1. 6ο Γυμνάσιο Πατρών
ΟΙΚΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
ΕΡΓΑΣΙΑ
Μηνύματα οικιακής οικονομίας-οργάνωσης και
διαχείρισης της οικογενειακής ζωής των Ελλήνων, από
την αρχαιότητα έως σήμερα.
Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ομάδα εργασίας Β2 :
Ασπόστου Αικατερίνη Στέλιος Λάτσης
Γιάννης Μαργαλιάς
Γιάννης Κουτσοχέρας
Μιχαήλ Λαμπρινήδης
ΠΑΤΡΑ 2012

2. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
 Πρόλογος
 Εισαγωγή
 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Αρχαίος ελληνικός κόσμος
Βυζάντιο
Μεταβυζαντινοί χρόνοι
 Συμπεράσματα
 Προτάσεις για το σήμερα
 Βιβλιογραφία

3. ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η παρούσα εργασία με θέμα, «Μηνύματα οικιακής οικονομίας-
οργάνωσης και διαχείρισης της οικογενειακής ζωής των Ελλήνων, από
την αρχαιότητα στο σήμερα», έγινε στα πλαίσια του μαθήματος της
Οικιακής Οικονομίας και στην ενότητα «Οικιακή οικονομία και Ελληνικός
Πολιτισμός».
Η ομάδα μαθητών του τμήματος Β2, που ασχολήθηκε με την
επεξεργασία, τη σύνθεση και την παρουσίαση του θέματος, αποτελείται
από τους: Στέλιο Λάτση ,Μιχάλη Λαμπρινίδη , Γιάννη Μαργαλιά και
Γιάννη Κουτσοχέρα. Σύμβουλος και καθοδηγητής μας ήταν η καθηγήτρια
του μαθήματος ,κ. Ασπόστου Αικατερίνη.
Βασικός άξονας και πυρήνας της συγκεκριμένης ενότητας ήταν, η
σωστή και ορθολογική διαχείριση της οικονομικής και πολιτιστικής
κρίσης ,που αντιμετωπίζει η χώρα μας.
Τέθηκαν διάφορα ερωτήματα, στα οποία κληθήκαμε να απαντήσουμε.
Ένα βασικό ερώτημα ήταν ,κατά πόσο μπορεί το παρελθόν και ο
παραδοσιακός τρόπος ζωής των προγόνων μας ,να μας διδάξει και να
μας μεταφέρει μηνύματα σωστής οργάνωσης και διαχείρισης τόσο
της προσωπικής, όσο και της οικογενειακής μας ζωής.
Με στόχο την απάντηση αυτού του ερωτήματος, προσπαθήσαμε σαν
ομάδα, με όλες τις δυσκολίες της μεταξύ μας συνεργασίας, να κάνουμε
μια αναδρομή στο χρόνο, ξεκινώντας από την αρχαιότητα και φτάνοντας
στο σήμερα. Επιλέξαμε τρεις περιόδους, σταθμούς της ιστορίας( Αρχαίος
ελληνικός κόσμος-Βυζάντιο- Μεταβυζάντιο ) και μελετώντας τον τρόπο
ζωής των Ελλήνων, αναζητήσαμε μηνύματα και πρακτικές, που μπορούν
να δώσουν λύσεις στην καθημερινότητα μας και να τη βελτιώσουν.

4. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Άτομο-Οικογένεια-Κοινωνία είναι τρεις παράγοντες ,που
επηρεάζουν και συμπληρώνουν ο ένας τον άλλον.
Στην αρχαιότητα , στα βυζαντινά και μεταβυζαντινά χρόνια , η ελληνική
οικογένεια παρουσιάζει στοιχεία στη δομή της και στην οργάνωσή της,
που παραμένουν ακόμα και σήμερα τα ίδια ή εξελίσσονται.
Η οικογένεια είχε πατριαρχικό χαρακτήρα με αυστηρά καθορισμένους
ρόλους για το καθένα από τα μέλη της.
Στην οργάνωση της οικογενειακής ζωής διακρίνεται :
 η οικονομική διαχείριση
 η εκτέλεση των θρησκευτικών καθηκόντων
 η ανατροφή και η διαπαιδαγώγηση των παιδιών
 η εκτέλεση των εργασιών μέσα και έξω από το σπίτι
Στοιχεία που παρατηρήθηκαν και στις τρεις περιόδους της ιστορίας,
και αφορούν την οργάνωση της ελληνικής οικογένειας, τη σωστή
διαχείριση και την οικιακή οικονομία είναι :
 η πίστη σε βασικές αρχές και αξίες της ζωής.
 η σωστή διαχείριση του οίκου
 η αυτάρκεια αγαθών και η πρακτική να καταναλώνουν ό,τι
παράγουν.
 η τήρηση και η μεταβίβαση από γενιά σε γενιά, των εθίμων και των
παραδόσεων
 η πίστη και η λατρεία στους θεούς
 ο σεβασμός προς τους γονείς και γενικότερα στους ηλικιωμένους
 η φιλοξενία και η φιλία

5.  οι καλές διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις
 η συνεργασία η στήριξη και η αλληλεγγύη μεταξύ των μελών
 η λιτή ζωή και η τήρηση του μέτρου
 η υιοθέτηση ενός διατροφικού προτύπου, που εξασφαλίζει πολλά
πλεονεκτήματα υγείας και αποτελεί τη βάση της σύγχρονης
Μεσογειακής Διατροφής.

6. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Αρχαίος ελληνικός κόσμος
 Οι αρχαίοι Έλληνες προστάτευαν το θεσμό της οικογένειας και
έθεσαν τις βάσεις ,της επιστήμης της Οικιακής Οικονομίας.
Στον «Οικονομικό» του Ξενοφώντα περιγράφεται λεπτομερώς, η
οργάνωση που πρέπει να έχει ένα νοικοκυριό.
Ο Ισχόμαχος, ένας νιόπαντρος Αθηναίος ,συμβουλεύει τη νέα του
σύζυγο για σωστή και σφιχτή διαχείριση και της υπενθυμίζει τις
υποχρεώσεις της «………αυτά που φέρνουν στο σπίτι, εσύ η ίδια να τα
παραλαμβάνεις, να κανονίζεις πού θα ξοδευτούν και να φυλάς ό,τι
περισσεύει. Γιατί δεν πρέπει να ξοδεύουμε σ ένα μήνα, όσα
σε ένα χρόνο».
ΞΕΝΟΦΩΝΤΑΣ

7. Για τους αρχαίους Έλληνες
 Η έννοια της αποταμίευσης και της σφιχτής διαχείρισης των
οικονομικών, ήταν βασική αρχή της οικογένειας .Ο άνδρας ,που
ήταν ο κύριος του οίκου, όφειλε να είναι καλός διαχειριστής, έχοντας
πάντα τη βοήθεια, την υπακοή και το σεβασμό της γυναίκας του.
 η τήρηση του μέτρου και η λιτή ζωή ήταν βασικοί κανόνες, για
την οργάνωση της οικογένειας. Άλλωστε η ζωή των Σπαρτιατών,
αποτελεί στην ιστορία ξεχωριστό παράδειγμα αυστηρής λιτότητας
και σκληραγώγησης όλων των μελών της οικογένειας.
Περιφρονούσαν δε, όσους δεν έκαναν οικογένεια.
 η οικιακή οικονομία βασιζόταν στον καταμερισμό των ρόλων και
στη σωστή διαχείριση :
Οι άντρες ασχολούνταν με τα «κοινά» και φρόντιζαν να είναι καλοί
διαχειριστές , ενώ οι γυναίκες είχαν τη φροντίδα της οικογένειας και
τη συντήρηση του σπιτιού τους. Κατασκεύαζαν τα ρούχα των μελών
της οικογένειας ,φρόντιζαν τις προμήθειες και είχαν την επίβλεψη
των δούλων, όταν υπήρχαν. Βασικό τους καθήκον ήταν η ανατροφή
των παιδιών τους .
Η οργάνωση της οικογενειακής ζωής, ήταν αποτέλεσμα μάθησης και
καθημερινής προσπάθειας , οι δε γνώσεις περνούσαν από γενιά σε γενιά.
Η μητέρα όφειλε, να μάθει στην κόρη το νοικοκυριό και να την
προετοιμάσει, ώστε να γίνει καλή οικοδέσποινα στο νέο της σπίτι.
Δικαίωμα στη μόρφωση, είχαν μόνο τα αγόρια.

