πολιτισμος

1. 2. Αναγέννηση και Ανθρωπισμός
Μπακάλης Κώστας: history-logotexnia.blogspot.com

2. Όροι – κλειδιά της ενότητας
 ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ - ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΕΣ
ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
ΕΛΛΗΝΕΣ ΛΟΓΙΟΙ
ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ
ΓΡΑΜΜΑΤΑ
ΕΠΙΣΤΗΜΗ
ΤΕΧΝΗ

3. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

4. Κατά το Μεσαίωνα ο άνθρωπος ζούσεμέσασεέναασφυκτικό κλοιό
με κύρια χαρακτηριστικά:
Θεοκεντρισμός

Συνεχή μέριμνα
για τη σωτηρία
της ψυχής

Αποχή από τα
επίγεια και τη
χαρά

 Μικρογραφία που εικονίζει ερημίτη
μοναχόπουεπισκέπτεταιχωριάτικοσπίτι.
Στις μικρές αγροτικές κοινωνίες της
μεσαιωνικής Ευρώπης οι άνθρωποι δεν
έβλεπαν με καλό μάτι τους μοναχικούς
ξένους. Μόνο οι ερημίτες μοναχοί ήταν
καλοδεχούμενοι. 15ος αιώνας, Παρίσι
(Γαλλία),ΒιβλιοθήκητουΝαύσταθμου.
Έλλειψη
αισιόδοξης
διάθεσης

Ιδέα της
ματαιότητας

5.  Εικόνα που δείχνει την Κόλαση. Οι
άνθρωποι στη μεσαιωνική δυτική
Ευρώπη φοβούνταν την Κόλαση. Τη
φαντάζονταν σαν έναν τόπο με φλόγες
και τέρατα, όπου βασάνιζαν τους
αμαρτωλούς. 975, Χερόνα (Ισπανία),
καθεδρικός ναός.
 Σκηνή από τον Τάπητα του Μπαγιέ: Ο
κομήτης του Χάλεϊ περνά κοντά από τη
Γη και τρομάζει τους μεσαιωνικούς
ανθρώπους στη χριστιανική δυτική
Ευρώπη. 1080, Μπαγιέ (Γαλλία), Μουσείο
Ταπισερί.

6. Το κοσμοείδωλο της Αναγέννησης
Ο κόσμος δημιουργήθηκε βέβαια από το Θεό, αλλά ο άνθρωπος τον μεταμόρφωσε και τον
βελτίωσε. Γιατί ό,τι μας περιβάλλει είναι δικό μας έργο, το έργο των ανθρώπων [...].Από μας
προέρχονται οι ζωγραφιές και τα γλυπτά, από μας προέρχονται το εμπόριο, οι επιστήμες
και τα φιλοσοφικά αριστουργήματα. Από μας προέρχονται όλες οι εφευρέσεις, όλες οι
γλώσσες και όλα τα είδη των λογοτεχνικών κειμένων.
Απόσπασμα από κείμενο του Chianozzo Manetti (1452), στο J. R. Hale, Fursten, Kunstler,
Humanisten, Αμβούργο 1973, 26.
■ Τι θέλει να τονίσει ο συγγραφέας με την επανάληψη της φράσης Από μας
προέρχονται;
 Τιτσιάνο. Η Αφροδίτη του
Ουρμπίνο (1538). Ελαιογραφία
σε μουσαμά. Φλωρεντία,
Πινακοθήκη Ουφίτσι.
■ Ποιά χαρακτηριστικά της
Αναγέννησης εντοπίζετε σ'
αυτό τον πίνακα;

7. Την ίδια εποχή με τις Ανακαλύψεις αλλά σε μεγαλύτερη χρονικά έκταση
εκδηλώνεται
η Αναγέννηση.
Πότε; Το 15ο και 16ο αι.
Πού; Στον ευρωπαϊκό χώρο.
Τι ήταν; ΚΙΝΗΜΑ: ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ και ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ
Παράγοντες
προετοιμασίας:
1. Σταυροφορίες : έστρεψαν το ενδιαφέρον της Δύσης στην
Ανατολή,
2. της νέας κοινωνικής τάξης , της αστικής.
Κύριο
χαρακτηριστικό:
Η αναβίωση των αξιών της κλασικής αρχαιότητας.
Σκοπός Για τη θεμελίωση ενός καινούριου κόσμου.

8. ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

9. Ο άνθρωπος
διευρύνει το
πλαίσιο
σκέψης και
δράσης του και
διαμορφώνει
διαφορετική
αντίληψη για
τον κόσμο.
ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ:
 Σωτηρία της ψυχής
 Αποχή από τις χαρές της
ζωής
 Ιδέα της ματαιότητας
ΝΕΑ ΟΠΤΙΚΗ:
 Κριτική σκέψη
 Εξέλιξη
 Επιστήμες
 Ιδέα της Προόδου

10. αποκτούν τη δική τους θέση στη ζωή του ανθρώπου και διαμορφώνουν  μια νέα
αντίληψη για τη ζωή.
Σε αντίθεση με το Μεσαίωνα, ο ίδιος ο άνθρωποςγίνεται το επίκεντρο της
παρατήρησης και του ενδιαφέροντος των λογίων, των σοφών και των καλλιτεχνών.
Το σώμα,
η επίγεια
ζωή,
η ομορφιά

11. ΧΩΡΟΣ – ΕΣΤΙΕΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ
Κοιτίδα των πολιτιστικών αυτών εξελίξεων είναι οι ακμαίες οικονομικά πόλεις της
Ιταλίας:
α. Η Φλωρεντία
β .Η Ρώμη
γ .Η Βενετία
δ. Το Μιλάνο
Στις πόλεις αυτές οι πνευματικές και
καλλιτεχνικές δραστηριότητες ενθαρρύνονται
από διάσημους μαικήνες της εποχής, όπως:
α. Οι ηγεμόνες της Φλωρεντίας Μέδικοι
β. Οι ηγεμόνες του Μιλάνου Σφόρτσα
γ. Ο πάπας Ιούλιος Β΄
 Εντοπίστε στο χάρτη τις πρώτες εστίες της Αναγέννησης.
Μαικήνας:
Ηγεμόνας ή εύπορος
αστός που ενισχύει
οικονομικά τον
πολιτισμό και την
τέχνη.

12. Ο ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ
•Η στροφή προς την αρχαιότητα

13. Ο άνθρωπος της Αναγέννησης στη προσπάθειά του να εκφράσει τις νέες αξίες στράφηκε
 προς τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό προκειμένου να αντλήσει τον αναγκαίο
πνευματικό εξοπλισμό.
Έτσι, άρχισε :
να μελετά,
να
μεταφράζει,
να σχολιάζει
συστηματικά
τους αρχαίους συγγραφείς.
Η στροφή αυτή προς τη
βαθύτερη γνώση της
αρχαιότητας ονομάστηκε
ανθρωπισμός.

