Артерийн гипертензийн эмнэлзүйн удирдамж 2011

1. Óëààíáààòàð õîò
2011 îí
ÝÌÍÝËǯÉÍÓÄÈÐÄÀÌÆÝÌÍÝËǯÉÍÓÄÈÐÄÀÌÆÌÎÍÃÎËÛÍ ÌßÍÃÀÍÛ ÑÎÐÈËÒÛÍ ÑÀÍ
Ý Ð ¯ ¯ Ë Ì Ý Í Ä È É Í Ò ª Ñ ª Ë
ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ
ÇÀÑÃÈÉÍ ÃÀÇÀÐ
ÝЯ¯Ë
ÌÝÍÄÈÉÍ ßÀÌ
ÝЯ¯Ë
À
Ì
ÜÄÐÀË - ÁÈÄÍÈÉ
Ñ
ÎÍÃÎËÒ
ÍÀÑÀÍÄ
Õ¯ÐÝÃÑÄÈÉÍ
ÀÐÒÅÐÈÉÍ
ÃÈÏÅÐÒÅÍÇÈ
ÝÓ - 1

2. ÓÐÈÀËÃÀ
Ìèíèé õóâüä ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàéäààð òîìèëîãäîí
àæèëëàõ õóãàöààíäàà ÀÍÓ-ûí Çàñãèéí ãàçðûí 39,1
ñàÿ àì äîëëàðûí áóöàëòã¿é òóñëàìæààð õýðýãæèõ
íèéãìèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí òºñëèéã îðîí äàÿàð
ýõë¿¿ëæ, õýðýãæèëòèéã íü óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëæ
áàéãààäàà òóéëûí áàÿðòàé áàéäàã þì. Ýíý òºñºë
íü íèéãìèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðò òóõàéëáàë
çîíõèëîí òîõèîëäîõ õàëäâàðò áóñ ºâ÷èí, îñîë
ãýìòëýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, ºâ÷èí ýìãýãèéã ýðò
èëð¿¿ëýõ, ýõíèé ¿å øàòàíä íü òºãñ ýì÷ëýõ, àëèâàà
õ¿íäðýëýýñ ñýðãèéëýõýä ÷èãëýãäñýí õàìãèéí àíõíû
òîìîîõîí õºðºí㺠îðóóëàëò áîëæ áàéíà. ªíººäºð
òºñëèéí áàãààñ òà á¿õýíä õ¿í àìûí ºâ÷ëºë,
ýíäýãäëèéí òýðã¿¿ëýõ øàëòãààí áîëñîí Çîíõèëîí òîõèîëäîõ õàëäâàðò áóñ ºâ÷èí,
îñîë ãýìòëýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ ÷èãëýëýýð áîëîâñðóóëàãäñàí ýìíýëç¿éí
óäèðäàìæóóäûã õ¿ðã¿¿ëæ áàéíà. Ýíýõ¿¿ óäèðäàìæûã óäèðäëàãà áîëãîí ìýäëýã,
óð ÷àäâàðàà äàé÷ëàí àæèëëàæ ýìíýëãèéí òóñëàìæ ¿éë÷èëãýýã àðä ò¿ìýíäýý
÷àíàðòàé õ¿ðãýõèéã íèéò ýì÷, ñóâèëàã÷, ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíóóääàà óðèàëæ
áàéíà.
Òà á¿õíèé àæèë ¿éëñ ººäðºã áàéõ áîëòóãàé.
Ìîíãîë óëñûí Èõ õóðàë, Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í, Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàéä,
Ìîíãîëûí Ìÿíãàíû ñîðèëòûí ñàíãèéí óäèðäàõ çºâëºëèéí ãèø¿¿í,
Äîêòîð, ïðîôåññîð Ñ.Ëàìáàà

3. ÍÀÑÀÍÄ Õ¯ÐÝÃÑÄÈÉÍ ÀÐÒÅÐÈÉÍ
ÃÈÏÅÐÒÅÍÇÈÉÍ ÝÌÍÝËǯÉÍ
ÓÄÈÐÄÀÌÆ
Óëààíáààòàð 2011

4. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ2
ÀÃÓÓËÃÀ
ÒÎÂ×ÈËÑÎÍ ¯ÃÑÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ ......................................................................... 4
ªÌÍªÕ ¯Ã ................................................................................................................. 5
ÎÐØÈË ...................................................................................................................... 6
A. ÅЪÍÕÈÉ ÕÝÑÝà ................................................................................................. 7
A.1. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí òîäîðõîéëîëò ................................ 7
A.2. ªâ÷íèé êîä (Îëîí óëñûí 10-ð àíãèëàë) ................................................. 7
A.3. Óäèðäàìæèéã õýðýãëýã÷èä ....................................................................... 7
A.4. Çîðèëãî .................................................................................................... 7
A.5. Áîëîâñðóóëñàí îãíîî ............................................................................... 7
A.6. Øèíý÷ëýõ îãíîî ........................................................................................ 7
A.7. Óäèðäàìæ áîëîâñðóóëàõàä îðîëöñîí õ¿ì¿¿ñ ....................................... 7
Óäèðäàìæèéã õýëýëö¿¿ëæ, áàòàëñàí áàéäàë ........................................ 8
A.8. Àøèãëàñàí íýð òîìú¸î ............................................................................ 9
A.9. Òàðõâàð ç¿éí ìýäýýëýë ........................................................................... 9
Á. ÌÅÍÅÆÌÅÍÒÈÉÍ ÀËÃÎÐÈÒÌ ......................................................................... 11
Â. ¯ÍÝËÃÝÝ ÁÀ ÌÅÍÅÆÌÅÍÒ .............................................................................. 12
Â.1. ÀÃ- èéí àíãèëàë ..................................................................................... 12
Â.2. ÀÄ õýìæèõ àðãà ...................................................................................... 13
Â.3. Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò ........................................................................... 15
Â.3.1. ÀÃ-èéí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò áà ýì÷èëãýýíä àìüäðàëûí õýâ
ìàÿãèéã ººð÷ëºõèéí à÷ õîëáîãäîë ....................................................... 15
Â.3.1.1.Äàâñíû õýðýãëýýã áóóðóóëàõ ................................................................. 16
Â.3.1.2.Õîîëíû áóñàä äýãëýì ............................................................................ 16
Â.3.1.3.Àðõèíû õýðýãëýýã õÿçãààðëàõ ............................................................... 16
Â.3.1.4.Æèí áóóðóóëàõ ....................................................................................... 17
Â.3.1.5.Èäýâõòýé õºäºë㺺í õèéõ ...................................................................... 17
Â.3.1.6.Òàìõèíààñ ãàðàõ .................................................................................... 18
Â.3.1.7.Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ ........................... 18
Â.4. ÀÃ-èéã ýðò èëð¿¿ëýõ ............................................................................... 19
Â.5. ÀÃ- òýé ºâ÷òíèé ¿íýëãýý ........................................................................ 19
Â.5.1. Ñîíæèõ ¿çëýã (óäàìøëûí áîëîí ýìíýë ç¿éí ò¿¿õ) .............................. 20
Â.5.2. Øèíæèõ ¿çëýã (áîäèò ¿çëýã) ................................................................... 20
Â.5.3. Ëàáîðàòîðèéí áîëîí áóñàä øèíæèëãýýí¿¿ä ........................................ 21
Â.5.4. Íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì÷èä ¿ç¿¿ëýõ çààëòóóä ...................................... 22

5. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ 3
Â.5.5. ÁÝÃ-èéã èëð¿¿ëýõ ................................................................................... 22
Â.5.6. ÇѪ-èé ýðäñëèéí ¿íýëãýý ..................................................................... 23
Â.6. ÀÃ-èéí ýì÷èëãýý ..................................................................................... 26
Â.6.1. Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ .......................................................... 26
Â.6.2. Ýìýí ýì÷èëãýý ....................................................................................... 26
Â.6.3. Õàâñàðñàí ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéí ýì÷èëãýý ..................................... 31
Â.7. ªâºðìºö íºõöºëä èëðýõ ÀÃ-èéí ìåíåæìåíò ....................................... 32
Â.7.1. Õ¿íäðýëã¿é àíõäàã÷ ãèïåðòåíçè ............................................................ 32
Â.7.2. ªíäºð íàñòàí ......................................................................................... 32
Â.7.3. ×èõðèéí øèæèí ...................................................................................... 32
Â.7.4. Áººðíèé ºâ÷èí ....................................................................................... 33
Â.7.5. Òàðõè-ñóäàñíû ýìãýã .............................................................................. 33
Â.7.6. Óõàìñàðò óõààíû äîðîéòîë áîëîí çºíºãðºë ....................................... 33
Â.7.7. Ç¿ðõíèé òèòýì ñóäàñíû ºâ÷èí .............................................................. 34
Â.7.8. Ç¿ðõíèé äóòàãäàë ................................................................................... 34
Â.7.9. Òîñãóóðûí ìåðöàíè ................................................................................ 34
Â.7.10. Áîäèñûí ñîëèëöîîíû õàì øèíæ ........................................................... 34
Â.7.11. Ýìýãòýé÷¿¿äèéí ãèïåðòåíçè .................................................................. 34
Â.7.12. Æèðýìñýí ¿åèéí ÀÃ ............................................................................... 35
Â.7.13. Õî¸ðäîã÷ ãèïåðòåíçè ............................................................................. 36
Â.7.14. Ýìýíä òýñâýðòýé ãèïåðòåíçè ................................................................ 37
Â.7.15. Ãèïåðòåíçèéí õÿìðàë ........................................................................... 38
Â.8. Íýí ÿàðàëòàé áîëîí õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçèãýýñ
áóñàä àðòåðèéí ãèïåðòåíçèòýé ºâ÷òíèé õÿíàëò .................................. 39
ÍÎÌ Ç¯É ................................................................................................................. 41
ÕÀÂÑÐÀËÒ .............................................................................................................. 42
Õàâñðàëò 1. Áàé ýðõòýíèé áàãàæèéí îíîøëîãîî .............................................. 42
Õàâñðàëò 2. Ýì÷ íàðààñ ÀÃ-òýé ºâ÷òºíä ÿâóóëàõ ýð¿¿ë ìýíäèéí
ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéí åðºíõèé àãóóëãà .................................... 43
Õàâñðàëò 3. ÀÃ-èéí ýìýí ýì÷èëãýý ................................................................... 44
Õàâñðàëò 4. Ýìýí ýì÷èëãýý (íýí ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè) ................ 57
Õàâñðàëò 5. Ýìýí ýì÷èëãýý (õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè) .............. 63
Õàâñðàëò 6. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèòýé ºâ÷òºíèé óäèðäàìæ ............................. 64

6. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ4
ÒÎÂ×ÈËÑÎÍ ¯ÃÑÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀËÒ
ÀÃ Àðòåðèéí ãèïåðòåíçè
ÀÄ Àðòåðèéí äàðàëò
ÀÍÀ Àíòè-íóêëåàð àíòèòåëà
ÀÐ Àíãèîòåíçèíû ðåöåïòîðè
ÀÕÔÑ Àíãèîòåíçèí õóâèðãàã÷ ôåðìåíòèéã ñààòóóëàã÷
ÁÆÈ Áèåèéí æèíãèéí èíäåêñ
ÁÍËÏ Áàãà íÿãòðàëòàé ëèïîïðîòåèí
ÁÑÕØ Áîäèñûí ñîëèëöîîíû õàì øèíæ
ÁÝÃ Áàé ýðõòíèé ãýìòýë
ÄÄ Äèàñòîëûí äàðàëò
ÄÝÌÁ Äýëõèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãà
EÃÍ Åâðîïûí ãèïåðòåíçèéí íèéãýìëýã
ÅÊÍ Åâðîïûí êàðäèîëîãèéí íèéãýìëýã
ÇÄ Ç¿ðõíèé äóòàãäàë
ÇȪ Ç¿ðõíèé èøåìè ºâ÷èí
ÇÑ Ç¿ðõ ñóäàñ
ÇѪ Ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èí
ÇÕÃ Ç¿¿í õîâäëûí ãèïåðòðîôè
ÇÖÁ Ç¿ðõíèé öàõèëãààí áè÷ëýã
ÇÖÒ Ç¿ðõíèé öîõèëòûí òîî
ÇÒѪ Ç¿ðõíèé òèòýì ñóäàñíû ºâ÷èí
ÇØ Ç¿ðõíèé øèãäýýñ
ÌÇÕ Ìîíãîëûí Ç¿ðõíèé Õîëáîî
ìì ÌÓÁ Ìèëëèìåòð ̺íãºí Óñíû Áàãàíà
ÌÌÑÑ Ìîíãîëûí ìÿíãàíû ñîðèëòûí ñàí
ÎÓÃÍ Îëîí óëñûí ãèïåðòåíçèéí íèéãýìëýã
ªÍËÏ ªíäºð íÿãòðàëòàé ëèïîïðîòåèí
Ñà Êàëüöè
ÑÃ Ñèñòîëûí ãèïåðòåíçè
ÑÄ Ñèñòîëèéí äàðàëò
ÒÌÑ Òºâ ìýäðýëèéí ñèñòåì
ÒØÕ Ò¿¿äãýíöðèéí ø¿¿ðëèéí õóðä
ÕÁª Õàëäâàðò áóñ ºâ÷èí
ÕÁÝ Õîîë áîëîâñðóóëàõ ýðõòýí
ÖÅØ Öóñíû åðºíõèé øèíæèëãýý
×Ø ×èõðèéí øèæèí
ØÅØ Øýýñíèé åðºíõèé øèíæèëãýý
ÝÌØÓÈÑ Ýð¿¿ë ìýíäèéí øèíæëýõ óõààíû èõ ñóðãóóëü
ÝÌß Ýð¿¿ë ìýíäèéí ÿàì
ÝõîÊà Ýõîêàðäèîãðàôè

7. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ 5
ªÌÍªÕ ¯Ã
Ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èí íü Ìîíãîëä òºäèéã¿é äýëõèéí
õ¿í àìûí ýíäýãäëèéí òýðã¿¿ëýõ øàëòãààí íýãýíò
áîëæýý. Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷ëºë óëàì
ºñºí íýìýãäýæ áàéãàà áºãººä ¿¿í äîòðîî àðòåðèéí
ãèïåðòåíçè íü ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷íèéã ¿¿ñãýäýã çàâñðûí
ãîë ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éë, òàðõèíû õàðâàëò ç¿ðõíèé
øèãäýýñèéí ¿íäñýí øàëòãààíóóäûí íýã íü áîëæ
áàéíà.
ªíººäºð Ìîíãîë óëñàä ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷íèé óëìààñ
ýìíýëýãò õýâòýí ýì÷ë¿¿ëýãñäèéí 34.4% íü àðòåðèéí
ãèïåðòåíçèòýé áàéíà. Èéìä àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéã
ýðò èëð¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãààã ýð÷èìæ¿¿ëæ á¿ðòãýë
õÿíàëòûí òîãòîëöîîã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, ýì÷ ìýðãýæèëòí¿¿äèéí ìýäëýã,
õàíäëàãà, ÷àäâàðûã íýìýãä¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áàéãàà þì.
Ýíýõ¿¿ çàéëøã¿é øààðäëàãûã ¿íäýñëýí Ìîíãîë óëñûí çàñãèéí ãàçðààñ “Õàëäâàðò
áóñºâ÷íººññýðãèéëýõ,õÿíàõ”¿íäýñíèéõºòºëáºðèéãáàòëàíõýðýãæ¿¿ëæáàéãààãèéí
çýðýãöýý Ìîíãîëûí Ìÿíãàíû Ñîðèëòûí ñàíãèéí ýð¿¿ë ìýíäèéí òºñºë íü õàëäâàðò
áóñ ºâ÷èí, îñîë ãýìòýëòýé òýìöýõ àæëûí õ¿ðýýíä îëîí öîãö àðãà õýìæýý àâ÷
õýðýãæ¿¿ëæ áàéãààãèéí íýã íü ýíýõ¿¿ óäèðäàìæèéã áîëîâñðóóëñàí ÿâäàë þì. Óã
óäèðäàìæèéã îëîí óëñàä õ¿ëýýí çºâøººðºãäñºí ÄÝÌÁ áîëîí Åâðîïûí Õîëáîîíû
Óëñóóäûí îð÷èí ¿åèéí ýìíýë ç¿éí óäèðäàìæóóä äýýð òóëãóóðëàí Ìîíãîëûí
Ìÿíãàíû ñîðèëòûí ñàíãèéí Ýð¿¿ë ìýíäèéí òºñëèéí ñàíõ¿¿ãèéí äýìæëýãòýéãýýð
ÝÌß-íû äýä àæëûí õýñýã, EPOS Health Management çºâëºõ áàãèéí îëîí óëñûí
áîëîí äîòîîäûí çºâëºõ¿¿äòýé õàìòðàí áîëîâñðóóëëàà.
Ýíý óäèäàìæèéã ÝÌß-íû Äîòðûí ìýðãýæëèéí ñàëáàð çºâëºë áîëîí Ýð¿¿ë ìýíä,
ýìíýëãèéí òóñëàìæèéí ñòàíäàðò÷èëëûí òåõíèêèéí õîðîî, ÝÌØÓÈÑ-ûí Íýð
òîìú¸îíû çºâëºëèéí õóðëóóäààð òóñ òóñ õýëýëö¿¿ëæ ìýðãýæëèéí çºâøèëöºëä
õ¿ðñýí áîëíî. Ýìíýëç¿éí óäèðäàìæèéí øèíý÷ëýëèéã 4-5 æèë òóòàìä õèéõ áîëîâ÷
øèíæëýõ óõààí, òåõíèêèéí ò¿âøèíã äýýøë¿¿ëýõýýð äàõèí õÿíàõ àñóóäëûí õóâüä
íýýëòòýé áàéíà. Ýíýõ¿¿ óäèðäàìæ íü ìàíàé ýì÷, ýìíýëãèéí ìýðãýæèëòí¿¿äèéí
¿éë àæèëëàãààíä à÷ òóñàà ¿ç¿¿ëýõ íü äàìæèãã¿é.
ÄÝÄ ÑÀÉÄ Æ. ÖÎËÌÎÍ

8. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ6
ÎÐØÈË
Ýíýõ¿¿ óäèðäàìæèéã Ýð¿¿ë Ìýíäèéí ßàì (ÝÌß)-íû àæëûí õýñýã Ìîíãîëûí
Ìÿíãàíû ñîðèëòûí ñàí (ÌÌÑÑ)-ãèéí Ýð¿¿ë ìýíäèéí òºñºë, EPOS Health
Management Îëîí óëñûí çºâëºõ áàãèéí äýìæëýãòýéãýýð õàìòðàí áîëîâñðóóëàâ.
ÝÌß-íû àæëûí õýñýãò Ìîíãîëûí Ç¿ðõíèé Õîëáîî (ÌÇÕ), ÝÌØÓÈÑ, Ìîíãîëûí
ªðõèéí Ýì÷ íàðûí Íèéãýìëýã, Ìîíãîëûí Ç¿ðõíèé Ýõî Îíîøëîãîîíû Ýì÷ íàðûí
Íèéãýìëýã, Ìîíãîëûí Ç¿ðõíèé Ýì÷ íàðûí Íèéãýìëýã, Õóâèéí ýìíýëãèéí òºëººëºë
“Õ¿ì¿¿í” ýìíýëýã, Ýìíýë ç¿éí ýì ç¿é÷, Ñóâèëàõóéí Ñóðãóóëü îðîëöëîî. ¯íäýñíèé
ýíýõ¿¿óäèðäàìæèéãîëîíóëñàäõ¿ëýýíçºâøººðºãäñºí(ÄÝÌÁ,ÅâðîïûíÕîëáîîíû
Óëñóóäûí áîëîí Ôèíëÿíä ã.ì.) íàñàíä õ¿ðýãñäèéí ÀÃ-èéí îð÷èí ¿åèéí ýìíýë ç¿éí
óäèðäàìæóóä äýýð òóëãóóðëàâ (íîì ç¿éí õýñãýýñ õàðíà óó).
Òîéì
• Àðòåðèéí Ãèïåðòåíçè (ÀÃ)-èéí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò áà ýì÷èëãýýíèé çîðèëãî
íü ÀÃ-ýýñ óëáààëñàí ç¿ðõ ñóäàñ (ÇÑ)-íû ºâ÷ëºë, íàñ áàðàëòûã áóóðóóëàõàä
îðøèíî.
• Àðòåðèéí äàðàëò (ÀÄ)-ûí ò¿âøèí ºíäºð, ýñâýë õýâèéí äýýä õÿçãààðûí ò¿âøèíä
áàéãàà á¿õ õ¿ì¿¿ñò àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ òàëààð çºâëºãºº ºãíº.
• ÀÃ-èéí îíîøèéã äîîä òàë íü äºð⺺ñ çóðãààí óäààãèéí ÀÄ-ûí õýìæèëòýýð
òàâèíà.
• Ñèñòîëûí äàðàëò (ÑÄ) 160 ìì ÌÓÁ, ýñâýë Äèàñòîëûí äàðàëò (ÄÄ) 100 ìì
ÌÓÁ òîãòâîðòîé áàéâàë ýìýí ýì÷èëãýýã ýõýëíý.
• ÑÄ 140-159 ìì ÌÓÁ, ýñâýë ÄÄ 90-99 ìì ÌÓÁ ¿åä ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èí (ÇѪ),
áàé ýðõòýíèé ãýìòýë (ÁÝÃ), ÷èõðèéí øèæèí (×Ø), ýñâýë èðýõ 10 æèëä ÇѪ-ººð
ºâäºõ ýðñäëèéí ò¿âøèí ºíäºð ãàðñàí òîõèîëäîëä ýìýí ýì÷èëãýýã ýõýëíý.ÀÃ-èéí
ýì÷èëãýýã ÀÄ-ûí ò¿âøèí, ÁÝà áîëîí áóñàä õàâñàðñàí ýìãýãèéã õàðãàëçàæ õèéíý.
• Õýðýâ ÀÃ-èéí íýí ÿàðàëòàé, ýñâýë õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýý øààðäñàí íºõöºë
áèø áàéâàë ýìýí ýì÷èëãýýã ààæóó ýõýëíý.
• ÀÃ-èéí ¿åä ÀÄ-ûã áóóëãàõ çîðèëòîò ò¿âøèí áîë ÑÄ<140 ìì ÌÓÁ áà ÄÄ<85 ìì
ÌÓÁ þì. Øýýñýíä óóðàã èëýðñýí, Ẻðíèé ýìãýãòýé ¿åä ÑÄ<130 ìì ÌÓÁ, ÄÄ<80
ìì ÌÓÁ, ºíäºð íàñòàíä ÑÄ<150 ìì ÌÓÁ òóñ òóñ çîðèëòîò ò¿âøèíòýé áàéíà.
• Øýýñ õººõ ýì, àíãèîòåíçèéí õóâèðãàã÷ ôåðìåíò ñààòóóëàã÷ (ÀÕÔÑ),
àíãèîòåíçèíû ðåöåïòîð ñààòóóëàã÷ (ÀÐ) àíòàãîíèñòèéã ýì÷èëãýýíä õýðýãëýõ
¿åäýý çààâàë ñèéâýíãèéí êàëè, íàòðè, êðåàòèíèíèéã òîãòìîë õÿíàæ áàéõ ¸ñòîé.
• Èõýíõè ÀÃ-òýé ºâ÷òºíèé ÀÄ-ûã çîðèëòîò ò¿âøèíä õ¿ðãýõèéí òóëä íààä çàõ íü 2
ýìèéí õîñëîëûã õýðýãëýíý. Ýìèéí ¿íý ºðòãèéã ºâ÷òºíèé ç¿ãýýñ áîëîìæèéí ãýæ
¿çâýë õî¸ð ýìèéí õîñëîëûã òîãòìîë ¿ðãýëæë¿¿ëýí ºãºõèéã çºâëºíº.
• ÇѪ-ººð ºâäñºí ò¿¿õòýé, ýñâýë Ẻðíèé äóòàãäëûí øèíæòýé ºâ÷òºíä õî¸ðäîã÷
óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëòèéí çîðèëãîîð àñïèðèíûã áàãà òóíãààð (75 ìã/ºäºðò)
óóõûã çºâëºíº.
• Ñòàòèíèéã ÇѪ-íèé ºíäºð ýðñäýëòýé ÀÃ-òýé õ¿ì¿¿ñò íèéò õîëåñòåðèíèéã <4.5
ììîëü/ë, áîëîìæòîé áîë <4.0 ììîëü/ë, ìºí áàãà íÿãòðàëòàé ëèïîïðîòåéíèéã
(ÁÍËÏ)<2.5 ììîëü/ë, áîëîìæòîé áîë <2 ììîëü/ë áóóòàë ºãíº.
• ÀÃ-òýé ºâ÷òºíä á¿õèé ë àìüäðàëûíõ íü òóðøèä àìüäðàëûí çºâ õýâ ìàÿãèéã
õýâø¿¿ëýõ, ÀÄ-ûí ò¿âøèíã õÿíàæ, ýì÷ëýõ àðãà õýìæýýã ¿ðãýëæë¿¿ëíý. Ǻâ
îíîøëîãäîí ýì÷ëýãäýæ áàéñàí ºâ÷òíèé ýì÷èëãýýã òàñàëäóóëáàë ãèïåðòåíçèéí
áàéäàëäàà ýðãýýä îðäîã.

9. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ 7
A. ÅЪÍÕÈÉ ÕÝÑÝÃ
A.1. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí òîäîðõîéëîëò
Îëîí óëñûí óäèðäàìæèä çààñíààð õýäýí óäààãèéí (äîîä òàë íü 4-6 óäàà)
õýìæèëòýýð ÑÄ 140 ìì ÌÓÁ áóþó ò¿¿íýýñ äýýø, ÄÄ 90 ìì ÌÓÁ áóþó ò¿¿íýýñ
äýýø õýìæýýíä áàéõûã Àðòåðèéí Ãèïåðòåíçè ãýíý. Õýðýâ äàðàëò áóóðóóëàõ ýì
óóæ áàéãàà áîë ÀÄ íü õýâèéí õýìæýýíäýý áàéñàí ÷ “Àðòåðèéí Ãèïåðòåíçè”-òýé ãýæ
¿çíý. Îíîøèéã äàðàëò áóóðóóëàõ ýìýí ýì÷èëãýý ýõëýõèéí ºìíºõ ÀÄ-ûí ò¿âøèíã
¿íäýñëýæ òàâèíà.
A.2. ªâ÷íèé êîä (Îëîí óëñûí 10-ð àíãèëàë): I 10- I 13
A.3. Óäèðäàìæèéã õýðýãëýã÷èä:
• Åðºíõèé ìýðãýæëèéí áîëîí ºðõèéí ýì÷
• Äîòðûí ýì÷
• Ç¿ðõíèé ýì÷
• Áóñàä íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì÷ áà ýíý ÷èãëýëýýð àæèëëàæ áóé òºðèéí áà
òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãà
• ¯éë÷ë¿¿ëýã÷, ºâ÷òºí.
A.4. Çîðèëãî:
1. ÀÃ-èéí òàëààðõè õ¿í àìûí áîëîí ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíû ìýäëýãèéã
äýýøë¿¿ëýí, ýðò èëð¿¿ëýëòèéã ýð÷èìæ¿¿ëæ, îíîøëîãîî, ýì÷èëãýý, õÿíàëòûã
ñàéæðóóëàõ
2. Õ¿í àìä ñóóðèëñàí ÀÃ-èéí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëòèéã ÿâóóëæ, ÇѪ-íä ºðòºõ
ýðñäýë, ºâ÷ëºë, íàñ áàðàëòûã áóóðóóëàõ.
ÀÃ-ýýñ óëáààëñàí õºäºëìºðèéí ÷àäâàð àëäàëò, ýðò íàñ áàðàëòààñ ñýðãèéëýõèéí
òóëä ºíäºð ýðñäýë á¿õèé ÀÃ-òýé ºâ÷òíèé èëð¿¿ëýëò, ýì÷èëãýýíä àíõààðàë
õàíäóóëàõààñ ãàäíà íèéò õ¿í àìûí ÀÄ-ûí ò¿âøèíã áóóðóóëàõàä ÷èãëýñýí áîäëîãî,
¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëíà.
A.5. Áîëîâñðóóëñàí îãíîî: 2010
A.6. Øèíý÷ëýõ îãíîî: 2014
A.7.Óäèðäàìæ áîëîâñðóóëàõàä îðîëöñîí õ¿ì¿¿ñ
Íýð Àëáàí òóøààë
Ðèèòòà Àíòèêàéíåí
Îëîí Óëñûí çºâëºõ, Íèéãìèéí Ýð¿¿ë Ìýíäèéí
¯íäýñíèé Õ¿ðýýëýí, Ôèíëÿíä (THL)
Ä. Íàðàíòóÿà
Ìîíãîëûí Ç¿ðõíèé Õîëáîîíû åðºíõèé íàðèéí
áè÷ãèéí äàðãà, ÝÌØÓÈÑ
Ãåíàäèé Êóðî÷êèí Îëîí Óëñûí çºâëºõ, ÝÏÎÑ çºâëºõ áàéãóóëëàãà
À. ªëçèéõóòàã Ìîíãîëûí Ç¿ðõíèé Õîëáîîíû åðºíõèéëºã÷
Ã. Äýæýýõ¿¿
“Õ¿ì¿¿í” ýìíýëãèéí çàõèðàë
Ìîíãîëûí Ç¿ðõíèé Õîëáîîíû òýðã¿¿ëýã÷
Ï. Áàòõóÿã
ÝÌß-íû Ýì ç¿é ìýðãýæëèéí ñàëáàð çºâëºëèéí
ãèø¿¿í
Ä. Ñýðæýý
Ç¿ðõíèé Ýõî Îíîøèëãîîíû Ýì÷ íàðûí
Íèéãýìëýãèéí òýðã¿¿í

10. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ8
Ä. Çóëãýðýë
ÝÌØÓÈÑ-ûí Ç¿ðõíèé òýíõìèéí ýðõëýã÷, Ìîíãîëûí
Ç¿ðõíèé Ýì÷ íàðûí Íèéãýìëýãèéí íàðèéí áè÷ãèéí
äàðãà
Ö. Áóðìàà
Ñòàíäàðò õýìæèëç¿éí ãàçàð ýð¿¿ë ìýíäèéí àñóóäàë
õàðèóöñàí ìýðãýæèëòýí
Ä. Ìÿãìàðöýðýí
ÝÌØÓÈÑ-èéí Åðºíõèé ìýðãýæëèéí òýíõìèéí áàãø,
Ìîíãîëûí ªðõèéí Ýì÷ íàðûí Íèéãýìëýãèéí ãèø¿¿í
×. Ýíõòóóë ÝÌØÓÈÑ-èéí Ñóâèëàõóéí ñóðãóóëèéí áàãø
Á. Öîãçîëìàà ÄÝÌÁ-ûí ÕÁª-íèé àñóóäàë õàðèóöñàí ìýðãýæèëòýí
Ïåêêà Éîóñèëàõòè
Îëîí Óëñûí çºâëºõ, Ïðîôåññîð, Íèéãìèéí Ýð¿¿ë
Ìýíäèéí Õ¿ðýýëýí, Ôèíëÿíä (THL)
Åëåíà Ìàêñèìåíêî
ÝÏÎÑ îëîí óëñûí çºâëºõ áàéãóóëëàãûí áàãèéí
àõëàã÷, Íèéãìèéí Ýð¿¿ë Ìýíäèéí àõëàõ çºâëºõ
Ø. Îþóíáèëýã
ÝÏÎÑ îëîí óëñûí çºâëºõ áàéãóóëëàãûí Íèéãìèéí
Ýð¿¿ë Ìýíäèéí çºâëºõ
Í. Îþóíáèëýã ÌÌÑÑ-èéí Ýð¿¿ë Ìýíäèéí òºñëèéí ìýðãýæèëòýí
Æ. Ýíõñàéõàí ÌÌÑÑ-èéí Ýð¿¿ë Ìýíäèéí òºñëèéí ìýðãýæèëòýí
Óäèðäàìæèéã õýëýëö¿¿ëæ, áàòàëñàí áàéäàë
Õóðàë/Áàéãóóëëàãà Õàðèóöñàí õ¿íèé ãàðûí ¿ñýã
ÀÃ-èéí ýìíýë ç¿éí óäèðäàìæèéã
áîëîâñðóóëàõ ÝÌß-íû äýðãýäýõ äýä
àæëûí õýñãèéí õóðàë
Äýä àæëûí õýñãèéí äàðãà
Ä. Íàðàíòóÿà
ÀÃ-èéí ýìíýë ç¿éí óäèðäàìæèéã
õýëýëöýõ çºâëºëäºõ óóëçàëò
(2010 îíû 8-ð ñàðûí 27)
ÝÌß-íû ÍÝÌ-èéí Áîäëîãûí
Õýðýãæèëòèéã Çîõèöóóëàõ ãàçðûí
îðëîã÷ äàðãà Ä. Áàéãàëüìàà
Çîõèöóóëàõ àæëûí õýñãèéí õóðàë
(2010 îíû 9-ð ñàðûí 13)
ÝÌß-íû ÍÝÌ-èéí Áîäëîãûí
Õýðýãæèëòèéã Çîõèöóóëàõ ãàçðûí
äàðãà Ñ. Òºãñäýëãýð
ÝÌØÓÈÑ-ûí Íýð òîìú¸îíû
çºâëºëèéí õóðàë
(2010 îíû 10-ð ñàðûí 15-íû õóðëûí
ïðîòîêîë ¹10/09)
Íýð òîìú¸îíû çºâëºëèéí äàðãà
Ã. Öàãààíõ¿¿
ÝÌß-íû äîòðûí ìýðãýæëèéí ñàëáàð
çºâëºëèéí õóðàë
(2010 îíû 11-ð ñàðûí 4-íû õóðëûí
ïðîòîêîë ¹10/7)
Äîòðûí ìýðãýæëèéí ñàëáàð çºâëºëèéí
äàðãà Á. Öýðýíäàø
ÝÌß-ûí äýðãýäýõ Ýð¿¿ë
ìýíä, ýìíýëãèéí òóñëàìæèéí
ñòàíäàðò÷èëëûí òåõíèêèéí õîðîî
(2010 îíû 01-ð ñàðûí 19-íèé õóðëûí
ïðîòîêîë ¹ 1).
ÝÌß-íû ÝÒÁÕÇÃ-ûí äàðãà
Ø.Ýíõáàò

11. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ 9
A.8. Àøèãëàñàí íýð òîìú¸î
Àðòåðèéí ãèïåðòåíçè: Õàìãèéí áàãàäàà 2-3 óäààãèéí ¿çëýãò 4-6 óäààãèéí
õýìæèëòýýð ÑÄ 140 ìì ÌÓÁ áóþó ò¿¿íýýñ äýýø, ÄÄ 90 ìì ÌÓÁ áóþó ò¿¿íýýñ
äýýø áàéõ.
Àíõäàã÷ ãèïåðòåíçè: ÀÄ-ûã èõýñãýñýí øàëòãààí íü òîäîðõîéã¿é, îëîí ýðõòýíèéã
ãýìòýýæ, ýìíýë ç¿éí ÿíç á¿ðèéí øèíæ òýìäýã èëðýõ
Õî¸ðäîã÷ ãèïåðòåíçè: Áººð, äîòîîä ø¿¿ðýë, ìýäðýë, ç¿ðõ ñóäàñ, ýìãýã õóðõèðàëò,
çàðèì õîðäëîãî çýðýã òîäîðõîé øàëòãààíû óëìààñ ÀÄ èõñýõ
Ýìíýëãèéí áóþó “Öàãààí õàëàä”-íû ãèïåðòåíçè: çºâõºí ýìíýëãèéí íºõöºëä ÀÄ
òîãòìîë ºíäºð áàéæ, õàðèí õîíîãèéí òóðøèä áîëîí ãýðèéí íºõöºëä õýìæñýí ÀÄ-
ûí ò¿âøèí õýâèéí áàéõûã ýìíýëãèéí áóþó öàãààí õàëàäíû ãèïåðòåíçè ãýíý. Ýì÷,
ñóâèëàã÷èéã õàðààä ÀÄ èõýñ÷ áàéãàà ÿâäëûã “öàãààí õàëàäíû íºëºº” ãýæ ¿çäýã.
Äàëä áóþó õóóðàì÷ ãèïåðòåíçè: Ýìíýëãèéí íºõöºëä ÀÄ-ûí ò¿âøèí õýâèéí
(<140/90ììÌÓÁ) áîëîâ÷ õîíîãèéí òóðøèä, ýñâýë ãýðèéí íºõöºëä õýìæñýí ÀÄ
ºíäºð áàéõ. (>140/90ììÌÓÁ)
Íýí ÿàðàëòàé ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè: ÀÄ õýò ºíäºðñºæ (ÄÄ çàðèìäàà>130 ìì
ÌÓÁ), ÁÝà öî÷ìîãîîð ýñâýë öî÷ìîã äààìæðàëààð èëðýíý.
Õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè: ÀÄ õýò ºíäºðñºõ áîëîâ÷ ÁÝà èëðýõã¿é.
Ýìíýëãèéí ÀÄ: Áàòàëãààæñàí áàãàæààð, ñòàíäàðò àðãà÷ëàëûí äàãóó öî÷ìîã, ýñâýë
öî÷ìîã äààìæðàõ áàéäëààð ýìíýëãèéí íºõöºëä õýìæñýí ÀÄ-ûí ò¿âøèí
Ãýðèéí ÀÄ: ºâ÷òºí ººðºº, ýñâýë ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿íýýð ÀÄ-àà ãýðòýý õýìæèõ ¿åèéí
ò¿âøèí.
Õîíîãèéí ÀÄ: ªã뺺, ºäºð áîëîí øºíèéí ÀÄ-ûã 24 öàãààð õýìæèæ ãàðãàñàí
äóíäàæ ò¿âøèí.
Ïóëüñûí äàðàëò= ÑÄ áà ÄÄ (ìì ÌÓÁ) õî¸ðûí ÿëãàâàð
ÇѪ-íèé íèéò ýðñäýë: èðýõ 10 æèëä àìèíä õàëã¿é, õàëòàé ÇѪ (õàðâàëò, ç¿ðõíèé
øèãäýýñ ã.ì)-ººð ºâäºõ ìàãàäëàë.
Áîäèñûí ñîëèëöîîíû õàì øèíæ (ÁÑÕØ): òºâèéí òàðãàëàëò, öóñíû ãëþêîçûí
õýìæýý èõñýõ, ÀÄ-ûí ò¿âøèí 130/85 ìì ÌÓÁ áà ò¿¿íýýñ äýýø áîëîõ, ºíäºð
íÿãòðàëòàé ëèïîïðîòåèí (ªÍËÏ) áóóðàõ, òðèãëèöåðèäèéí õýìæýý íýìýãäýõ çýðýã
5 ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñýýñ áàãàäàà 3 íü õàâñðàí èëðýõ
Áàé ýðõòýíèé ãýìòýë: Àà íü òàðõè, ç¿ðõ, Ẻð, ñóäñûã ñîíãîìëîîð ãýìòýýõ
A.9. Òàðõâàð ç¿éí ìýäýýëýë
Àà áîë ÇѪ-íä õ¿ðãýæ áîëîõ õàìãèéí ò¿ãýýìýë ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéí íýã
þì. Áàðóóíû îðíóóäàä ÑÄ-ûí ò¿âøèí 80 õ¿ðòýëõ íàñíû á¿ëýãò, ÄÄ-ûí ò¿âøèí
55 õ¿ðòýëõ íàñíû á¿ëýãò íàñ àõèõ òóñàì íýìýãäýõ õàíäëàãàòàé áàéäàã. ÑÄ áîëîí
ÄÄ-ûí ò¿âøèí 20 áîëîí 10 ìì ÌÓÁ-ààð òóñ òóñ íýìýãäýõýä òàðõèíû õàðâàëò
áîëîí ç¿ðõíèé øèãäýýñ (ÇØ)-ýýð ºâ÷ëºõ ýðñäýë õî¸ð äàõèí íýìýãääýã àæýý. ÀÃ-
òýé õ¿ì¿¿ñèéí äóíä ÇѪ-ä õ¿ðãýõ áóñàä ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ áîëîí ÁÝà ýëáýã
òîõèîëääîã. Ýíý íü Àà õ¿íäðýõ ÿâöûã óëàì íýìýãä¿¿ëäýã. ÀÃ-òýé, ãýâ÷ ºíäºð
äàðàëòûí ò¿âøèí íü àäèë õ¿ì¿¿ñò ÇѪ-íèé ýðñäýë íü áóñàä õàâñàðñàí õ¿÷èí
ç¿éë¿¿äýýñ õàìààð÷ õàðèëöàí àäèëã¿é áàéäàã. Èéìýýñ ÀÃ-èéí ìåíåæìåíòèéí
àñóóäëûã øèéäâýðëýõýä çºâõºí ÀÄ-ûí ò¿âøèíä òóëãóóðëàõ áèø, ÇѪ-íèé áóñàä
ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ, ÁÝà áîëîí õàâñàðñàí áóñàä ýìãýã¿¿äèéã õàðãàëçàíà. ÇѪ-
íèé íèéò ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîãòîîñíû ¿íäñýí äýýð ÀÃ-èéí ýì÷èëãýýíèé àðãóóäààñ
ñîíãîíî.

12. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ10
ÀÃ-èéí òàðõàëò Ìîíãîëä
ÇѪ Ìîíãîë óëñàä íàñàíä õ¿ðýã÷äèéí äóíä ºâ÷ëºë, íàñ áàðàëòûí òýðã¿¿ëýõ
øàëòãààí áîëæýý. Ìîíãîë óëñûí Ýð¿¿ë ìýíäèéí ñòàòèñòèê ¿ç¿¿ëýëòýýð ÇѪ-
èéí ò¿âøèí 2008 îíä 10,000 õ¿í àìä 501.84 áàéñíààñ 2009 îíä 679.44 õ¿ðòýë
íýìýãäñýí áºãººä ìàíàé óëñàä ºâ÷ëºëººðºº 4-ð áàéðàíä îðæ áàéíà.
ÇѪ-íèé óëìààñ ýìíýëýãò õýâòýí ýì÷ë¿¿ëýãñäèéí 34.4% íü ÀÃ-òýé áàéâ.
Íàñàíä õ¿ðñýí õ¿í àìûí íàñ áàðàëòûí 38%-èéã ÇѪ ýçýëæ áàéíà (10,000 ýðýãòýé
õ¿í àìä 24.19; 10,000 ýìýãòýé õ¿í àìä 19.41). Íàñíû á¿ëãýýð àâ÷ ¿çâýë 45-65
íàñíû á¿ëýãò ÇÑ-íû øàëòãààíò íàñ áàðàëòûí ò¿âøèí îãöîì íýìýãäýæ, 65-ààñ
äýýø íàñíû á¿ëýãò õàìãèéí ºíäºð áàéíà. Íàñ áàðàëòûí ò¿âøèí á¿ñ íóòàã á¿ðò
õàðèëöàí àäèëã¿é, Õàíãàéí áîëîí Áàðóóí á¿ñýä õàìãèéí ºíäºð, Ç¿¿í áîëîí ãîâèéí
á¿ñèéí àéìãóóäàä áàãà áàéíà. 45-65 íàñíû á¿ëãèéí ýðýãòýé÷¿¿äèéí äóíä 10,000
õ¿í àìä íîãäîõ Àà øàëòãààíò íàñ áàðàëòûí ò¿âøèí òóõàéí íàñíû ýìýãòýé÷¿¿äèéí
ò¿âøèíòýé õàðüöóóëàõàä 1.8 äàõèí èõ áàéíà.
Õàëäâàðò áóñ ºâ÷èí (ÕÁª)-íèé ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéí òàðõàëòûí ò¿âøèíã
òîãòîîõ STEPS 2009 îíû ñóäàëãààíû ä¿íãýýñ ¿çýõýä ÀÃ-èéí òàðõàëò Ìîíãîë÷óóäûí
äóíä ìºí ë íàñ àõèõ òóñàì íýìýãäýæ áàéæýý. Ñóäàëãààãààð ýðýãòýé÷¿¿äèéí 45-
54 íàñíûõíû 54.9%, 55-64 íàñíûõíû 71.3% íü, ýìýãòýé÷¿¿äèéí 45-54 íàñíûõíû
52.1%, 55-64 íàñíûõíû 66% íü òóñ òóñ ÀÃ-òýé áàéâ. Óã ñóäàëãààãààð øèíýýð
îíîøëîãäñîí ÀÃ-òýé õ¿ì¿¿ñèéí òàë õóâü íü óðüä ÀÄ-àà õýìæ¿¿ëæ áàéãààã¿é áîëîõ
íü òîãòîîãäñîí. Õ¿í àìûí äóíä ººðºº ººðèéíõºº ÀÄ-ûã õÿíàõ äàäàë, õàíäëàãà
äóòàãäàëòàé, ÀÃ-òýé õ¿ì¿¿ñèéí äºíãºæ 13.3% íü ýìèéí òóñëàìæòàéãààð ÀÄ-ûí
ò¿âøèíãýý õýâèéí õýìæýýíä áàðüæ ÷àäàæ áàéíà. Ýìýí áóñ ýì÷èëãýý õàíãàëòã¿é
õèéãäýæ áàéãààãààñ ãàäíà ýìíýëãèéí àæèëòíóóä áèåèéí æèíãýý õàñàõ áîëîí
òàìõèíààñ òàòãàëçàõ òàëààð õàíãàëòòàé çºâëºãºº ºãºõã¿é áàéíà.
Õ¿ñíýãò 1. 15-64 íàñíû õ¿í àìûí äóíä çîíõèëîí òîõèîëäîõ íàñ-õàìààðàëò
ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéí òàðõàëò (ÕÁª-íèé ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéí òàðõàëòûí
ò¿âøèíã òîãòîîõ STEPS 2009 ñóäàëãààíû ä¿íãýýð)
2005 (N=3411) %(95% CI) 2009 (N=5438) %(95% CI)
Ýð Ýì Ýð Ýì
ªäºð á¿ðèéí òàìõèíû
õýðýãëýý
43.4
(40.1-46.7)
4.5
(3.2-5.8)
44.3
(41.5-47.1)
5.3
(3.8-6.8)
Àðõèíû õýòð¿¿ëýí õýðýãëýý
1.1
(0.6-1.6)
0.2
(0.0-0.4)
1.2
(0.5-2.0)
0.4
(0.0-0.7)
Æèìñ, íîãîîíû áàãà õýðýãëýý
92.3
(90.7-94.0)
90.0%
(88.3-91.5)
93.8%
(91.0-96.7)
92.7%
(89.8-95.5)
Áèåèéí õ¿÷ áàãà øààðäñàí
õºäºë㺺í
7.0%
(5.3-8.8)
7.7%
(5.9-9.4)
7.4%
(5.0-9.8)
7.6%
(4.9-10.3)
Èë¿¿äýë æèí (ÁÆÈ 25 êã/ì2
)
25.6
(23.4-27.9)
38.8
(35.9-41.6)
37.0%
(34.0-40.1)
44.2%
(41.8-46.5)
ÀÃ
30.1
(27.4-32.8)
27.0
(23.5-30.5)
31.6
(28.9-34.4)
24.2
(21.9-26.4)
Ýìýí ýì÷èëãýýã¿é ÀÃ
66.2
(59.8-72.6)
34.0
(27.8-40.2)
74.4
(69.6-79.3)
48.1
(43.4-52.7)

13. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ 11
Öóñíû ãëþêîçûí õýìæýý
èõýññýí
13.3
(9.5-17.0)
7.0
(4.9-9.0)
8.8
(6.0-11.7)
4.5%
(2.7-6.2)
Öóñíû õîëåñòåðèíû õýìæýý
èõýññýí
23.5
(18.1-28.8)
24.4
(19.2-29.7)
29.4
(22.5-36.3)
23.2%
(17.8-28.6)
Òýìäýãëýãýý:
ÀÃ- ÑÄ 140 áà/ýñâýë ÄÄ 90 ìì ÌÓÁ, ýñâýë ÀÄ áóóðóóëàõ ýì óóæ áàéãàà
ÁÆÈ – áèåèéí æèíãèéí èíäåêñ
Öóñíû ãëþêîçûí õýìæýý èõýññýí – çàõûí öóñàíä ãëþêîç 6.1ììîëü/ë (110 ìã/äë), ýñâýë ãëþêîç
áàãàñãàõ ýì óóæ áàéãàà
Öóñíû õîëåñòåðèíû õýìæýý èõýññýí - Íèéò õîëåñòåðèíû õýìæýý 5.0 ììîëü/ë, ýñâýë 190 ìã/
äë, ýñâýë õîëåñòåðèí áóóðóóëàõ ýì óóæ áàéãàà
Àðõèíû õýòð¿¿ëýí õýðýãëýý – Ñ¿¿ëèéí 12 ñàðä äîëîî õîíîãèéí 5-ààñ äýýø ºäºð àðõè óóäàã
Á. ÌÅÍÅÆÌÅÍÒÈÉÍ ÀËÃÎÐÈÒÌ
ÀÄ-ûí ò¿âøèí (ììÌÓÁ)
Àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ººð÷ëºõ çºâëºãºº
*
ÑÄ 160,
ýñâýë
ÄÄ 100
* *
ÑÄ140-159,
ýñâýë
ÄÄ90-99
* * *
ÑÄ<140,
ýñâýë
ÄÄ<90
Íýí ÿàðàëòàé
ãèïåðòåíçè
Íýí ÿàðàëòàé
ýì÷ëýõ
Ýì÷ëýõ
ÑÄ>180,
ýñâýë
ÄÄ>110
Ýì÷ëýõ
ÑÄ160-179,
ýñâýë
ÄÄ100-109
Ýì÷ëýõ
ÑÄ140-159,
ýñâýë
ÄÄ90-99
Æèë á¿ðèéí
¿çëýã, ÇѪ-
íèé ýðñäëèéã
äàâòàí ¿íýëýõ
ÑÄ130-139,
ýñâýë
ÄÄ85-89
Æèë á¿ð
äàâòàí ¿çëýã
ÑÄ<130,
ýñâýë
ÄÄ<85 #
2 æèëä
äàâòàí ¿çëýã
ÑÄ<120,
ýñâýë
ÄÄ<85 #
5 æèëä
äàâòàí ¿çëýã
ÁÝÃ,
ÇѪ-íèé
õ¿íäðýë,
×Ø, ÇѪ-
íèé ºíäºð/
ìàø ºíäºð
ýðñäýë§
ÁÝÃ-ã¿é,
ÇѪ-íèé
õ¿íäðýëã¿é,
×Ø-ã¿é,
ÇѪ-íèé
áàãà/äóíä
ýðñäýë§
* Õýðýâ íýí ÿàðàëòàé áîëîí õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýý øààðäààã¿é òîõèîëäîëä 1-2 äîëîî õîíîãèéí
äàðàà õýìæèëòèéã äàâòàí îíîøèéã áàòàëãààæóóëæ, ýì÷èëãýýã ýõýëíý.
** ÇѪ-íèé õ¿íäðýë, ÁÝÃ, ýñâýë ×Ø èëýðñýí òîõèîëäîëä 3-4 äîëîî õîíîãèéí äàðàà õýìæèëòèéã
äàâòàí îíîøèéã áàòàëãààæóóëæ, ýì÷èëãýýã ýõýëíý. Äýýðõ ººð÷ëºëò¿¿ä èëðýýã¿é òîõèîëäîëä
äîëîî õîíîã òóòàì ÀÄ-ûã õÿíàæ, 4-12 äîëîî õîíîãèéí òóðø ÀÄ ºíäºð áàéâàë ýì÷èëãýýã ýõë¿¿ëíý.
*** ÇѪ-íèé õ¿íäðýë, ÁÝÃ, ýñâýë ×Ø èëýðñýí òîõèîëäîëä 8 äîëîî õîíîãèéí äàðàà õýìæèëòèéã
äàâòàí îíîøèéã áàòàëãààæóóëæ, ýì÷èëãýýã õèéíý. Äýýðõ ººð÷ëºëò¿¿ä èëðýýã¿é áîë ñàð òóòàì
ÀÄ-ã õÿíàõ áà ÀÄ ºíäºð õýâýýð, ýñâýë ÇѪ-íèé ºíäºð/ìàø ºíäºð ýðñäýëòýé áàéâàë ýì÷èëãýýã
ýõë¿¿ëíý.
§ Ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîãòîîõ õ¿ñíýãòèéí äàãóó ýõë¿¿ëíý.
# 40-ººñ äýýø íàñíû õ¿í æèë òóòàìä ÀÄ-àà çààâàë õýìæ¿¿ëíý.
Àíãëèéí Ãèïåðòåíçèéí Íèéãýìëýãýýñ 2004 îíä ãàðãàñàí çàãâàð÷ëàëä àæëûí
õýñãýýñ íýìýëò ººð÷ëºëò õèéñýí áîëíî.

14. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ12
Â. ¯ÍÝËÃÝÝ ÁÀ ÌÅÍÅÆÌÅÍÒ
Â.1. ÀÃ- èéí àíãèëàë
Õ¿ñíýãò 2. ÀÃ-èéí àíãèëàë (ÿìàð íýãýí ýì÷èëãýýã¿é, øèíýýð èðñýí ºâ÷òºíèé
ÀÄ-ûí õýäýí óäààãèéí õýìæèëò äýýð ¿íäýñëýõ)
Àíãèëàë
ÑÄ (ìì
ÌÓÁ)
ÄÄ (ìì
ÌÓÁ)
Àâàõ àðãà õýìæýý
(àíõ óäàà ÀÄ-àà õýìæ¿¿ëñýí
ºâ÷òºíä àâàõ àðãà õýìæýý)
Õàìãèéí
òîõèðîìæòîé
ò¿âøèí
<120 áà <80 Äàâòàí õýìæèëò (5 æèëä) #
Õýâèéí ò¿âøèí 120-129 áà 80-84 Äàâòàí õýìæèëò (2 æèëä) #
Õýâèéí äýýä
ò¿âøèí
130-139 áà 85-89 Àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ººð÷ëºõ
çºâëºãºº, äàâòàí õýìæèëò (1 æèëä)
Íýãä¿ãýýð
çýðýã*
140-159 áà/
ýñâýë
90-99 Àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ººð÷ëºõ
çºâëºãºº, äàâòàí õýìæèëò (8 äîëîî
õîíîãò)
Õî¸ðäóãààð
çýðýã*
160-179 áà/
ýñâýë
100-109 Àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ººð÷ëºõ
çºâëºãºº, äàâòàí õýìæèëò (3-4
äîëîî õîíîãò)
Ãóðàâäóãààð
çýðýã*
180 áà/
ýñâýë
110 Àìüäðàëûí õýâ ìàÿã ººð÷ëºõ
çºâëºãºº, äàâòàí õýìæèëò (1-2
äîëîî õîíîãò), õýðýâ íýí ÿàðàëòàé,
ýñâýë õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýý
øààðäâàë ÿàðàëòàé ýì÷ëýõ**
Ñèñòîëèéí
ãèïåðòåíçè (ÑÃ)
140 áà <90 ***
Æè÷: ªâ÷òíèé ÑÄ áîëîí ÄÄ-ûí ò¿âøèí ººð ººð àíãèëàëä õàìààðàõ òîõèîëäîëä àëü äýýä ò¿âøíýýð
íü áàðèìæàà àâíà.
* 2-3 óäààãèéí ¿çëýãýýð, ¿çëýã òóñ á¿ðò äîîä òàë íü 2 óäàà ÀÄ-ûã õýìæèæ ÀÃ-èéí ¿å øàòûã òîãòîîõ
** 1 óäààãèéí ¿çëýãýýð ÀÄ-ûã õýä õýäýí óäàà õýìæèí ò¿¿íèé äóíäæèä ¿íäýñëýõ
*** ÑÃ-èéã ÑÄ-ûí ò¿âøèíãèéí äàãóó àíãèëæ, ýì÷èëíý
# 40-ººñ äýýø íàñíû õ¿í æèë òóòàìä ÀÄ-àà çààâàë õýìæ¿¿ëíý
ÀÃ-èéí îíîø áîëîí àíãèëàë íü áàòàëãààæñàí áàãàæààð õèéñýí îëîí óäààãèéí
õýìæèëò äýýð ¿íäýñëýíý. Õàìãèéí áàãàäàà 2 óäààãèéí èðýëòýýð, èðýëò á¿ðèéí
2-3 óäààãèéí õýìæèëòèéí äóíäæààð ÀÄ-ûí ò¿âøèíã òîîöíî. Õýðýâ ÀÃ-èéí õ¿íä
õýëáýð áîë ºâ÷òºíèé èðýëòèéí õóãàöààã îéðòóóëíà. ÀÄ-ûí ò¿âøèíã àìáóëàòîðè
áîëîí ýìíýëýãò ýì÷, ñóâèëàã÷ (ýìíýëãèéí ÀÄ), ºâ÷òºí ãýðòýý ººðºº, ýñâýë ò¿¿íèé
ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿í (ãýðèéí ÀÄ), ýñâýë àâòîìàò òºõººðºì溺ð 24 öàãèéí òóðø
(õîíîãèéí ÀÄ) òóñ òóñ õýìæèíý.

15. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ 13
Â.2. ÀÄ õýìæèõ àðãà
• ÀÄ-ûã áàòàëãààæñàí òºõººðºìæ àøèãëàí, îëîí óëñûí ñòàíäàðò÷èëàãäñàí
àðãà÷ëàëûí äàãóó, íàðèéí íÿãò íÿìáàé õýìæèíý (ìºíãºí óñíû ñôèãìîìàíîìåòð,
ýñâýë õàòãàëò õèéäýãã¿é áóñàä ººð áàãàæààð ýìíýëãèéí áîëîí ãýðèéí íºõöºëä
õýìæèëòèéã õèéõ áà õîíîãèéí ÀÄ-ûã õýìæèõäýý îëîí óëñûí ñòàíäàð÷ëàãäñàí
çààâðààð áàòàëãààæñàí áàãàæèéã àøèãëàõ). ÀÄ-ûí ò¿âøèí ýìíýëãèéí, õîíîãèéí
áîëîí ãýðèéí íºõöºëä õýìæñýí ýñýõýýñ õàìààðààä ººð áàéíà.
Ýìíýëýã áîëîí ãýðèéí íºõöºëä ÀÄ-ûã õýìæèõäýý àíõààðàõ ç¿éëñ:
• ªâ÷òºí ÀÄ-àà õýìæ¿¿ëýõýýñ õàìãèéí áàãàäàà 30 ìèíóòûí ºìíº õ¿íä äàñãàë,
õºäºë㺺í õèéõã¿é, èõ èäýõ, êîôå, öàé, êîêà-êîëà óóæ áîëîõã¿é.
• ÀÄ-ã õýìæèæ ýõëýõèéí ºìíº äóó ÷èìýýã¿é òàñàëãààíä ºâ÷òºíã õýäýí ìèíóò
òàéâàí ñóóëãàõ áà õýìæèã÷ýýñ ÀÄ-èéã õýìæèõ ÿâöàä õýìæ¿¿ëæ áóé õ¿íòýé
ÿðèëöàõûã õîðèãëîíî.
• ÀÄ-ûã 1-2 ìèíóòûí çàéòàéãààð, äîîä òàë íü 2 óäàà õýìæèõ áà äàðàëòûí
ò¿âøèí çºð¿¿ èõòýé áàéâàë íýìýëò õýìæèëòèéã äàâòàí õèéõ;
• Ñòàíäàðò ìàíæåòèéã (12–13 cì ºðãºíòýé, 23-35 cì óðòòàé) àøèãëàõ.
• Òàðãàí, ýñâýë òóðàíõàé õ¿íä òîì, æèæèã ìàíæåòèéã òààðóóëæ, òîõèðóóëàí
õýðýãëýõ;
• Ìàíæåòèéí ºðãºí áóãàëãàíû òîéðãèéí 40%, óðò íü áóãàëãàíû òîéðãèéí 80%-
òàé òýíöýæ áàéõ ¸ñòîé (Õ¿ñíýãò 3).
Õ¿ñíýãò 3. ÀÄ-ûã õýìæèõ ìºíãºí óñòàé, õàãàñ àâòîìàò, 24 öàãèéí òóðø
õýìæèã÷ çýðýã áàãàæóóäûí ìàíæåòíèé õýìæýý
Ìàíæåòèéí òºðºë
Õýìæýý
ºðãºí õ óðò (ñì)
Áóãàëãàíû òîéðîã (ñì)
Ñòàíäàðò 12 x 21-25 26-32
Òîì 14-15 x 26-33 33-41
Õàìãèéí òîì 18 x >33 > 41
• ªâ÷òíèé áàéðëàëààñ ¿ë õàìààðàí ç¿ðõíèé ò¿âøèíä ìàíæåòûã áàéðëóóëæ
õèéëíý.
• ÀÄ-ûã õýìæèõäýý ñóäñûã ÷àãíàõ àðãûã õýðýãëýæ áàéãàà áîë ºâ÷òºíèé øóóíû
ñóäàñ òýìòðýãäýõýý áîëüñîí òýð àãøèíû ÑÄ-ààñ äýýø 30 ìì ÌÓÁ-ààð ìàíæåòèéí
õèéã øàõíà.
• Ìàíæåòèéí õèéã 1 ñåêóíäýä 2 ììÌÓÁ-ààñ õýòð¿¿ëýõã¿é õóðäòàéãààð ñóëëàíà.
• Êîðîòêîâûí I áîëîí IV, V ÷èìýý ¿¿ñýõ áîëîí àðèëàõ òýð ë àãøèíãóóäûã àøèãëàæ
ÑÄ áîëîí ÄÄ-ûí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ
• ÀÄ-ûí ò¿âøèíã òîîöîõäîî 2 ìì ÌÓÁ-íû ÿëãàâàðòàéãààð àâíà.
• Ýõíèé õýìæèëòýýð 2 ãàðûí äàðàëòûã çààâàë õàðüöóóëæ ¿çýí ò¿âøèíãèéí
çºð¿¿òýé ýñýõèéã òîäðóóëàõ, çºð¿¿òýé áîë ºíäºð ò¿âøèíã òîîöîæ àâàõ, õýò èõ
çºð¿¿òýé áîë çàõûí ñóäàñíû ýìãýãèéã áîäíî.
• Ýõíèé óäààãèéí 2 õýìæèëòýýð ìýäýãäýõ¿éö ÿëãààòàé ÀÄ-ûí ò¿âøèí
òîäîðõîéëîãäñîí áîë õýìæèëòèéã äàâòàí õèéíý.
• Áàéðëàë-õàìààðàëò ãèïîòåíçè èëýð÷ áîëîõ òîõèîëäëóóä, ºíäºð íàñòàí áîëîí
×Ø-òýéõ¿ì¿¿ñèéíÀÄ-ûãõýìæèõäýýçîãñîîæáàéãààä1-5ìèíóòûíäàðààõýìæèíý.
• Õî¸ð äàõü õýìæèëòèéã õèéñíèé äàðàà ºâ÷òºíèé ñóóãàà áàéðëàëä ãàðûí øóóíû
ñóäàñíû öîõèëòûã òýìòýð÷, ç¿ðõíèé öîõèëòûã 30 ñåêóíäýýñ äýýø õóãàöààíä òîîëíî.

16. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ14
Ãýðèéí íºõöºëä ÀÄ õýìæèõ àðãà
Ãýðèéí íºõöºëä ÀÄ-àà ººðºº õýìæèõ íü ýìíýëç¿é áîëîí ºâ÷íèé òàâèëàí, ÿâöûã
õÿíàõàä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé. ªâ÷òºíä ýìýý óóõààñ ºìíº, ÿëàíãóÿà ºã뺺 áîëîí
îðîéä äàðàëòàà õýìæèõèéã çºâëºíº. Äîëîî õîíîãèéí òóðøèä òîäîðõîéëîãäñîí
ÀÄ-ûí (õýðýâ ÀÄ òîãòâîðòîé íýã ò¿âøèíä áàéâàë 4 õîíîãèéí) äóíäæààð ãýðèéí
ÀÄ-ûã òîîöíî.
Äàðààõü òîõèîëäëóóäàä ãýðèéí íºõöºëä ÀÄ-ûã õÿíàíà. ¯¿íä:
• Äàðàëò áóóðóóëàõ ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íãèéí òàëààð èë¿¿ ìýäýýëýë àâàõ, ýì
óóõ õîîðîíäûí õóãàöààíä ýíýõ¿¿ íºëººëºë õýðõýí èëýð÷ áóéã ñóäëàõ
• ªâ÷òºíèé ýì÷èëãýýíèé äýãëýì áàðèëòûã ñàéæðóóëàõ
• Õîíîãèéí ÀÄ-ûã õýìæèõ ¿åèéí òåõíèêèéí íàéäâàðòàé áàéäàë, õÿíàëòûí
òóõàéí íºõöºë áàéäàëä ýðãýëçýæ áàéâàë
Äàðààõü òîõèîëäëóóäàä ãýðýýð ÀÄ õÿíàõûã çºâëºõã¿é. ¯¿íä:
• ªâ÷òºíä äàðàìòòàé, ò¿âýãòýé ñàíàãäàæ áàéâàë
• ªâ÷òºí ÀÄ-àà õýìæýýä ýì÷èëãýýíèéõýý äýãëýìèéã ººðºº äóð ìýäýí ººð÷èëæ
áàéâàë
ÀÄ-ûã 24 öàãèéí òóðø õýìæèõ àðãà
Ýìíýëãèéí íºõöºëä õýìæñýí ÀÄ-ûã “æèøèã äàðàëò” ãýæ ¿çýæ áîëîõ ÷ 24 öàãèéí
òóðøèä õýìæèæ ãàðãàñàí “õîíîãèéí ÀÄ” íü ýì÷èëãýýòýé áîëîí ýì÷èëãýýã¿é
ºâ÷òºíèé ÇѪ-íèé ýðñäëèéã óðüä÷èëàí òîäîðõîéëîõîä èë¿¿ à÷ òóñòàé.
ÀÄ-ûã 24 öàãèéí òóðø õýìæèõ àðãûã äàðààõü òîõèîëäëóóäàä õýðýãëýõ íü ç¿éòýé.
¯¿íä:
• Ýìíýëãèéí íºõöºëä íýã óäààãèéí ¿çëýãýýð, ýñâýë äàâòàí èðýëòèéí ¿çëýã¿¿äýä
ÀÄ-ûí ò¿âøèí ÿíç á¿ð õýìæèãäýõ
• ÇѪ-íèé áàãà ýðñäýëòýé áîëîâ÷ ýìíýëãèéí ÀÄ-ûí ò¿âøèí ºíäºð áîë
• Ýìíýëãèéí áîëîí ãýðèéí ÀÄ-ûí ò¿âøèí õîîðîíäîî èëò çºð¿¿òýé áîë
• Ýìýí ýì÷èëãýý ¿ð ä¿íã¿é ãýæ ñýæèãëýæ áàéâàë
• Ãèïîòåíçè èëýð÷ áîëçîøã¿é òîõèîëäëóóä, ÿëàíãóÿà ºíäºð íàñòàí áîëîí
×Ø-òýé ºâ÷òí¿¿äýä
• Ýìíýëãèéí íºõöºëä æèðýìñýí ýìýãòýéí ÀÄ èõýññýí, ýñâýë ýêëàìïñèéí
ºìíºõ ¿å ãýæ ¿çýæ áàéâàë.
ÀÄ-ûã 24 öàãààð õýìæèõäýý àíõààðàõ ç¿éëñ:
• Ǻâ òààðñàí ìàíæåòûã àøèãëàõ; ñôèãìîìàíîìåòðýýð õýìæñýí ýõíèé
õýìæèëò¿¿äèéí ÀÄ-ûí ò¿âøèíã õîîðîíä íü õàðüöóóëàõàä ÿëãàà 5 ììÌÓÁ-
ààñ èõã¿é áàéõ ¸ñòîé.
Õ¿ñíýãò 4. ßíç á¿ðèéí íºõöºëä Àà ãýæ òîîöîõ ÀÄ-ûí áîñãî ò¿âøèí (ìì ÌÓÁ)
ÑÄ (ìì ÌÓÁ) ÄÄ (ìì ÌÓÁ)
Ýìíýëãèéí 140 90
Ãýðèéí 130–135 85
Õîíîãèéí
Äóíäàæ 125-130 80
ªäðèéí 130–135 85
غíèéí 120 70
Õýìæèëòèéí äàâòàìæ èæèë, ãýõäýý 30 ìèíóòààñ õýòðýõã¿é áàéõààð õóãàöààã
òààðóóëíà. Èíãýñíýýð õàíãàëòòàé òîîí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äòýé áîëîõ áà çàðèì õýìæèëò
àëäààòàé ãàðñàí ÷ 24 öàãèéã òºëººëæ ÷àäíà.

17. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ 15
• Áàãàæèéí àâòîìàò áóóëò áóþó ìàíæåòèéí ñóëðàõ õóðäûã 1 ñåêóíäýä 2
ìì.ÌÓÁ-ààñ õýòðýõã¿é áàéõààð òîõèðóóëíà.
• ªâ÷òºíä õýâèéí ¿éë õºäëºëºº õèéõèéã, õàðèí õ¿÷ øààðäñàí äàñãàë,
õºäºëãººíººñ çàéëñõèéõèéã çºâëºíº. Ýýëæèëò õýìæèëòýýð ìàíæåò õèéëýãäýõ
¿åä ãàðûã òýíèéëãýí õºäºë㺺íã¿é áàéëãàíà.
• Òóõàéí ºäºðò àæèãëàãäñàí õýâèéí áóñ áàéäàë, ò¿¿íèé ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà,
øºíèéí óíòàëò ã¿í ýñýõ òàëààð òýìäýãëýë õºòëºõèéã ºâ÷òíººñ õ¿ñíý.
• 24 öàãèéí ÀÄ-ûí õýìæèëòèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä àëäàà èõòýé áàéñíààñ õîíîãèéí
íèéò öàãèéí 70%-èéã òºëººëæ ÷àäààã¿é òîõèîëäîëä õýìæèëòèéã äàâòàí
õèéíý. ªäºð áîëîí øºíèéí õýìæèëò¿¿äèéí òîî îéðîëöîîãîîð òýíö¿¿ áàéõ
¸ñòîé.
ÀÄ-ûí ò¿âøèí ýìíýëãèéí, õîíîãèéí, áîëîí ãýðèéí íºõöºëä õýìæñýí ýñýõýýñ
õàìààðààä ººð áàéíà. (Õ¿ñíýãò 4)
Ýìíýëãèéí áóþó “öàãààí õàëàä”-íû ÀÃ
24 öàãèéí òóðø áîëîí ãýðèéí íºõöºëä ÀÄ-ûã õýìæèõýä õýâèéí ìºðò뺺 ýìíýëýãò
3-ààñ äîîøã¿é èðýëòèéí ¿çëýãýýð 140/90 ìì ÌÓÁ áà ò¿¿íýýñ äýýø áàéñàí áîë
“ýìíýëãèéí áóþó öàãààí õàëàä”-íû ÀÃ ãýñýí îíîøèéã òàâüäàã. Ýìíýëãèéí ÀÃ ãýæ
îíîøèëñîí òîõèîëäîëä áîäèñûí ñîëèëöîîíû ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ, ÁÝà çýðãèéã
øàëãàæ, àìüäðàëûí õýâ ìàÿãàà ººð÷ëºõ çºâëºãººã ºãºí, õÿíàëòûí ¿çëýãèéã
îéðòóóëíà.
Äàëä áóþó õóóðàì÷ ãèïåðòåíçè
Ýìíýëãèéí íºõöºëä ÀÄ-ûí ò¿âøèí õýâèéí ÷ (<140/90 ìì ÌÓÁ), 24 öàãèéí áîëîí
ãýðèéí õýìæèëòýýð ÀÄ èõýññýí áîë “äàëä áóþó õóóðàì÷ ãèïåðòåíçè” ãýíý. Äàëä
ãèïåðòåíçèòýé õ¿ì¿¿ñò ÇѪ-íä ºðòºõ ýðñäýë ºíäºð áàéäàã.
Â.3. Óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò
Â.3.1. ÀÃ-èéí óðüä÷èëàí ñýðãèéëýëò áà ýì÷èëãýýíä àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã
ººð÷ëºõèéí à÷ õîëáîãäîë:
• Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ àðãà õýìæýýí¿¿äèéí ãîë çîðèëãî íü ÀÄ-
ûã áóóðóóëàõ, áóñàä ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéã õÿíàõ, èíãýñíýýð ÇѪ-íèé íèéò
ýðñäëèéã áàãàñãàõ ÿâäàë þì.
• Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ òóõàé çºâëºãººã ýìýí ýì÷èëãýý õèéëãýäýã
ýñýõýýñ ¿ë õàìààðàí á¿õ ºâ÷òºíä (õýâèéí äýýä äàðàëòòàé ºâ÷òºíã õàìðóóëàõ)
ºãíº. ¯¿íèé çîðèëãî íü ÀÄ-ûã áóóëãàõ, áóñàä ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéã õÿíàõ,
ÀÄ áóóëãàõ ýìèéí òóíã áàãàñãàõàä îðøèíî.
• Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ çºâëºãººã ºãºõ人 çàí ¿éëèéí áîëîí
ìýðãýæëèéí òàëààñ õàíãàëòòàé çºâëºæ, ¿çëýã á¿ðèéí ºìíº óðüä ºãñºí
çºâëºãººãºº áàòàëãààæóóëæ áàéõ õýðýãòýé. Ýìýí áóñ ýì÷èëãýý õèéëãýæ
áàéãàà ºâ÷òºíèéã ñàéòàð õÿíàæ, ýìýí ýì÷èëãýý øààðäëàãàòàé áîëñîí ¿åä
öàã àëäàëã¿é õèéíý.
• Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷èëñíººð ÀÄ áîëîí ÇѪ-íèé ýðñäýë áóóðäàã
áîëîõûã äýëõèé íèéòýýðýý õ¿ëýýí çºâøººð÷, äàðààõü ç¿éëñ¿¿äýä àíõààðëàà
õàíäóóëæ áàéíà. ¯¿íä:
• Äàâñíû õýðýãëýýã áóóðóóëàõ
• Æèìñ íîãîîíû õýðýãëýýã íýìýãä¿¿ëýõ, ººõíèé õàíàñàí õ¿÷èë èõòýé (àìüòíû
ãàðàëòàé) òîñíû õýðýãëýýã áóóðóóëàõ

18. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ16
• Èë¿¿äýë æèíòýé õ¿ì¿¿ñ æèíãýý áóóðóóëàõ, áèåèéí æèíãýý õýâèéí õýìæýýíä
áàðèõ
• Àðõè, ñîãòóóðóóëàõ óíäààã õýòð¿¿ëýí õýðýãëýõã¿é áàéõ
• ªäºð á¿ð áèåèéí äàñãàë õºäºë㺺í õèéõ
• Òàìõèíààñ òàòãàëçàõ çýðýã áîëíî.
Â.3.1.1. Äàâñíû õýðýãëýýã áóóðóóëàõ
• Õîîëíûäàâñûã(NaCL)õýòð¿¿ëýíõýðýãëýõíüÀÄ-ûãíýìýãä¿¿ëæ,ãèïåðòåíçèéã
¿¿ñãýõ òîìîîõîí õ¿÷èí ç¿éë áîëäîã
• Äàâñíû õýðýãëýýã áàãàñãàâàë ÀÄ-ûã áóóðóóëäàã.
• Äàâñíû õýðýãëýýã áóóðóóëàõ çºâëºãººã çºâ õîîëëîëòûí òàëààðõ áóñàä
çºâëºãººòýé õîñëóóëñàí òîõèîëäîëä ÀÄ áóóðóóëàõ íºëºº íü èë¿¿ ¿ð ä¿íòýé
áàéíà. Äàâñíû õýðýãëýýã áàãàñãàñíààð ÀÄ-ûã áóóðóóëàõ ýìèéí íºëººã
ñàéæðóóëàõ, ýìèéí òóíã áóóðóóëàõ ìºí òîîã íü öººð¿¿ëýõ à÷ õîëáîãäîëòîé
• Äàâñ áàãàòàé õîîëíû äýãëýì áàðèìòàëæ áàéãàà ºâ÷òºíä õîîëîíäîî äàâñ
íýìýõã¿é áàéõ, äàâñàëñàí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿ë õýðýãëýõ, êàëè èõ õýìæýýãýýð
àãóóëñàí áàéãàëèéí ãàðàëòàé á¿òýýãäýõ¿¿í æèìñ, æèìñãýíý õýðýãëýõèéã
çºâëºíº.
• Õîíîãò 5 ãð-ààñ áàãà äàâñ (ýíý íü 2.0 ã Na-òàé òýíöýõ) õýðýãëýíý1
.
Ìîíãîë÷óóäûí õóâüä öàéã äàâñã¿é óóõ íü õîíîãò õýðýãëýõ äàâñíû õýìæýýã
áàãàñãàõàä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé.
Â.3.1.2. Õîîëíû áóñàä äýãëýì
• Æèìñ íîãîîãîîð áàÿëàã, òîñëîã áàãàòàé ñ¿¿ áîëîí ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿í, õàíàñàí
ººõ òîñíû õ¿÷èë áàãàòàé, êàëè èõòýé á¿òýýãäýõ¿¿í çîíõèëñîí õîîë õ¿íñ íü
ÀÄ-ûí ò¿âøèíã áóóðóóëäàã.
• Ýñëýã èõòýé õîîë ÀÃ-òýé ºâ÷òºíä ÀÄ-ûã áóóëãàõ ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëäýã. Äîîä
òàë íü 8 äîëîî õîíîãèéí òóðø õýðýãëýõýä ÀÄ-ûí ò¿âøèíã õàìãèéí äýýä
õýìæýýãýýð áóóëãàíà.
Íýìýëòýýð
• Òîñëîã áàãàòàé ñ¿¿, öàãààí èäýý õýðýãëýõ
• Àìüòíû ãàðàëòàé ººõ òîñíû õýðýãëýýã áàãàñãàõ
• Äîëîî õîíîãò äîîä òàë íü 2 óäàà çàãàñíû ìàõ èäýõ
• Óðãàìëûí òîñ (íàðàíöýöãèéí, ÷èäóí æèìñíèé ã.ì.), óðãàìëûí òîñíîîñ ãàðãàæ
àâñàí ìàðãàðèíûã õîîëîíäîî õýðýãëýõ, òàëõàíä öºöãèéí òîñíû îðîíä ò¿ðõýæ
èäýõ
ÀÃ-òýé ºâ÷òºíä õîîëîíäîî æèìñ íîãîîã ò¿ëõ¿¿ õýðýãëýõ (ºäºðò 5 íýãæ1
áóþó 300-400 ãð), òîñëîã áàãàòàé ñ¿¿ õýðýãëýõ áàéäëààð àìüòíû ãàðàëòàé ººõ,
òîñîî áàãàñãàõ, ººõòýé òàðãàí ìàõ áàãà èäýõ, óðãàìëûí òîñ, çàãàñíû ìàõ èõýýð
õýðýãëýõèéã çºâëºíº. Ìýðãýæëèéí õîîë ñóäëàà÷ààð çºâëºãºº ºã¿¿ëýõ íü ç¿éòýé.
Â.3.1.3. Àðõèíû õýðýãëýýã õÿçãààðëàõ
• Õ¿í àìûí àðõèíû õýðýãëýý, ÀÄ-ûí ò¿âøèí, ÀÃ-èéí òàðõàëòûí õîîðîíä
øóãàìàí õàìààðàë áàéäàã.
• Äîëîî õîíîãò äîîä òàë íü 240 ãð ýòèëèéí ñïèðò óóäàã õ¿ì¿¿ñèéí ÀÄ-ûí
ò¿âøèí àðõèíû áàãà õýðýãëýýòýé õ¿ì¿¿ñòýé õàðüöóóëàõàä 3-4 ìì ÌÓÁ-ààð
ºíäºð áàéäàã.
• Àðõèéã õýòð¿¿ëýí óóõ íü òàðõèíä öóñ õàðâàõ ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéí íýã
áîëäîã.

19. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ 17
• Àðõè íü ÀÄ áóóëãàõ ýìèéí íºëººã ñóëðóóëäàã.
• Àðõèéã õýòð¿¿ëýí óóäàã (ºäºðò 5 áà ò¿¿íýýñ äýýø ñòàíäàðò óóëò) õ¿ì¿¿ñ
àðõèíààñ ãýíýò ãàðñíû äàðààãààð ÀÄ ò¿ð çóóð èõýñ÷ áîëíî.
• Àðõèíû õýðýãëýýã õÿçãààðëàõàä ÑÄ áîëîí ÄÄ ¿ëýìæ õýìæýýãýýð áóóðäàã
áîëîõ íü òóðøèëòààð áàòëàãäñàí.
• Àðõèéã óóõã¿é áàéõ
• Õýðýâ àðõè óóäàã, ÀÃ-òýé áîë ýðýãòýé÷¿¿äýä ºäºðò 20-30 ãð (2-3 ñòàíäàðò
óóëò), ýìýãòýé÷¿¿äýä 10-20 ãð (1-2 ñòàíäàðò óóëò)-ààñ õýòð¿¿ëýëã¿é ýòèëèéí
ñïèðò óóõûã çºâëºõ õýðýãòýé.
Â.3.1.4. Æèí áóóðóóëàõ
Áèåèéí æèí áîëîí ÀÄ-ûí ò¿âøèí õîîðîíäîî øóóä õàìààðàëòàé. Áèåèéí ººõíèé
õýìæýý õýò èõ áàéõ íü ÀÄ-ûã èõýñãýõ, Àà ¿¿ñýõ óðüä÷èëñàí õ¿÷èí ç¿éë áîëäîã.
Áèåèéí ººõíèé õýìæýýã áèåèéí æèíãèéí èíäåêñ (ÁÆÈ=áèåèéí æèíã ºíäðèéí
êâàäðàòàä õóâààõ êã/ì2
) áà á¿ñýëõèéí òîéðãèéí õýìæýýãýýð ãàðãàíà. ÁÆÈ 18.5-
ààñ 25 õ¿ðòýë êã/ì2
áàéâàë õýâèéí, 25-ààñ 30 õ¿ðòýë êã/ì2
áàéâàë èë¿¿äýë æèíòýé,
30 êã/ì2
áà ò¿¿íýýñ èõ áàéâàë òàðãàí ãýæ òîîöíî. Á¿ñýëõèéí òîéðãèéí õýìæýýã
ýðýãòýé÷¿¿äýä 90 ñì, ýìýãòýé÷¿¿äýä 80 ñì-ýýñ áàãà áàéõûã çºâëºíº.
• Èë¿¿äýë æèíòýé õ¿ì¿¿ñ æèíãýý õàñàõàä ÀÄ áóóðàõààñ ãàäíà èíñóëèíä
äºæðºë, ×Ø, ãèïåðëèïèäåìè, ç¿¿í õîâäëûí ãèïåðòðîôè (ÇÕÃ), íîéðîíä
àìüñãàë ò¿ãæðýõ (õóðõèðàõ) çýðýã õàâñàðñàí õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã áóóðóóëàõ à÷
õîëáîãäîëòîé.
• Áèåèéí æèíã 5 êã õàñàõàä ÑÄ 4 ìì ÌÓÁ-ààð, ÄÄ 2 ìì ÌÓÁ-ààð òóñ òóñ
áóóðäàã. Áèåèéí æèíã õýäèé ÷èíýý õàñàæ ÷àäíà òºäèé ÷èíýý ÀÄ-ûí ò¿âøèíã
áóóðóóëíà.
• Èë¿¿äýë æèíòýé, ÀÄ-ûí ò¿âøèí íü õýâèéí äýýä õýìæýýíä áàéãàà õ¿ì¿¿ñ
æèíãýý áàãà çýðãýýð õàñàõàä ë ÀÃ-òýé áîëîõîîñ ñýðãèéëýõ áà ýìèéí òóí,
øàòëàëûã áóóðóóëæ, óëìààð çîãñîîæ ÷àäíà. Õýâèéí áèåèéí æèíòýé õ¿ì¿¿ñèéí
õóâüä áèåèéí æèíãýý òîãòìîë õýâèéí õýìæýýíä áàðèõ ÿâäàë íü ýì÷èëãýýíèé
íýã ãîë çîðèëò þì.
Â.3.1.5. Èäýâõòýé õºäºë㺺í õèéõ
Õºäºë㺺íèé äóòàãäàë íü ÀÄ-ûí èõñýëò áîëîí ÇѪ-íèé íàñ áàðàëòòàé øóóä
õàìààðàëòàé áàéäàã. ÀÃ-òýé õ¿ì¿¿ñò áèåèéí òàìèðûí äàñãàë (àýðîáèê, òýâ÷ýýðèéí
äàñãàë) õèéëãýñíýýð ÑÄ áîëîí ÄÄ-ûí ò¿âøèíã 7/5 ìì ÌÓÁ-ààð òóñ òóñ áóóðóóëæ
÷àäíà. Äóíä çýðãèéí ýð÷èìòýé äàñãàë õºäºë㺺í ÀÄ-ûã áóóðóóëæ, áèåèéí æèí
áîëîí á¿ñýëõèéí òîéðãèéã áàãàñãàæ, èíñóëèíä ìýäðýã ÷àíàðûã èõýñãýí, ªÍËÏ-ûã
íýìýãä¿¿ëíý.
• Ñóóãàà àìüäðàëûí õýâ ìàÿãòàé ºâ÷òºíä äóíä çýðãèéí ýð÷èìòýé äàñãàë,
õºäºë㺺íèéã ºäºðò 30-45 ìèíóò òîãòìîë õèéõèéã çºâëºíº.
• Äàñãàë, õºäºëãººí¿¿ä ãîëäóó áèåèéí òýñâýð, òýâ÷ýýðèéã íýìýãä¿¿ëýõýä
÷èãëýíý (õóðäàí àëõàõ, øîãøèí ã¿éõ, óñàíä ñýëýõ). ̺í áóë÷èíãèéí
ýñýðã¿¿öëèéã ñàéæðóóëàõ äàñãàëóóäûã íýìýëòýýð õèéëãýæ áîëíî.
• Äàñãàëûí ºìíºõ ÇÑ-íû ýðõòýí òîãòîëöîîã ¿íýëýõäýý: ºãºãäºõ äàñãàë-
õºäºë㺺í, ºâ÷òíèé áèåèéí áàéäàë, ºâ÷íèé øèíæ òýìäýã, ÇѪ-íèé íèéò
ýðñäýë áîëîí áóñàä õàâñàðñàí ýìãýã¿¿äèéã ¿íäýñëýíý.
• ÀÄ-ûã õÿíàí ¿ð ä¿íòýé áóóëãàæ ÷àäàõã¿é áàéãàà òîõèîëäîëä òîõèðîõ ýìýí
ýì÷èëãýýã õèéæ, ÀÄ-ûã áóóðòàë ýð÷èìòýé äàñãàë-õºäºë㺺íèéã õîéøëóóëíà.

20. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ18
Â.3.1.6. Òàìõèíààñ ãàðàõ
Òàìõè áîë ÇѪ-íèé ãîë ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéí íýã þì. Òàìõèíààñ ãàðàõ
íü àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ àðãà õýìæýýí¿¿äýýñ õàìãèéí ¿ð ä¿íòýé íü
áºãººä äàíãààð õýðýãæ¿¿ëýõýä ÇÑ-íû îëîí ºâ÷íººñ ñýðãèéëæ ÷àääàã óðüä÷èëàí
ñýðãèéëýëòèéí òîì àðãà õýìæýý þì. ÀÄ-ûí ò¿âøèíä àðõàã òàìõèäàëò íºëººòýé
òàëààð íîòîëãîî áàéõã¿é. Äàì òàìõèäàëò íü ç¿ðõíèé òèòýì ñóäàñíû áîëîí áóñàä
òàìõè-íºëººò ºâ÷íèé ýðñäëèéã íýìýãä¿¿ëäýã.
• Õ¿í á¿ðò òàìõè òàòàõã¿é áàéõûã çºâëºõ
• ÀÃ-òýé òàìõè òàòäàã õ¿ì¿¿ñò òàìõèíààñ ãàðàõ çºâëºãººã ºãíº.
• Äàì òàìõèäàëòûí òàëààð ìýäýýëëýýð õàíãàíà.
Õ¿ñíýãò 5. ÀÃ-ýýñ ñýðãèéëýõ, ýì÷ëýõýä òóñòàé àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ
àðãà õýìæýýí¿¿ä
Ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ Ǻâëºãºº
Äàâñíû õýðýãëýý1
Äàâñûã õîíîãò 5 ãð (2.0 ã Na)-ààñ õýòð¿¿ëýõã¿é áàéõ.
Õàãàñ áîëîâñðóóëñàí õîîë äàëä äàâñ àãóóëäàãèéã
ñàíààðàé.
Çîõèñã¿é õîîëëîëò Õîîëíû òàëààð ºãºõ çºâëºãºº
Æèìñ íîãîî1
- ºäºðò 5 íýãæ (ïîðö)
Õàíàñàí (àìüòíû) ººõ òîñûã áàãàñãàõûí òóëä: óðãàìëûí
òîñ, ýñâýë ìàðãàðèíûã öºöãèéí òîñíû îðîíä õýðýãëýõ;
áàãà òîñëîãòîé ñ¿¿, öàãààí èäýý õýðýãëýõ; ººõòýé òàðãàí
ìàõ áàãà èäýõ; áîëîìæòîé áîë äîëîî õîíîãò 1-2 óäàà
çàãàñ èäýõ
Ýñëýã: ¿ð òàðèà, æèìñ, íîãîîíû õýðýãëýýã èõýñãýõ
Àðõèíû õýðýãëýý Àðõè óóõã¿é áàéõ, óóõ òîõèîëäîëä ºäºðò ýðýãòýé÷¿¿ä
2 ñòàíäàðò*, ýìýãòýé÷¿¿ä 1 ñòàíäàðòààñ áàãà àðõè óóõ,
àðõèäàëòààñ çàéëñõèéõ
Èë¿¿äýë æèí áà
òàðãàëàëò
Èë¿¿äýë æèíòýé, òàðãàí õ¿ì¿¿ñèéí æèíã áóóðóóëàõ. ÁÆÈ
18.5-25 êã/ì2
, á¿ñýëõèéí òîéðãèéã ýðýãòýé÷¿¿äýä<90 ñì,
ýìýãòýé÷¿¿äýä <80 ñì òóñ òóñ áàéëãàõ,
Õºäºë㺺íèé õîìñäîë Èäýâõòýé õºäºë㺺í: äîëîî õîíîãò 5 óäàà, íýã óäààä
áàãàäàà 30 ìèíóò
Òàìõè òàòàõ Òàìõèíààñ òàòãàëçàõ, ãàðàõ
*íýã ñòàíäàðò óóëò: æèæèã ëààçòàé øàð àéðàã (330ãð), íýã õóíäàãà óëààí äàðñ (100ãð), 50ãð
àðõè (ýäãýýðèéí àëü íýãèéã õýðýãëýõ);
1
ÄÝÌÁ-ûí çºâëºìæ
Â.3.1.7. Àìüäðàëûí õýâ ìàÿãèéã ººð÷ëºõ îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ
Õýäèéãýýð õ¿í á¿ð þó èäýõ, èäýâõòýé õºäºë㺺í õèéõ, òàìõè òàòàõ ýñýõýý ººðºº
øèéääýã ÷ õóâü õ¿íèéã ýð¿¿ë ñîíãîëò õèéõýä íü äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ øèéäâýð¿¿äèéã òºð
çàñãààñ ãàðãàíà. ÀÃ-èéí áîëîí áóñàä ÕÁª ¿¿ñýõýä íºëººëäºã õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä çºâõºí
ýð¿¿ë ìýíäèéí ñàëáàðûí àñóóäàë áèø þì. Îëîí ãîë õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä îëîí íèéòèéí
áîëîí õóâèéí ñàëáàðóóäòàé õîëáîîòîé áàéäàã. Æèøýý íü: õºäºº àæ àõóé, ñàíõ¿¿,
õóäàëäàà,òýýâýð,õîòòºëºâëºëò,áîëîâñðîë,áèåèéíòàìèðçýðýã.Ýäãýýðñàëáàðóóäûã
¿éë àæèëëàãààíäàà òàòàí îðîëöóóëàõ øààðäëàãàòàé. Áîäëîãî áîëîâñðóóëæ,
øèéäâýð ãàðãàã÷ á¿ðèéí àíõààðëûã ýð¿¿ë ìýíä ð¿¿ õàíäóóëàõ õýðýãòýé.
Ñóðãóóëü, àæëûí áàéð, ãýð á¿ë, îðîí íóòãèéí áàéãóóëëàãà çýðýã ÿíç á¿ðèéí
îð÷èíä äýýðõ ¿éë àæèëëàãààã ÷èãë¿¿ëýõýä àíõààðíà. Áîäëîãî áîëîâñðóóëæ,

21. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ 19
øèéäâýð ãàðãàã÷ íàð áîëîí ñàëáàð õîîðîíäûí õàðèëöààã äýìæèõ æèøýýã äîð
äóðüäàâ. ¯¿íä:
Òàìõèíû õýðýãëýý: òàìõèíû ¿íý áîëîí òàìõèíû îíöãîé òàòâàðûã íýìýõ, ìºí
õóóëü áóñààð òàìõè èìïîðòëîõã¿é, òàìõèíû çàð ñóðòàë÷èëãààã ÿâóóëàõã¿é, çàëóó
õ¿ì¿¿ñò òàìõè õóäàëäààëàõã¿é áàéõ, îëîí íèéòèéí ãàçàð, ðåñòîðàí, àæëûí
áàéðàíä òàìõè òàòàõûã õîðèãëîõ çàìààð òàìõèã¿é îð÷íûã áèé áîëãîõ
Àðõèíû çîõèñòîé õýðýãëýý: àðõèíû ¿íý, òàòâàðûã íýìýõ, àðõèíû õýðýãëýýã
õÿçãààðëàõ (ÿëàíãóÿà çàëóó÷óóäàä), àðõèíû çàð ñóðòàë÷èëãààã õîðèõ.
Ýð¿¿ë çîõèñòîé õîîë (äàâñ, õàíàñàí ººõèéã áàãàñãàæ, æèìñ íîãîîíû õýðýãëýýã
íýìýãä¿¿ëýõ): õ¿íñèéã øîøãîæóóëàõ, õ¿íñíèé ¿éëäâýð, äýëã¿¿ð¿¿ä äàâñ áîëîí
ººõ òîñ áàãàòàé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ, õóäàëäààëàõ òàëààð õàìòðàí àæèëëàõ,
ýð¿¿ë õîîë áýëòãýõ, õèéõ òàëààð ñóðãàëòûã ñóðãóóëü, àæëûí áàéðàíä õèéõ.
Èäýâõòýéõºäºë㺺í:àþóëã¿é,òàéâàíàëõàõ,äóãóéóíàõ(ÿâãàíõ¿íèéçàì,çàìûí
áîëîí ãóäàìæíû ãýðýëò¿¿ëýã, ãýðëýí äîõèî, çàìûí àþóëã¿é áàéäàë, ìàøèíû òîîã
õÿçãààðëàõ) îð÷íûã á¿ðä¿¿ëýõ, ÷ºëººò öàãààðàà èäýâõòýé õºäºë㺺í õèéõ òîíîã
òºõººðºìæ, õÿìä ¿íýýð õàíãàõ çýðýã áîëíî.
Â.4. ÀÃ-èéã ýðò èëð¿¿ëýõ
Íàñàíä õ¿ðýã÷äèéí ÀÃ- èéã ýðò èëð¿¿ëýõ ãýäýã íü ÀÄ-ûí åðäèéí õýìæèëò þì.
Ýíý íü ºðòºã áàãàòàé òóë íàñàíä õ¿ðñýí õ¿í á¿ð ýðò èëð¿¿ëýëòýä õàìðàãäàõ
áîëîìæòîé áºãººä øààðäëàãàòàé þì.
ÀÃ-èéã òîäîðõîéëîõ ñòàíäàðò àðãà áîë ìåõàíèê ñôèãìîìàíîìåòð áîëîí áóñàä
õàòãàëòã¿é áàãàæèéã õýðýãëýõ ÿâäàë þì. 18-ààñ äýýø íàñíû õ¿ì¿¿ñò õóóëü,
ä¿ðìèéí õ¿ðýýíä (öýðýãò ÿâàõ, ñóðãóóëüä ýëñýõ, àæèëä îðîõ, ýìýãòýé÷¿¿äèéí ¿çëýã,
æèðýìñíèé õÿíàëòàíä îðîõ, æîëîîíû äàìæààíä ñóðàëöàõ çýðýãò) áîëîí òóõàéí
õ¿íèé õ¿ñýëòèéí äàãóó ÀÄ-ûí ò¿âøèíã òîäîðõîéëíî. ÀÃ-òýé ýñýõ íü òîäîðõîéã¿é,
ýìíýëýãò ººð øàëòãààíû óëìààñ ¿ç¿¿ëýõýýð èðæ áóé ºâ÷òºí¿¿äèéí ÀÄ-ûã õýìæèíý.
Ýð¿¿ë ìýíäèéí àæèëòíóóä ÀÄ-àà õýìæ¿¿ëýõ òàëààð çàð õ¿ðã¿¿ëýõýýñ ãàäíà,
õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýð ñóðòàë÷èëãàà ÿâóóëàõ, ýìíýëýãò ¿ç¿¿ëýõýýð èðñýí
õ¿ì¿¿ñèéã ãýð á¿ëýý àâ÷ðàõûã õ¿ñýõ çýðãýýð ¿çëýãò õàìðóóëíà.
Õàìãèéí òîõèðîìæòîé ÀÄ-ûí ò¿âøèí á¿õèé õ¿ì¿¿ñèéí äàðàëòûã 5 æèë òóòàìä
1 óäàà õýìæèíý. Õàðèí 40-ººñ äýýø íàñòàé áîë æèë òóòàìä ÀÄ-àà çààâàë
õýìæ¿¿ëíý. Õýðýâ ÀÄ õýâèéí áóñ áàéâàë õ¿ñíýãò 2-ä (õÿíàëò áîëîí ýì÷èëãýýã
áàãòààñàí) çààñíû äàãóó õýìæèëòèéã äàâòàí õèéæ ÀÃ-èéã èëð¿¿ëíý.
Â.5. ÀÃ- òýé ºâ÷òíèé ¿íýëãýý
Îíîøëîãîîíä ýìíýë ç¿éí ºã¿¿ëýìæ, áîäèò ¿çëýã, ëàáîðàòîðèéí áîëîí áóñàä
àðãóóä áàãòàíà. Ýäãýýð àðãóóäûí ãîë çîðèëãî íü ÀÄ-ûí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ,
ÁÝÃ, õàâñàðñàí ýìãýãèéã èëð¿¿ëýõ çàìààð ÇѪ-íèé íèéò ýðñäëèéã òîãòîîõ, ÀÃ-
èéí õî¸ðäîã÷ øàëòãààí, çàðèì ºâºðìºö ýìýíä ýñðýã çààëòòàé ýñýõèéã òîäðóóëàõ
ÿâäàë þì.
Õàâñàðñàí ýìãýãò:
• ×Ø
• ÇÑ-íû, ýñâýë Ẻðíèé ýìãýã:
• Òàðõèíû ñóäàñíû ºâ÷èí
• Èøåìèéí èíñóëüò, òàðõèíä öóñ õàðâàõ, òàðõèíä öóñ öî÷ìîãîîð ò¿ð õîìñðîõ
• Ç¿ðõíèé ºâ÷èí:
o Ç¿ðõíèé áàõ, ÇØ, ÇÄ, òèòìèéí ýðãýí ñóäàñæóóëàëò

22. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ20
• Áººðíèé ºâ÷èí - ×Ø-èéí íåôðîïàòè, Ẻðíèé äóòàãäàë
• Çàõ õÿçãààðûí ñóäàñíû ýìãýã
Íàñ çàëóó, ÀÄ ºíäºð, õîðóó ÿâöòàé áàéâàë îíîøèëãîîã óëàì èë¿¿ äýëãýðýíã¿é,
íàðèéí õèéõ øààðäëàãàòàé.
Â.5.1. Ñîíæèõ ¿çëýã (óäàìøëûí áîëîí ýìíýë ç¿éí ò¿¿õ)
ªìíº õýìæ¿¿ëæ áàéñàí ÀÄ-ûí õàìãèéí ºíäºð ò¿âøèí, ¿ðãýëæèëñýí õóãàöàà,
õýðýãëýæ áàéñàí äàðàëò áóóðóóëàõ ýìèéí ¿ð ä¿í, ãàæ íºëºº çýðãèéã àñóóíà.
ÇѪ-íèé ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñ:
• ÀÃ, ÇѪ, ×Ø, äèñëèïèäåìè, ç¿ðõíèé áóë÷èíãèéí ýìãýã, ÇÄ, õàâõëàãèéí ýìãýã,
õýì àëäàãäàõ ºâ÷íèé òàëààð õóâü õ¿íèé áîëîí óäìûí ºã¿¿ëýìæ
• àìüäðàëûí õýâ ìàÿã: òàìõè òàòàõ, àðõè óóõ, õîîëëîõ çóðøèë (ººõ, äàâñíû
õýðýãëýý), ýðò çàëóó íàñíààñàà èë¿¿äýë æèíòýé, òàðãàí ýñýõ, ìºí õºäºë㺺íèé
èäýâõèéã òîîöîõ
• õóðõèðàëò: íîéðîíä àìüñãàë ò¿ãæèðäýã ýñýõèéã ºâ÷òíèé ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿äýýñ
àñóóõ.
Áàé ýðõòíèé ãýìòýë:
• òàðõè, í¿ä: òîëãîé ýðãýõ, ºâäºõ, õàðàà ìóóäàõ, òàðõèíû öóñàí õàíãàìæ ò¿ð
çóóð öî÷ìîã õîìñðîõ, ìýäðýõ¿éí áîëîí õºäºë㺺íèé ººð÷ëºëò¿¿ä.
• ç¿ðõ: ç¿ðõ äýëñýõ, öýýæýýð ºâäºõ, àìüñãàë äàâ÷äàõ, øàãàéí ¿åýð õàâäàõ.
• Ẻð: àì öàíãàõ, øýýñíèé ãàðö èõñýõ (ïîëèóðè), øºíº øýýõ (íèêòóðè), öóñòàé
øýýõ (ãåìàòóðè).
• çàõûí àðòåðèéí ñóäàñ: õºë ãàð õºðºõ, ÷èíýðýí äîãîíöîõ, öàéðàõ
Õî¸ðäîã÷ ÀÃ-èéí øèíæ¿¿ä:
• Ẻðíèé ºâ÷íèé óäìûí ò¿¿õòýé (îëîí óéëàíõàéò Ẻðíèé ýìãýã).
• Ẻðíèé ºâ÷èí (ÿëàíãóÿà ãëîìåðóëîíåôðèò), øýýñíèé çàìûí õàëäâàð, ãåìàòóðè.
• ýì/áîäèñûí õýðýãëýý: æèðýìñëýëòýýñ õàìãààëàõ ýì, ñèìïàòîìèìåòèê
(íàôàçîëèí,àäðåíàëèíáîëîíýôåäðèíòýéõàìðûíäóñààëãà),õîîëíûäóðøèë
áóóðóóëàõ ýì (àìôåòàìèí), êîêàèí, àäðåíî- áîëîí êîðòèêî-ñòåðîèäóóä,
ñòåðîèäûí áóñ ¿ðýâñëèéí ýñðýã ýì¿¿ä, ýðèòðîïîýòèí, öèêëîñïîðèí, õîîëíû
çàðèì íýìýëò áýëäìýë¿¿ä (ýôåäðèí àãóóëñàí ã.ì.).
• õºëðºõ, òîëãîé ºâäºõ, ÿäðàõ, óöààðëàõ áîëîí ç¿ðõ äýëñýõ (ôåîõðîìîöèòîìà),
áóë÷èíãèéí ñóëðàëò áîëîí òàòàëò, õºøèëòèéí øèíæ¿¿ä (àëüäî-ñòåðîíèçì).
ÀÄ áóóëãàõ ýìèéã õýðýãëýñíýýñ õ¿íäýð÷ áîëîõ ºâ÷í¿¿ä áóé ýñýõ:
• áàãòðàà, Ẻðíèé äóòàãäàë, ×Ø, òóëàé
Õóâü õ¿íèé îíöëîã, ãýð á¿ë áîëîí íèéãýì, îð÷íû õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä.
Â.5.2. Øèíæèõ ¿çëýã (áîäèò ¿çëýã)
ªâ÷òíèé áèåèéí åðºíõèé áàéäàë.
ÁÝÃ-èéí øèíæ òýìäã¿¿ä:
• òàðõè: õ¿ç¿¿íèé àðòåðè äýýð øóóãèàíòàé, õºäºë㺺íèé áîëîí ìýäðýõ¿éí
ººð÷ëºëò¿¿ä.
• í¿äíèé òîðëîã: í¿äíèé óãèéí ººð÷ëºëò.
• ç¿ðõ: ç¿ðõíèé îðîéí ò¿ëõýëòèéí áàéðëàë áîëîí øèíæ ÷àíà𠺺ð÷ëºãäºõ,
ç¿ðõíèéõýìàëäàãäàõ,ìîðèíòºâºð㺺íèé(ãàëîï)÷èìýý,óóøãèíûõýðæèãí¿¿ð,
çàõûí õàâàí.

23. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ 21
• çàõûí àðòåðè: çàõûí ñóäàñ ëóãøèëòã¿é áîëîõ, öººðºõ, õî¸ð òàëä èæèë áóñ
òýìòðýãäýõ, ãàð õºë õºðºõ, àðüñàíä òýæýýëèéí ººð÷ëºëò¿¿ä èëðýõ.
• ã¿ðýýíèé àðòåðè: ñèñòîëûí øóóãèàí.
ÀÃ-èéí õî¸ðäîã÷ øàëòãààíóóä áà ýðõòíèé ãýìòýë:
• Êóøèíãèéí õàì øèíæ
• íåéðîôèáðîìàòîçûí ¿åèéí àðüñíû ãýìòýë (ôåîõðîìîöèòîì)
• Ẻð òîìîð÷ òýìòðýãäýõ (îëîí óéëàíõàéò Ẻð)
• õýâëèéä (Ẻðíèé ñóäàñíû øàëòãààíò ãèïåðòåíçè), ç¿ðõíèé îð÷èìä, ýñâýë
öýýæèíä (ãîë ñóäàñíû êîàðêòàöè, ýñâýë ãîë ñóäàñíû ºâ÷èí) øóóãèàí ñîíñîãäîõ
• ãóÿíû àðòåðèéí ëóãøèëò ñóëðàõ, öººðºõ, ãóÿíû àðòåðèéí äàðàëò áàãàñàõ
(ãîë ñóäàñíû êîàðêòàöè, ýñâýë ãîë ñóäàñíû ºâ÷èí).
Äîòîð ýðõòíèé ººõëºëòèéí øèíæ¿¿ä:
• ÁÆÈ = áèåèéí æèí (êã)/ºíäºð (ì2)
• áèåèéí æèíãèéí èë¿¿äýë: ÁÆÈ = 25 êã/ì2-29 êã/ì2.
• òàðãàëàëò: ÁÆÈ 30 êã/ì2.
• á¿ñýëõèéí òîéðîã íýìýãäýõ (çîãñîî áàéðëàëä):
• ýðýãòýéä>90 cì; ýìýãòýéä >80 cì
Â.5.3. Ëàáîðàòîðèéí áîëîí áóñàä øèíæèëãýýí¿¿ä
Çààâàë õèéõ øèíæèëãýýí¿¿ä:
• ºëºí ¿åèéí öóñíû ãëþêîç
• ëèïèäèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä (õóðäàâ÷èëñàí àðãààð)
• öóñàí äàõü êàëè, íàòðè, êðåàòèíèí, øýýñíèé õ¿÷èë
• êðåàòèíèíû êëèðåíñ áóþó ò¿¿äãýíöðèéí ø¿¿ðëèéí õóðä
• øýýñíèé øèíæèëãýý (óóðàã, öóñ)
• ç¿ðõíèé öàõèëãààí áè÷ëýã
• ãåìîãëîáèí áîëîí ãåìàòîêðèò
Íýìýëòýýð õèéõ øèíæèëãýýí¿¿ä:
• í¿äíèé óã õàðàõ
• ãýðèéí íºõöºëä ÀÄ õÿíàõ
• õîíîãèéí ÀÄ õýìæèõ
• ýìíýëç¿éí ¿çëýãýýð ÇÄ-ûã ñýæèãëýâýë öýýæíèé ðåíòãåí çóðàã àâàõ
• ºëºí ¿åèéí öóñíû ãëþêîçûí ò¿âøèí 5.6 ììîëü/ë áàéãàà òîõèîëäîëä
ãëþêîçûí à÷ààëàëòàé ñîðèë õèéæ ãëþêîçûí õýìæýýã òîîöîõ (à÷ààëëûí
äàðààõü ñèéâýíãèéí ãëþêîç). Äàâòàí øèíæèëãýýãýýð ºëºí öóñíû ãëþêîçûí
õýìæýý 7.0 ììîëü/ë áîë ×Ø ãýñýí îíîøèéã òàâèíà
• ç¿ðõíèé ÷àíä àâèàí øèíæèëãýý (ÝõîÊÃ)
• ã¿ðýýíèé ñóäàñíû 2D õýìæýýñò ÷àíä àâèàíû øèíæèëãýý
• øýýñíèé óóðãèéí òîîí ¿ç¿¿ëýëò
• øýýñýíä ìèêðîàëüáóìèíóðè, êàëè, íàòðè ¿çýõ
• øàãàé/áóãàëãàíû ÀÄ-ûí èíäåêñ
• äàâòàìæèò äîëãèîíû õóðäûã òîäîðõîéëîõ (Pulse Wave Velocity-ñóäàñíû
õàíûí óÿí õàòàí ÷àíàðûã õýìæèõ)
Íàðèéâ÷èëñàí øèíæèëãýýí¿¿ä (øààðäëàãàòàé ¿åä õèéõ)
• òàðõè, ç¿ðõ, Ẻðíèé áîëîí ñóäàñíû ãýìòëèéã èëð¿¿ëýõ.
ªâ÷íèé ò¿¿õ, áîäèò ¿çëýã, øèíæèëãýýí¿¿äýýñ õî¸ðäîã÷ Àà õýìýýí ñýæèãëýâýë:
øýýñýíä ðåíèí, àëüäîñòåðîí, êîðòèêîñòåðîèä, êàòåõîëàìèí çýðãèéí ò¿âøèíã ¿çýæ,

24. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ22
àðòåðèîãðàôè, Ẻð áîëîí Ẻðíèé äýýä áóë÷èðõàéí ÷àíä àâèàí øèíæèëãýý,
êîìïüþòåð òîìîãðàôè, ñîðîíçîí ðåçîíàíñûí ä¿ðñ îíîøèëãîîã ¿éëäýíý
Â.5.4. Íàðèéí ìýðãýæëèéí ýì÷èä ¿ç¿¿ëýõ çààëòóóä
Ãèïåðòåíçèéí õÿìðàë (êðèç) (äýëãýðýíã¿éã Â.7.15-ààñ õàðíà óó)
1. Íýíÿàðàëòàéýì÷èëãýýòãèïåðòåíçè(ÁÝÃöî÷ìîãîîð,ýñâýëöî÷ìîãäààìæðàëààð
èëðýõ)
- Èõýâ÷ëýí ÄÄ 130 ìì ÌÓÁ, õààÿà ÑÄ 200 ìì ÌÓÁ
2. Õîéøëóóëøã¿é ýì÷èëãýýò ãèïåðòåíçè
(ÿìàð íýãýí çîâèóðã¿é, ÁÝà öî÷ìîãîîð, ýñâýë öî÷ìîã äààìæðàëààð èëðýõã¿é)
- Îíöãîé õ¿íä õýëáýðèéí ÀÃ (ÀÄ> 220/120 ìì ÌÓÁ)
Äàðààõü ¿íäñýí øàëòãààíóóä áàéãàà áîë: (õî¸ðäîã÷ Àà Â.7.13-ààñ õàðíà óó)
• ºâ÷íèé ò¿¿õ, ýñâýë áîäèò ¿çëýãýýð õî¸ðäîã÷ øàëòãààíûã ñýæèãëýæ áàéãàà
áîë (òóõàéëáàë öóñíû íàòðè õýâèéí äýýä õýìæýýíä, ýñâýë Na èõñýëò á¿õèé
ãèïîêàëèåìè (Êîííû õàì øèíæ), ýñâýë Êóøèíã òºñò õýâ øèíæ èëýðñýí áîë).
• öóñàí äàõü êðåàòèíèíû õýìæýý èõýññýí, ò¿¿äãýíöýðèéí ø¿¿ðëèéí õóðä
(ÒØÕ)<60 ìë/ìèí
• ïðîòåèíóðè, ãåìàòóðè
• ÀÄ ãýíýò èõñýõ, ýñâýë ãèïåðòåíçè äààìæðàõ
• Õàâñàðñàí ýìýí ýì÷èëãýýíä ( 3 ýìèéã çîõèõ òóíãààð õýðýãëýõýä) ¿ð ä¿íã¿é
(ýìýíä òýñâýðòýé ÀÃ Â.7.14 –ààñ õàðíà óó)
• Çàëóó íàñ (20-èîñ äîîø íàñíû ÀÃ-òýé çàëóó÷óóä, ìºí ýì÷èëãýý øààðäëàãàòàé
30-ààñ äîîø íàñíû ÀÃ-òýé çàëóó÷óóä)
Îíöãîé òîõèîëäëóóä:
• îëîí ýìýíä õàðøèëòàé, ýñâýë ýñðýã çààëòòàé, ¿¿íèé óëìààñ ýìèéí ñîíãîëò
õèéõýä áýðõøýýëòýé áàéõ
• ºâ÷òºíººñ ýì÷èéí çààëòûã á¿ðýí, çºâ õýðýãæ¿¿ëýõã¿é áàéõ
• ÀÄ-ûí ò¿âøèí ºâºðìºö áàéäëààð õýëáýëçýõ
• “öàãààí õàëàä”-íû ãèïåðòåíçè áàéæ áîëçîøã¿é òîõèîëäîë
• æèðýìñíèé ãèïåðòåíçè
Â.5.5. ÁÝÃ-èéã èëð¿¿ëýõ
ÁÝÃ-èéã èëð¿¿ëýõ ÿâäàë íü ÇѪ-íèé ýðñäýëèéã òîäîðõîéëîõîä èõýýõýí à÷
õîëáîãäîëòîé ó÷ðààñ îíîøëîãîîã ñàéí õèéõ õýðýãòýé.
Ç¿ðõ
ÇÕà íü ÇѪ-íèé áèå äààñàí øèíæ òýìäýã áºãººä ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íä
ò¿¿íèé ýðãýí õýâèéí áîëîõ íü ÿëàíãóÿà 54-ýýñ äýýø íàñíû õ¿ì¿¿ñò èõýýõýí à÷
õîëáîãäîëòîé.
• Ç¿ðõíèé öàõèëãààí áè÷ëýã (ÇÖÁ) íü ÀÄ èõòýé õ¿ì¿¿ñò ÇÕÃ, õîâäëûí ñóíàëòûí
õýâ øèíæ, ç¿ðõíèé öóñàí õàíãàìæ õîìñäîõ, õýì áà äàìæóóëàëòûí àëäàãäëûã
èëð¿¿ëýõ ýíãèéí ¿íýëãýýíèé íýã àðãà þì. ÇÖÁ-èéí äàðààõü ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã
àøèãëàí ÇÕÃ-èéã îíîøèëäîã. ¯¿íä (õàâñðàëò 1-ýýñ õàðíà óó):
o Ñîêîëîâ-Ëàéîíû èíäåêñ
o Êîðíåëèéí èíäåêñ
ÝõîÊà áóþó ç¿ðõèéã ÷àíä àâèàãààð øèíæëýõ àðãûã ÇÕÃ-èéã èë¿¿ ìýäðýã
îíîøëîõûí òóëä, ýñâýë ÇÖÁ õèéõ áîëîí ¿íýëýõ áîëîìæã¿é (Ãèññèéí áàãöíû õîðèã

25. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ 23
ã.ì) ¿åä õýðýãëýíý. ÇÕÃ-èéã òîäîðõîéëîõîä ýðýãòýéä 125 ãð/ì2
, ýìýãòýéä 110 ãð/
ì2
ãýñýí ¿ç¿¿ëýëòèéã ºðãºí àøèãëàäàã. ÝõîÊÃ-èéí øèíæèëãýýãýýð ç¿¿í õîâäëûí
àãøèëòûí ¿éë àæèëëàãàà, æèí õýìæýý, õàâõëàãèéí ýìãýãèéí òàëààð íýìýëò
ìýäýýëëèéã àâ÷ áîëíî.
Áººð
• Áººðíèé ¿éë àæèëëàãàà ìóóäñàí, ýñâýë øýýñýýð àëüáóìèíû ÿëãàðàëò
íýìýãäñýí íü ÇÑ-íû áîëîí Ẻðíèé ºâ÷íèé ýðñäýë õî¸óëàà èõýññýíèéã
õàðóóëäàã.
• Áººðíèé ¿éë àæèëëàãààã ¿íýëýõ íü Ẻðíèé äóòàãäëûã èëð¿¿ëýõýýñ ãàäíà
ýìèéí òóíã òîõèðóóëàõàä õýðýãòýé áàéäàã. ¯¿íä:
o ñèéâýíãèéí êðåàòèíèíû õýìæýý
o ÒØÕ (MDRD òîìú¸î, Êîêðîôò-Ãàóëòûí òîìú¸îã õàâñðàëò 1-ýýñ õàðíà
óó).
• Øýýñýýð óóðàã ÿëãàðàõ (ïðîòåèíóðè): ñîðèë ýåðýã ãàðâàë øýýñýíä óóðàã
èëýðëýý ãýæ ¿çýõ áà ñºðºã ãàðâàë ìèêðîàëüáóìèíóðè áàéãàà ýñýõèéã øàëãàíà.
• Øýýñýí äýõ àëüáóìèí/êðåàòèíèíû õàðüöààã ¿çíý.
Í¿äíèé óã õàðàõ
Í¿äíèé óãèéí øèíæèëãýýãýýð òîðëîãò öóñ õàðâàõ, íýâ÷äýñ ¿¿ñýõ, õàðààíû
ìýäðýëèéí äèñê õàâàãíàõ çýðýã íü çºâõºí ÀÃ-èéí õ¿íä õýëáýðèéí ¿åä èëðýõ áºãººä
ÇѪ-íèé ºíäºð ýðñäýëòýéã õàðóóëäàã. Í¿äíèé óãèéí äóíä çýðãèéí ººð÷ëºëòèéí
îíîøèéí à÷ õîëáîãäëûí òàëààð ìàðãààíòàé áàéíà. Í¿äíèé óãèéã çºâõºí õ¿íä
õýëáýðèéí ÀÃ áîëîí çàëóó õ¿ì¿¿ñò õàðàõ íü çîõèìæòîé.
Öóñíû ñóäàñíû ýìãýãèéã äàðààõü øèíæèëãýýí¿¿äýýð èëð¿¿ëíý. ¯¿íä:
• ã¿ðýýíèé àðòåðèéí äîòîð õàíûí çóçààí (IMT)-ûã ã¿ðýýíèé àðòåðèéí ñàëààëàõ
(áèôóðêàöè) õýñýãò õýìæèæ àòåðîñêëåðîçûã èëð¿¿ëíý. ÿðýýíèé ñóäàñíû òîì
ñàëààíû ãèïåðòðîôè íü ÇѪ-íèé óðüä÷èëñàí øèíæ þì. ÿðýýíèé àðòåðèéí
÷àíä àâèàí øèíæèëãýýã ñóäàñíû ãèïåðòðîôè, ýñâýë øèíæ òýìäýãã¿é
àòåðîñêëåðîçûã èëð¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé ¿åä õèéõèéã çºâëºíº. IMT 0.9 ìì,
ýñâýë òîâðóó áàéõ íü ýìãýãèéã èëýðõèéëíý.
• äàâòàìæèò äîëãèîíû õóðäààð àðòåðèéí ñóäàñíû óÿí õàòàí ÷àíàðûã
òîäîðõîéëíî (ñóäàñíû õóòóóðàë áóþó àòåðîñêëåðîç íü ºíäºð íàñòíû ÑÃ-èéã
¿¿ñãýõ, ÇѪ-íèé ýðñäëèéã íýìýãä¿¿ëýõ). ̺í íýìýëòýýð òºâèéí ÀÄ áîëîí
àóãìåíòàöèéí èíäåêñýýð ÇѪ-òýé ýñýõèéã óðüä÷èëàí òîãòîîíî.
• øàãàé/áóãàëãàíû ÀÄ-ûí èíäåêñ áàãà áàéõ íü çàõûí àðòåðèéí ñóäàñíû ýìãýã
äààìæèðñíûã õàðóóëíà.
Â.5.6. ÇѪ-èé ýðäñëèéí ¿íýëãýý
ÇѪ-íèé íèéò ýðñäýë ãýäýã íü èðýõ 10 æèëä àìèíä õàëã¿é, õàëòàé ÇѪ-ººð
ºâäºõ ìàãàäëàë þì. ªìíº íü ÇѪ îíîøëîãäñîí, ×Ø-òýé, õîëåñòåðèíû ò¿âøèí
ýðñ èõýññýí ã.ì. ýðñäëèéí õ¿÷èí ç¿éëòýé, ýñâýë ÁÝÃ-òýé áîë ÇѪ-íä ºðòºõ ýðñäýë
ºíäºð áàéäàã (èðýõ 10 æèëä àìèíä õàëã¿é, õàëòàé ÇѪ-ººð ºâäºõ ìàãàäëàë
20%). Èéìä ÇѪ-íèé ºíäºð ýðñäëèéã áóóðóóëàõ ýð÷èìòýé àðãà õýìæýýã àâàõ
øààðäëàãàòàé. Ýäãýý𠺺ð÷ëºëòã¿é ºâ÷òºíèé õóâüä äîð ºãºãäñºí õ¿ñíýãòèéí
äàãóó ÇѪ-íèé íèéò ýðñäëèéã òîäîðõîéëæ, ýðñäëèéí ò¿âøèíä òîõèðñîí ýì÷èëãýýã
õèéíý.

26. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ24
ÄÝÌÁ/ÎÓÃÍ-èéí ÇѪ-íèé ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ õ¿ñíýãòèéã
àøèãëàõ çààâàð
ÄÝÌÁ/ÎÓÃÍ-èéí ÇѪ-íèé ýðñäëèéí ò¿âøèí òîãòîîõ õ¿ñíýãòèéã (ÄÝÌÁ-ûí
Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí Á äýä á¿ñýä [Ìîíãîë óëñ ýíý á¿ñýä áàãòäàã] õýðýãëýãäýõ)
àøèãëàõäàà: íàñ, õ¿éñ, ÑÄ, òàìõè òàòäàã ýñýõ, íèéò õîëåñòåðèíû õýìæýý çýðýã
äýýð ¿íäýñëýí 10 æèëä àìèíä õàëã¿é, õàëòàé ÇѪ (ÇØ, òàðõèíû õàðâàëò)-íä ºðòºõ
ýðñäëèéã ¿íýëíý. Öóñíû õîëåñòåðèíû ò¿âøèíã òîäîðõîéëñîí ýñýõýýñ õàìààð÷
õî¸ð òºðëèéí õ¿ñíýãòýýñ ñîíãîíî. ÇѪ, ×Ø, ÁÝà òóñ òóñ áàéõã¿é, õîëåñòåðèíû
ò¿âøèí òºäèéëºí èõ íýìýãäýýã¿é õ¿ì¿¿ñò õ¿ñíýãòèéã àøèãëàí ÇѪ-íèé ýðñäëèéí
ò¿âøèíã áàãöààëàí òîäîðõîéëæ áîëíî. Ýíý íü ÇѪ-íèé ýðñäýë ºíäºðñºõ
ìàãàäëàëòàé õ¿ì¿¿ñèéã èëð¿¿ëæ, òýäíèé çàí ¿éëèéã ººð÷ëºõºä, øààðäëàãàòàé
áîë ÀÄ áóóëãàõ, ëèïèäèéí õýìæýýã áàãàñãàõ, öóñ øèíãýð¿¿ëýõ (àñïèðèí) çýðýã
ýì÷èëãýýã ýõë¿¿ëýõýä äýìæëýã áîëäîã.
ÇѪ-íèé ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ õ¿ñíýãòèéã õýðõýí àøèãëàõ âý?
Öóñíû õîëåñòåðèíû ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ áîëîìæã¿é ¿åä õîëåñòåðèíû ò¿âøèíã
çààãààã¿é õ¿ñíýãòèéã àøèãëàíà.
Èðýõ 10 æèëä àìèíä õàëã¿é, õàëòàé ÇѪ-ººð ºâäºõ ýðñäëèéã òîãòîîõ õ¿ñíýãòèéã
àøèãëàõààñ ºìíº äàðààõü ç¿éëñèéã ìýäñýí áàéõ øààðäëàãàòàé:
• Õ¿éñ
• Òàìõè òàòäàã ýñýõ
• Òàìõè òàòäàã, ýñâýë òàìõèíààñ ãàðààä íýã æèë áîëîîã¿é áàéãàà õ¿ì¿¿ñò
“òàìõè òàòäàã” ãýñýí õýñãýýñ ÇѪ-íèé ýðñäëèéã òîäîðõîéëíî.
• Íàñ
• ÑÄ
• Íèéò õîëåñòåðèí çýðýã áîëíî.
Äýýðõ ìýäýýëëèéã àøèãëàí èðýõ 10 æèëä àìèíä õàëã¿é, õàëòàé ÇѪ- ººð
ºâäºõ ýðñäëèéã äàðààõ áàéäëààð òîãòîîíî. ¯¿íä:
1-ð àëõàì: ýðýãòýé, ýìýãòýé õ¿ì¿¿ñò òîõèðñîí õ¿ñíýãòèéã ñîíãîõ
2-ð àëõàì: òàìõè òàòäàã áà òàòäàãã¿é õýñãýýñ ñîíãîõ
3-ð àëõàì: íàñíû á¿ëãýýñ òîõèðñîí õýñãýý îëîõ (50-59 íàñòàé áîë 50, 60-69
íàñòàé áîë 60 ãýæ ñîíãîíî)
4-ð àëõàì: õ¿ñíýãòýí äîòîð òóõàéí õ¿íèé ÑÄ-ûí ò¿âøèí (ìì ÌÓÁ) áîëîí
õîëåñòåðèíû ¿ç¿¿ëýëò (ììîëü/ë) îãòëîëöîõ äºðâºëæèíã îëíî. Ýíýõ¿¿
äºðâºëæèíãèéí ºí㺠íü èðýõ 10 æèëä àìèíä õàëã¿é, õàëòàé ÇѪ-íèé
ýðñäëèéã òîäîðõîéëíî.

27. Àðòåðèéí ãèïåðòåíçèéí ýìíýëç¿éí óäèðäàìæ 25
ªíäºð ýðñäýë ãýäýãò ýðñäëèéí ò¿âøèí 20% òîîöîõ
Ýðñäëèéí ò¿âøèí <10% 10-<20% 20- 30% 30- 40% 40%
Íàñ
(æèë)
Ýðýãòýé Ýìýãòýé
ÑÄ
(ìì ÌÓÁ)
Òàìõè
òàòäàãã¿é
Òàìõè òàòäàã
Òàìõè
òàòäàãã¿é
Òàìõè òàòäàã
70
180
160
140
120
60
180
160
140
120
50
180
160
140
120
40
180
160
140
120
4 5 6 7 8 4 5 6 7 8 4 5 6 7 8 4 5 6 7 8
Õîëåñòåðèíû ò¿âøèí (ììîëü/ë)
Çóðàã 1à. ÇѪ-íèé ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ
(öóñíû õîëåñòåðèíû õýìæýýã ¿çýæ áîëîõ ãàçàðò õýðýãëýõ)
Íàñ
(æèë)
Ýðýãòýé Ýìýãòýé ÑÄ
(ìì ÌÓÁ)Òàìõè òàòäàãã¿é Òàìõè òàòäàã Òàìõè òàòäàãã¿é Òàìõè òàòäàã
70
180
160
140
120
60
180
160
140
120
50
180
160
140
120
40
180
160
140
120
Çóðàã 1á. ÇѪ-íèé ýðñäëèéí ò¿âøèíã òîäîðõîéëîõ
(öóñíû õîëåñòåðèíû õýìæýýã ¿çýõ áîëîìæã¿é ãàçàðò õýðýãëýõ)