8. Η φιλοξενία :
 αποτελούσε πράξη αρετής και πατροπαράδοτη συνήθεια. Υπήρχε
θεία απαίτηση για την περιποίηση των ξένων και εθεωρείτο
αμάρτημα η αδιάφορη αντιμετώπισή τους.
 είχε σημαντική αξία στην οικογενειακή και κοινωνική ζωή
,αφού μπορούσε να συνδέει άτομα οποιασδήποτε τάξης, ακόμη και
απλούς πολίτες με τους βασιλιάδες. Στα χρόνια του Ομήρου, σε
όποιο σπίτι και αν πήγαινε ένας ξένος, θα έβρισκε φιλοξενία.
Άλλωστε το τυπικό της φιλοξενίας, που ακολουθούνταν από τον
ξενιστή προς τον ξένο, αποτελεί ιστορικό γεγονός και αναδεικνύει,
την ανάγκη της φιλίας, της επικοινωνίας και της συνεργασίας μεταξύ
των ανθρώπων.
ΠΕΡΙΠΟΙΗΣΗ ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΜΕΝΟΥ

9. Μία από τις μεγαλύτερες αξίες ήταν:
ο σεβασμός και η φροντίδα προς τους ηλικιωμένους γονείς.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ιστορία του Αινεία και του πατέρα
του Αγχίση. Όταν η Τροία, έπειτα από δεκάχρονη πολιορκία ,κυριεύθηκε
από τους Έλληνες, τον γέροντα Αγχίση τον σήκωσε στους ώμους του ο
γιος του Αινείας και τον φυγάδευσε έξω από την πόλη. Θαυμάζοντας οι
Έλληνες την πράξη του αυτή, του επέτρεψαν να πάρει ελεύθερα ό,τι ήθελε
από το σπίτι τους.
Ο Αινείας
κουβαλά στην πλάτη του τον πατέρα του Αγχίση
Τις διατροφικές συνήθειες των αρχαίων Ελλήνων, χαρακτήριζε η
λιτότητα.

10. Θεμέλιο της καθημερινής τους διατροφής ήταν η λεγόμενη «μεσογειακή
τριάδα»: σιτάρι, λάδι και κρασί.
Τα δημητριακά συνοδεύονταν συνήθως από οπωροκηπευτικά (λάχανα,
κρεμμύδια, φακές , ρεβίθια κ.α). Η κατανάλωση κρέατος και θαλασσινών
σχετίζονταν με την οικονομική και κοινωνική κατάσταση της οικογένειας,
αλλά και με τον τόπο κατοικίας.
Οι Έλληνες κατανάλωναν ιδιαιτέρως τα γαλακτοκομικά και κυρίως το
τυρί.
Ψωμί, ελιές, λάδι, κρασί, γάλα, σταφύλια και σύκα, ήταν τα βασικά είδη
διατροφής τους.
Το φαγητό τους συνοδεύονταν από κρασί (κόκκινο, λευκό ή
ροζέ),συνήθως αναμεμειγμένο με νερό(άκρατος οίνος).
Παράσταση πιάτου
Τα συμπόσια, ήταν κάτι αντίστοιχο με τις σημερινές οικογενειακές
συγκεντρώσεις και γιορτές. Στο δείπνο, οι άντρες, χωριστά από τις
γυναίκες, έτρωγαν, ψυχαγωγούνταν και συζητούσαν.
Κατανάλωναν συνήθως προϊόντα ,που παρήγαγαν. Φρόντιζαν, να
υπάρχει πάντα στον οίκο τους επάρκεια αγαθών.
Βυζάντιο