14.  Το γραφείο του ανθρωπιστή. Πίνακας (1502-1507) του Vittore Carpaccio.
Εκκλησία του Saint Georges des Esclavons, Βενετία

15. ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΕΣ
ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΩΝ ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΩΝ

16. α.ΤαξιδεύουνσεολόκληρητηνΕυρώπηγιαναδιαδώσουντιςιδέεςτους,δημιουργώνταςένα
δίκτυοσχέσεωνκαιπολιτισμού,πουονομάστηκεΠολιτεία των Γραμμάτων.
β. Έχουν βαθύ θρησκευτικό αίσθημα.
γ. Ασκούν κριτική στις μεσαιωνικές αντιλήψεις.
δ. Αγωνίζονται για μια καλύτερη κοινωνία.
ε. Γράφουν στη λατινική, η οποία παραμένει η κοινή γλώσσα των ανθρώπων
των γραμμάτων και της Εκκλησίας.
στ. Υπερασπίζονται τις εθνικές γλώσσες, στις οποίες συνθέτουν πολλά από τα
έργα τους.
Χαρακτηριστικά των ανθρωπιστών:

17. ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΒΙΒΛΙΑ ΟΡΑΜΑ
Έρασμος
(1467-1536)
ο πρίγκιπας της Πολιτείας
τωνΓραμμάτων
 και κορυφαίος Ελληνιστής,
Μωρίας Εγκώμιον
(1509)
 σατιρίζει επικριτικά τις
καταχρήσεις της Εκκλησίας,
μάχεται υπέρ μιας ειρηνικής
Ευρώπης
 αποδίδει εξαιρετική σημασία
στην παιδεία.
Φρανσουά Ραμπελαί
(1483-1553)
Πανταγκρουέλ
(1532)
Τόμας Μορ
(1478-1535)
Ουτοπία
(1516)
 οραματίζεται μια ιδανική
πολιτεία, όπου θα βασιλεύουν η
ειρήνη, η ισότητα και η
ανεκτικότητα

18. Η σάτιρα ενοχλεί
Τώρα, για την επίκριση ότι δαγκάνω (με το
έργο Μωρίας Εγκώμιον), θ' αποκριθώ πως
ανέκαθεν οι πνευματικοί άνθρωποι είχαν το
ελεύθερο να κοροϊδεύουν ατιμώρητα τις
συνθήκες της ζωής γενικά, φτάνει να μην
καταντάει λύσσα. Θαυμάζω λοιπόν την
ευαισθησία των σημερινών αυτιών, που δεν
αντέχουν παρά μια γλώσσα με επίσημες
κολακείες. Ανάμεσά τους βλέπεις ακόμα κι
ανθρώπους ευλαβικούς, αλλά ευλαβικούς τόσο
από την ανάποδη, ώστε ανέχονται καλύτερα τις
πιο βαριές βλαστήμιες για το Χριστό, παρά το πιο
ελαφρύ χωρατό για τον πάπα ή τον ηγεμόνα,
όταν μάλιστα τρώνε απ' το ψωμί του.
Από την επιστολή του Έρασμου στον Τόμας
Μορ, στο: Στρατής Τσίρκας, Εράσμου,
Μωρίας Εγκώμιον, εκδ. Ηριδανός, Αθήνα
1970, 31-32.
 Ποιος είναι ο συγγραφέας του κειμένου;
Ποια είναι η μορφή του; Ποιος ο αποδέκτης;
Τι υποστηρίζει ο συγγραφέας;
 Ο Ντεζιντέριους Έρασμος
το 1523 σε πίνακα του Χανς
Χολμπάιν του Νεότερου.

19. Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

20. Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ (homo univorsalis)
Επιδίδεται: σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας
Σκοπός: να αποκτήσει μια πολυδιάστατη προσωπικότητα με πνευματικά,
ψυχικά και σωματικά χαρίσματα.
Καθορίζει: ο ίδιος με τη γνώση και τον προσωπικό του αγώνα το πεπρωμένο του.
Έρασμος: «σε κανέναν δεν υποχωρώ».
Αγωγή:
Προγράμματα
Σπουδών
Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και οι μέθοδοι διδασκαλίας κατέχουν
δεσπόζουσα θέση.
Ιδρύονται πολλά νέα σχολεία, κολέγια και πανεπιστήμια 
συμβάλλουν στη διάδοση των νέων ιδεών.
διευρύνονται, σε σχέση με τα μεσαιωνικά, περιλαμβάνοντας ένα ευρύ
φάσμα μαθημάτων  ώστεοι μαθητέςνααποκτούνσυνολική μόρφωση.

21. Ο τέλειος "καθολικός" άνθρωπος
Θέλω τον αυλικό ευγενή, πνευματώδη, ευφυή
και χαριτωμένο. Εκτιμώ ότι το πραγματικό
επάγγελμα του αυλικού πρέπει να είναι αυτό
της ενασχόλησης με τα όπλα. Πρέπει να είναι
δυνατός και φοβερός ενώπιον των εχθρών,,
αλλά σε όλες τις άλλες περιπτώσεις πρέπει
να είναι ανθρώπινος, μετρημένος και
σοβαρός.
Θέλω να γνωρίζει όχι μόνον τα λατινικά αλλά
και τα ελληνικά, να γνωρίζει να γράφει σε
στίχους και σε πεζό. Θα ήθελα επίσης να
γνωρίζει πολλές ξένες γλώσσες.
Θα έπρεπε εξίσου να γνωρίζει να κολυμπά, να
αθλείται στο τρέξιμο και τη λιθοβολία.. Η
μόρφωσή του θα μου φαινόταν ανεπαρκής,
αν δεν είχε γνώσεις μουσικής.
Baldassar Castiglione, Ο αυλικός, 1528
 Να αναφέρετε ποιον θεωρούσε ως
ιδανικό τύπο ανθρώπου η Αναγέννηση
και να τον περιγράψετε. Αξιοποιείστε και
το σχετικό παράθεμα.
 Σχέδιο του Λεονάρντο ντα
Βίντσι. Μουσείο της Ακαδημίας
της Βενετίας

22. Η ΣΥΜΒΟΛΗ
ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΙΩΝ

23. Οι Έλληνες λόγιοι στη Δύση πριν (συνδέεται με τη δραματική προσπάθεια του
Βυζαντίου να αποκρούσει τον οθωμανικό κίνδυνο) και μετά την Άλωση (1453):
Ενίσχυσαν τις ανθρωπιστικές σπουδές
Πρόβαλαν τα ελληνικά γράμματα  με διδακτικό και εκδοτικό έργο
 Ενίσχυσαν το ενδιαφέρον :
1. για την έκδοση αρχαίων ελληνικών κειμένων
2. για τη συλλογή αρχαίων χειρογράφων
Οι κυριότεροι:
1) Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων (1355-1456)  έδρασε στο Μυστρά
2) Βησσαρίων, επίσκοπος Νικαίας ( 1403-1472) από την Τραπεζούντα του Πόντου.
 Ο ανθρωπιστής Γκιγιώμ Φισέ προσφέρει
ρητορικό σύγγραμμα στο Βησσαρίωνα.
Βενετία, Μαρκιανή Βιβλιοθήκη.

24. Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΤΥΠΩΜΕΝΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
ΚΑΙ Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ
ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥ

25.  Εντοπίστε στο χάρτη αρχικά τα πρώτα κέντρα της Αναγέννησης και του
Ανθρωπισμού. Επισημάνετε τις κατευθύνσεις και τους τόπους διασποράς του
κινήματος. Τελικά τι χαρακτήρα προσέλαβε;

26. Η Αναγέννηση και ο Ανθρωπισμός γρήγορα επεκτάθηκαν
και σε άλλες χώρες της υπόλοιπης Ευρώπης:
Οι συχνές
μετακινήσεις
καλλιτεχνών και
λογίων διευκόλυναν
τη διασπορά της
Αναγέννησης και
του Ανθρωπισμού.
Εκεί όπου
επικρατούσαν
παρόμοιες συνθήκες
με τις ιταλικές πόλεις.



27. Η εφεύρεση της τυπογραφίας  τ0 κοσμοϊστορικό αυτό γεγονός επέδρασε αποφασιστικά
στη διάδοση της ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ και του ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΥ.
Γύρω στο 1450, ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος ( Μαγεντία
Γερμανίας) χρησιμοποίησε  κινητά μεταλλικά στοιχεία για
την εκτύπωση των βιβλίων.
• Η ανακάλυψη διαδόθηκε με μεγάλη ταχύτητα. Το 1500 λειτουργούσαν
τυπογραφεία σε 236 πόλεις της Ευρώπης και είχαν ήδη εκδοθεί 30-35
χιλιάδες τίτλοι βιβλίων.
Αν και τα τυπωμένα πλέον βιβλία ήταν φθηνότερα και
λιγότερο ογκώδη σε σχέση με τα μεσαιωνικά, μόνο οι
άνθρωποι των πόλεων  κοινωνοί της γνώσης.
• Ο περισσότερος κόσμος ήταν αναλφάβητος και αμέτοχος στις εξελίξεις.
Ωστόσο, η αρχή έγινε  οι άνθρωποι ολοένα προσπαθούσαν για
βελτίωση της θέσης τους στην κοινωνία.

28.  Τρία χαρακτικά από βιβλίο που τυπώθηκε το 1574 και εικονίζει εργασίες σ’ ένα
τυπογραφείο. Στην εικόνα αριστερά φτιάχνονται τα φύλλα χαρτί, στην εικόνα στο
κέντρο η κάσα με τα τυπογραφικά στοιχεία και στην εικόνα δεξιά η πρέσα (το
πιεστήριο) όπου τυπώνονται τα φύλλα.

29.  Ανδριάντας του Γουτεμβέργιου
 Τυπογραφείο.
Μικρογραφία εποχής.
Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη.
 Το πρώτο βιβλίο
που τυπώθηκε
ήταν η Βίβλος στο
τυπογραφείο τον
Γουτεμβέργιου.
Στην εικόνα, μια
από τις σελίδες της,
Παρίσι, Εθνική
Βιβλιοθήκη.

30.  Στην εικόνα αριστερά η
πρώτη σελίδα από την
αρχή της «Ιλιάδας» και
στη δεξιά η πρώτη σελίδα
από την «Οδύσσεια». Και
τα δυο βιβλία εκδόθηκαν
το 1488 στη Βενετία.

31.  Γύρω στο 1500 περίπου 10 εκατομμύρια βιβλία έχουν ήδη εκδοθεί. Η Αγία Γραφή
είναι το βιβλίο που τυπώθηκε περισσότερο. Από τα βιβλία που τυπώνονται το 15ο
αιώνα τα πιο πολλά είναι θρησκευτικά. Εκδίδονται όμως και λογοτεχνικά, νομικά και
επιστημονικά βιβλία. Η Βενετία και η Αμβέρσα είναι τα μεγάλα κέντρα για την
τυπογραφία την εποχή αυτή.

32. ΓΡΑΜΜΑΤΑ, ΕΠΙΣΤΗΜΗ
ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ
• Γράμματα και Επιστήμη

33. Κατά το 16ο αι. παρατηρείται λογοτεχνική ανανέωση με τη
χρήση των εθνικών γλωσσών και με τον εμπλουτισμό της θεματολογίας.
ΧΩΡΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΕΡΓΟ ΘΕΣΗ
ΓΑΛΛΙΑ Μισέλ ντε
Μονταίν
(1533-1592)
Δοκίμια
ΙΣΠΑΝΙΑ Μινγκουέλ ντε
Θερβάντες
(1547-1616)
περίφημο
μυθιστόρημα
Δον Κιχώτης
ΑΓΓΛΙΑ Ουίλλιαμ
Σαίξπηρ
(1564-1616)
θεατρικά
αριστουργήματα
(Άμλετ, Μάκβεθ,
Οθέλλος)
ΙΤΑΛΙΑ Νικολό
Μακιαβέλλι
(1469-1527)
Ο Ηγεμόνας Αναλύει την τακτική που ακολουθεί
ο ηγεμόνας για την κατάκτηση της
εξουσίας. Ανεξαρτητοποιεί την
πολιτική επιστήμη από τη θεολογία
και την ηθική: «ο σκοπός αγιάζει
τα μέσα».

34. Στο παρακάτω απόσπασμα ο Νικολό Μακιαβέλι περιγράφει πώς νιώθει όταν
μελετάει
τα αρχαία ελληνικά και λατινικά κείμενα.
Όταν νυχτώνει γυρίζω στο σπίτι και μπαίνω στο γραφείο μου. Στο κατώφλι βγάζω τα
βρώμικα και λασπωμένα παλιόρουχα που φοράω όλη μέρα, και βάζω ρούχα αντάξια
Αυλής βασιλικής […]. Έτσι, ντυμένος όπως πρέπει, μπαίνω στις αρχαίες Αυλές,
ανάμεσα στους ανθρώπους της Αρχαιότητας. Εκεί με υποδέχονται με στοργή και
βρίσκω τη μόνη τροφή που μου ταιριάζει […]. Εκεί δεν νιώθω καμιά ντροπή να
κουβεντιάζω μαζί τους και να τους ρωτάω […]. Κι αυτοί, με την ανθρωπιά που τους
διακρίνει, μου απαντούν. Νικολό Μακιαβέλι, έτος 1513. Μετάφραση: Α. Αλεξάκης
 Ο Μακιαβέλι υποστηρίζει ότι ένας αρχηγός κράτους πρέπει
πρώτα απ’ όλα να φροντίζει να κρατήσει την εξουσία του. Για να
το πετύχει αυτό δεν πρέπει να σταματάει μπροστά σε τίποτα και
να μη διστάζει να χρησιμοποιεί κάθε μέσο. Από τότε ο όρος
μακιαβελισμός
χρησιμοποιείται στην πολιτική, όταν δεν υπάρχουν
ηθικά όρια.

