1. Metoda studium przypadku (case
study) w badaniach kultury
informacyjnej (Information
Literacy) na przykładzie projektu
EMPATIC
Sabina Cisek, Maria Próchnicka
Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa,
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
XI Forum INT „Człowiek w przestrzeni informacyjnej”
Zakopane, 20-23 września 2011
1

2. http://empat-ic.eu/eng/
Project funded by the European Commission
under the Lifelong Learning Programme
Warsztaty EMPATIC w Krakowie
http://informationliteracyintheschoolsector.blogspot.com/
2

3. Struktura prezentacji
 Pytania badawcze
 Pojęcia
◦ Information Literacy
◦ Studium przypadku
 Studium przypadku w dziedzinie
Information Literacy – wyniki badań
własnych
 Studium przypadku w projekcie
EMPATIC
 Uwagi końcowe
3

4. Pytania
badawcze
 Pytania badawcze – część 1
 Pytania badawcze – część 2
4

5. Pytania badawcze – część 1.
1. Czy metoda studium przypadku w ogóle występuje
w badaniach empirycznych oraz rozważaniach
teoretycznych dotyczących kultury informacyjnej?
2. Czy istnieją publikacje metodologiczne z
zakresu inib, w których wprost dyskutuje się rolę i
znaczenie case study w badaniach nad Information
Literacy? Jeżeli tak – jakie opinie są w nich
formułowane?
3. Jakie rodzaje studiów przypadku znajdują
zastosowanie w badaniach empirycznych
problematyki Information Literacy? Co wynika z tych
badań, czy ich dążeniem jest przede udoskonalenie
praktyki (cel społeczny, utylitarny), czy również rozwój
teorii (cel poznawczy)?
5

6. Pytania badawcze – część 2.
1. W jaki sposób metoda case study
została wykorzystana w projekcie
EMPATIC? Do jakich wniosków
doprowadziła?
6

7. Pojęcia
 Information Literacy
 Studium przypadku
7

8. Co to jest Information Literacy?
 Na ten temat istnieje bardzo obszerne piśmiennictwo,
ostatnio również w języku polskim, tradycyjne (np.
Batorowska 2009) i cyfrowe (np. blog Edukacja
informacyjna http://www.edukacjainformacyjna.pl/)
 Information Literacy = alfabetyzacja informacyjna,
edukacja informacyjna, kompetencje informacyjne,
kultura informacyjna
◦ Sekcja IFLA ds. Information Literacy przyjęła polskie
odpowiedniki Information Literacy (2011-08-01) – „edukacja
informacyjna” i „kompetencje informacyjne”
http://sbp.pl/artykul/?cid=2857&prev=514
◦ SBP – w 2011 roku powstała Komisja ds. Edukacji
Informacyjnej
http://sbp.pl/sbp/komisje_sekcje_zespoly/komisja_ds_eduk
acji_informacyjnej/aktualnosci
8

9. Co to jest Information Literacy? Cd.
 Przykładowa (jedna z wielu obecnie
funkcjonujących) charakterystyka Information
Literacy:
◦ „Edukacja informacyjna to przygotowanie
użytkownika do samodzielnego poruszania się w
różnych środowiskach informacyjnych,
rozpoznawania własnych potrzeb
informacyjnych, lokalizowania poszukiwanej
informacji, oceniania oraz efektywnego i
etycznego wykorzystywania informacji”
 (SBP, Komisja ds. Edukacji Informacyjnej,
http://sbp.pl/sbp/komisje_sekcje_zespoly/komisja_ds_ed
ukacji_informacyjnej/aktualnosci, dostęp 2011-08-26)
9

10. Co to jest studium przypadku?
 Metoda, podejście metodologiczne,
strategia badawcza
◦ Stosowana powszechnie w nauce, w
różnych dyscyplinach – w medycynie,
naukach o zarządzaniu, pedagogice,
psychologii, socjologii itd.
◦ Może mieć różne warianty, funkcje i cele
10

11. Co to jest studium przypadku? Cd.
 Case study = „studium indywidualnego
przypadku, w naukach społecznych jedna z
głównych procedur badawczych, polegająca
na szczegółowej analizie jednego wybranego
obiektu lub zjawiska, instytucji lub
społeczności” (http://encyklopedia.pwn.pl/)
 „Jako forma badania, studium przypadku
definiowane jest (…) przez zainteresowanie
konkretnym zjawiskiem, a nie przez
zastosowanie określonych metod
gromadzenia danych” (Stake 2009, s. 623).
11