11. Στην περίοδο του Βυζαντίου, συναντήθηκε ο ελληνισμός με το
χριστιανισμό.
 Η χριστιανική θρησκεία θεωρεί την οικογένεια, θεμέλιο της
κοινωνίας.
 ενισχύεται ο θεσμός του γάμου και ο ρόλος της οικογένειας στην
κοινωνία. Καθιερώνεται από την εκκλησία ως μυστήριο και
υποστηρίζεται νομικά από το κράτος.
 Η ισότητα , η αγάπη και η συνεργασία μεταξύ των μελών της
οικογένειας, καθώς και το χριστιανικό πνεύμα, ήταν έντονα
συνυφασμένα, με την αρμονία της οικογενειακής ζωής.
 Η πίστη στο Θεό και στις αξίες της ζωής ήταν πολύ σημαντικό
στήριγμα, για την οργάνωση τόσο της οικογένειας ,όσο και της
κοινωνίας στο σύνολό της.
Οι Βυζαντινοί έπρεπε, να «διάγουν βίον ηθικόν», για τη σωτηρία
της ψυχής τους.
Η μοναστηριακή ζωή, επέβαλλε στάσεις και συμπεριφορές, που
χαρακτηρίζονταν από εγκράτεια και λιτότητα. Χαρακτηριστικές
ήταν οι πολλές μέρες νηστείας, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Η οικογένεια άρχιζε τη μέρα της με προσευχή ,εκτελούσε τα
θρησκευτικά της καθήκοντα και γιόρταζε τις θρησκευτικές γιορτές
με όλους τους τύπους της εκκλησίας.

12.  Οι σπιτικές γιορτές και οι συχνές οικογενειακές συγκεντρώσεις
ενίσχυαν τους δεσμούς ,ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας.
 Ο θεσμός της φιλοξενίας εξακολουθούσε να παίζει πρωταρχικό
ρόλο και ενδυνάμωνε τις σχέσεις.
 Η γυναίκα ως συνεργάτιδα του άνδρα, αναλάμβανε την ανατροφή
των παιδιών της. Καθημερινός στόχος της ήταν, να τους μάθει τα
ιερά γράμματα (ανάγνωση, γραφή θρησκευτικά μαθηματικά και
ωδική) και να τους μεταδώσει αξίες και αρετές ζωής, έτσι όπως
υπαγόρευε η πίστη, στις αρχές του Χριστιανισμού.
 Η διατροφή των Βυζαντινών χαρακτηρίζεται, από την έλλειψη του
ελαιολάδου και την αντικατάστασή του με λιπαρά. Οι νηστείες που
είχαν καθιερωθεί, υπαγόρευαν την κατανάλωση λαχανικών,
χόρτων και οσπρίων , που μαγειρεύονταν με ή χωρίς λάδι.

13. Μεταβυζαντινοί χρόνοι
Τέσσερις δύσκολοι αιώνες για τον Ελληνισμό.
Ο τούρκικος ζυγός, οι διωγμοί, η δυσβάσταχτη φορολογία και η
στέρηση της ελευθερίας, οδήγησαν τους Έλληνες σε δύσκολη
οικονομική κατάσταση και σε άσχημες συνθήκες διαβίωσης.
Χαρακτηριστικά των μεταβυζαντινών χρόνων στην οργάνωση της
οικογενειακής ζωής των Ελλήνων ήταν:
 η λιτή ζωή - σφιχτή οικονομία,
 Η δίψα και ο αγώνας για ελευθερία και η επιβίωση, ήταν το
βασικό μέλημα των Ελλήνων .
 H αυτάρκεια αγαθών για την οικογένεια, ήταν καθημερινή
φροντίδα .Κατανάλωναν κυρίως, ό,τι οι ίδιοι παρήγαγαν και
προσπαθούσαν να ικανοποιήσουν βασικές ανάγκες διατροφής.
 Πίστη , πατρίδα , γλώσσα , παράδοση και οικογένεια ήταν οι
βασικοί άξονες, που διατήρησαν αναλλοίωτο το ελληνικό στοιχείο .
 Οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες, επέβαλαν την ανάγκη για
συνεργασία , στήριξη και αλληλεγγύη, μεταξύ των μελών μιας
οικογένειας, ή ενός τόπου.