35. ΕΠΙΣΤΗΜΗ: Η διεύρυνση του κόσμου με τις Ανακαλύψεις, έθεσε νέους
προβληματισμούς για τη γη, το σύμπαν και την επιστήμη.
Το άγαλμα του
Κοπέρνικου μπροστά από
την Ακαδημία Επιστημών
της Πολωνίας
http://commons.wikimedia.org

36. ΤΕΧΝΗ

37. Οι καλλιτέχνες
εφαρμόζουν
 προοπτική,
(αίσθηση του
βάθους) στις
απεικονίσεις, και
 τεχνική της
φωτοσκίασης.
ΤΕΧΝΟΤΡΟΠΙΑ
 δε διστάζει να
απεικονίζει το
γυμνό σώμα
 να προβάλει
μύθους της
αρχαιότητας
και τη φύση
 παράλληλα
με το
θρησκευτικό
συναίσθημα.
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
Γνώρισε μεγάλη
ανάπτυξη.
ΓΛΥΠΤΙΚΗ
Τεχνίτες ή
καλλιτέχνες:
δημιουργική
αντιγραφή από
την κλασική
αρχαιότητα.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Η τέχνη της περιόδου αποτύπωσε με τον καλύτερο τρόπο την ιδεολογία της
Αναγέννησης.

38. Πίνακας που ζωγράφισε μάλλον ο Πιέτρο ντε λα Φραντζέσκα. Δείχνει μια πόλη όπως
πίστευαν οι αρχιτέκτονες στην Αναγέννηση ότι πρέπει να είναι. Μέσα 15ου αιώνα, Ουρμπίνο
(Ιταλία), Παλάτσο Ντουκάλε.
Η προοπτική, η απεικόνιση δηλαδή των αντικειμένων ανάλογα με τη θέση
τους στο χώρο, η οποία τονίζει την αίσθηση του βάθους, αναπτύχθηκε ιδιαίτερα την εποχή
της Αναγέννησης. Ο καλλιτέχνης επιλέγει τα "σημεία φυγής" του σχεδίου και οργανώνει
σύμφωνα με τους κανόνες της προοπτικής την παρουσίαση του θέματος του. Έτσι,
τοποθετεί τα αντικείμενα στο χώρο ανάλογα με τη σπουδαιότητα που αυτός επιθυμεί να
τους δώσει, πετυχαίνοντας μια εκλογικευμένη οργάνωση της φύσης και τον έλεγχο του
χώρου.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

39.  Η Μαρκιανή Βιβλιοθήκη στη Βενετία (Ιταλία), που
σχεδίασε ο Γιάκοπο Σανσοβίνο και άρχισε να χτίζεται
το 1540.
Πόλεις όπως η
Φλωρεντία, η
Βενετία και η
Ρώμη γίνονται
κέντρα για τη
τέχνη. Οι
αρχιτέκτονες
χρησιμοποιούν
τα μαθηματικά
για να φτιάξουν
κτίρια με
αρμονία και με
ακρίβεια στις
αναλογίες τους.
Στα σχέδια τους
παίρνουν
στοιχεία από τις
ρομανικές
εκκλησίες του
Μεσαίωνα αλλά
και από τα
ερείπια της
αρχαίας Ρώμης.

40.  Η εκκλησία του Αγίου
Λαυρεντίου στη Φλωρεντία
(Ιταλία) που σχεδίασε ο
Μπρουνελέσκι. 1418.
 Το Θέατρο Ολίμπικο στην
πόλη Βιτσέντζα (Ιταλία), που
άρχισε να χτίζεται το 1586.

41.  Η εκκλησία του Αγίου
Πέτρου στη Ρώμη
(Iταλία) και η πλατεία
που βρίσκεται μπροστά
της. Το 1506 ο πάπας
Ιούλιος Β΄ (1503--1513)
γκρέμισε την παλιά
εκκλησία του Αγίου
Πέτρου για να χτίσει μια
καινούρια. Ο πάπας
ήθελε η εκκλησία αυτή να
είναι η μεγαλύτερη στον
κόσμο και να χτιστεί
σύμφωνα με τις νέες
αρχιτεκτονικές ιδέες της
Αναγέννησης. Το έργο
ανέλαβε ο αρχιτέκτονας
Ντονάτο Μπραμάντε
(1444–1514). Η πλατεία
διαμορφώθηκε στα μέσα
του 17ου αιώνα. 16ος --
17ος αιώνας.

42. ΓΛΥΠΤΙΚΗ
  Δύο έργα του γλύπτη Ντονατέλο. Στην εικόνα
δεξιά ο ανδριάντας του Γκαταμελάτα (1444, Πάντοβα)
και στην αριστερή ο Δαβίδ. 1433, Φλωρεντία (Ιταλία),
Εθνικό Μουσείο Μπαρτζέλο.

43. ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
Οι ζωγράφοι όλο και περισσότερο προσπαθούν να ζωγραφίσουν τον κόσμο όπως τον
βλέπουν. Γι’ αυτό αρχίζουν να χρησιμοποιούν μια νέα τεχνική: την προοπτική. Στις δύο
διαστάσεις του πίνακα (πλάτος, ύψος) εικονίζουν τις τρεις διαστάσεις του χώρου (πλάτος,
ύψος και βάθος).
 «Ο νεκρός Χριστός» του
Αντρέα Μαντένια. 1500, Μιλάνο
(Ιταλία), Πινακοθήκη Μπρέρα.

44. Το 15ο αιώνα, όταν η γοτθική τέχνη θριάμβευε ακόμα σε ολόκληρη τη Ευρώπη, η
Φλωρεντία γίνεται το επίκεντρο μιας διαφορετικής καλλιτεχνικής άνθησης
που επεκτείνεται σταδιακά και σε άλλες πόλεις της Ιταλίας. Ο αιώνας αυτός, γνωστός
στην ιστορία της τέχνης ως κουατροτσέντο, προαναγγέλλει την ιταλική
Αναγέννηση.
 Φλωρεντία, η «πρωτεύουσα» της ευρωπαϊκής Αναγέννησης, σε σύγχρονη
φωτογραφία και σε χαρακτικό της εποχής της Αναγέννησης
ΚΟΥΑΤΡΟΤΣΕΝΤΟ

45. Κουατροτσέντο: έτσι είναι γνωστός στην ιστορία της τέχνης ο 15ος αι., που
αποτελεί προάγγελο της ιταλικής Αναγέννησης και στην τέχνη του μπορούμε
να ανιχνεύσουμε επιρροές της γοτθικής και της βυζαντινής τέχνης, μια
πολιτισμική δηλαδή συνάντηση της Δύσης με την Ανατολή.
Κύριοι εκπρόσωποι του
κουατροτσέντο:
α. Ο Μποτιτσέλι(1444-
1510): θεωρείται ο
κυριότερος ζωγράφος
της εποχής.
β. Ο Μπενότσο
Γκοτσόλι (1420-1498) :
είναι χαρακτηριστική η
τοιχογραφία του
 Η πορεία των
Μάγων.

46.  Σάντρο Μποτιτσέλι (Sandro Botticelli, 1445-1510), "Η γέννηση της Αφροδίτης"
(1484), 1,75 x 2,79 μ., τέμπερα επάνω σε μουσαμά, Φλωρεντία, Πινακοθήκη Ουφίτσι.