12. Rodzaje studiów przypadku
(Pickard 2007, s. 86; Silverman 2010, s. 169-170;
Stake 2009, s. 627-629)
 Wewnętrzne albo autoteliczne
(intrinsic) studium przypadku
 Instrumentalne (instrumental) studium
przypadku
 Zbiorowe (collective) studium
przypadku
12

13. Po co badać przypadki?
 Dla nich samych, bo są interesujące lub ważne,
także ze względów pozanaukowych, np.
społecznych (wewnętrzne studium przypadku)
 Żeby zilustrować głoszone przez nas ogólniejsze
koncepcje/teorie, pokazać jak się „przekładają”
na indywidualne, konkretne sytuacje, zdarzenia,
zjawiska (instrumentalne studium przypadku)
 Z pobudek heurystycznych, gdy chcemy odkryć
nowy problem badawczy, wstępnie sformułować
hipotezę, która będzie później rozwijana i
testowana w bardziej „klasycznych” badaniach
(mieszane albo instrumentalne studium
przypadku)
13

14. Po co badać przypadki? Cd.
 Żeby przetestować już istniejące hipotezę, pogląd,
teorię. Wówczas sprawdzamy, czy dany przypadek
„zachowuje się” zgodnie z ich przewidywaniami.
◦ Szczególnie ciekawe jest zbadanie przypadków odchyleń,
„kontrprzykładów”, ponieważ ich identyfikacja i analiza
może prowadzić do modyfikacji lub nawet obalenia teorii
(instrumentalne studium przypadku)
 Aby zrozumieć sytuacje/zjawiska szersze niż „nasz”
przypadek, wyciągnąć wnioski o szerszym zasięgu,
czyli – stworzyć teorię, albo przynajmniej pewną
generalizację, lub uzyskać uzasadnioną możliwość
ekstrapolacji naszych wniosków na inne przypadki
(instrumentalne studium przypadku)
14

15. Studium przypadku
w dziedzinie
Information Literacy
– wyniki badań
własnych
 Odpowiedź na trzy pytania badawcze
15

16. 1. Czy metoda studium przypadku
w ogóle występuje w badaniach
empirycznych oraz rozważaniach
teoretycznych dotyczących kultury
informacyjnej?
 Tak, sprawdzone w bazach LISTA – Library,
Information Science and Technology
Abstracts oraz SSCI – Social Sciences
Citation Index with Abstracts (na platformie
Web of Knowledge)
16

17. Wyszukiwanie w bazie LISTA,
w dniu 2011-08-08
 Wyrażenie wyszukiwawcze DE
„INFORMATION literacy” AND „case
study” przyniosło 123 rezultaty z lat
1997-2011
◦ Element DE oznacza wyrażenie z
tezaurusa bazy danych LISTA
17

18. Wyszukiwanie w bazie SSCI,
w dniu 2011-08-23
Wyrażenie wyszukiwawcze
Topic=(information literacy) AND
Topic=(case study).
Refined by: Web of Science
Categories=(INFORMATION SCIENCE
LIBRARY SCIENCE)
Timespan=All Years. Databases=SSCI.
Lemmatization=On
przyniosło 67 rezultatów z lat 1998-2011
18

19. 2. Czy istnieją publikacje
metodologiczne z zakresu inib, w
których wprost dyskutuje się rolę i
znaczenie case study w badaniach nad
Information Literacy? Jeżeli tak – jakie
opinie są w nich formułowane?
 Odpowiedź na to pytanie oraz pytanie nr 3
jest sformułowana na podstawie analizy 67
publikacji wyszukanych w SSCI.
 Tak. Są zwolennicy oraz umiarkowani
krytycy.
19

20. 2. Czy istnieją publikacje
metodologiczne … cd. Zwolennicy.
 Do szczególnie interesujących należy
opracowanie autorstwa Maryam Nazari
(2010), opublikowane w Library and
Information Science Research
◦ „The case study is a methodology that broadly covers
research and practices that tend to describe,
implement, or examine IL and/or IL practices in a
specific project, program, place or, more broadly, in a
specific situation.”
◦ Autorka proponuje wykorzystanie studium przypadku
do holistycznego opisu zjawisk IL oraz do
tworzenia teorii w tym zakresie.
20

