Peter verlinden - Massamedia: vredesduiven of oorlogsstokers

MASSAMEDIA:
VREDESDUIVEN
OF
OORLOGSSTOKERS?
Peter Verlinden
journalist VRT
docent KU LEUVEN

DR Congo
Kinshasa, december 2016

DR Congo
Kinshasa, november 2011

THEMA’S
• werking van (massa)media bij (internationale) conflicten
• impact van (internationaal) conflict op werking (massa)media
• basismechanismen van de mediamachine
• vredesjournalistiek (naar Johan Galtung)
• mediamythes als exponent
• ➙ beeldvorming van (internationale) conflicten
• voorbeelden: Syrië, Libië, DR Congo, Rwanda, Mali, …

Case: Timisoara (Roemenië), 1989

Analyse: het ‘Timisoara-syndroom’
 
volgens DE MEDIALEUGEN, (div. auteurs), EPO, 1994, p. 98-105
(Ignacio Ramonet, hoofdredacteur Le Monde Diplomatique, orig. artikel: maart 1990)
• “grootste oplichterij sinds de uitvinding van de televisie”
• “4000 slachtoffers, zelfs 4630 volgens een ‘speciale verslaggever van Libération”
• “’... vuilnisauto’s waarmee talloze kadavers worden overgebracht naar geheime
plaatsen ... ... een journaliste van Le Nouvel Observateur (28 december 1989)”
• “... cijfer van 60.000, zelfs 70.000 doden bij Roemeense omwenteling ...”
• (REALITEIT: NIET MEER DAN 700 DODEN, aanhangers van Ceaucescu inbegrepen, in
Timisoara minder dan 100 – Le Monde, 14 februari 1990)
• ”Volgens El Pais folterkamers waar tegenstanders met zuur werden bewerkt” 
• “ ... niemand onderzocht of dit waar was ...”
• “ ... camera’s konden overal komen in Oost-Europa ...”
• “Ik heb niets gezien in Timisoara, Colette Braeckman, Le Soir Illustré, 27-28/1/1990”
• “de mythe van het complot”
• “onderaardse bunkers ...”

BUITENLANDBERICHTGEVING
ALGEMEEN

“Het binnenlandse en buitenlandse nieuws verweven” 
Elf jaar buitenland in het Vlaamse tv-nieuws (2003-2013) 
(Nieuwsmonitor, februari 2014)

“Het binnenlandse en buitenlandse nieuws verweven” 
Elf jaar buitenland in het Vlaamse tv-nieuws (2003-2013) 
(Nieuwsmonitor, februari 2014)
1 Verenigde Staten 7,08% 11
Israël 1,10%
2 Frankrijk 4,01% 12
Turkije 0,85%
3 Nederland 3,39% 13 Griekenland 0,72%
4 Verenigd Koninkrijk 3,04% 14
Afghanistan 0,67%
5 Duitsland 2,39% 15
DR Congo 0,57%
6
Irak 1,99% 16
Syrië 0,57%
7 Italië 1,63% 17
Egypte 0,53%
8 Spanje 1,33% 18 Japan 0,53%
9
Rusland 1,27% 19 Polen 0,53%
10 China 1,11% 20 Zwitserland 0,50%

Vlaamse televisiejournaals: ‘het buitenland verdwijnt van de radar’  
Criminaliteit, Cultuur, Politiek en Buitenland in de Vlaamse televisiejournaals (2003-2010)  
Julie De Smedt, Marc Hooghe & Stefaan Walgrave

SELECTIVE GATEKEEPING
(naar Galtung/Ruge, 1965)
• medium-bepaald
• intensiteit
• ambiguïteit versus klaarheid
• culturele proximiteit
• consonantie met een bepaald land/regio
• onverwacht-zijn
“NABIJHEID”

(COURANTE) REDACTIESTRUCTUUR
BRONNENGEBRUIK
• input/output-structuur  
= nieuwsgaring versus nieuwsverwerking
• eigenheden van televisie, radio, online, geschreven pers
• formats in nieuwsberichtgeving (naar gelang van medium)
• persoonlijke versus structurele aspecten 
• internationale media versus Belgische/Vlaamse media
• globalisering van de bronnen
• hantering en verwerking van het bronnenmateriaal

INTERNATIONALE NIEUWSAGENTSCHAPPEN
(naar Joye/Biltereyst, UGent)
’Big Three’
AP(TN), Reuters(TN), (AFP) 
• differentiatie in functie van media (geschreven, radio, televisie, online, ...)
• globale vrije nieuwsmarkt: winstoriëntatie
• problematiek van de similariteit (cf. VRT vs. VTM)
• enige ‘correctie via EBU/ENEX, eigen correspondenten, sociale media, …
• ‘de andere’: United Press International/INS, TASS, DPA, EFE, Xinhua, Mena, ANSA, ...

PEACE JOURNALISM - VREDESJOURNALISTIEK
“Not only do the media have this perverse fascination with war and
violence; they also neglect the peace forces at work. Of course, some of
this is the result of governmentalism, the fascination with power in addition
to violence. How about some fascination with peace? And with people? How
about giving them more voice? As the media work, they amplify the sound of
guns rather than muting them. Is this because we have the media we
deserve? Hardly. It is more because the people who run them are badly
trained, looking only upward in society, registering the sudden and the
negative, not the patient, long-term work of thousands, millions of citizens.”
Johan Galtung (1993)

PEACE JOURNALISM ⬌ WAR JOURNALISM

naar: GALTUNG, J., High Road, Low Road, 1998.

