Б.Батжаргал

1. Их засаг олон улсын их сургууль
Их засаг Санхүү эдийн засгийн сургууль
БАНКИНД ЗӨВШӨӨРӨЛ ОЛГОХ ҮЕД
ХИЙГДЭХ ХЯНАЛТ ШАЛГАЛТ.
Лекц №3
БАНКНЫ ХЯНАЛТ, ШИНЖИЛГЭЭ
САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨТӨЛБӨРИЙН БАГ
Сэдэв:

2. 1. Банк байгуулахад зөвшөөрөл олгохын ач
холбогдол.
2. Зөвшөөрөл олгоход харгалзах үзүүлэлтуүд.
3. Зөвшөөрөл олгох асуудлыг шийдвэрлэх
ажиллагаа.
4. Банк байгуулахад зөвшөөрөл олгохын ач
холбогдол
Судлах зүйлс:

3. Банк Хамтын өмчлөлийн
байгууллага
Бүтээгдэхүүн Бүтээгдэхүүн
Дампуурал
Харилцагч Харилцагч

4. Банкны дампуурал нь улс орны эдийн засгийг
тогтворгүй хөрөнгийн эх үсвэргүй болгож, улмаар
олон мянган харилцагч хадгаламж эзэмшигчдийг
хоосруулахад хүргэдэг онц аюултай.
Банк нь
• Хууран мэхлэх зальт ажиллагаа
• Удирдлагын алдаатай бодлого
• Муу менежмент
• Хууль эрх зүйн оновчтой бус тогтолцоо зэрэг олон
шалтгааны улмаас дампуурна.

5. Банк байгуулахад зөвшөөрөл олгохын ач холбогдол.
Банкинд зөвшөөрөл
олгох үйл ажиллагаа
нь банкны үр
ашигтай тогтолцоог
бий болгоход чухал
үүрэг гүйцэтгэнэ.

6. Муу үзэгдэл үр дагварыг гаргуулахгүй байхын
тулд банк нээхэд тусгай зөвшөөрөл олгодог
систем 1800-аад оны дунд үеэс тогтож эхэлсэн
байна.
АНУ-д 1850-иад оныг хүртэл банк нээх
зөвшөөрлийг тодорхой, хяналттайгаар олгох
систем тогтоогүй байснаас болоод маш олон
банк муж улс болгонд борооны дараах мөөг шиг
байгуулагдаж байжээ.

7. Ийм хяналтгүй байдлаас болж тэр үед олноороо
байгуулагдаж байсан банкнууд дампуурч улс орны
эдийн тогтворгүй байдалд оруулан ихэнх
хадгаламжийн даатгалын компануудын даатгалын
санг хоослуулсан байна.
Энэ зохисгүй байдлаас сургамж авсан амеркчууд
банк нээх зөвшөөрөл олгох тусгай журам гаргаж,
хяналтын системийг бий болгосон нь эдүгээ бүх
нийтийн хүртээл болжээ.

8. .
Зөвшөөрөл олгоход харгалзах үзүүлэлтуүд.
АНУ-д банк нээх зөвшөөрөл олгохдоо юуны
түрүүнд
• Банкны хөрөнгийн эх үүсвэрийн хүрэлцээ,
• Удирдах бүрэлдэхүүний мэдлэг чадвар,
• Зан чанар,
• Ёс зүйн байдлыг нь голлон анхаардаг байна.
АНУ-д банк нээхэд тавих хяналт хэт сул байсан
тэр үеийг судлаачид “чөлөөт банкны эрин үе”
хэмээн нэрлэсэн байдаг.

9. Банк нээхийг хүссэн этгээдүүд тухайн нутаг
дзвсгэрт шинэ банк зайлшгүй шаардлагатай
гэдгээ болон өрсөлдөөнт үйл ажиллагаа явуулж
чадахаа нотолсон нотолгоо гаргадаггүй, Засгийн
газар нь түүнийг шаардан авч баталгаатай эсэхэд
нь хяналт тавьдаггүй байсан нь гол алдаа болж
байжээ.

10. Хяналт шалгалтын ажлын далайц нь маш
өргөн бөгөөд банкны удирдлагыг өөрчлөхөөс
эхлээд олгосон зөвшөөрлөө хүчингүй болгох
хүртлэх асуудыг хамаарна.
Манай улсын хувьд төрийн болон орон
нутгийн өмчит хуулийн этгээд, төрийн бус
байгууллага. тэдгэртэй холбогдох эттээдээс
бусад хуулийн этгээд, иргэн банк үүсгэн
байгуулж болно.

11. Банк, түүний салбар байгуулах, гадаад улсад
банк, банкны салбар байгуулахад Монгол
банкнаас зөвшөөрөл авна.
Банк үүсгэн байгуулагч дараах шаардлагыг
хангасан байх ёстой
Үүнд:
1. Банк үүсгэн байгуулагч нь хуулийн этгээд бол
тухайн улсын холбогдох хууль тогтоомжийн
дагуу санхүүгийн тайлангаа улирал, жилээр
тогтмол гаргадаг байх.

12. 2. Төрийн эрх бүхий байгууллагаас тухайн
хуулийн этгээдийн санхүүгийн үйл ажиллагаанд
холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу хяналт
шалгалт хийдэг байх.
3. Санхүүгийн тайлангаа аудитын үйл ажиллагаа
эрхлэх зөвшөөрөл бүхий байгууллагаар, эсвэл
Монгол банкны хүлээн зөвшөөрсөн, олон улсын
нэр хүнд бүхий аудитын байгууллагаар жилд
нэгээс доошгүй удаа баталгаажуулдаг байх.

13. 4. Банкинд хувь нийлүүлж оруулах мөнгөн
хөрөнгө нь тухайн этгээд болон түүнтэй
холбогдох эттээдийн санхүүгийн тайлангаар
тодорхойлогдсон, хууль ёсны үйл ажиллагааны
орлого байх.
5. Банк үүсгэн байгуулагч нь иргэн бол мөнгө
угаах, терроризмыг санхүүжүүлэх гэмт хэрэгт ял
шийтгүүлж байгаагүй байх ёстой.

14. Банкны эрх барих дээд байгууллага нь хувьцаа
эзэмшигчдийн хурал байх бөгөөд нэг хувьцаа
эзэмшигчтэй банкны хувьд хувьцаа
эзэмшигчдийн хурлын бүрэн эрхийг хувьцаа
эзэмшигч өөрөө, төрийн өмчит банкны хувьд
Засгийн газар, түүнээс эрх олгосон этгээд тус тус
хэрэгжүүлнэ.
Банкны хувьцаа эзэмшигчдийн хурал

15. Банкны хувьцаа эзэмшигчдийн хурал дараахь
асуудлыг хэлэлцэж шийдвэрлэнэ:
• Банкны дүрэм батлах, уг дүрэмд нэмэлт,
өөрчлөлт оруулах буюу түүний шинэчилсэн
найруулгыг батлах;
• Хувь нийлүүлсэн хөрөнгийн бүтэц, хэмжээг
өөрчлөх;
• Хараат болон охин компани байгуулах;
• Банкийг өөрчлөн байгуулах;
• Банкийг татан буулгах;

16. • Банкны жилийн үйл ажиллагааны талаархи
төлөөлөн удирдах зөвлөлийн тайланг хэлэлцэж
батлах;
• Аудитын байгууллагаар баталгаажуулсан
санхүүгийн тайлангийн талаархи төлөөлөн
удирдах зөвлөлийн гаргасан дүгнэлтийг хэлэлцэж
батлах;
• Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүнийг сонгох,
бүрэн эрхийг нь хугацаанаас нь өмнө дуусгавар
болгох, чөлөөлөх /төлөөлөн удирдах зөвлөлийн
хараат бус гишүүдэд хамаарахгүй/;

17. • Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн дарга, гишүүний
бүрэн эрхийг тогтоох, хариуцлага, цалин,
урамшууллын хэмжээ, төлөөлөн удирдах
зөвлөлийн үйл ажиллагааны ерөнхий журмыг
тогтоох;
• Банкны хянан шалгагч /хянан шалгах зөвлөл/-ийн
асуудлыг Компанийн тухай хуулийн 92 дугаар
зүйлийн дагуу зохицуулах.

18. Банкны тухай хууль тогтоомжийн дагуу
албадлагын арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж байгаа
тохиолдолд шаардлагатай гэж үзвэл банкны
хувьцаа эзэмшигчдийн ээлжит бус хурлыг
Монголбанк, түүний томилсон бүрэн эрхт
төлөөлөгч зарлан хуралдуулж болно.
Банкны хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын товыг
хурал хуралдахаас 30 хоногийн өмнө зарлах ба
онцгой дэглэм тогтоосон тохиолдолд хувьцаа
эзэмшигчдийн хурлыг энэ хугацаанаас өмнө
зарлан хуралдуулж болно.