21. 2. Czy istnieją publikacje metodologiczne …
cd. Umiarkowani krytycy.
 Stewart, Christopher (2011). Measuring Information Literacy:
Beyond the Case Study. Journal of Academic Librarianship Vol.
37 Issue 3, s. 270-272.
◦ Jak mierzymy, oceniamy i pokazujemy działania i osiągnięcia
bibliotek akademickich w zakresie kształcenia Information Literacy?
◦ Najczęściej – za pomocą case studies, ukazujących udane
przedsięwzięcia dotyczące IL.
◦ Powinno się je jednak również opisywać w terminologii rezultatów
nauczania (learning outcomes) i mierzyć je w sposób bardziej
wystandaryzowany, ilościowy, metryczny.
◦ Na przykład za pomocą cyklicznego egzaminu SAILS
(Standardized Assessment of Information Literacy Skills)
https://www.projectsails.org/AboutTest, opracowanego w 2006 w
Kent State University w oparciu o standard ACRL Information
Literacy Competency Standards for Higher Education i
stosowanego obecnie w USA przez ok. 250 instytucji.
21

22. 3. Jakie rodzaje studiów przypadku znajdują
zastosowanie w badaniach empirycznych
problematyki Information Literacy? Co wynika z
tych badań, czy ich dążeniem jest przede
udoskonalenie praktyki (cel społeczny, utylitarny),
czy również rozwój teorii (cel poznawczy)?
• Instrumentalne studium przypadku
• Przykład – (Counts; Fisher 2010), gdzie celem
głównym jest rozwój pewnego aspektu teorii
zachowań informacyjnych
• „A case study of a mobile social networking service,
called Slam, was used to explore in what ways and to
what extent mobile social networking environments serve
as information grounds.”
22

23. 3. Jakie rodzaje studiów przypadku
znajdują zastosowanie w badaniach
empirycznych problematyki Information
Literacy? … cd.
• Zbiorowe studium przypadku (collective
case study, multi-case study)
• Przykład – (Corrall 2008)
• „It aims to advance knowledge and
understanding of IL strategy development in
several ways: first, by moving beyond
previous self-reported single-case accounts
to an independent comparative multi-
case study (…).”
23

24. 3. Jakie rodzaje studiów przypadku
znajdują zastosowanie w badaniach
empirycznych problematyki Information
Literacy? … cd.
• Wśród analizowanych 67 publikacji nie
ma ani jednych badań o charakterze
wyłącznie wewnętrznego, autotelicznego
case study. Rozważaniom zawsze
przyświeca dążenie do wyciągnięcia
wniosków o zasięgu szerszym niż
badany przypadek, wniosków
praktycznych lub teoretycznych.
24

25. Studium przypadku
w projekcie
EMPATIC
Cele i sposoby wykorzystania
25

26.  EMPATIC= Empowering Autonomous Learning
through Information Competencies
 Międzynarodowy projekt EMPATIC prowadzony
jest w ramach europejskiego programu “Uczenie
się przez całe życie” – Lifelong Learning
Programme.
 W konsorcjum uczestniczy pięć organizacji z
Grecji, Polski, Wielkiej Brytanii, Włoch i Turcji.
 Okres realizacji projektu stanowią 24 miesiące, od
stycznia 2010 do grudnia 2011.
26

27. Cele projektu EMPATIC
 Zgromadzenie i ocena rezultatów wcześniejszych inicjatyw i
projektów dotyczących Information Literacy (IL) realizowanych
w obrębie czterech sektorów edukacji: oświacie, szkolnictwie
wyższym, szkolnictwie zawodowym oraz kształceniu dorosłych,
 Wykorzystanie zgromadzonych rezultatów, jako swego rodzaju
„materiału dowodowego”, w uzyskaniu wpływu na sposób
postrzegania problematyki kształtowania kompetencji
informacyjnych w wymienionych czterech sektorach edukacji
przez decydentów oraz nakłonienie ich do podejmowania
działań mających na celu wzmocnienie znaczenia IL w procesie
kształcenia formalnego i nieformalnego,
 Uzyskanie zasadniczego wpływu na przebieg procesów i
podejmowania decyzji w odniesieniu do tworzenia nowych
paradygmatów kształcenia i reformy podstaw programowych,
uwzględniających Information Literacy jako jedną z kompetencji
kluczowych
27

28. Do jakich celów wykorzystana została
metoda case study w projekcie EMPATIC
Generalnie: Detalicznie:
do określenia  do określenia miejsca, w którym
system ten się znajduje na
poziomu dojrzałości drodze do doskonałości i
systemu kształcenia wskazania braków, które
w zakresie IL w wymagają uzupełnienia,
 wyłonienia i określenia
Europie, zarówno w wspólnego zasobu
skali globalnej, jak i pojęciowego, metodologicznego
lokalnej i metodycznego oraz
uzgodnionego sposobu
myślenia o IL, zarówno w
aspekcie naukowym,
edukacyjnym, jak i społecznym,
 do oceny istniejących
przedsięwzięć w zakresie IL, ich
rangowania i identyfikowania
najlepszych praktyk
28