1. georiënteerd op oorlog en geweld

2. focust op de zichtbare effecten van geweld

3. demoniseert “de vijand”

4. georiënteerd op propaganda

5. focust op de onwaarheden van de vijand en helpt
“onze” onwaarheden te verbloemen

6. georiënteerd op de elite

7. vertrouwt voor een groot deel op de officiële
bronnen (persberichten, militaire woordvoerders,
overheidscommunicatie e.d.)

8. georiënteerd op overwinning en verlies en ziet
vrede als een resultaat van de overwinning van een
van beide partijen

1. georiënteerd op vrede
van beide partijen

2. onderzoekt conflicten door toepassing van
conflictanalyse
van beide partijen

conflictanalyse
3. verschaft een wijder perspectief en voldoende
achtergrondinformatie
van beide partijen

conflictanalyse
4. focust op alternatieve vreedzame manieren om
het conflict op te lossen
van beide partijen

conflictanalyse
5. humaniseert alle zijdes van een conflict door
empathie en begrip
van beide partijen

conflictanalyse
empathie en begrip,
6. focust op de minder zichtbare effecten van
geweld, zoals trauma en schade aan structuren
of culturen
van beide partijen

conflictanalyse
empathie en begrip,
of culturen,
7. georiënteerd op de waarheid – niet alleen de
waarheid van “onszelf” maar ook die van “hen”
van beide partijen

conflictanalyse
empathie en begrip,
of culturen,
8. niet afhankelijk van officiële bronnen maar
heeft juist een kritische houding en tracht de
verstopte propagandaberichten eruit te lichten
van beide partijen

conflictanalyse
empathie en begrip,
of culturen,
9. georiënteerd op de mensen en probeert met
name minderheden en andere kwetsbare groepen
ook een stem te geven
van beide partijen

conflictanalyse
empathie en begrip,
of culturen,
10.oplossingsgericht, geeft aandacht aan
vredesinitiatieven en probeert zo een cultuur van
vrede in de maatschappij te bevorderen
van beide partijen

conflictanalyse
empathie en begrip,
of culturen,
10.oplossingsgericht, geeft aandacht aan
vredesinitiatieven en probeert zo een cultuur van
vrede in de maatschappij te bevorderen
11.draagt bij aan de discussie rondom de
vredesopbouw na het conflict
van beide partijen

11%
30%
58%
War journalism
Peace journalism
Neutraal
Onderzoek naar Nederlandse kranten over Mali, 2013

MYTHES IN DE MEDIA
Campbell W. Joseph,
Getting it wrong: ten of the greatest misreported stories in American journalism,
University of California Press, 2010.

MYTHES IN DE MEDIA: algemeen
• “media-driven myths are tales of doubtful authenticity,
false or improbable claims masquerading as factual”
• (bekend als eerste) Walter Cronkite (CBS, februari 1968):
“US-forces in Vietnam (are) mired in a stalemate” ➜
(President Lyndon Johnson) “If I’ve lost Cronkite, I’ve lost
Middle America”.
• o.m. Watergate (1972-1974), Jessica Lynch (2003)
• “media-driven myths are dubious or apocryphal tales
connoting or conjuring pseudo-reality, tales that often
promote misleading interpretations of media power and
influence”

CASE: JESSICA LYNCH, 2003
• FEITEN: 
 
-23 maart 2003: Jessica Lynch ‘supply clerk’ 
-vanuit Koeweit Irak binnengetrokken 
-alleen persoonlijke wapens, géén gevechtseenheid 
-verkeerd gereden, stad binnengereden onder controle van
Iraakse leger, in hinderlaag gevallen 
-11 Amerikaanse doden, 6 gevangen genomen (onder wie JL,
zwaar gewond) 
-JL (krijgsgevangene) door Irakezen naar militair, later burgerlijk
ziekenhuis gebracht 
-10 dagen later door VS-heli uit dat ziekenhuis gehaald

• MEDIA COVERAGE: 
 
Washington Post (‘world exclusive’): JL ‘fought fiercely’, ‘shot
several enemy soldiers’ ook terwijl ze zelf gewond was; ‘she
was fighting to the death, ... did not want to be taken alive’

• berichtgeving van WP blind overgenomen, wereldwijd
• MAAR: JL had helemaal niet geschoten, verscholen in
Humvee, gewond door inslag van granaat op Humvee, ...
• mythe gelanceerd door VS-leger
• WP heeft verhaal nooit gecheckt, ook nooit volledig fout
erkend
• mediamythe blijft voortduren (zelfs al erkent zij zelf dat ‘held’
geen juiste benaming is) 
 
HOE KON DIE MYTHE ONTSTAAN ?
CASE: JESSICA LYNCH, 2003

• MEDIA krijgen aureool van macht, betekenis, moed
• MACHT VAN DE MEDIA is bescheiden, genuanceerd, diffuus en
sterk afhankelijk van de context
• “Because the media are everywhere ... their influence is routinely
exaggerated”. (Robert Samuelson, economist, columnist)
• “The mistake is in confusing visibility with power and the media are
often complicit in the confusion. We (in the news media) embrace the
mythology, because it flatters our self-importance”. (idem)
• drang om ‘good stories’ te maken, onkunde over specifieke
maatschappelijke domeinen
• drang van journalist/media om ‘actor’ te zijn in plaats van
‘verslaggever’ (cf. politiek, justitie, oorlog)
• CASES: Rwanda 1994/1996-1998/ …, Irak 2003, Haïti 2010, 
Congo (cf. verkrachtingen) 2001-2016, Syrië (2011-2016), …
MYTHES IN DE MEDIA: verklaringen

Peter verlinden - Massamedia: vredesduiven of oorlogsstokers

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

Más de Socius - steunpunt sociaal-cultureel werk

Más de Socius - steunpunt sociaal-cultureel werk (20)

Peter verlinden - Massamedia: vredesduiven of oorlogsstokers