9. ความรู้เพิ่มเติม
เรื่อง หมู่เลือดของคน
หมู่เลือด
โดยปกติคนเราจะมีเลือดทั่วร่างกายประมาณ 4.5 ลิตร ประกอบด้วย เซลล์เม็ด
เลือดและเกล็ดเลือดกว่าครึ่งหนึ่ง และครึ่งหนึ่งเป็นของเหลวที่เรียกว่า พลาสมา ซึ่ง
ประกอบด้วย น้า เกลือแร่ โปรตีน สารที่ทาให้เลือดเป็นลิ่มและอื่นๆ ในสมัยก่อนคนเรายังไม่มี
ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับหมู่เลือด เวลาเจ็บป่วยหรือเกิดอุบัติเหตุ ซึ่งจาเป็นต้องได้รับ
เลือด ปรากฎว่าผลของการถ่ายเลือดทาให้คนไข้ถึงแก่ความตายอยู่เนืองๆ ต่อมาในปี พ.ศ.
2443 แพทย์ชาวเยอรมันชื่อ คาร์ล แลนด์สไตเนอร์ พบว่าถ้าเอาเซรุ่มของคนหนึ่งไปผสมกับ
เม็ดเลือดแดงของอีกคนหนึ่งจะเกิดปฏิกิริยากัน กล่าวคือเม็ดเลือดแดงจับกลุ่มรวมตัวกันหรือ
ตกตะกอนเป็นผลให้เม็ดเลือดสลาย ปรากฏการณ์นี้ทาให้เกิดการค้นพบหมู่เลือดของมนุษย์ขึ้น
และทราบว่าบางคนเท่านั้นที่ถ่ายเลือดให้กันได้แต่บางกรณีถ่ายเลือดให้กันไม่ได้เพราะเมื่อถ่ายให้
กันแล้วทาให้เม็ดเลือดแตก
หมู่เลือดของมนุษย์มีหลายชนิด ที่สาคัญคือ ABO ซึ่งกาหนดโดย ยีน A,B และ
O แต่เนื่องจากยีนอยู่กันเป็นคู่ๆ แต่ละคนจึงมียีนกาหนดชนิดของห มู่เลือด
เพียง 2 ยีน เท่านั้น คือ อาจเป็น AO,AA,BO,BB,OO หรือ AB ยีน A และยีน B เป็นยีน
ที่กาหนดลักษณะเด่น ยีน O เป็นยีนที่กาหนดลักษณะด้อย ฉะนั้นถ้าเรามียีน
AO ยีน A เท่านั้นก็จะแสดงลักษณะออกมาได้ด้วยการควบคุมให้มีการสร้างโปรตีน
ชนิด A หรือแอนติเจน A ที่ผิวของเม็ดเลือดแดง ชนิดของแอนติเจนบนผิวเม็ดเลือดแดงก็
คือ ชนิดของหมู่
ที่มา : (ศิริพร กิจจารึก,2552)
10. สถิติหมู่โลหิตของคนไทย
O 38 %
B 34 %
A 21 %
AB 7 %
Rh(-) 0.3 %
ที่มา : (เอกสารฝ่ายประชาสัมพันธ์ศูนย์บริการโลหิตแห่งชาติสภากาชาดไทย, 2551)
หมู่เลือด ABO กับการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม
การถ่ายทอดทางพันธุกรรมของหมู่เลือด ABO จะถ่ายทอดผ่านทาง Multiple
Alleles ซึ่งหมายถึงพันธุกรรมที่ประกอบด้วยอัลลีลมากกว่า 2 ชนิดขึ้นไป ควบคุมลักษณะใด
ลักษณะหนึ่ง พันธุกรรมหมู่เลือด ABO ของคนเราที่เบิร์นสไตน์ได้ให้คาอธิบายไว้ว่าหมู่เลือดระบบ
นี้ถูกควบคุมโดยยีน ตาแหน่งหนึ่งซึ่งมีอัลลีลเกี่ยวข้องอยู่ 3 อัลลีลคือ
IA นาลักษณะแอนติเจนไอไซแอกกลูติโนเจน (Isoagglutinogen) A
IB นาลักษณะแอนติเจนไอไซแอกกลูติโนเจน (Isoagglutinogen) B
I เป็น Recessive ต่อ IA และ IB ไม่สร้างแอนติเจน
IA และ IB แสดงลักษณะเด่นทั้งคู่ข่มกันไม่ลงเป็น Co-dominance ถ้า 2 อัลลีลนี้อยู่
ด้วยกันจะสร้างทั้ง แอนติเจน A และ B
จากอัลลีลทั้ง 3 ชนิดจึงทาให้มี จีโนไทป์ได้ 6 ชนิด และแสดงฟีโนไทป์ได้ 4 ชนิด
ดังตาราง และสามารถถ่ายทอดจากพ่อแม่สู่ลูกได้ดังภาพที่ 20
ตารางที่ 2 แสดงจีโนไทป์ และฟีโนไทป์ของหมู่เลือดระบบ ABO
จีโนไทป์ ฟีโนไทป์
IAIA IAI
IBIB IBI
IAIB
Ii
เลือดหมู่ A
เลือดหมู่ B
เลือดหมู่ AB
เลือดหมู่ O
ที่มา : (หมู่เลือด ABO กับการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม, 2551, ออนไลด์)
11. ภาพที่ 20 การถ่ายทอดหมู่เลือดจากพ่อแม่สู่ลูก
ที่มา : (หมู่เลือด ABO กับการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม, 2551, ออนไลด์)
ตารางที่ 3 แสดงการถ่ายทอดหมู่โลหิตระบบ ABO ของพ่อแม่ลูกที่เป็นไปได้
หมู่โลหิตของพ่อ หมู่โลหิตของแม่ หมู่โลหิตของลูกที่เป็นไปได้
O O O
O A O หรือ A
O B O หรือ B
O AB A หรือ B
A A A หรือ O
A B O หรือ A หรือ B หรือ AB
A AB A หรือ B หรือ AB
B B B หรือ O
B AB A หรือ B หรือ AB
AB AB A หรือ B หรือ AB
จะเห็นได้ว่าหมู่โลหิตของลูกไม่จาเป็นต้องเหมือนหมู่โลหิตของพ่อและแม่เสมอไปแต่
เนื่องจากหมู่โลหิตมีการถ่ายทอดทางกรรมพันธุ์ การตรวจสอบหมู่โลหิตจึงมีประโยชน์ในการ
ตรวจสอบความเป็นพ่อลูกกัน
ที่มา : (หมู่เลือด ABO กับการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม, 2551)