Na czym polega metoda zdarzeń krytycznych? Czym są zachowania informacyjne? CIT w badaniach zachowań informacyjnych w latach 2001-2015

1. Metoda zdarzeń krytycznych
w informatologicznych badaniach
zachowań informacyjnych
w XXI wieku
Dr Sabina Cisek
Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ
III Międzynarodowa Konferencja Naukowa
Nauka o informacji (informacja naukowa) w okresie zmian, Warszawa,
11-12 maja 2015
1

2. Spis treści
• Moje pytania badawcze i metoda
• Na czym polega metoda zdarzeń
krytycznych?
• Czym są zachowania informacyjne?
• CIT w badaniach zachowań informacyjnych
w latach 2001-2015
• Zamiast podsumowania
2

3. Moje pytania badawcze
i metoda
3

4. Pytania badawcze
• Jak często i w jaki sposób (liczba respondentów,
ramy pojęciowe itp.) metoda zdarzeń
krytycznych była w XXI wieku wykorzystywana do
badania zachowań informacyjnych?
• Jakie aspekty zachowań informacyjnych były za
jej pomocą empirycznie studiowane (tematyka
prowadzonych badań)?
4

5. Zastosowana metoda
• Analiza i krytyka piśmiennictwa,
w oparciu o bazę LISTA (Library,
Information Science and Technology
Abstracts firmy EBSCO)
5

6. Na czym polega metoda
zdarzeń krytycznych?
6

7. Alternatywne nazwy
• CIT
• Critical Incident Approach
• Critical Incident Technique
• Technika incydentów (zdarzeń) krytycznych
• Metoda incydentów (zdarzeń) krytycznych
7

8. Twórca
• John C. Flanagan
• Flanagan, John C. (1954). The critical incident
technique. Psychological Bulletin, Vol. 51, No.
4, p. 327-358.
8

9. Zdarzenie krytyczne
• Pojedyncze wydarzenie (lub sytuacja), które da
się wyodrębnić i które znacząco wpływa na
jakieś działanie albo zjawisko
• Jednakże
– incydenty krytyczne nie muszą być dramatyczne albo
niezwykłe (Gilstrap; Dupree 2008, p. 409)
– to nasza interpretacja czyni jakieś zdarzenie
krytycznym [Tripp, David (1993). Critical Incidents in Teaching: Developing
Professional Judgment. London: Routledge, p. 29.]
9

10. Metoda zdarzeń krytycznych
• Polega na zgromadzeniu (najczęściej za pomocą
wywiadu bezpośredniego lub ankiety) zdarzeń
krytycznych*, a następnie – na ich kategoryzacji
oraz analizie. Celem jest odkrycie „leżących
głębiej” problemów i uwarunkowań.
* A właściwie ludzkich opowieści o zdarzeniach
krytycznych
10

11. Metoda zdarzeń krytycznych
stanowi jakościową procedurę
badawczą
11

12. Czym są zachowania
informacyjne?
12

13. Zachowania informacyjne
• Wszelkie zachowania ludzi przejawiane w obliczu
kanałów i źródeł informacji, w szczególności te, które
związane są z poszukiwaniem informacji, jej
indywidualnym przetwarzaniem i zarządzaniem oraz
wykorzystaniem w różnych kontekstach
• Zachowania informacyjne można podzielić na
występujące
– przed wyszukiwaniem,
– w trakcie wyszukiwania,
– po wyszukiwaniu informacji (Marcella, Pirie, Rowlands 2013).
13

14. CIT w badaniach zachowań
informacyjnych w latach
2001-2015 (wybrane
aspekty)
14

15. Ile jest publikacji z XXI wieku,
w których wykorzystano CIT do
badania zachowań informacyjnych?
• Wyszukiwanie w bazie LISTA w dniu 2015-04-27
• Wyrażenie wyszukiwawcze „critical incident” AND
(„information behavior” OR „information-seeking
behavior”), 2001-2015
• Otrzymałam 15 rezultatów (artykułów), wszystkie
adekwatne, w tym 13 opartych na badaniach
empirycznych i 2 teoretyczno-metodologiczne
15

16. Jak ogólnie definiuje się zdarzenia
krytyczne w kontekście badania
zachowań informacyjnych ?
• “Critical incidents, to some extent, represent
information use ‘stories’ which are complete or
near complete” (Urquhart 2001)
• „a brief, but memorable information seeking
episode” (Urquhart 2001)
• “the details and context of just a single event in
order to avoid generalizations from similar
incidents” (Evans, Chi 2010, p. 658)
16

17. Jak w analizowanych publikacjach
określano zdarzenia krytyczne? Przykłady
• Nagły wypadek (ang. emergency)
• Ostatnie (najświeższe) zadanie zawodowe, które
wymagało poszukiwania i wykorzystania informacji
• Ostatnio przeczytany artykuł naukowy i okoliczności
temu towarzyszące
• Najnowszy „przypadek” wyszukiwania informacji
• „Problematyczna” sytuacja związana ze zdrowiem
• Ważna decyzja administracyjna lub biznesowa
17

18. Jak w analizowanych publikacjach
gromadzono materiał empiryczny, czyli
opisy zdarzeń krytycznych?
• Za pomocą wywiadu jakościowego, częściowo
ustrukturyzowanego, otwartego, pogłębionego (10)
– Wywiad z jedną osobą trwał od 40 minut do 2 godzin
• Za pomocą ankiety online (2) i papierowej (1)
• Za pomocą obserwacji (1)
• Liczba badanych (respondentów) wahała się od 8 do
348
18

19. W ramach jakiej metodologii stosowano
Critical Incident Technique?
• JAKOŚCIOWEJ
– ang. Interpretative orientation, Naturalistic study,
Qualitative, interpretive methods
bądź
• MIESZANEJ
– ang. a mix of quantitative and qualitative
approaches, a mixed methodology approach
19

20. Zamiast podsumowania
20

21. Dlaczego warto stosować CIT w badaniach
zachowań informacyjnych? Wybrane
argumenty
• Ponieważ CIT opiera się na rzeczywistych
doświadczeniach i przeżyciach użytkowników, o
których mówią własnymi słowami, z ich punktu
widzenia, posługując się terminami faktycznie
występującymi w praktyce,
• Ponieważ doświadczenie użytkownika (przeszłe
sytuacje, zdarzenia, w których brał udział itp.) może
funkcjonować jako źródło informacji
21

22. Bibliografia
• Almehmadi, Fatmah; Hepworth, Mark; Maynard, Sally (2014). A framework for understanding
information sharing: an exploration of the information sharing experiences of female academics in
Saudi Arabia. Information Research, Vol. 19, No. 4. http://www.informationr.net/ir/19-
4/isic/isic01.html
• Berryman, Jennifer M. (2008). Influences on the judgement of enough information: an analysis using
the information use environment as a framework. Information Research, Vol. 13, No. 4.
http://www.informationr.net/ir/13-4/paper356.html
• Chaudhry, Abdus Sattar; Al-Sagheer, Luluwa (2011). Information behavior of journalists: Analysis of
critical incidents of information finding and use. The International Information and Library Review,
Vol. 43, p. 178-183.
• Evans, Brynn M.; Chi, Ed H. (2010). An elaborated model of social search. Information Processing
and Management, Vol. 46, p. 656–678.
• Fortier, Alexander; Dufour, Christine; Bergeron, Pierrette (2010). Investigation of the sexual health
information behaviour of a group of young Quebec adults. The Canadian Journal of Information and
Library Science, Vol. 34, No. 4, p. 433-456.
• Gilstrap, Donald L.; Dupree, Jason (2008). Assessing Learning, Critical Reflection, and Quality
Educational Outcomes: The Critical Incident Questionnaire. College and Research Libraries, Vol. 19,
Issue 5, p. 407-426.
• Johnson, Paula C.; Simonsen, Jennifer E. (2015). Do engineering master’s students know what they
don’t know? Exploring abstracting & indexing service use and non-use. Library Review, Vol. 64, No.
1-2, p. 36-57.
• Lambert, Joshua D. (2010). The Information-Seeking Habits of Baptist Ministers. Journal of Religious
and Theological Information, Vol. 9, Issue 1-2, p. 1-19.
22

23. Bibliografia cd.
• Lata Cunha, Aurea Adriana; Cendon, Beatriz Valadares (2010). Uso de bibliotecas digitais de
periódicos: um estudo comparativo do uso do Portal de Periódicos da Capes entre áreas do
conhecimento. Perspectivas em Ciencia da Informacao, Vol. 15, Issue 1, p. 70-91.
• MacDonald, Jackie; Bath, Peter; Booth, Andrew (2011). Information overload and information
poverty: challenges for healthcare services managers? Journal of Documentation, Vol. 67, No. 2, p.
238-263.
• Marcella, Rita; Pirie, Tracy; Rowlands, Hayley (2013). The information seeking behaviour of oil and
gas industry workers in the context of health, safety and emergency response: a discussion of the
value of models of information behaviour. Information Research, Vol. 18, No. 3.
http://www.informationr.net/ir/18-3/paper583.html
• Mishra, Yotlj; Allen David; Pearman, Allen (2015). Information Seeking, Use, and Decision Making.
JASIST, Vol. 66, No. 4, p. 662-673.
• Morgan, Alison Janeice; Trauth, Eileen M. (2013). Socio-economic influences on health
information searching in the USA: the case of diabetes. Information Technology and People, Vol.
26, No. 4, p. 324-346.
• Urquhart, Christine (2001). Bridging information requirements and information needs assessment:
do scenarios and vignettes provide a link? Information Research, Vol. 6, No. 2.
http://www.informationr.net/ir/6-2/paper102.html
• Urquhart, Christine et al. (2003). Critical incident technique and explicitation interviewing in
studies of information behavior. Library and Information Science Research, Vol. 25, Issue 1, p. 63–
88.
23