47. Σάντρο Μποτιτσέλι
(Sandro Botticelli, 1445-
1510), "Η γέννηση της
Αφροδίτης" (1484), 1,75 x
2,79 μ., τέμπερα επάνω σε
μουσαμά, Φλωρεντία,
Πινακοθήκη Ουφίτσι.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΟΥ: O Μποτιτσέλι, στα μυθολογικά του θέματα, εργάστηκε για την
ανάδειξη της γυναικείας χάρης και την απόδοση των συναισθημάτων. Δίνει έμφαση στα
διακοσμητικά στοιχεία και προτιμά τη γραμμή, ενώ τα χρώματα χάνουν την έντασή
τους. Στα κυριότερα έργα του, όπως είναι και "Η γέννηση της Αφροδίτης" , ο Μποτιτσέλι
αποδίδει με χάρη τις ήρεμες κινήσεις και τη λεπτή έκφραση των προσώπων. Το
ξέσπασμα της ανοιξιάτικης φύσης συνοδεύει τη γέννηση της θεάς της ομορφιάς. Η
Αφροδίτη γεννήθηκε, σύμφωνα με το μύθο, στη θάλασσα και, καθώς την οδηγούσε προς
τη στεριά ο άνεμος, μία Ώρα, προστάτιδα της ευημερίας, τη σκέπασε με το μανδύα της
φύσης. Ο Μποτιτσέλι, χρησιμοποιώντας διάφανα χρώματα, καλύπτει τα σημεία φυγής
της προοπτικής, μεγαλώνοντας έτσι την ατμοσφαιρική ένταση του πίνακα.

48. Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΕΙΝΑΙ Η ΛΥΣΗ
Στίχοι Ξενοφών Μπρουντζάκης
Ναπολιτάνικη Ταραντέλα
Στο παράθυρό σου βγαίνεις
Στο παράθυρό σου βγαίνεις
Και ό,τι κάνω το μαθαίνεις
Και ό,τι κάνω το μαθαίνεις
Μα εσύ γλιστράς σαν χέλι
Μα εσύ γλιστράς σαν χέλι
Ζωγραφιά του Μποτιτσέλι
Ζωγραφιά του Μποτιτσέλι
Η γυναίκα είναι η λύση
Σε ανατολή και δύση
Στρώνει μέλι στο μαχαίρι
για να κόβει το φιλί
Όταν σ’ έκανε η μαμά σου
ήξερε τι έκανε
Μια τα μάγια δυο τα λόγια
από την κορυφή ως τα πόδια

49. Μποτιτσέλι, Αλληγορία της Άνοιξης (περ. 1482). Στο κέντρο της σύνθεσης δεσπόζει η
μορφή της Αφροδίτης, ενώ πάνω από το κεφάλι της, ο Έρωτας ρίχνει τα βέλη του με τα
μάτια δεμένα. Στο αριστερό τμήμα του πίνακα διακρίνονται οι τρεις Χάριτες και ο Ερμής.
Στο δεξί άκρο, ο Ζέφυρος κυνηγά τη νύμφη Χλωρίδα, δίπλα από την οποία βρίσκεται η θεά
των λουλουδιών Φλώρα.

50. Τέχνη της Αναγέννησης: ενιαίο καλλιτεχνικό ρεύμα που διαμορφώνεται το 16ο αι. στον
ευρωπαϊκό χώρο, το οποίο παρά τις τοπικές ιδιαιτερότητες έχει πολλά κοινά
χαρακτηριστικά.
 Ο «Μυστικός Δείπνος» του Λεονάρντο ντα Βίντσι. 1495, Μιλάνο (Ιταλία),
Μονή Αγίας Μαρίας των Χαρίτων.
ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ (16ΟΣ ΑΙ.

51. Καλλιτεχνικά επηρεάστηκε από το
ανθρωπιστικό πνεύμα και την τεχνική
της προοπτικής (Ευαγγελισμός).
Αργότερα επινόησε την τεχνική
της διαβάθμισης (sfumato) με
την εξαφάνιση των περιγραμμάτων δίνει
την αίσθηση μιας ελαφριάς ομίχλης γύρω
από τα σχήματα, προκαλώντας έτσι μια
εντύπωση γλυκύτητας, ποίησης και
μυστηρίου
ΕΡΓΑ: Παρθένος των Βράχων,
Τζοκόντα.
Καλλιτέχνης, αρχιτέκτονας, μηχανικός, εφευρέτης,
= ενσαρκώνει τον οικουμενικό άνθρωπο
 Λεονάρντο ντα
Βίντσι, Μόνα Λίζα ή
Τζοκόντα, περίπου
1505. Ελαιογραφία σε
μουσαμά. Παρίσι,
Λούβρο.
■ Πώς αξιοποιείται
στον πίνακα αυτό η
τεχνική της
διαβάθμισης;

52.  Λεονάρντο ντα Bίντσι, Άγιος
Ιωάννης ο Βαπτιστής (1513-
1516). Παράδειγμα εφαρμογής της
τεχνικής του σφουμάτο

53. Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, Λεονάρντο ντα Βίντσι, 1472-1475,
λάδι και τέμπερα σε ξύλο 98 × 217 εκ. Ουφίτσι, Φλωρεντία.

54.  Λεονάρντο ντα Βίντσι, Παρθένος των Βράχων, αριστερά Εκδοχή του
Μουσείου του Λούβρου, δεξιά Εκδοχή της Πινακοθήκης του Λονδίνου.

55. ΑΣΚΗΣΗ. Ο άρχοντας Σφόρτσα, αναγνωρίζοντας το […] ενδιαφέρον του Λεονάρντο
[ντα Βίντσι] για τη μαγειρική, του αναθέτει να […] αναμορφώσει την κουζίνα του
παλατιού του. Ο ζωγράφος, ενθουσιασμένος, κάνει έναν κατάλογο των αναγκών που
θεωρεί πως πρέπει να καλύπτει η […] κουζίνα: «… χρειάζεται μόνιμη παροχή βραστού
νερού, το πάτωμα πρέπει να είναι πάντοτε καθαρό. Πρέπει να επινοηθούν εργαλεία που
να καθαρίζουν, να πολτοποιούν, να κόβουν φέτες, να βγάζουν τα φλούδια και να
κομματιάζουν. Μετά απαιτείται κάποια μηχανή που θα καθαρίζει την κουζίνα από τις
μυρωδιές και θα της αποδίδει μια γλυκιά ατμόσφαιρα, χωρίς καπνούς. Και έπειτα
έρχεται η μουσική. Οι άνθρωποι αποδίδουν καλύτερα και είναι πιο ευτυχισμένοι
ακούγοντας μουσική. Τέλος απαιτείται κάποιο εργαλείο που θα αποκλείει τα βατράχια
από τα βαρέλια με το πόσιμο νερό…».
Αγλαΐα Κρεμέζη, Συνταγές και ιστορίες για μάγειρες με ανησυχίες, Ωκεανίδα, Αθήνα
1993
α) Ποιος έγραψε το κείμενο και πότε; Ποιο είναι το θέμα του; Το
κείμενο μπορεί να θεωρηθεί μια ιστορική πηγή για το Λεονάρντο
ντα Βίντσι και την εποχή του; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.
β) Ποιες από τις μηχανές που σχεδίασε ο Λεονάρντο ντα Βίντσι
υπάρχουν (ίδιες ή με παραλλαγές) σε μια σύγχρονη κουζίνα;r
Πηγή: www.museduc.g

