Giao trinh khi_cu_dien_043

http://www.ebook.edu.vn 5
L I NÓI U
t nư c Vi t Nam trong công cu c công nghi p hoá - hi n i hoá, n n
kinh t ang trên à phát tri n, vi c s d ng các thi t b i n, khí c i n vào trong
xây l p các khu công nghi p, khu ch xu t – liên doanh, khu nhà cao t ng ngày
càng nhi u. Vì v y vi c tìm hi u c tính, k t c u, tính toán l a ch n s d ng r t
c n thi t cho sinh viên h c ngành i n. Ngoài ra c n ph i c p nh t thêm nh ng
công ngh m i ang không ng ng c i ti n và nâng cao các thi t b i n.
V i m t vai trò quan tr ng như v y và xu t phát t yêu c u, k ho ch ào
t o, chương trình môn h c c a Trư ng Cao ng Ngo i ng - Công ngh Vi t
Nh t. Chúng tôi ã biên so n cu n giáo trình Khí c i n g m 4 ph n v i nh ng
n i dung cơ b n sau:
- Ph n 1: Lý thuy t cơ b n c a khí c i n.
- Ph n 2: Tìm hi u c tính, k t c u, l a ch n s d ng khí c i n h áp.
- Ph n 3: Gi i thi u c tính, k t c u khí c i n cao áp.
- Ph n 4: M t s sơ căn b n v nguyên lý i u khi n, v n hành.
Giáo trình Khí c i n ư c bi n so n ph c v cho công tác gi ng d y c a
giáo viên và là tài li u h c t p c a h c sinh.
Do chuyên môn và th i gian có h n nên không tránh kh i nh ng thi t sót,
v y r t mong nh n ư c ý ki n óng góp c a ng nghi p và b n c cu n sách
t ch t lư ng cao hơn.
TÁC GI

PH N I: LÝ THUY T CƠ B N C A KHÍ C I N
Chương I: PHÁT NÓNG KHÍ C I N
I. KHÁI NI M V KHÍ C I N
1. Khái ni m
Khí c i n là thi t b dùng óng c t, b o v , i u khi n, i u ch nh các
lư i i n, m ch i n, các lo i máy i n và các máy trong quá trình s n xu t.
Khí c i n làm vi c lâu dài trong các m ch d n i n, nhi t c a khí c
i n tăng lên gây t n th t i n năng dư i d ng nhi t năng và t nóng các b ph n
d n i n và cách i n c a khí c . Vì v y khí c i n làm vi c ư c trong m i ch
khi nhi t c a các b ph n ph i không quá nh ng giá tr cho phép làm vi c an
toàn lâu dài.
2. Phân lo i, các yêu c u cơ b n c a khí c i n
a) Phân lo i
Khí c i n ư c phân ra các lo i sau:
- Khí c i n dùng óng c t các m ch i n: C u dao, Máy c t,
Aptômat…
- Khí c i n dùng m máy: Công t c tơ, Kh i ng t , B kh ng ch ch
huy…
- Dùng b o v ng n m ch c a lư i i n: C u chì, Aptômat, Các lo i
máy c t, Rơle nhi t…
b) Các yêu c u cơ b n c a khí c i n
m b o an toàn cho các thi t b i n và m b o tin c y c a Khí c
i n thì Khí c i n m b o m t s yêu c u:
- Khí c i n m v o làm vi c lâu dài v i các thông s k thu t tr ng
thái làm vi c nh m c: U m, I m.
- n nh nhi t, i n ng, có cư ng cơ khí cao khi quá t i, khi ng n
m ch, V t li u cách i n t t, không b ch c th ng khi quá dòng.
- Khí c i n làm vi c ch c ch n, an toàn khi làm vi c.
II. TÍNH TOÁN T N TH T I N NĂNG TRONG KHÍ C I N
T n th t i n năng trong khí c i n ư c tính theo:

∫=
t
0
2
.R.tIQ
Trong ó: Q: i n năng t n th t.
i: dòng i n trong m ch.
R: i n tr c a khí c .
t: Th i gian có dòng i n ch y qua.
Tuỳ theo khí c i n t o nên t các v t li u khách quan, kích thư c khác
nhau, hình d ng khác nhau s phát sinh t n th t khác nhau.
III. CÁC CH PHÁT NÓNG C A KHÍ C I N
Sau ây là b ng nhi t cho phép c a m t s v t li u:
V t li u làm khí c i n Nhi t cho phép (0
C)
V t li u không b c cách i n ho c xa
nh t cách i n.
110
Dây n i d ng ti p xúc c nh. 75
V t li u có ti p xúc d ng hình ngón 75
Ti p xúc trư t c a ng v h p kim ng 110
Ti p xúc má b c. 120
V t không d n i n và không b c cách i n. 110
V t li u cách i n C p cách nhi t
Nhi t cho
phép (0
C)
V i s i, gi y không t m cách i n. Y 90
V i s i, gi y có t m cách i n. A 105
H p ch t t ng h p E 120
Mica, s i thu tinh B 130
Mica, s i thu tinh có t m cách i n F 155
Ch t t ng h p Silic H 180
S cách i n. C >180

Tuỳ theo ch làm vi c khác nhau, m i khí c i n s có s phát nóng
khác nhau:
1. Ch làm vi c lâu dài c a khí c i n
Khí c i n làm vi c lâu dài, nhi t trong khí c i n b t u tăng và n
nhi t n nh thì không tăng nũa, lúc này s to nhi t ra môi trư ng xung
quanh.
2. Ch làm vi c ng n h n c a khí c i n
Ch làm vi c ng n h n c a khí c i n là ch khi óng i n nhi t
c a nó không t t i nhi t n nh, sau khi phát nóng ng n h n, khí c ư c
ng t nhi t c a nó s t xu ng t i m c không so sánh ư c v i môi trư ng xung
quanh.
3. Ch làm vi c ng n h n l p l i c a khí c i n
Nhi t c a khí c i n tăng lên trong kho ng th i gian khí c làm vi c,
nhi t gi m xu ng trong kho ng th i gian khí c ngh , nhi t gi m chưa t
n giá tr ban u thì khí c i n làm vi c l p l i. Sau kho ng th i gian, nhi t
tăng lên l n nh t g n b ng nhi t gi m nh nh t thì khí c i n t ư c ch
d ng.
n nh
B t u t(s)
n nh
B t u t(s)
Phát nóng

CÂU H I CHƯƠNG 1
1. Nêu khái ni m, phân lo i và các yêu c u c a khí c i n.
2. Trình bày các ch phát nóng c a khí c i n.
Chương 2: TI P XÚC I N - H QUANG
I. TI P XÚC I N
1. Khái ni m
Ti p xúc i n là nơi mà dòng i n i t v t d n này sang v t d n khác. B
m t ti p xúc c a hai v t d n ư c g i là ti p xúc i n.
Các yêu c u cơ b n c a ti p xúc i n:
- Nơi ti p xúc i n ph i ch c ch n, m b o.
- M i nơi ti p xúc ph i có b n cơ khí cao.
- M i n i không ư c phát nóng quá gía tr cho phép.
- n nh nhi t và n nh ng khi có dòng i n c c i i qua.
- Ch u ư c tác ông c a môi trư ng (nhi t , ch t hoá h c...)
m b o các yêu c u trên, v t li u dùng làm ti p i m có các yêu c u:
- i n d n và nhi t d n cao.
- b n ch ng r trong không khí và trong các khí khác.
- b n ch ng t o l p màng có i n tr su t cao.
- c ng bé gi m l c nén.
- c ng cao gi m hao mòn các b ph n óng ng t.
- b n ch u h quang cao (nhi t nóng ch y).
- ơn gi n gia công, giá thành h .

M t s v t li u dùng làm ti p i m: ng, B c, Nhôm, Vonfram...
2. Phân lo i ti p xúc i n
D a vào k t c u ti p i m, có các lo i ti p xúc i n sau:
a) Ti p xúc c nh
Các ti p i ư c n i c nh v i các chi ti t d n dòng i n như là: thanh
cái, cáp i n, ch n i khí c vào m ch. Trong quá trình s d ng, c hai ti p i m
ư c g n ch t vào nhau nh các bu – lông, hàn nóng hay ngu i.
b) Ti p xúc óng m
Là ti p xúc óng ng t m ch i n. Trong trư ngh p này ơhát sinh h
quang i n, c n xác nh kho ng cách gi a ti p i m tĩnh và ng d a vào dòng
i n nh m c, i n áp nh m c và ch làm vi c c a khí c i n.
c) Ti p xúc trư t
Là ti p xúc c góp và vành trư t, ti p xúc này cũng d sinh ra h quang
i n.
3. Các y u t nh hư ng n i n tr ti p xúc
- V t li u làm ti p i m: v t li u m m ti p xúc t t.
- Kim lo i làm ti p i m không b ôxy hóa.
- L c ép ti p i m càng l n thì s t o nên nhi u ti p i m ti p xúc.
- Nhi t ti p i m càng cao thì i n tr ti p xúc càng l n.
- Di n tích ti p xúc.
Thông thư ng dùng h p kim làm ti p i m.
II. H QUANG I N
1. Khái ni m
Trong các khí c i n dùng óng ng t m ch i n (c u dao, contactor,
rơle...) khi chuy n m ch s phát sinh hi n tư ng phóng i n. N u dòng i n ng t
dư i 0,1A và i n áp t i các ti p i m kho ng 250 – 300V thì các ti p i m s
phóng i n âm . Trư ng h p dòng i n và i n áp cao hơn tr s trong b ng sau s
sinh ra h quang i n.
V t li u làm ti p i m U(V) I(A)
Platin 17 0,9

Vàng 15 0,38
B c 12 0,4
Vonfram 17 0,9
ng 12,3 0,43
Than 18 – 22 0,03
2. Tính ch t cơ b n c a phóng i n h quang
- Phóng i n h quang ch x y ra khi các dòng i n có tr s l n.
- Nhi t trung tâm h quang r t l n và trong các khí c có th n
6000÷80000
K.
- M t dòng i n t i Cat t l n (104
÷ 105
)A/cm2
.
- S t áp Cat t b ng 10 ÷ 20V và th c t không ph thu c vào dòng i n.
3. Quá trình phát sinh và d p h quang
a) Quá trình phát sinh h quang i n:
i v i ti p i m có dòng i n bé, ban u kho ng cách gi a chúng nh
t ng khi i n áp t có tr s nh t nh, vì v y trong kho ng không gian này s sinh
ra i n trư ng có cư ng r t l n (3.107
V/cm) có th làm b t i n t t Catôt g i
là phát x t ng i n t (g i là phát x ngu i i n t ). S i n t càng nhi u,
chuy n ng dư i tác d ng c a i n trư ng làm ion hoá không khí gây h quang
i n.
i v i ti p i m có dòng i n l n, quá trình phát sinh h quang ph c t p
hơn. Lúc u m ti p i m, l c ép gi a chúng có tr s nh nên s ti p i m ti p
xúc dòng i n di qua ít. M t dòng i n tăng áng k n hàng ch c nghìn
A/cm2
, do ó t i các ti p i m s phát nóng s tăng n m c làm cho nhau, gi t
kim lo i ư c kéo căng ra tr thành c u ch t l ng và n i li n hai ti p i m này,
nhi t c a c u ch t l ng ti p t c tăng, lúc ó c u ch t l ng bôc h i và trong
không gian gi a hai ti p i m xu t hi n h quang i n. Vì quá trình phát nóng c a
c u th c hi n r t nhanh nên s b c h i mang tính ch t n . Khi c u ch t l ng c t
kéo theo s mài mòn ti p i m, i u này r t quan tr ng khi ng t dòng i n quá l n
hay quá trình óng m x y ra thư ng xuyên.
b) Quá trình d p t t h quang i n

i u ki n d p t t h quang là quá trình ngư i l i v i quá trình phát sinh h
quang:
- H nhi t h quang.
- Kéo dài h quang.
- Chia h quang thành nhi u o n nh .
- Dùng năng lư ng bên ngoài ho c chính nó th i t t h quang.
- M c i n tr Shunt tiêu th năng lư ng h quang
Thi t b d p t t h quang.
- H nhi t h quang b ng cách dùng hơi khí ho c d u làm ngu i,
dùng vách ngăn h quang c xát.
- Chia h quang thành nhi u c t nh và kéo dài h quang b ng cách
dùng vách ngăn chia thành nhi u ph n nh và th i khí d p t t.
- Dùng năng lương bên ngoài ho c chính nó th i t t h quang,
năng lư ng c a nó t o áp su t th i t t h quang.
- M c i n tr Shunt tiêu th năng lư ng h quang (dùng i n tr
m c song song v i hai ti p i m sinh h quang).
CÂU H I CHƯƠNG 2
1. Nêu khái ni m, phân lo i ti p xúc i n.
2. Nêu khái ni m, tính ch t cơ b n c a phóng i n h quang
PH N II: TÌM HI U C TÍNH, K T C U, TÍNH TOÁN
L A CH N S D NG KHÍ C I N H ÁP.
Chương 3: KHÍ C I N ÓNG NG T - B O V
M CH I N
A – CB (CIRCUIT BREAKER)
I. KHÁI NI M VÀ YÊU C U.
CB (CB ư c vi t t t t danh t Circuit Breaker), CB là khí c i n dùng
óng ng t m ch i n (m t pha, ba pha); có công d ng b o v quá t i, ng n m ch,
s t áp... m ch i n.
Ch n CB ph i tho mãn ba yêu c u sau:

- Ch làm vi c nh m c c a CB th i là ch làm vi c dài h n, nghĩa
là tr s dòng i n nh m c ch y qua CB lâu tuỳ ý. M t khác, m ch dòng i n c a
CB ph i ch u ư c dòng i n l n (khi có ng n m ch) lúc các ti p i m c a nó ã
óng hay ang óng.
- CB ph i ng t ư c tr s dòng i n ng n m ch l n, có th vài ch c KA.
Sau khi ng t dòng i n ng n m ch, CB m b o v n làm vi c t t tr s dòng i n
nh m c.
- nâng cao tính n nh nhi t và i n ng c a các thi t b i n, h n ch
s phá ho i do dòng i n ng n m ch gây ra, CB ph i có th i gian c t bé. Mu n v y
thư ng ph i k t h p l c thao tác cơ h c v i thi t b d p h quang bên trong CB.
II. C U T O VÀ NGUYÊN LÝ HO T NG
1. C u t o
a) Ti p i m
CB thư ng ư c ch t o có hai c p ti p i m (ti p i m chính và h quang),
ho c ba c p ti p i m (chính, ph , h quang).
Khi óng m ch, ti p i m h quang óng trư c, ti p theo là ti p i m ph ,
sau cùng là ti p i m chính. Khi c t m ch thì ngư c l i, ti p i m chính m trư c,
sau n ti p i m ph , cu i cùng là ti p i m h quang. Như v y h quang ch
cháy trên ti p i m i m h quang, do o b o v ư c ti p i m chính d n i n.
Dùng thêm ti p i m ph tránh h quang cháy lan vào làm hư h i ti p i m
chính.
b) H p d p h quang
CB d p ư c h quang trong t t c các ch làm vi c c a lư i i n,
ngư i ta thư ng dùng hai ki u thi t b d p h quang là: Ki u n a kín và ki u h .
Ki u n a kín ư c d t trong v kín c a CB và có l thoát khí. Ki u này có
dòng i n gi i h n c t không quá 50KA. Ki u h ư c dùng khi gi i h n dòng
i n c t l n hơn 50KA ho c i n áp l n 1000V (cao áp).
Trong bu ng d p h quang thông d ng, ngư i ta dùng nh ng t m thép x o
thành lư i ngăn, phân chia h quang thành nhi u o n ng n thu n l i cho vi c
d p t t h quang.
c) Cơ c u truy n ng c t CB
Truy n ng c t thư ng có hai cách: B ng tay và b ng cơ i n ( i n t , ng
cơ i n).

i u ki n b ng tay ư c th c hi n v i các CB có dòng i n nh m c không
l n hơn 600A. i u khi n b ng i n t (nam châm i n) ư c ng d ng các CB
có dòng i n l n hơn ( n 1000A).
tăng l c i u khi n b ng tay ngư i ta dùng m t tay dài ph theo nguyên
lý òn b y. Ngoài ra còn có cách i u khi n b ng ng cơ i n ho c b ng khí nén.
d) Móc b o v
CB t ng c t nh các ph n t b o v - g i là móc b o v , s tác ng khi
m ch i n có s c quá dòng i n (quá t i hay ng n m ch) và s t áp.
Móc b o v quá dòng i n (còn g i là b o v dòng i n c c i) b o v
thi t b i n khong b quá t i và ng n m ch, ư ng th i gian – dòng i n c a móc
b o v ph i n m dư i ư ng c tính c a i tư ng c n b o v . Ngư i ta thư ng
dùng h th ng i n t và rơle nhi t làm móc b o v , t bên trong CB.
Móc ki u i n t có cu n dây m c n i ti p v i m ch chính, cu n dây này
ư c qu n ti t di n l n ch u dòng t i và ít vòng. Khi dòng i n vư t quá tr s cho
ph p thì ph n ng b hút và nóc s d p vào kh p rơi t do, làm ti p i m c a CB
m ra. i u ch nh vít thay ôi l c kháng lò xo, ta có th i u ch nh ư c tr s
dòng i n t c ng. gi th i gian trong bo v quá t ki u i n t , ngư i ta
thêm m t cơ c u gi th i gian.
Móc ki u rơle nhi t ơn gi n hơn c , có k t c u tương t như rơle nhi t có
ph n t phát nóng u n i ti p v i m ch i n chính, t m kim lo i kép dãn n làm
nh kh p rơi t do m ti p i m c a CB khi có quá t i. Ki u này có như c
i m là quán tính nhi t l n nên không ng t nhanh ư c dòng i n tăng v t khi có
ng n m ch, do ó ch b o v ư c dòng i n quá t i.
Vì v y ngư i ta thư ng s d ng t ng h p c móc ki u i n t và móc ki u
rơle nhi t trong m t CB. Lo i này ư c dung CB có dòng i n ính m c n
600A.
Móc b o v s t áp (còn g i là b o v i n áp th p) cũng thư ng dung ki u
i n t . Cu n dây m c song song v i mn ch i n chính, cu n dây này ư c qu n ít
vòng v i dây ti t di n nh ch u i n áp ngu n.
2. Nguyên lý ho t ng
a) Sơ nguyên lý c a CB dòng i n c c i (hình v 1.1)

Hình 1.1 Sơ CB dòng i n c c i
tr ng thái bình thư ng sau khi óng i n, CB ư c gi tr ng thái óng
ti p i m nh móc 2 kh p v i móc 3 cùng m t c m v i ti p i m ng.
B t CB tr ng thái ON, v i dòng i n nh m c nam châm i n 5 và ph n
ng 4 không hút .
Khi m ch i n quá t i hay ng n m ch, l c hút i n t nam châm i n 5 l n
hơn l c lò xo 6 làm cho nam châm i n 5 s hút ph n ng 4 xu ng làm b t nh
móc 3, móc 5 ư c th t do, lò xo 1 ư c th l ng, k t qu các ti p i m c a CB
ư c m ra, m ch i n b ng t.
b) Sơ nguyên lý CB i n áp th p (hình 1.2)
Hình 2.2: Sơ CB i n áp th p
B t CB tr ng thái ON, v i i n áp nh m c nam châm i n 11 và ph n
ng 10 hút l i v i nhau.

Khi s t áp quá m c, nam châm i n 11 s nh ph n ng 10, lò xo 9 kéo móc
8 b t lên, móc 7 th t do, th l ng, lò xo 1 ư c th l ng, k t qu các ti p i m
c a CB ư c m ra, m ch i n b ng t.
3. Phân lo i và cách l a ch n CB
Theo k t c u, ngư i ta chia CB ra làm ba lo i: m t c c, hai c c và ba c c.
Theo th i gian thao tác, ngư i ta chia CB ra lo i tác ng không t c th i và
lo i tác ng t c th i (nhanh).
Tuỳ theo công d ng b o v , ngư i ta chia CB ra các lo i: CB c c i theo
dòng i n, CB c c ti u theo i n áp. CB dòng i n ngư c ...
Vi c l a ch n CB ch y u d a vào:
- Dòng i n tính toán i trong m ch.
- Dòng i n quá t i.
- CB thao tác ph i có tính ch n l c.
Ngoài ra l a ch n CB còn ph i căn c vào c tính làm vi c c a ph t i là
CB không ư c phép c t khi có quá t i ng n h n thư ng x y ra trong i u ki n làm
vi c bình thư ng như dòng i n kh i ng, dòng i n nh trong ph t i công
ngh .
Yêu c u chung là dòng i n nh m c c a móc b o v ICB không ư c bé
hơn dòng i n tính toán Itt c a m ch.
Tuỳ theo c tính và i u ki n làm vi c c th c a ph t i, ngư i ta hư ng
d n l a ch n dòng i n nh m c c a móc b o v b ng 125%, 150% hay l n hơn
n a so v i dòng i n tính toán.
CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N A
1. Cho bi t công d ng, c u t o, các lo i CB?
2. Hãy nêu nguyên lý ho t ng c a các lo i CB?
3. Cách ch n CB?
B - C U CHÌ
I. KHÁI NI M VÀ YÊU C U
C u chì là m t lo i khí c i n dùng b o v thi t b và lư i i n tránh s
c ng n m ch, thư ng dùng b o v cho ư ng dây d n, máy bi n áp, ng cơ
i n, thi t b i n, m ch i n i u khi n, m ch i n th p sáng.

C u chì có c i m là ơn gi n, kích thư c bé, kh năng c t l n và giá
thành h nên ư c ng d ng r ng rãi.
Các tính ch t và yêu c u c a c u chì:
- C u chì có c tính làm vi c n nh, không tác ng khi có dòng i n
m máy và dòng i n nh m c lâu dài i qua.
- c tính A – s c a c u chì ph i th p hơn c tính c a i tư ng b o v .
- Khi có s c ng n m ch, c u chì tác ng ph i có tính ch n l c.
- Vi c thay th c u chì b cháy ph i d dàng và t n ít th i gian.
1. C u t o
C u chì bao g m các thành ph n sau:
+ Ph n t ng t m ch: ây chính là thành ph n chính c a c u chì, ph n t
này ph i có kh năng c m nh n ư c giá tr hi u d ng c dòng i n qua nó. Ph n
t này có giá tr i n tr su t bé (thư ng b ng b c, ng hay các v t li u d n có giá
tr i n tr su t nh lân c n v i các giá tr nêu trên...). Hình d ng c a ph n t có
th d ng là m t dây (ti t di n tròn), d ng băng m ng.
+ Thân c a c u chì: Thư ng b ng thu tính, ceramic (s g m) hay các v t
li u khác tương ương. V t li u t o thành thân c a c u chì ph i m b o ư c hai
tính ch t:
- Có b n cơ khí.
- Có b n v i u ki n d n nhi t và ch u ng ư c các s thay ôi
nhi t t ng t mà không hư h ng.
+ V t li u l p y (bao b c quanh ph n t ng t m ch trong thân c u chì):
Thư ng b ng v t li u Silicat d ng h t, nó ph i có kh ngăng h p th ư c năng
lư ng sinh ra do h quang và ph i m b o tính cách i n khi x y ra hi n tư ng
ng t m ch.
+ Các u n i: Các thành ph n này dùng nh v c nh c u chì trên các
thi t b óng ng t m ch; ng th i ph i m bo tính ti p xúc i n t t.
2. Nguyên lý ho t ng
c tính cơ b n c a c u chì là s ph thu c c a th i gian ch y t v i dòng
i n ch y qua ( c tính Ampe - giây). có tác d ng b o v , ư ng Ampe – giây
c a c u chì t i m i i m ph i th p hơn c tính c a i tư ng c n b o v .

+ i v i dòng i n nh m c c a c u chì: Năng lư ng sinh ra do hi u ng
Joule khi có dòng i n nh m c ch y qua s to ra môi trư ng và không gây nên
s nóng ch y, s cân b ng nhi t s ư c thi t l p m t giá tr mà không gây s
già hoá hay phá h ng b t c ph n t nào c a c u chì.
+ i v i dòng i n ng n m ch c a c u chì: S cân b ng trên c u chì b
phá hu , nhi t năng trên c u chì tăng cao và d n n s phá hu c u chì:
Ngư i ta phân thành hai giai o n khi x y ra s phá hu c u chì:
- Quá trình ti n h quang (tp).
- Quá trình sinh ra h quang (ta).
Trong ó: t0: Th i i m b t u s c .
tp: Th i i m ch m d t giai o n ti n h quang.
tt: Th i i m ch m d t quá trình phát sinh h quang.
* Quá trình ti n h quang: Gi s t i th i i m t0 phát sinh s quá dòng,
trong kho ng th i gian tp làm nóng ch y c u chì và phát sinh ra h quang i n.
Kho ng th i gian này ph thu c vào giá tr dòng i n t o nên do s c và s c m
bi n c a c u chì.
* Quá trình phát sinh h quang: T i th i i m tp h quang sinh ra cho n
th i i m t0 m i d p t t toàn b h quang. Trong su t quá trình này, năng lư ng
tp ta
t
Dòng i n
ti n h quang
l
t
Dòng i n
ph ng oán
Dòng i n trong
Quá trình h quang
Th i gian ti n h quang Th i gian sinh h quang
Th i gian toàn b quá trình
Gi n th i gian c a quá trình phát sinh h
quang

sinh ra do h quang làm nóng ch y các ch t làm y t i môi trư ng h quang sinh
ra; i n áp hai u c u chì h i ph c l i, m ch i n ư c ng t ra.
3. Phân lo i, ký hi u, công d ng
C u chì dùng trong lư i i n h th có nhi u hình d ng khác nhau, trong sơ
nguyên lý ta thư ng ký hi u cho c u chì theo m t trong các d ng sau:
C u chì có th chia thành hai d ng cơ b n, tùy thu c vào nhi m v :
+ C u chì lo i g: C u chì d ng này ch có kh năng ng t m ch, khi có s
c hay quá t i hay ng n m ch x y ra trên ph t i.
+ C u chì lo i a: C u chì d ng này ch có kh năng b o v duy nh t tr ng
thái ng n m ch trên t i.
Mu n phân bi t nhi m v làm vi c c a c u chì, ta c n căn c vào c tuy n
Ampe – giây (là ư ng bi u di n mô t m i quan h gi a dòng i n qua c u chì và
th i gian ng t m ch c a c u chì).
G i ICC: Giá tr dòng i n ng n m ch.
IS: Giá tr dòng i n quá t i.
V i c u chì lo i g: Khi có dòng ICC qua m ch nó ph i ng t m ch t c thì, và
khi có dòng IS qua m ch c u chì không ng tm ch t c thì mà duy trì m t kho ng
th i gian m i ng t m ch (th i gian ng t m ch và giá tr dòng IS t l ngh ch v i
nhau).
Do ó n u quan sát hai c tính Ampe – giây c a hai lo i c u chì a và g; ta
nh n th y c tính Ampe – giây c a c u chì lo i a n m xa tr c th i gian (tr c tung)
và cao hơn c tính Ampe – giây c a c u chì lo i g.
c tính Ampe – giây c a các lo i c u chì

4. Các c tính i n áp c a c u chì
- i n áp nh m c là giá tr i n áp hi u d ng xoay chi u xu t hi n hai
u c u chì (khi c u chì ng t m ch), t n s c a ngu n i n trong ph m vi 48Hz
n 62Hz..
- Dòng i n nh m c là giá tr hi u d ng c a dòng i n xoay chi u mà
c u chì có th t i liên t c thư ng xuyên mà không làm thay i c tính c a nó.
- Dòng i n c t c c ti u là giá tr nh nh t c a dòng i n s c mà dây chì
có kh năng ng t m ch. Kh năng c t nh m c là giá tr c c i c a dodngf i n
ng n m ch mà c u chì có th c t.
Sau ây là các v trí trên bi u c a các dòng i n khác nhau:
CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N B
1. Nêu công d ng c a c u chì?
2. Cho bi t c u t o c a c u chì g m các thành ph n nào?
3. C u chì có m y lo i. Ch c năng c a t ng lo i c u ch ?
Các c tính c a
dòng i n
Các c tính c a
c u chì
Dòng i n
s d ng
Dòng i n
ng n m ch
Dòng i n
nh m c
Dòng i n
c t c c ti u
Dòng i n
c t gi i h n
Kh năng
c t nh m c

C - THI T B CH NG DÒNG I N RÒ
I. KHÁI NI M
Cơ th ngư i r t nh y c m v i dòng i n, ví d : dòng i n nh hơn 10mA
thì ngư i có c m giác kim châm; l n hơn 10mA thì các cơ b p co qu p; dòng i n
n 30mA ưa n tình tr ng co th t, ng t th và ch t ngư i. Khi thi t b i n b
hư h ng rò i n, ch m mát mà ngư i s d ng ti p xúc vào s nh n dòng i n i
qua ngư i xu ng t i n áp ngu n. Trong trư ng h p này, CB và c u chì không
th tác ng ng t ngu n i n v i thi t b , gây nguy hi m cho ngư i s d ng.
N u trong m ch i n có s d ng thi t b ch ng dòng i n rò thì ngư i s
d ng s tránh ư c tai n n do thi t b này ng t ngu n i n ngay khi dòng i n rò
xu t hi n.
1. C u t o
Thi t b ch ng dòng i n rò ho t ng trên nguyên lý b o v so l ch, ư c
th c hi n trên cơ s cân b ng gi a t ng dòng i n vào và t ng dòng i n i ra ti t
b tiêu th i n.
Khi thi t b tiêu th i n b rò i n, m t ph n c a dòng i n ư c r nhánh
xu ng t, ó là dòng i n rò. Khi có dòng i n v theo ư ng dây trung tính r t
nh và rơle so l ch s dò tìm s m t cân b ng này và i u khi n c t m ch i n nh
thi t b b o v so l ch.
Thi t b b o v so l ch g m hai ph n t chính:
- M ch i n t d ng hình xuy n mà trên ó ư c qu n các cu n dây c a
ph n công su t (dây có ti t di n l n), ch u dòng cung c p cho thi t b tiêu th i n.
- Rơle m m ch cung c p ư c i u khi n b i cu n dây o lư ng (dây có
ti t di n bé) cũng ư c t trên hình xuy n này, nó tác ng ng t các c c.
a) i v i h th ng i n m t pha

Chú thích:
- I1: Ddòng i n i vào thi t
b tiêu th i n.
- I2: Dòng i n i t thi t b
tiêu th i n ra.
- Isc: Dòng i n s c .
- In: Dòng i n i qua cơ th
ngư i.
- 1: Thi t b o lư ng s cân
b ng.
- 2: Cơ c u nh .
- 3: Lõi t hình vành xuy n.
Trư ng h p thi t b i n không
có s c : 21 II
ρρ
=
Trư ng h p s c : sc21 III
ρρρ
=−
21 II
ρρ
− do ó xu t hi n m t
s cân b ng trong hìh xuy n t ,
d n n c m ng m t dòng i n
trong cu n dây dò tìm, ưa n
tác ng rơle và k t qu làm m
m ch i n.
b) i v i h th ng i n ba pha
Chú thích:
- I1: Dòng i n i qua
pha 1.
- I2: Dòng i n i qua
pha 2.
- I3: Dòng i n i qua pha 3.
- I0: Dòng i n i qua dây trung tính.

- 1: Cơ c u nh .
- 2: Lõi t hình vành xuy n.
Trư ng h p thi t b i n không có s c : 0IIII 0321 ====
ρρρρ
. T thông t ng
trong m ch t hình xuy n b ng 0, do ó s không có dòng i n c m ng trong
cu n dây dò tìm.
Trư ng h p thi t b có s c : 0IIII 0321 =−−−
ρρρρ
. T thông t ng trong m ch t
hình xuy n không b ng 0, do ó s có dòng i n c m ng trong cu n dây dò tìm,
v y cu n dây dò tìm s tác ng m các c c i n.
c) Phân lo i RCD theo c c c a h th ng i n.
RCD tác ng t c th i và RCD tác ng có th i gian tr .
III. S TÁC NG C A THI T B CH NG DÒNG I N RÒ
1. S tác ng tin c y c a RCD
- RCD tác ng nh y và tin c y.
- Dòng i n tác ng rò th c t luôn th p hơn dòng tác ng rò danh nh
(ghi trên nhãn hi u c a RCD) kho ng 20 ÷ 40% khi dòng i n rò xu t hi n tăng
d n hay t ng t.
- Th i gian tác ng th c t u nh hơn th i gian tác ng ư c nhà s n
xu t quy nh (ghi trên nhãn hi u) kho ng 20 ÷ 80%. Thông thư ng th i gian tác
ng c t m ch ư c ghi trên nhãn hi u c a RCD là 0,1s và th i gian tác ng c t
m ch th c t n m trong kho ng 0,02 ÷ 0,08s.
2. S tác ng có tính ch n l c c a RCD b o v h th ng i n – sơ i n.
- Khi xu t hi n dòng i n rò l n o n ư ng dây i n ho c ph t i,
RCD ư c l p t g n nhât s tác ng c t m ch, tách o n dây ho c ph t i b rò
RCD 4 RCD 3 RCD 2

i n ra kh i h th ng cung c p i n. Như v y m b o tính ch n l c, vi c cung c p
i n không nh hư ng n ph n còn l i.
- N u RCD l p t không úng yêu c u k thu t thì RCD ó s không tác
ng c t m ch khi xu t hi n dòng i n rò ph n ư ng dây hay ph t i tương ng
v i chúng, ho c tác ng không úng yêu c u ã ra.
a) Kh năng ch n l c t ng h p
Kh năng ch n l c t ng h p là nh m lo i tr duy nh t thi t b có s c .
t ư c kh năng này ph i tho mãn hai i u ki n:
- Dòng i n so l ch dư nh m c c a RCD phía trên ph i có giá tr l n
hơn dòng i n so l ch dư nh m c c a RCD phía dư i.
- Th i gian t i thi u không làm vi c c a RCD phía trên ph i có giá tr
l n hơn th i gian t i thi u không làm vi c c a RCD phía dư i.
b) Kh năng ch n l c t ng ph n
Tính ch n l c ư c g i là t ng ph n vì nó không tiêp snh n i v i m t s
giá tr dòng i n s c . Tính ch n l c ư c tho mãm khi các h qu c a m t s s
c có th kéo theo ng t i n t ng ph n hay ng t i n toàn b h th ng cung c p
i n.
Ví d v ch n l c t ng ph n:
H th ng cung c p i n công nghi p v i kh năng ch n l c t ng 3 m c
ch m (tr ) m c 1: ch m 200ms; m c 2: ch m 50ms; m c 3 không có th i gian tr .
CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N C
1. Trình bày c u t o và nguyên lý ho t ng c a thi t b ch ng rò.
2. Trình bày s tác ng c a thi t b ch ng dòng i n rò.

Chương 4: KHÍ C I N I U KHI N B NG TAY
I. C U DAO
1. Khái quát và công d ng
C u dao là m t khí c i n dùng óng c t m ch i n b ng tay, ư c s
d ng trong các m ch i n có ngu n dư i 500V, dòng i n nh m c có th lên t i
vài KA.
Khi thao tác óng ng t m ch i n, c n m b o an toàn cho thi t b dùng
i n. Bên c nh, c n có bi n pháp d p t t h quang i n, t c di chuy n lư i dao
càng nhanh thì h quang kéo dài nhanh, th i gian d p t t h quang càng ng n. Vì
v y khi óng ng t m ch i n, c u dao c n ph i th c hi n m t cách d t khoát.
Thông thư ng, c u dao ư c b trí i cùng v i c u chì b o v ng n m ch
cho m ch i n.
2. C u t o, nguyên lý ho t ng và phân lo i
a) C u t o
Ph n chính c a c u dao là lư i dao vàh th ng k p lư i, ư c làm b ng h p
kim c a ng, ngoài ra b ph n n i dây cũng làm b ng h p kim ng.
b) Nguyên lý ho t ng c a c u dao c t nhanh
Khi thao tác trên c u dao, nh vào lư i dao và h th ng k p lư i, m ch i n
ư c óng ng t. Trong quá trình ng t m ch, c u dao thư ng x y ra h quang i n
t i u lư i dao và i m ti p xúc trên h th ng k p lư i. Ngư i s d ng c n ph i
kéo lư i dao ra kh i k p nhanh d p t t h quang.
Do t c kéo b ng tay không th nhanh ư c nên ngư i ta làm thêm lư i
dao ph . Lúc d n i n thì lư i dao ph cùng lư i dao chính ư c k p trong ngàm.
Khi ng t i n, tay kéo lư i dao chình là trư c còn lư i dao ư c kéo căng ra và t i

m t m c nào ó s b t nhanh kéo lư i dao ph ra kh i ngàm m t cách nhanh
chóng. Do ó, h quang ư c kéo dài nhanh và h quang b d p t t trong th i gian
ng n.
c) Phân lo i
Phân lo i c u dao d a vào các y u t sau:
- Theo k t c u: c u dao ư c chia làm lo i m t c c, hai c c, ba c c ho c
b n c c.
- C u dao có tay n m gi a ho c tay bên. Ngoài ra còn có c u dao m t
ng , hai ng ư c dùng o ngu n cung c p cho m ch và o chi u quay ng
cơ.
- Theo i n áp nh m c: 250V, 500V.
- Theo dòng i n nh m c: dòng i n nh m c c a c u dao ư c cho
trư c b i nhà s n xu t (thư ng là các lo i 10A, 15A, 20A, 25A, 30A, 60A, 75A,
100A, 150A, 200A, 350A, 600A, 1000A...).
- Theo v t li u cách i n: có lo i s , nh a, á.
- Theo i u ki n b o v : lo i có n p và không có n p (lo i không có n p
ư c t trong h p hay t i u khi n).
- Theo yêu c u s d ng: lo i c u dao có c u chì b o v ng n m ch ho c
không có c u chì b o v .
Ký hi u c u dao không có c u chì b o v :
M t c c Hai c c Ba c c B n c c

Ký hi u c u dao có c u chì b o v :
d) Các thông s nh m c c a c u dao
Ch n c u dao theo dòng i n nh m c và i n áp nh m c:
G i Itt là dòng i n tính toán c a m ch i n.
Ungu n là i n áp ngu n c a lư i i n s d ng.
I m c u dao = Itt
U m c u dao = Ungu n
II. CÔNG T C
Công t c là khí c i n dùng óng ng t m ch i n có công su t nmh và
có dòng i n nh m c nh hơn 6A. Công t c thư ng có h p b o v tránh s
phóng i n khi óng m . i n áp c a công t c nh hơn hay b ng 500V.
Công t c h p làm vi c ch c chăn hơn c u dao, d p t t h quang nhanh hơn vì
thao tác ng t nhanh và d t khoát hơn c u dao.
M t s công t c thư ng g p:
Công t c hành trình Công t c ba pha Công t c ba pha hai ng
2. Phân lo i và c u t o
a) C u t o
C u t o c a công t c: ph n chính là ti p i m óng m ư c g n trên
nh a và có lò xo thao tác chính xác.
b) Phân lo i
M t c c Hai c c Ba c c B n c c

Phân lo i theo công d ng làm vi c, có các lo i công t c sau:
- Công t c óng ng t tr c ti p.
- Công t c chuy n m ch (công t c xoay, công t c o, công t c v n năng),
dùng óng ng t chuy n i m ch i n, i n i sao tam giác cho ng cơ.
- Công t c hành trình và cu i hành trình, lo i công t c này ư c áp d ng
trong các máy c t g t kim lo i i u khi n t ng hoá hành trình làm vi c c a
m ch i n.
3. Các thông s nh m c c a công t c
U m: i n áp nh m c c a công t c.
I m: Dòng i n nh m c c a công t c.
Ngoài ra còn có các thong s trong vi c th công t như b n cơ khí,
cách i n, phóng i n…
4. Các yêu c u th c a công t c
Vi c ki m tra ch t lư ng công t c ph i th các bư c sau:
- Th xuyên th ng: t i n áp 1500V trong th i gian m t phút các
i m c n cách i n gi a chúng.
- Th cách i n: o i n tr cách i n < 2MΩ.
- Th phát nóng.
- Th công su t c t.
- Th b n cơ khí.
- Th nhi t i v i các chi ti t cách i n: các chi ti t cách i n ph i
ch u ng 1000
C trong th i gian hai gi mà không b bi n d ng ho c s i nhám.
III. NÚT NH N
Nút nh n còn g i là nút i u khi n là m t lo i khí c i n dung óng ng t
t xa các thi t b i n t khác nhau: các d ng c báo hi u và cũng chuy n i
m ch i n i u khi n, tín hi u liên ng b o v … m ch i n m t chi u i n áp
n 440V và m ch i n xoay chi u i n áp 500V, t n s 50Hz, 60Hz, nút nh n
thông d ng kh i ng, o chi u quay ng cơ i n b ng cách óng và ng t các
cu n dây c a Contactor n i cho ng cơ.

Nút nh n thư ng ư c t trên b ng i u khi n, t i n, trên h p nút nh n.
Nút nh n thư ng ư c nghiên c u, ch t o làm vi c trong môi trư ng không m
ư t, không có hơi hoá ch t và b i b n.
Nút nh n có th b n t i 1.000.000 l n óng không t i và 200.000 l n óng
ng t có t i. Khi thao tác nh n nút c n ph i d t khoát m ho c óng m ch i n.
2. Phân lo i và c u t o
a) C u t o
Nút nh n g m h th ng lò xo, h th ng các ti p i m thư ng h - thư ng
óng và v b o v .
Khi tác ng vào nút nh n, các ti p i m chuy n tr ng thái: khi không còn
tác ng, các ti p i m tr v tr ng thái ban u.
b) Phân lo i
Nút nh n ư c phân lo i theo các y u t sau:
- Phân lo i theo ch c năng tr ng thái ho t ông c a nút nh n, có các lo i:
+ Nút nh n ơn:
M i nút nh n ch có m t tr ng thái (ON ho c OFF)
Ký hi u:
Ti p i m thư ng h Ti p i m thư ng óng
+ Nút nh n kép:
M i nút nh n có hai tr ng thái (ON và OFF)
Ký hi u:
Ti p i m thư ng h
Liên k t
Ti p i m thư ng óng
Trong th c t , d dàng s d ng vào tháo ráp l p l n trong quá trình s a
ch a, thư ng ngư i ta dùng nút nh n kép, ta có th dùng nó như là d ng nút nh n
ON hay OFF.

- Phân lo i theo hình d ng bên ngoài, ngư i ta chia nút nh n ra thành 4
lo i:
+ Lo i h
+ Lo i b o v .
+ Lo i b o v ch ng nư c và ch ng b i.
Nút nh n ki u b o v ch ng nư c ư c t trong m t h p kín khít tránh
nư c l t vào.
+ Lo i b o v kh i n .
Nút nh n ki u ch ng n i dùng trong các h m lò, m thanh ho c nơi có các
khí n l n trong không khí. C u t o c a nó c bi t kín khít không l t ư c tia l a
ra ngoài và c bi t v ng ch c không b phá v khi n .
- Theo yêu c u i u khi n ngư i ta chia nút n ra 3 lo i: m t nút, hai nút,
ba nút.
- Theo k t c u bên trong:
+ Nút n lo i có èn báo.
+ Nút n lo i không có èn báo.
3. Các thông s k thu t c a nút nh n
U m: i n áp nh m c c a nút nh n.
I m: dòng i n nh m c c a nút nh n.
Tr s i n áp nh m c c a nút nh n thư ng có giá tr ≤ 500V.
Tr s dòng i n nh m c c a nút nh n thư ng có giá tr ≤ 5A.
IV. PHÍCH C M VÀ C M I N
c m và phích c m ư c dùng c p i n, n i chuy n ti p trong sinh ho t
h ng ngày.
Thông thư ng, c m và phích c m ư c ch t o i n áp 250V, dòng i n
nh m c 10A, nên dây n i i n là:
- i v i phích c m: t i thi u 0,75mm2
, t i a 1mmm2
.
- i v i c m: t i thi u 1mm2
, t i a 2,5mm2
.

V. I N TR - BI N TR
1. Khái quát – công d ng
i n tr dùng thay i các giá tr trong m ch i n các giá tr ó phù
h p v i i u ki n v n hành hay ch làm vi c c a các ng cơ i n.
Bi n tr là i n tr nhưng có th thay i ư c giá tr c a nó nh các c n g t
ho c núm v n. Có các lo i i n tr thông d ng: i n tr m máy và i n tr i u
chình, i n tr hãm, i n tr phóng i n...
- i n tr m máy là i n tr ư c s d ng khi m máy ng cơ nh m
h n ch dòng i n kh i ng cho các ng cơ có công su t trung bình và l n
(phương pháp m máy gián ti p) nh m tránh s t áp trên lư i i n và bo v ng
cơ phát nóng quá nhi t cho phép khi có dòng kh i ng l n (P = 10KV).
- i n tr i u ch nh: i u ch nh dòng i n trong m ch kích thích hay
m ch ph n ng c a ng cơ i n m t chi u nh m thay i t c quay c a nó.
- i n tr hãm nh m gi m dòng i n khi hãm ng cơ.
- i n tr phóng i n gi m i n áp khi có s bi n thiên t ng t nh m
gi m s phóng i n x y ra trong quá trình bi n thiên này.
2. C u t o
Bi n tr ư c c u t o b ng các dây Kim lo i Al, Zn, h p kim ng, thư ng
ư c qu n trên các lõi t (hình tr tròn hình xuy n).
Bi n tr cũng có th là thanh kim lo i ư c ưa ra các u dây theo các giá
tr nh trư c. Bi n tr ơn có th ghép thành bi n tr ôi.
Các giá tr l n nh t và nh nh t ư c ghi rõ trên bi n tr .
CÂU H I CHƯƠNG 4
1. C u dao: nêu công d ng, cách phân lo i, ký hi u, nguyên t c ho t
ng, cách l a ch n.
2. Công t c: công d ng, phân lo i, cách l a ch n.
3. Nút nh n: nêu công d ng, phân lo i, ký hi u, cách l a ch n.
4. i n tr , bi n tr : c ng d ng, phân lo i, c u t o i n tr , bi n tr .

CHƯƠNG 5: KHÍ C I N I U KHI N M CH I N
A – CONTACTOR
I. KHÁI NI M
Contactor là m t khí c i n dùng óng ng t các ti p i m, t o liên l c
trong m ch i n b ng nút nh n. Như v y khi s d ng Contactor ta có th i u
khi n m ch i n t xa có ph t i v i i n áp n 500V và dòng là 600A (v trí i u
khi n, tr ng thái ho t ng c a Contactor r t xa v trí các ti p i m óng ng t
m ch i n).
Phân lo i Contactor tuỳ theo các c i m sau:
- Theo nguyên lý truy n ng: ta có Contactor ki u i n t (truy n i n
b ng l c hút i n t ), ki u hơi ép, ki u thu l c. Thông thư ng s d ng Contactor
ki u i n t .
- Theo d ng dòng i n: Contactor m t chi u và Contactor xoay chi u
(Contactor 1 pha và 3 pha).
II. C U T O VÀ NGUYÊN LÝ HO T NG.
1. C u t o
Contactor ư c c u t o g m các thành ph n: Cơ c u i n t (nam châm
i n), h th ng d p h quang, h th ng ti p i m (ti p i m chính và ph ).
a) Nam châm i n:
Nam châm i n g m có 4 thành ph n:
- Cu n dây dùng t o ra l c hút nam châm.
- Lõi s t (hay m ch t ) c a nam châm g m hai ph n: Ph n c nh và
ph n n p di ng. Lõi thép nam châm có th có d ng EE, EI hay d ng CI.
- Lò xo ph n l c có tác d ng y ph n n p di ng tr v v trí ban y
khi ng ng cung c p i n vào cu n dây.

Tr ng thái nam châm chưa hút Tr ng thái nam châm t o l c hút
b) H th ng d p h quang i n:
Khi Contactor chuy n m ch, h quang i n s xu t hi n làm các ti p i m b
cháy, mòn d n. Vì v y c n có h th ng d p h quang g m nhi u vách ngăn làm
b ng kim lo i t c nh bên hai ti p i m ti p xúc nhau, nh t là các ti p i m
chính c a Contactor.
c) H th ng ti p i m c a Contactor
H th ng ti p i m liên h v i ph n lõi t di ng qua b ph n liên ng v
cơ. Tuỳ theo kh năng t i d n qua các ti p i m, ta có th chia các ti p i m cu
Contactor thành hai lo i:
- Ti p i m chính: Có kh năng cho dòng i n l n i qua (t 10A n vài
nghìn A, thí d kho ng 1600A hay 2250A). Ti p i m chính là ti p i thư ng h
óng l i khi c p ngu n vào m ch t c a Contactor làm m ch t Contactor hút l i.
- Ti p i m ph : Có kh năng cho dòng i n i qua các ti p i m nh hơn
5A. Ti p i m ph có hai tr ng thái: Thư ng óng và thư ng h .
Ti p i m thư ng óng là lo i ti p i m tr ng thái óng (có liên l c v i
nhau gi a hai ti p i m) khi cu n dây nam châm trong Contactor tr ng thái ngh
(không ư c cung c p i n). Ti p i m này h ra khi Contactor tr ng thái ho t
ng. Ngư c l i là ti p i m thư ng h .
Như v y, h th ng ti p i m chính thư ng ư c l p trong m ch i n ng
l c, còn các ti p i m ph s l p trong h th ng m ch i u khi n (dùng i u khi n
vi c cung c p i n n các cu n dây nam châm c a các Contactor theo quy trình
nh trư c).

Theo m t s k t c u thông thư ng c a Contactor, các ti p e ph có th
ư c liên k t c nh v s lư ng trong m i b Contactor, tuy nhiên cũng có m t
vài nhà s n xu t ch b trí c nh s ti p i m chính trên m i Contactor, còn các
ti p i m ph ư c ch t o thành nh ng kh i r i ơn l . Khi c n s d ng ta ch
ghép thêm vào trên Contactor, s lư ng ti p i m ph trong trư ng h p này có th
b trí tuỳ ý.
2. Nguyên lý ho t ng c a Contactor
Khi c p ngu n i n b ng giá tr i n áp nh m c c a Contactor vào hai u
c a cu n dây qu n trên ph n lõi t c nh thì l c t t o ra hút ph n lõi t di ng
hình thành m ch t kín (l c t l n hơn ph n l c c a lò xo), Contactor tr ng thái
ho t ng. Lúc này nh vào b ph n liên ng v cơ gi a lõi t di ng và h

th ng ti p i m làm cho ti p i m chính óng l i, ti p i m ph chuy n i tr ng
thái (thư ng óng s m ra, thư ng h s óng l i) và duy trì tr ng thái này. Khi
ngưng c p ngu n cho cu n dây thì Contactor tr ng thái ngh , các ti p i m tr v
tr ng thái ban u.
Các ký hi u dùng bi u di n cho cu n dây (nam châm i n) trong
Contactor và các lo i ti p i m.
Có nhi u tiêu chu n c a các qu c gia khác nhau, dùng bi u di n cho cu n
dây và ti p di m c a Contactor
Cu n dây Ti p i m thư ng óng Ti p i m thư ng h
III. CÁC THÔNG S CƠ B N C A CONTACTOR
1. i n áp nh m c
i n áp nh m c c a Contactor U m là i n áp c a m ch i n tương ng mà
ti p i m chính ph i óng ng t, chính là i n áp t vào hai u cu n dây c a nam
châm i n sao cho m ch t hút l i.
Cu n dây hút có th làm vi c bình thư ng i n áp trong gi i h n (85 ÷
105)% i n áp nh m c c a cu n dây. Thông s này ư c ghi trên nhãn t hai
u cu n dây Contactor, có các c p i n áp nh m c: 110V, 220V, 440V m t
chi u và 127V, 220V, 380V, 500V xoay chi u.
2. Dòng i n nh m c
Dòng i n nh m c c a Contactor I m là dòng i n nh mư c i qua ti p
i m chính trong ch làm vi c lâu dài.
Dòng i n nh m c c a Contactor h áp thông d ng có các c p là: 10A,
20A, 25A, 40A, 60A, 75A, 100A, 150A, 250A, 300A, 600A. N u t trong t i n
thì dòng i n nh m c ph i l y th p hơn 10% vì làm kém mát, dòng i n cho
phép qua Contactor còn ph i l y th p hơn n a trong ch làm vi c dài h n.

3. Kh năng c t và kh năng óng
Kh năng c t c a Contactor i n xoay chi u t b i s n 10 l n dòng i n
nh m c v i ph t i i n c m.
Kh năng óng: Contactor i n xoay chi u dùng kh i ng ng cơ i n
c n ph i có kh năng óng t 4 n 7 l n I m.
4. Tu i th c a Contactor
Tu i th c a Contactor ư c tính b ng s l n óng m , sau s l n óng m
y thì Contactor s b h ng và không dùng ư c.
5. T n s thao tác
Là s l n óng c t Contactor trong m t gi : Có các c p: 30, 100, 120, 150,
300, 600, 1200, 1500 l n/gi .
6. Tính n nh l c i n ng
Ti p i m chính c a Contactor cho phép m t dòng i n l n i qua (kho ng
10 l n dòng i n nh m c) mà l c i n ng không làm tác r i ti p i m thì
Contactor có tính n nh l c i n ng.
7. Tính n nh nhi t
Contactor có tính n nh nhi t nghĩa là khi có dòng i n ng n m ch ch y
qua trong m t kho ng th i gian cho phép, cac ti p i m không b nóng ch y và hàn
dính l i.
CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N A
1. Nêu c u t o và nguyên lý ho t ng c a Contactor.
2. Phân bi t các lo i ti p i m có trong Contactor.
3. Cho bi t ch làm vi c c a Contactor xoay chi u.
4. Cho bi t ch làm vi c c a Contactor m t chi u.

B – RƠLE I U KHI N VÀ B O V
I. KHÁI QUÁT VÀ PHÂN LO I
Rơle và khí c i n dùng t ng óng c t m ch i u khi n, b o v và
i u khi n s làm vi c c a m ch i n.
Có nhi u cách phân lo i rơle:
* Phân lo i theo nguyên lý làm vi c có:
- Rơle i n t .
- Rơle i n ng.
- Rơle t i n.
- Rơle c m ng.
- Rơle nhi t.
- Rơle bán d n và vi m ch.
* Phân lo i theo vai trò và i lư ng tác ng c a rơle có:
- Rơle trung gian.
- Rơle th i gian.
- Rơle nhi t.
- Rơle t c .
- Rơle t c .
- Rơle dòng i n.
- Rơle i n áp.
- Rơle công su t.
- Rơle t ng tr .
- Rơle t n s ...
* Phân lo i theo dòng i n có:
- Rơle dòng i n m t chi u.
- Rơle dòng i n xoay chi u.
* Phân lo i theo giá tr và chi u c a i lư ng i vào Rơle.
- Rơle c c i.
- Rơle c c ti u.
- Rơle sai l ch.
- Rơle hư ng...

II. M T S LO I RƠLE THÔNG D NG
1. Rơle trung gian
a) Khái ni m và c u t o
Rơle trung gian là m t khí c i n dùng trong lĩnh v c i u khi n t ng,
cơ c u ki u i n t . Rơle trung gian óng vai trò i u khi n trung gian gi các thi t
b i u khi n (Contactor, Rơle th i gian...).
Rơle trung gian g m: M ch t c a nam châm i n, h th ng ti p i m ch u
dòng i n nh (5A), v b o v và các chân ra ti p i m.
b) Nguyên lý ho t ng
Nguyên lý ho t ng c a Rơle trung gian tương t như nguyên lý ho t ng
c a Contactor. Khi c p i n áp b ng giá tr i n áp nh m c vào hai u cu n dây
c a Rơle trung gian (ghi trên nhãn), l c i n t hút m ch t kín l i, h th ng ti p
i m chuy n i tr ng thái và duy trì tr ng thái này (ti p i m thư ng óng h ra,
ti p i m thư ng h óng l i). Khi ngưng c p ngu n, m ch t h , h th ng ti p
i m tr v tr ng thái ban u.
i m khác bi t gi a Contactor và Rơle có th tóm lư c như sau:
- Trong Rơle ch có duy nh t m t lo i ti p i m có kh năng t i dòng i n
nh , s d ng cho m ch i u khi n (ti p i m ph ).
- Trong Rơle cũng có các lo i ti p i m thư ng óng và ti p i m thư ng
h , tuy nhiên các ti p i m không có bu ng d p h quang (khác v i h th ng ti p
i m chính trong Contactor hay CB).
Các ký hi u dùng cho Rơle trung gian:
Trong quá trình l p ráp các m ch i u khi n dùng Rơle hay trong m t s
m ch i n t công nghi p, ta thư ng g p các ký hi u sau ây:
- Ký hi u SPDT:
Ký hi u này ư c vi t t t t thu t ng SING POLE DOUBLE THROW,
Rơle mang ký hi u này có m t c p ti p i m, g m ti p i m thư ng óng và
thưòng h , c p ti p i này có m t u chung.
SPDT SPST DPST

- Ký hi u SPST:
Ký hi u này ư c vi t t t t thu t ng SING POLE SINGE THROW, Rơle
mang ký hi u này g m có m t ti p i m thư ng h .
- Ký hi u DPST ư c vi t t t t thu t ng DOUBLE POLE SINGE
THROW, Rơle mang ký hi u này g m có hai ti p i m thư ng h .
Ngoài ra, các Rơle khi ư c l p ghép trong t i u khi n thư ng ư c l p
trên các chân ra. Tuỳ theo s lư ng chân ra có các k u khác nhau: 8 chân,
11 chân, 14 chân...
2. Rơle th i gian
a) Khái ni m
Rơle th i gian là m t khí c i n dùng trong lĩnh v c i u khi n t ng, v i
vai trò i u khi n trung gian gi a các thi t b i u khi n theo th i gian nh trư c.
Rơle th i gian g m: M ch t c a nam châm i n, b nh th i gian làm b ng
linh ki n i n t , h th ng ti p i m ch u dòng i n nh (≤ 5A), v b o v các
chân ra ti p i m.
Tuỳ theo yêu c u s d ng khi l p ráp h th ng m ch i u khi n truy n ng,
ta có hai lo i Rơle th i gian: Rơle th i gian ON DELAY, Rơle th i gian OFF
DELAY.
b) Rơle th i gian ON DELAY.
Ký hi u:
- Cu n dây Rơle th i gian: ho c
i n áp t vào hai u cu n dây Rơle th i gian ư c ghi trên nhãn, thông
thư ng 110V, 220V...
- H th ng ti p i m:
Ti p i m tác ng không tính th i gain: Ti p i m này ho t ng tương t
các ti p i m c a Rơle trung gian.
Thư ng óng: ho c
Thư ng m : ho c
Ti p i m tác ng có tính th i gian:
Ti p i m thư ng m , óng ch m, m nhanh: ho c
TR TR
TR TR
TR TR
TR
TR
TR
TR

Ti p i m thư ng óng, m ch m, óng nhanh: ho c
* Nguyên lý ho t ng:
Khi c p ngu n vào cu n dây c a Rơle th i gian ON DELAY, các ti p i tác
ng không tính th i gian chuy n i tr ng thái t c th i (thư ng óg h ra, thư ng
h óng l i), các ti p i tác ng có tính th i gian không i. Sau kho ng th i
gain ã nh trư c, các ti p i m tác ng có tính th i gian s chuy n tr ng thái và
duy trì tr ng thái này.
Khi ngưng c p ngu n vào cu n dây, t t c các ti p i m t c th i tr v tr ng
thái ban u.
Sau ây là sơ chân c a Rơle th i gian ON DELAY:
b) Rơle th i gian OFF DELAY
Ký hi u:
- Cu n dây Rơle th i gian: ho c
i n áp t vào hai u cu n dây Rơle th i gian ư c ghi trên nhãn, thông
thư ng 110V, 220V...
- H th ng ti p i m:
Ti p i m tác ng không tính th i gain: Ti p i m này ho t ng tương t
các ti p i m c a Rơle trung gian.
Thư ng óng: ho c
Thư ng m : ho c
Ti p i m tác ng có tính th i gian:
Ti p i m thư ng m , óng ch m, m nhanh: ho c
Ngu n
TR TR
TR TR
TR TR
TR
TR
TR
TR

Ti p i m thư ng óng, m ch m, óng nhanh: ho c
* Nguyên lý ho t ng:
Khi c p nguòn vào cu n dây c a Rơle th i gian OFF DELAY, các ti p i m
tác ng t c th i và duy trì tr ng thái này.
Khi ngưng c p ngu n voà cu n dây, t t c các ti p i m tác ng không tính
th i gian tr v tr ng thái ban u. Ti p sau ó m t kho ng th i gian ã nh trư c,
các ti p i m tác ng có tính th i gian s chuy n v tr ng thái ban u.
3. Rơle nhi t (Over Load OL)
a) Khái ni m và c u t o:
Rơle nhi t là m t lo i khí c b o v ng cơ và m ch i n khi có s c
quá t i. Rơle nhi t không tác ng t c th i theo tr s dòng i n vì nó có quán tính
nhi t l n, ph i có th i gian phát nóng, do ó nó làm vi c có th i gain t vài giây

n vài phút.

Ph n t phát nóng 1 ư c u n i ti p v i m ch ng l c b i vít 2 và ôm
phi n lư ng kim 3. Vít 6 trên giá nh a cách i n 5 dùng i u ch nh m c u n
cong u t do c a phi n 3. Giá 5 xoay quanh tr c 4, tuỳ theo tr s dòng i n ch y
qua ph n t phát nóng mà phi n lưõng kim cong nhi u hay ít, y vào vít 6 làm
xoay giá 5 m ngàm òn b y 9. Nh tác d ng lò xo 8, y òn b y 9 xoay
quanh tr c 7 ngư c chi u kim ng h làm m ti p i m ng 11 kh i ti p i m
tĩnh 12. Nút nh n 10 Reset Rơle nhi t v v trí ban u sau khi phi n lư ng kim
ngu i tr v v trí ban u.
b) Nguyên lý ho t ng:
Nguyên lý chung c a Rơle nhi t là d a trên cơ s tác d ng nhi t làm dãn n
phi n kim lo i kép. Phi n kim lo i kép g m hai lá kim lo i có h s giãn n khác
nhau (h s giãn n hơn kém nhau 20 l n) ghép ch t v i nhau thành m t phi n
b ng phương pháp cán nóng ho c hàn. Khi có dòng i n quá t i i qua, phi n
lư ng kim ư c t nóng, u n cong v phía kim lo i có h s giãn n bé, y c n
g t làm lò xo co l i và chuy n i h th ng ti p i m ph .
Rơle nhi t làm vi c tr l i, ph i i phi n kim lo i ngu i và kéo c n
Reset c a Rơle nhi t.
c) Phân lo i Rơle nhi t:
Theo k t c u Rơle nhi t chia thành hai lo i: Ki u h và ki u kín.
Theo yêu c u s d ng: Lo i m t c c và hai c c.
Theo phương th c t nóng:
- t nóng tr c ti p: Dòng i n i qua tr c ti p t m kim lo i kép. Lo i
này có c u t o ơn gi n, nhưng khi thay i dòng i n nh m c ph i thay i t m
kim lo i kép, lo i này không ti n d ng.

- t nóng gián ti p: Dòng i n i qua ph n t t nóng c l p, nhi t
lư ng to ra gián ti p làm t m kim lo i cong lên. Lo i này có ưu i m là mu n
thay i dòng i n nh m c ta ch c n thay i ph n t t nóng. Như c di m c a
lo i này là khi có quá t i l n, ph n t t nóng có th t n nhi t khá cao
nhưng vì không khí truy n nhi t kém, nên t m kim lo i chưa k p tác c mà ph n
t t nóng ã b cháy t.
- t nóng h n h p: Lo i này tương i t t vì v a t tr c ti p v a t
gián ti p. Nó có tính n nh nhi t tương i cao và có th làm vi c b i s quá t i
l n.
d) Ch n l a Rơle nhi t
c tính cơ b n c a Rơle nhi t là quan h gi a dòng i n ph t i ch y qua
và th i gian tác ng c a nó (g i là c tính th i gian – dòng i n, A - s). M t
khác, m b o yêu c u gi ư c tu i th lâu dài c a thi t b theo íng s li u k
thu t ã cho c a nhà s n xu t, các i tư ng b o v cũng c n c tính th i gian
dòng i n.
L a ch n úng Rơle là sao cho ư ng c tính A – s c a Rơle g n sát ư ng
c tính A – s c a i tư ng c n b o v . N u ch n th p quá s không t n d ng
ư c công su t c a ng cơ i n, ch n cao quá s làm gi m tu i th c a thi t b
c n b o v .
Trong th c t , cách l a ch n phù h p là ch n dòng i n nh m c c a Rơle
nhi t b ng dòng i n nh m c c a ng cơ i n c n b o v , Rơle s tác ng
giá tr (1,2 ÷ 1,3)I m. Bên c nh, ch làm vi c c a ph t i và nhi t môi trư ng
xung quanh ph i ư c xem xét.

4. Rơle dòng i n:
- Dùng b o v quá t i và ng n m ch.
- Cu n dây hút có ít vòng và qu n b g dây to m c n i ti p v i m ch i n
v n b o v , thi t b thư ng óng ng t trên m ch i u khi n.
- Khi dòng i n ng cơ tăng l n n tr s tác ng c a Rơle, l c hút
nam châm th ng l c c n lò xo làm m ti p i m c a nó, ng t m ch i n i u khi n
qua công t c tơ K, m các ti p i m c a nó tách ng cơ ra kh i lư i.
5. Rơle i n áp
- Dùng b o v s t áp m ch i n.
- Cu n dây hút qu n b ng dây nh nhi u vòng m c song song v i m ch
i n c n b o v . Khi i n áp bình thư ng, Rơle tác ng s làm nóng ti p i m c a
nó. Khi i n áp s t th p dư i m c quy nh, l c lò xo th ng l c hút c a nam châm
và m ti p i m.
6. Rơle v n t c

- Làm vi c theo nguyên t c ph n ng i n t ư c dùng trong các m ch
hãm c a ng cơ.
- Rơle ư c m c ng tr c v i ng cơ và m ch i u khi n. Khi ư c
quay, nam châm vĩnh c u quay theo. T trư ng c a nó quét lên các thanh d n s
sinh ra su t i n ng và dòng i n c m ng. Dòng i n này n m trong t trư ng
s sinh ra su t i n ng và dòng i n c m ng. Dòng i n này n m trong t
trư ng s sinh ra l c i n t làm cho ph n ng quay, di chuy n c n ti p i m n
óng ti p i m c a nó. Khi t c ng cơ gi m nh g n b ng không, l c i n t
y u i, tr ng lư ng c n ti p i m ưa nó v v trí cũ và m ti p i m c a nó.
- Rơle v n t c thư ng dùng trong các m ch i u khi n hãm ngư c ng
cơ.
CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N B
1. Nêu khái ni m, c u t o và nguyên lý ho t ng c a Rơle trung gian.
2. Nêu khái ni m, c u t o và nguyên lý ho t ng c a Rơle th i gian
(ON DELAY và OFF DELAY).
3. Nêu khái ni m, c u t o và nguyên lý ho t ng c a Rơle nhi t.
C – KH I NG T
I. KHÁI QUÁT VÀ CÔNG D NG
Kh i ng t là m t lo i khí c i n dùng i u khi n t xa vi c óng -
ng t, o chi u và b o v quá t i (n u có l p th m rơle nhi t) các ng cơ không
ng b ba pha rôto l ng sóc.
Kh i ng t có m t Contactor g i là kh i ng t ơn thư ng óng -
ng t ng cơ i n. Kh i ng t có hai Contactor là kh i ng t kép dùng thay
i chi u quay c a ng cơ g i là kh i ng t o chi u. Mu n b o v ng n m ch
ph i l p thêm c u chì.
II. CÁC YÊU C U K THU T
ng cơ i n không ng b ba pha có th làm vi c liên t c ư c hay khôn
gtuỳ thu c vào m c tin c y c a kh i ng t . Do ó kh ng t c n ph i tho
mãn các yêu c u k thu t sau:

- Ti p i m có b n ch u mài mòn cao.
- Kh năng óng - c t cao.
- Thao tác óng - c t d t khoát.
- Tiêu th công su t ít nhât.
- B o v ng cơ không b quá t i lâu dài (có Rơle nhi t).
- Tho mãn i u kh i ng (dòng i n kh i ng t 5 n 7 l n dòng i n
nh m c).
III. K T C U VÀ NGUYÊN LÝ LÀM VI C
1. Kh i ng t thư ng ư c phân chia theo:
- i n áp nh m c c a cu n hây hút: 36V, 127V, 220V, 380V, 500V.
- K t c u b o v ch ng các tác ng b i môi trư ng xung quanh: h , b o
v , ch ng b i, nư c n …
- Kh năng làm bi n i chi u quay ng cơ i n: Không o chi u quay
và o chi u quay.
- S lư ng và lo i ti p i m: Thư ng h , thư ng óng.
2. Nguyên lý làm vi c c a kh i ng t
a) Kh i ng t và hai nút nh n:
Khi cung c p i n áp cho cu n dây b ng nh n nút kh i ng M, cu n hây
Contactor có i n hút lõi thép di ng và m ch t khép kín l i: Làm óng các ti p
i chính kh i ng ng cơ và óng ti p i m ph thư ng h duy trì m ch
i u khi n khi buông tay kh i nút nh n kh i ng. Khi nh n nút d ng D, kh i
ng t b ng t i n, dư i tác d ng c a lò xo nén làm ph n lõi di ng tr v v trí
ban u; các ti p i m tr v tr ng thái thư ng h . ng cơ d ng ho t ng. Khi
có s c quá t i ng cơ, Rơle nhi t s thao tác làm ng t m ch i n cu n dây, do
ó cũng ng t kh i ng t và d ng ng cơ i n.
Sơ :

b) Kh i ng t o chi u và ba nút nh n
Khi nh n nút nh n MT cu n dây Contactor T có i n hút lõi thép di ng và
m ch t khép kién l i; làm óng các ti p i m chính T kh i ng ng cơ quay
theo chi u thu n và óng ti p i m ph thư ng h T duy trì m ch i u khi n
khi buông tay kh i nút nh n kh i ng MT.
o chi u quay ng cơ, ta nh n nút nh n MN cu n dây Contactor T m t
i n, cu n dây Contactor N có i n hút lõi thép di ng và m ch t khép kín l i;
làm óng các ti p i m chính N, lúc này trên m ch ng l c o hai dây trong ba
pha i n làm cho ng cơ o chi u quay ngư c l i và ti p i m ph thư ng h N
duy trì m ch i u khi n khi buông tay kh i nút nh n kh i ng MN.
Quá trình o chi u quay ư c l p l i như trên.
Khi nh n nút d ng D, kh i ng t N (ho c T) b ng t i n, ng cơ d ng
ho t ng.
Khi có s c quá t i ng cơ, Rơle nhi t s thao tác làm ng t m ch i n cu n
dây, do ó cũng ng t kh i ngt và d ng ng cơ i n.
Sơ :

IV. L A CH N VÀ L P DÁP KH I NG T
Hi n nay nư c ta, ng cơ không ng b ba pha rôto l ng sóc có công
su t t 0,6 n 100KW ư c s d ng r ng rãi. i u khi n v n hành chúng, ta
thư ng dùng kh i ng t . Vì v y thu n l i cho vi c l a ch n kh i ng t , nhà
s n xu t thư ng không nh ng ch cho cư ng dòng i n su t nh m c mà còn
cho c công su t c a ng cơ i n mà kh i ng t ph c v ng v i các i n áp
khác nhau.
kh i ng t làm vi c tin c y, khi l p t c n ph i b t ch t c ng kh i
ng t trên m t m t ph ng ng ( nghiêng cho phép so v i tr c th ng ng 50
),
không cho phép bôi m vào các ti p i m và các b ph n ng. Sauk hi l p t
kh i ng t và trư c khi v n hành, ph i ki m tra:
- Cho các b ph n chuy n ng b ng tay không b k t, vư ng.
- i n áp i u khi n ph i phù h p i n áp nh m c c a cu n dây.
- Các ti p i m ph i ti p xúc u và t t.
- Các dây u i n ph i theo úng sơ i u khi n.
- Rơle nhi t ph i t kh i ng t c n t k m theo c u chì b o v .

CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N C
1. Nêu khái quát, công d ng và các yêu c u k thu t c a kh i ng t .
2. Nêu cách phân lo i, nguyên lý làm vi c c a kh i ng t .
Ph n 3: GI I THI U C TÍNH, K T C U KHÍ C
I N CAO ÁP
Chương 6: KHÍ C I N CAO ÁP
I. KHÁI QUÁT
Trong i u ki n v n hành, các khí c i n có th làm vi c các ch sau:
- Ch làm vi c lâu dài: Trong ch này các khí c i n s làm vi c tin
c y n u chúng ư c ch n úng i n áp và dòng i n nh m c.
- