kiblat (diiringkan)
- diiringkan ke kanan
- atau ke kiri (sekiranya sukar utk ke kanan)
- atau terlentang dgn kaki ke kiblat dan kepala
ditinggikan.

6. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
2.1 Kematian
2.1.4 Apabila sudah keluar rohnya
- sunat dipejamkan kedua matanya
- sambil membaca doa
- sunat diikatkan dagunya ke kepala
- melembutkan sendi-sendi tangan, kaki & peha*
* di ulang beberapa kali dgn lembut
* boleh juga diurut dgn sedikit minyak
- ditukar pakaiannya dgn yg bersih
- diselimutkan dgn kain
- diletak di atas tempat yg agak tinggi (katil)
- diletakkan di atas perutnya besi (benda berat kira-kira
4 tahil/150gm), supaya tidak kembung.

7. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
2.1 Kematian & kewajipan yg hidup
Menyempurnakan mayat orang Islam yg bukan mati shahid itu
adalah fardhu kifayah.
3. Dimandikan
4. Dikafankan
5. Disembahyangkan
6. Dikebumikan
* Sekalipun mayat orang yg membunuh diri
Apabila telah yakin mati seorang Islam itu, hendaklah
disempurnakan keempat-empat perkara itu dgn seberapa segera.

8. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.0 Pengurusan Jenazah
3.1 Memandikan Jenazah
3.2 Mengkafankan Jenazah
3.3 Solat Jenazah
3.4 Mengkebumikan Jenazah

9. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.1 Memandikan Mayat
Sekurang-kurang mandi mayat itu hendaklah diratakan air pada
seluruh badannya setelah dibersihkan najisnya, hingga kpd bhg
faraj yg zahir waktu duduk mencingkung (wanita) dan hingga ke
bawah pelepah zakar (lelaki) jika zakar itu celik.
- jika zakar itu buta dan tidak boleh disampaikan air ke dalamnya
memadailah dgn dimandikan sahaja (tidak perlu tayammum).

10. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.1 Memandikan Mayat
Sifat-sifat yang mesti ada pada seseorang yang hendak
menguruskan Jenazah
1. Berani.
2. Sabar.
3. Amanah.
4. Mempunyai kemahiran dan ilmu yang cukup

11. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.1 Memandikan Mayat
3.1.1 Tempat
- Bilik yg tertutup
- Tidak dibenarkan orang lain memasukinya melainkan:-
1. Orang yg memandikan serta penolongnya
2. Walinya/warisnya yg hampir
- Di atas tempat yg tinggi (tidak terkena air yg kotor)

12. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.1 Memandikan Mayat
3.1.2 Peralatan (mandi & kafan)
1. Kain putih 10. Gunting
2. Kapas 11. Kapur barus
3. Papan alas mandi 12. Sarung tangan
4. Sabun 13. Tuala mandi
5. Akar sintuk 14. Jug air
6. Serbuk cendana 15. Kain batik lepas
7. Minyak atar 16. Sikat
8. Air mawar 17. Bantal (2 biji)
9. Tikar 18. Baldi & gayung

13. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.1 Memandikan Mayat
3.1.3 Cara mandi
1. Letakkan mayat di tempat mandi yang disediakan.
2. Tutup seluruh anggota mayat kecuali muka.
3. Semua Bilal hendaklah memakai sarong tangan
4. Sediakan air sabun.
5. Sediakan air kapur barus bersama akar sintuk.
6. Istinjakkan mayat terlebih dahulu.
7. Angkat sedikit bahagian kepalanya sehingga paras dadanya.
8. Mengeluarkan kotoran dalam perutnya dengan menekan atau
mimicit-micit perutnya secara perlahan-lahan dan berhati-hati.
Basuh dengan menggunakan sarung tangan agar tidak
tersentuh auratnya.

14. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.1 Memandikan Mayat
3.1.3 Cara mandi (sambungan)
9. Siram dan basuh dengan air sabun sahaja dahulu.
10. Kemudian gosokkan giginya, lubang hidung, lubang telinga,
celah ketiaknya, celah jari tangan dan kakinya dan rambutnya.
11. Selepas itu siram atau basuh seluruh anggota mayat dengan air
sabun juga.
12. Kemudian bilas dengan air yang bersih seluruh anggota mayat
sambil berniat :

15. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.1 Memandikan Mayat
Niat mandi
1. Lafaz niat untuk jenazah lelaki
“SAHAJA AKU MEMANDIKAN JENAZAH (LELAKI) KERANA ALLAH TA’ALA”
2. Lafaz niat untuk jenazah perempuan
“SAHAJA AKU MEMANDIKAN JENAZAH (PEREMPUAN) KERANA ALLAH TA’ALA”

16. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.1 Memandikan Mayat
3.1.3 Cara mandi (sambungan)
3. Terlentangkan mayat, siram atau basuh dari kepala hingga
hujung kaki 3 kali dengan air bersih.
4. Siram sebelah kanan 3 kali.
5. Siram sebelah kiri 3 kali. * semuanya 9 kali
6. Mengiringkan mayat ke kiri, basuh bahagian lambung kanan
7. Mengiringkan mayat ke kanan, basuh bahagian lambung
sebelah kirinya pula.

17. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.1 Memandikan Mayat
Niat wuduk:
Lafaz niat wuduk untuk jenazah lelaki
“SAHAJA AKU MEWUDUKKAN JENAZAH (LELAKI) INI KERANA ALLAH TA’ALA”
Lafaz niat wuduk untuk jenazah perempuan
“SAHAJA AKU MEWUDUKKAN JENAZAH (PEREMPUAN) INI KERANA ALLAH TA’ALA”

18. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.1 Memandikan Mayat
3.1.3 Cara mandi (sambungan)
21. Siram dengan air sembilan kali.
22. Setelah selesai dimandikan dan diwudukkannya dengan
baik dan sempurna hendaklah dilapkan menggunakan
tuala pada seluruh badan mayat.
23. Cawatkan bahagian kemaluan mayat dengan cawat yang
disediakan.
24. Usung ke tempat mengkafan dgn menutup seluruh anggotanya.
25. Segala apa-apa yang tercabut dari anggota mayat, hendaklah
dimasukkan ke dalam kapan bersama (Contoh : rambut, kuku dll).

19. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.2 Mengkafankan Mayat
Sekurang-kurang kafan itu ialah dengan selapis kain yang
menutup seluruh badannya.
Kafan yg afdhol (terbaik):-
Lelaki
- Tiga lapis kain putih
- Boleh ditambah dgn sehelai baju & serban
Wanita
Lima lapis
- 2 lapis kain kafan
- 1 lapis kain nipis (antara pusat & lutut)
- 1 lapis baju
- 1 lapis telekung

20. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.2 Mengkafankan Mayat
3.2.1 Tempat
3.2.2 Peralatan
3.2.3 Cara

21. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.2 Mengkafankan Mayat
3.2.1 Tempat
Tempat rata yang bersih, suci dan kering

22. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.2 Mengkafankan Mayat
3.2.2 Peralatan
1. Tikar
2. Kain kafan
3. Tali (dari kain yg tidak berjahit)
4. Kapas
5. Serbuk kayu cendana
6. Serbuk kapur barus
7. Minyak atar (wangi)

23. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.2 Mengkafankan Mayat
3.2.2 Peralatan
Cara membuat jubah
BANTAL
GULUNG
GULUNG
GULUNG
KAKI KEPALA

24. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.2 Mengkafankan Mayat
3.2.3 Cara
1. Bentangkan tikar (alas yg sesuai)
2. Susun tali pengikat (3 atau 5 utas) di atas tikar tersebut
3. Susun kain kafan di atas tali pengikat tersebut
4. Taburkan/renjiskan wangian pada setiap lapis kain kafan
5. Sediakan kapas yg telah dicampur dgn wangian dan kayu cendana
6. Angkat mayat dan baringkan di atas kain kafan
7. Tutupkan kapas tersebut pada bahagian:-
i. Muka
ii. Telinga
iii. Buah dada (wanita)
iv. Kemaluan
v. Siku
vi. Tumit
8. Angkat mayat dan baringkan di atas kain kafan.

25. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.2 Mengkafankan Mayat
3.2.3 Cara (sambungan)
2. Tutupkan/bungkuskan kafan ke atas mayat
3. Ikat dgn tali pengikat
1. Simpul hidup pada sebelah kiri mayat
2. Sebelum menutup bhg kepala, benarkan waris
melihat/mencium mayat
4. Renjiskan dengan air mawar dan minyak wangi.
5. Angkat dan letakkan di tempat solat

26. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.3 Solat Jenazah
Dalam mengerjakan solat jenazah, yang paling utama ialah
dikerjakan secara berjemaah dan harus dijadikan tiga saf
(barisan) sekurang-kurangnya dua orang dlm setiap satu saf .
Bagi orang perempuan dibolehkan mengikuti berjemaah bersama-
sama dengan orang lelaki atau boleh mendirikan solat ke atas
jenazah setelah disolatkan oleh orang lelaki.

27. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.3 Solat Jenazah
Cara mengerjakan Solat Jenazah
Bagi jenazah lelaki, Imam yang akan mendirikan solat ke atasnya
hendaklah berdiri searah dengan kepala jenazah itu.
Bagi jenazah perempuan, Imam hendaklah berdiri searah dengan
lambung atau bahagian tengah jenazah itu.
Tentang tempat untuk mengerjakan solat jenazah, diperbolehkan
di dalam masjid, di surau atau di tempat lainnya yang memungkinkan
solat berjemaah dengan syarat tempatnya itu luas, bersih dan suci.

28. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.3 Solat Jenazah
KIBLAT
LELAKI
WANITA

29. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.3 Solat Jenazah
Rukun solat jenazah
3. Niat
4. Qiam
5. 4 kali takbir (termasuk takbiratul-ihrom)
 Membaca Al-Fatihah selepas takbir pertama
 Membaca salawat ke atas nabi selepas takbir yg kedua
 Membaca doa selepas takbir yg ke tiga
6. Mengucap salam selepas takbir yg keempat.

30. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
3.3 Solat Jenazah
Lafaz niat solat jenazah :
a. Lafaz niat solat jenazah lelaki secara persendirian :
"Sahaja aku berniat mendirikan solat ke atas jenazah ini
dengan empat takbir fardhu kifayah kerana Allah Ta’ala"
b. Lafaz niat untuk jenazah perempuan secara persendirian :
"Sahaja aku berniat mendirikan solat ke atas jenazah ini
dengan empat takbir fardhu kifayah kerana Allah Ta’ala"

31. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM
Terima kasih
Jutaan terima kasih kepada: -
Ustaz Mohd Salleh Hj. Mastor
AJK Surau Al-Hikmah, SBZ3
Para peserta kursus
Semuga diberkati Allah (swt)…..

32. S U R AU AL-H IK M AH
KURSUS PENGURUSAN JENAZAH S BZ3 S H AH ALAM