56. Συνδυάζει χαρακτηριστικά της αρχαίας ελληνικής τέχνης και τάσεις της εποχής του.
θεωρείται αρχηγός της Φλωρεντινής Σχολής και διακρίθηκε ως
:
ζωγράφος, γλύπτης,
αρχιτέκτονας
,
ποιητής.
 Μιχαήλ Άγγελος, Η
δημιουργία του Αδάμ, 1508-
1512. Λεπτομέρεια από την
τοιχογραφία της Καπέλα
Σιξτίνα, Βατικανό.
■ Μπορείτε να βρείτε
στοιχεία από την εικόνα που
να επιβεβαιώνουν τις
ιδιότητες και τα
χαρακτηριστικά της τέχνης
του Μιχαήλ Άγγελου;

57.  Ο Μιχαήλ Άγγελος ζωγράφισε τη «Δημιουργία του Αδάμ» στο θόλο της Καπέλα Σιξτίνα.
Στο έργο κυριαρχεί ο Θεός, που με το άγγιγμά του δίνει ζωή στον άνθρωπο. Μεταξύ των
ετών 1536--1541, Βατικανό, Καπέλα Σιξτίνα.

58. Μια από τις
αριστουργηματικές
ζωγραφικές του
συνθέσεις είναι η
διακόσμηση της
οροφής της Καπέλα
Σιξτίνα στο Βατικανό
με θέμα τη Δευτέρα
Παρουσία
Πηγή: http://1epal-
evosm.thess.sch.gr/cu
lture/painting2/capel
la_sistina/capella_sis
tina2.htm

59.  Ο Χριστός και η Παναγία
 Ο αρχάγγελος Μιχαήλ με
το βιβλίο των εκλεκτών.

60.  Άγγελοι υψώνουν τον σταυρό

61.  Άγγελοι υψώνουν τον κίονα της μαστίγωσης.

62.  Απελπισία και φόβος
για τον πνευματικό και
φυσικό εκμηδενισμό.  Οι κολασμένοι

63.  Μιχαήλ Άγγελος, Πιετά. «Αποκαθήλωση»
(1498-1499). http://1epal-evosm.thess .sch.gr
/culture/painting2/capella_sistina/Pieta.jpg
 Ο επιβλητικός Μωυσής του Μιχαήλ Άγγελου.
Το άγαλμα λαξεύτηκε το 1513 για τον τάφο του
πάπα Ιουλίου Β' και είναι τοποθετημένο στο
μαυσωλείο του Σαν Πιέτρο ιν Βίνκολι στη Ρώμη.

64.  Tο άγαλμα του Δαβίδ, έργο που έκανε ο Μιχαήλ
Άγγελος μεταξύ των ετών 1502—1504, Φλωρεντία
(Ιταλία), Ακαδημία.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΟΥ: Σ' αυτό το έργο ο καλλιτέχνης
αναβιώνει τη στάση χιαστί ή κοντραπόστο της
αρχαίας ελληνικής γλυπτικής. Οι μάζες του
σώματος οργανώνονται έτσι, ώστε να είναι
αντίθετες μεταξύ τους, αλλά συγχρόνως και να
ισορροπούν δημιουργώντας την αίσθηση της κίνησης.
Η ανάπτυξη του έργου ακολουθεί τον κατακόρυφο
άξονα από το κεφάλι προς το ένα πόδι που στηρίζει
το σώμα. Από τον άξονα αποκλίνει το άλλο πόδι και
το διπλωμένο προς τα επάνω χέρι, ενώ την αίσθηση
της δύναμης συμπληρώνει η κίνηση του κεφαλιού και
ο σφιγμένος προς τα μέσα καρπός. Όλη η δυναμική
του σώματος συγκρατείται από τα μέλη, ενώ η
έκφραση του προσώπου φανερώνει την
πνευματική συγκέντρωση πριν από τη βίαιη κίνηση.
Ο καλλιτέχνης εδώ αποδίδει τη μορφή του Δαβίδ
(ενόσω αυτός είναι έτοιμος να καταφέρει στο
Γολιάθ τη χαριστική Βολή) με υπερφυσικές
διαστάσεις, επιβεβαιώνοντας και ενισχύοντας για
άλλη μια φορά την ανθρώπινη δύναμη...

65. Επικεφαλής της Ρωμαϊκής Σχολής τονίζει στα έργα του:
 το ανθρώπινο στοιχείο,
 την ευγένεια,
 τo πνεύμα, όπως στις περίφημες Μαντόνες (εικόνες της Παναγίας)
 Δύο Μαντόνες του
Ραφαήλ: Στην Εικόνα
αριστερά: «Η Παναγία στο
λιβάδι».1505–1506, Βιέννη
(Aυστρία), Μουσείο
Ιστορίας της Τέχνης. Στην
εικόνα δεξιά «Η Παναγία με
την Καρδερίνα». 1506,
Φλωρεντία (Ιταλία),
Πινακοθήκη

66.  Ραφαήλ, Ο γάμος της Παρθένου,
Φλωρεντία 1597. Ελαιογραφία σε
σανίδι. Μιλάνο, Μουσείο.
■ Πώς εκφράζονται στον πίνακα
αυτό ταχαρακτηριστικάγνωρίσματα
της τέχνης του Ραφαήλ;

67.  «Η Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας» του Ραφαήλ. Στο κέντρο
εικονίζονται ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης. Ο πρώτος δείχνει με το
χέρι του τον ουρανό και ο δεύτερος ευθεία μπροστά του. Γύρω
τους πλήθος μαθητές και φιλόσοφοι. 1510, Βατικανό, Παλάτι του
Βατικανού.

68. Ο κυριότερος εκπρόσωπος της Βενετικής Σχολής, προσέχει ιδιαίτερα:
 το χρώμα,
τη κομψότητα
 τη χάρη.
ΔύοΜαντόνεςτουΤισιανού:Δεξιά:«ΗΤσιγγάναΠαναγία».1512.Αριστερά:«ΗΠαναγίαμετα
κεράσια».Μεταξύτωνετών1516--1518,Βιένη(Aυστρία),ΜουσείοΙστορίαςτηςΤέχνης.

69.  Ο πίνακας
«Αφροδίτη και
Άδωνης» του
Τισιανού. Η
Αφροδίτη με
γυρισμένη την
πλάτη
προσπαθεί να
συγκρατήσει τον
Άδωνη για να μη
φύγει. 1553,
Μαδρίτη(Ισπανία),
ΜουσείοτουΠράδο.

70. Γερμανία: διακρίθηκε ο διάσημος ζωγράφος και χαράκτης.
Στα έργα του εντοπίζονται:
 τα χαρακτηριστικά της αναγεννησιακής τέχνης ως προς τα θέματα και την
τεχνική
αλλά και στοιχεία σκοτεινά, όπως η δεισιδαιμονία και φόβος
ΕΡΓΑ: Αυτοπροσωπογραφία, Η αποκάλυψη.
 «Πορτρέτο μιας νεαρής κοπέλας από τη Βενετία»
του ζωγράφου Άλμπρεχτ Ντίρερ. 1505, Βιέννη (Αυστρία),
Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης.