29. Etapy analizy przypadków
DESK RESEARCH
Diagnoza – stworzenie mapy STRATEGIC MODELLING
inicjatyw europejskich,
mających za przedmiot Wybór przypadków VALIDATION
kształcenie kompetencji projektów najbardziej
informacyjnych, reprezentatywnych „Zatwierdzenie” najlepszych
realizowanych w obrębie (illustrative cases) w każdym praktyk (przy udziale
wszystkich sektorów z czterech sektorów kluczowych interesariuszy
edukacji, niezależnie od edukacyjnych (po pięć zewnętrznych) jako wzorów
formy kształcenia przypadków w każdym do wykorzystania w procesie
(kształcenie formalne lub sektorze, łącznie 20 kształcenia umiejętności
nieformalne) przypadków), które zostały informacyjnych we
poddane analizie jakościowej wszystkich sektorach
edukacji oraz dowodu na
korzyści, jakie mogą być w
wyniku tego osiągane
29

30. Desk research
Ustalenie zasięgu Strategic modelling
terytorialnego poszukiwań
Określenie kryteriów doboru, Ustalenie kryteriów oceny i Validation
opisu i analizy projektów IL selekcji illustrative cases
Dobór źródeł informacji o Rozszerzenie listy źródeł Ocena wyselekcjonowanych
projektach IL informacji zaktualizowanie i illustrative cases przez
uszczegółowienie informacji interesariuszy zewnętrznych
Analiza ilościowa o projektach IL
wyselekcjonowanych 87 Korekta doboru illustrative
projektów IL Analiza jakościowa projektów cases dokonanego w etapie
IL i wybór illustrative cases w
czterech sektorach edukacji Strategic modelling
„Zatwierdzenie” najlepszych
praktyk
30

31. Uwagi końcowe
 Metoda case study jest procedurą
przydatną zarówno dla udoskonalenia
praktyki (bibliotekarskiej, informacyjnej,
zarządzania), jak i badań oraz teorii,
pod warunkiem, że
◦ materiał empiryczny jest wystarczająco
bogaty i odpowiednio dobrany,
◦ jego analiza wykracza poza podejście
zdroworozsądkowe i ma charakter
naukowy.
31

32. Wykorzystane piśmiennictwo
 Aaltio, Iiris; Heilmann, Pia (2009). Case Study as a Methodological
Approach. W: Encyclopedia of Case Study Research. SAGE
Publications. http://www.sage-
ereference.com/casestudy/Article_n28.html [dostęp 2010-05-06]
 Batorowska, Hanna (2009). Kultura informacyjna w perspektywie
zmian w edukacji. Warszawa: Wydawnictwo SBP.
 Corrall, Sheila (2008). Information literacy strategy development in
higher education: An exploratory study. International Journal of
Information Management Vol. 28 Issue 1, s. 26-37.
 Counts, Scott; Fisher, Karen E. (2010). Mobile social networking as
information ground: A case study. Library and Information Science
Research Vol. 32 Issue 2, s. 98-115 .
 Głowacka, Ewa (1986). Metoda „case study” w badaniach i dydaktyce
bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Przegląd Biblioteczny nr 1,
s. 25-32. [Dostęp także w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej
http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=336&dirids=1]
32

33. Wykorzystane piśmiennictwo cd.
 Mills, Albert J.; Durepos, Gabrielle; Wiebe, Elden (2009). Introduction.
W: Encyclopedia of Case Study Research. SAGE Publications.
http://www.sagepub.com/booksProdDesc.nav?prodId=Book231721
[dostęp 2010-05-15]
 Nazari, Maryam (2010). Design and Process of a Contextual Study of
Information Literacy: An Eisenhardt approach. Library and Information
Science Research Vol. 32, Issue 3, s. 179-191.
 Pickard, Alison Jane (2007). Research Methods in Information.
London: Facet Publishing, s. 85-94.
 Silverman, David (2010). Prowadzenie badań jakościowych.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
 Stake, Robert E. (2009). Jakościowe studium przypadku. W: Denzim,
Norman K.; Lincoln, Yvonna S. (red.). Metody badań jakościowych.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, t.1, s. 623-654.
 Stewart, Christopher (2011). Measuring Information Literacy: Beyond
the Case Study. Journal of Academic Librarianship Vol. 37 Issue 3, s.
270-272.
33