14.  Η γνώση και η ανάπτυξη της λαϊκής τέχνης, όπως και η προίκα της
κόρης βοήθησαν στην ανάπτυξη,
 της οικοτεχνίας
 της συντεχνίας
των συνεταιρισμών αργότερα ,ενισχύοντας έτσι το οικογενειακό
εισόδημα και την ανάπτυξη του τόπου.
ΑΜΠΕΛΑΚΙΑ
Ο πρώτος γυναικείος συνεταιτερισμός που ιδρύθηκε στα Αμπελάκια της
Θεσσαλίας , στα τέλη του 18ου αιώνα ,στην εποχή της Τουρκοκρατίας,
αποτελεί ιστορικό παράδειγμα συλλογικής προσπάθειας και συνεργασίας
μεταξύ των μελών μιας κλειστής κοινωνίας, που στόχο τους είχαν, να
ζήσουν σε καλύτερες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες και να
βοηθήσουν στην ανάπτυξη του τόπου τους.

15.  Η διατροφή εξακολουθεί να είναι λιτή και υγιεινή .Τα βασικά και
τα απαραίτητα.
Ενισχύεται η χρήση ελαιολάδου και άλλων παραδοσιακών
προϊόντων .
Δίνεται αξία,
 στην παραδοσιακή κουζίνα κάθε τόπου
 και στη χρήση ντόπιων παραδοσιακών προϊόντων και αγνών
πρώτων υλών .
 Το « προσφάι» αποτελούσε χαρακτηριστικό γεύμα της καθημερινής
τους εργασίας(κρεμμύδι, λίγες ελιές ή ένα κομμάτι τυρί ή παστό
κρέας)
 Ο τύπος αυτός της σίτισης, καταγράφεται σήμερα, ως Μεσογειακή
Δίαιτα και αποτελεί πρότυπο υγιεινής και ισορροπημένης
διατροφής.
 Καλλιεργήθηκε η γη με παραδοσιακούς τρόπους και ενισχύθηκε η
κατανάλωση σε άγρια χόρτα , βότανα , φρούτα και λαχανικά
εποχής.
 Τα ζώα εκτρέφονταν στο σπίτι , δημιουργώντας την οικόσιτη
κτηνοτροφία

16.  Η ανάπτυξη της λαϊκής τέχνης ανέδειξε επαγγέλματα, που
ακόμα και σήμερα μπορούν να αξιοποιηθούν και να
αποδώσουν(υφαντική , κεντητική ,αγγειοπλαστική,
ξυλουργική κ.α) στις νεότερες γενιές.
 Η περιποίηση των επισκεπτών και η φιλοξενία , ήταν
σημαντική φροντίδα της κάθε οικογένειας.
 Μεταξύ των μελών μιας κοινότητας, υπήρχε αλληλεγγύη
και βοηθούσαν η μία την άλλη στις οικιακές ,αγροτικές
και κτηνοτροφικές εργασίες ή στο χτίσιμο του σπιτιού.
Η στέρηση της ελευθερίας ,η φτώχεια και η
έλλειψη βασικών αγαθών επιβίωσης
των Ελλήνων εκείνης της εποχής, ανέδειξε και ανέπτυξε
δυνατότητες και τρόπους ζωής ,υποδειγματικούς για τις
νεότερες γενιές.

17. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Με την ολοκλήρωση της εργασίας μας διαπιστώσαμε ότι:
 Ο τρόπος οργάνωσης και σωστής διαχείρισης τόσο της
προσωπικής ,της οικογενειακής όσο και της κοινωνικής ζωής
των Ελλήνων από την αρχαιότητα έως σήμερα ,αποτελεί
διαχρονική πολιτιστική αξία. Η αξία αυτή ,αποτελεί πρότυπο
ζωής για τον σύγχρονο Έλληνα, ώστε να αντιμετωπίσει τις
δυσκολίες της εποχής.
 Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου ,παίζει σημαντικό ρόλο
μεταξύ των άλλων ο θεσμός της οικογένειας ,η οποία αποτελεί
τον πυρήνα της κοινωνίας.
 Αξίες όπως ο σεβασμός ,η συνεργασία ,η αλληλεγγύη ,η
δικαιοσύνη η ελευθερία ,η φιλία ,πρέπει να ξαναβρούν την θέση
τους στην ζωή μας
 Τέλος ,η λιτότητα και η σφιχτή οικονομία ,όπως και η τήρηση
του μέτρου ,έτσι όπως παραδειγματικά μας δόθηκαν από τους
προγόνους μας, ας αποτελέσουν βασικές αρχές και κανόνες για
μας σήμερα ,ώστε να καλυτερεύσουμε τη ζωή μας και να βρούμε
ως χώρα την αξία και την θέση που μας αξίζει.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ

18. ΣΗΜΕΡΑ
Σε καιρούς κρίσης ,όχι μόνο οικονομικής αλλά και πολιτιστικής ,όπως
η εποχή που ζούμε ,επιβάλλεται να :
 κατανοήσουμε την κρισιμότητα της κατάστασης και αλλάξουμε
τον τρόπο ζωής μας.
 προστατεύσουμε τον θεσμό της οικογένειας ,που σήμερα
βρίσκεται σε κρίση και να τον ενισχύσουμε.
 καθιερώσουμε ως στάση ζωής το: «λιτή ζωή, σφιχτή οικονομία»,
έτσι, όπως μας το δίδαξαν οι πρόγονοί μας.
 υιοθετήσουμε αξίες όπως ο σεβασμός, η συνεργασία, η
αλληλεγγύη, η φιλοξενία, η τήρηση του μέτρου, που έχουν
διαχρονική ισχύ και δίνουν ποιότητα στη ζωή κάθε ανθρώπου.
 υιοθετήσουμε το διατροφικό πρότυπο της ελληνικής
παραδοσιακής μεσογειακής διατροφής, που συμβάλλει στην
υγεία, αλλά και στην οικιακή οικονομία.
 καταναλώνουμε προϊόντα που εμείς και ο τόπος μας παράγουμε.
 σεβόμαστε το περιβάλλον και το διαχειριζόμαστε ορθολογικά.
 σεβόμαστε, τηρούμε τις παραδόσεις και διαφυλάττουμε την
πολιτιστική μας κληρονομιά. Τα στοιχεία αυτά, μας
χαρακτηρίζουν ως λαό και αποτελούν την εθνική μας ταυτότητα.
 εφαρμόσουμε στην καθημερινότητά μας το: «παν μέτρον
άριστον».
 Προσπαθούμε και ελπίζουμε πάντα για το καλύτερο, τόσο σε
προσωπικό ,όσο και σε συλλογικό επίπεδο .

19. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
 Εφημερίδα Καθημερινή 7days
 Βικιπαίδεια Ελεύθερη Ελληνική εγκυκλοπαίδεια
 http://users.sch.gr/cosmathan/salamis/themistocles.htm
 Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού :Η Ελληνική Ιστορία στο
Διαδίκτυο
 Βιβλίο ΟΕΔΒ Οικιακής Οικονομίας Β ΄ Γυμνασίου
 http://ioannina.uoi.gr/history/post_byzantine_period.html
 http://www.diaita.org/mesogeiakh-diatrofh.html

20. ευχαριστούμε
Στέλιος Γιάννης
Γιάννης Μιχαήλ