71. Άλμπρεχτ Ντύρερ,( 1471 -1528), "Μελαγχολία I" (1514),
χαλκογραφία, 0,24 x 0,17 μ., Ουάσιγκτον, Εθνική Πινακοθήκη.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΟΥ: Εξαιρετικός χαράκτης, απέδωσε με
ιδιαίτερη προσοχή στις λεπτομέρειες το θέμα του
έργου του "Μελαγχολία", ένα από τα βασικά θέματα
του αναγεννησιακού φλωρεντινού νεοπλατωνισμού.
Τα όργανα των τεχνών και των επιστημών
βρίσκονται ατάκτως πεταμένα γύρω από την ακίνητη
γυναικεία φτερωτή μορφή της Μελαγχολίας.
Ακουμπισμένο στο συστραμμένο σώμα, το χέρι
στηρίζει το κεφάλι, χαρακτηριστική στάση του
μελαγχολικού ανθρώπου. Είναι η προσωποποίηση της
γνώσης, η οποία, αν δε συνοδεύεται από θεϊκή
έμπνευση, δε δρα. Ο Πλάτωνας πίστευε για τον ποιητή
ότι γράφει σε κατάσταση ενθουσιασμού,
καθοδηγούμενος από τη θεία έμπνευση, κατ
ειλημμένος από θεϊκή μανία.
Η Αναγέννηση ήθελε το δημιουργό, και κυρίως τον καλλιτέχνη, γεννημένο κάτω από τον
αστερισμό του Κρόνου, μελαγχολικό, με μια μελαγχολία κάτω από την επιρροή της οποίας
μπορούσε να κυλήσει στην τρέλα ή να αναδειχθεί σε μεγαλοφυΐα. 'Οπως ο Μιχαήλ Άγγελος,
έτσι και ο Ντύρερ αντιλαμβάνεται τον καλλιτέχνη (και τον εαυτό του) ως ον ιδιοφυές, που
προσπαθεί να δώσει, μέσα από την ύλη, μορφή στο πνεύμα. Το φτερωτό αυτό πνεύμα της
Μελαγχολίας είναι το σύμβολο της θεϊκής έμπνευσης, που μπορεί όμως να καταβληθεί από
το εύθραυστο της ανθρώπινης φύσης.

72. Κάτω Χώρες: Συνέθεσε έργα:
 με θέματα φανταστικά, συμβολικά και αινιγματικά
στα οποία συνυπάρχουν η πραγματικότητα με το
όνειρο,
γι' αυτό και θεωρείται προάγγελος του
υπερρεαλισμού
ΕΡΓΑ: Το κάρο με το χόρτο, Ο κήπος των ηδονών.
 «Ο θάνατος ενός τσιγκούνη» του Ιερώνυμου Μπος.
Μεταξύ των ετών 1503—1504, Ουάσινγκτον (ΗΠΑ),
Εθνική Πινακοθήκη της Tέχνης.

73. ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΟΥ: Το έργο του
καλλιτέχνη βρίσκεται μακριά από τον
Ουμανισμό της Αναγέννησης. Είναι
κοντά στο δαιμονικό στοιχείο των
δοξασιών και των μύθων του
Μεσαίωνα, που φαίνεται ότι
εξακολουθούσαν να υπάρχουν στη
σκέψητωνανθρώπων.Εκφραστήςτης
κρίσηςπουπερνάηθρησκευτικήπίστη
κατάτηνπερίοδοτηςμετάβασηςαπότο
Μεσαίωνα στις νέες αρχές της
Αναγέννησης, ζωγραφίζει το
Χριστό ανάμεσα σε άσχημα
πρόσωπα, μορφές δαιμονικές,
μάσκες των πιο ταπεινών
ενστίκτων, σε ένα χώρο
κλειστοφοβικό, χωρίς διέξοδο. Το
εγκλωβισμένο πρόσωπο του
Χριστού ανάμεσά τους μοιάζει
να δηλώνει το μάταιο της θυσίας
του για τον άνθρωπο, που
αρνείται να δει πέρα από τα
προσωπικά του μίση και πάθη.
 Ιερώνυμος Μπος (Hieronymus Bosch,1450-1516),
"O εμπαιγμός του Χριστού" (1502), ελαιογραφία, 0,80 x
1,04 μ., Πανεπιστήμιο Πρίνστον, Μουσείο Τέχνης.

74.  «Ο κήπος των
απολαύσεων» του
Ιερώνυμου Μπος.
Μεσαίο φύλλο. Μεταξύ
των ετών 1503--1504,
Μαδρίτη (Ισπανία),
Μουσείο του Πράδο.

75.  Αριστερή πτέρυγα του
τριπτύχου Ο Κήπος των
Απολαύσεων. Ιερώνυμου
Μπος. Ελαιογραφία
Prado, Μαδρίτη.
Διαστάσεις: 97 x 219 εκ.
Πηγή: http://www.bad-
penny.gr/bosch/painting
s.php?lang=el
 Δεξιά πτέρυγα του
τριπτύχου Ο Κήπος
των Απολαύσεων.
Ιερώνυμου Μπος.
Ελαιογραφία Prado,
Μαδρίτη. Διαστάσεις:
97 x 219 εκ.

76. Ζωγραφίζει:
 θέματα από την καθημερινή ζωή των απλών ανθρώπων της εποχής
του με μεγάλη μαεστρία,
 δίνοντας έμφαση στη λεπτομέρεια και το χρώμα
καθώς και τις πιστές απεικονίσεις της φύσης και των εναλλαγών των
εποχών
ΕΡΓΑ: Οι ζητιάνοι, Οι κυνηγοί, Τοπίο με ουράνιο τόξο.
 «Ο χωριάτικος γάμος» του Πέτερ
Μπρέγκελ του Πρεσβύτερου. Στον πίνακα
η νύφη είναι η γυναίκα που κάθεται
μπροστά από την πράσινη κουρτίνα και ο
γαμπρός μάλλον ο νεαρός που έχει χώσει
σχεδόν ολόκληρο το κουτάλι μέσα στο
στόμα του. 1568, Βιέννη (Αυστρία),
Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης

77. «Ο χωριάτικος χορός» του Πέτερ Μπρέγκελ του Πρεσβύτερου. Στο γλέντι ένας
μουσικός παίζει γκάιντα και τα ζευγάρια χορεύουν. Ο πίνακας έχει το ίδιο μέγεθος με
τον πίνακα «Ο χωριάτικος γάμος» και μάλλον τα δύο έργα συμπληρώνουν το ένα το
άλλο. 1568, Βιένη (Αυστρία), Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης.
Πηγή: http://www.lifo.gr/team/pinakothiki/35471

78.  Πέτερ Μπρέχελ ο Πρεσβύτερος, Η Γη της αφθονίας (1567). Μια εύγλωττη χιουμοριστική
περιγραφή των αποτελεσμάτων ενός γεύματος χωρίς εγκράτεια (ΠαλαιάΠινακοθήκηΜονάχου).

79. Πέτερ Μπρέγκελ,Οι ζητιάνοι

80. «Οι κυνηγοί στο χιόνι» του
Πέτερ Μπρέγκελ του
Πρεσβύτερου. 1566, Βιέννη
(Αυστρία),ΜουσείοΙστορίαςτηςΤέχνης.

81. Έζησε στην Ισπανία. Στα έργα του διακρίνουμε:
 την τεχνοτροπία της Αναγέννησης ως προς τα θέματα και
την προοπτική
αλλά και τις επιρροές της βυζαντινής ζωγραφικής, ως προς
τις μορφές και την πνευματικότητα.
ΕΡΓΑ: Με την ιδιαιτερότητά τους, προβάλλουν έντονες
συγκινησιακές καταστάσεις, όπως δραματικότητα και πάθος.

82.  Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco, 1541 -
1614), "Η ταφή του κόμη Οργκάθ" (1586), Τολέδο,
ναός του Σάντο Τομέ.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΟΥ: Το θέμα αναφέρεται στην
παράδοση για ένα θαύμα του 14ου αιώνα,
σύμφωνα με την οποία ο Άγιος Αυγουστίνος και ο
Άγιος Στέφανος εμφανίστηκαν για να δοξάσουν τον
κόμη Οργκάθ, ευεργέτη της εποχής, κατά την ώρα
της ταφής του. Η σύνθεση χωρίζεται σε δύο
τμήματα, καθώς η σειρά των ευγενών που
εικονογραφούνται με μορφές συγχρόνων του
Γκρέκο χωρίζει τον επίγειο από τον ουράνιο κόσμο.
Στο κάτω μέρος, το γήινο, στο οποίο οι Άγιοι
μπλέκονται με τους ανθρώπους, η ζωγραφική του
καλλιτέχνη ακολουθεί σε μεγάλο βαθμό την
αναγεννησιακή παράδοση. Στο επάνω μέρος, το
ουράνιο, κυριαρχεί το μανιεριστικόστοιχείο, καθώς οι
μορφές αποδίδονται επιμηκυσμένες, με έντονες
προοπτικές βραχύνσεις, έντονες περιελίξειςσωμάτων,
πυκνές ως προς τη σύνθεση. Ανάμεσα στους
ευγενείς (στο αριστερό μέρος του πίνακα) ο άνδρας
που κοιτά το θεατή θεωρείται ότι έχει τη μορφή
του Γκρέκο, ενώ το μικρό παιδί στο πρώτο επίπεδο
ταυτίζεται με το γιο του.
 Μπορείτε να την εντοπίσετε
στον πίνακα αυτό μερικά από τα
χαρακτηριστικά γνωρίσματα του
καλλιτέχνη;

83.  Δομήνικος Θεοτοκόπουλος:
«Ο Χριστός κουβαλάει το
σταυρό» . Πηγή:
http://idlespeculations-
terryprest.blogspot.gr/200
7/03/el-greco-christ-
carrying-cross.html

84.  Δομήνικος Θεοτοκόπουλος: El Espolio – Ο
διαμερισμός των ιματίων του Χριστού,
1577-9, λάδι σε μουσαμά, 285 x 173 εκ.,
Τολέδο, Καθεδρικός Ναός

85. Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, "Η
Ανάσταση" (1610 πε ρίπου), 2,75 x 1,27
μ., Μαδρίτη, Μουσείο Πράδο.
ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΓΟΥ: Ο Έλληνας ζωγράφος,
μοναδική περίπτωση στο χώρο της
ζωγραφικής, παρουσίασε πολλά
μανιεριστικά στοιχεία στο έργο του. Η
επιμήκυνση των μορφών και η
συμπύκνωσή τους στα όρια του πίνακα
επιτείνονται από το στενόμακρο σχήμα
του έργου. Η επιμηκυσμένη μορφή του
Χριστού μοιάζει σαν φλόγα που
ανεβαίνει στον ουρανό. Μανιεριστική
είναι και η μορφή στα πόδια του
Χριστού, που με την έντονη προοπτική
της σχεδόν "τρυπάει" προς τα έξω την
επιφάνεια του πίνακα. Όλες όμως οι
μορφές, άυλες σχεδόν, μοιάζουν να
αιωρούνται σε έναν ακαθόριστο χώρο.
Το έργο αποπνέει πνευματικότητα και
μια αίσθηση ονειρική.

86.  Η Πέμπτη Σφραγίδα
της
Αποκαλύψεως (1608-14,
λάδι σε μουσαμά, 222,3
x 193 εκ., Νέα Υόρκη,
Μητροπολιτικό
Μουσείο. Ο Γκρέκο δεν
πρόλαβε να
ολοκληρώσει τον
πίνακα, που
προοριζόταν για το
νοσοκομείο Ταβέρα.
Μοτίβα του έργου
χρησιμοποιήθηκαν
αργότερα από τον
Πικάσο για τον
πίνακα Δεσποινίδες της
Αβινιόν. Πηγή:
http://The_Vision_of
_Saint_John_(1608-
1614).

87. ΜΟΥΣΙΚΗ

88. Το πνεύμα της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού επηρεάζει και τη μουσική.
 Παράλληλα με την επίσημη μουσική παράδοση της Εκκλησίας
 καλλιεργείται η λαϊκή μουσική.
 το ύφος της μουσικής καθορίζεται από:
 το μουσικό κλίμα κάθε τόπου,
 την ιδιοσυγκρασία του δημιουργού
και το κοινό στο οποίο απευθύνεται
Την περίοδο αυτή η πολυφωνική μουσική παρουσιάζει σημαντική
ανάπτυξη. Η Ιταλία έχει και στον τομέα αυτό το προβάδισμα με κορυφαίο
μουσικό τον Τζοβάνι Πιερλουίτζι ντα Παλεστρίνα (1525-
1594). Προς το τέλος του 16ου αιώνα εμφανίζονται και οι πρώτες μορφές
κονσέρτου και συμφωνίας, που θα εξελιχθούν περισσότερο από τον
επόμενο αιώνα.

89. Ερωτήσεις
1. Σήμερα, ποια πρόσωπα ή ποιοι θεσμοί έχουν αναλάβει το ρόλο
του μαικήνα της περιόδου της Αναγέννησης; Ποιος αντίστοιχος
θεσμός υπήρχε στην αρχαία Αθήνα;
2. Συζήτησε με τους συμμαθητές τη σημασία της ανακάλυψης της
τυπογραφίας και για τα πρώτα βιβλία που εκδόθηκαν.
3. Σχέδιο Εργασίας: Γράμματα, Επιστήμη και Τέχνη της Αναγέννησης
(Να χωριστείτε σε ομάδες. Κάθε ομάδα να παρουσιάσει στην τάξη
ένα λογοτέχνη, έναν επιστήμονα ή έναν καλλιτέχνη της
Αναγέννησης: βιογραφικά στοιχεία, βασικά έργα, παρουσίαση
ενός από αυτά.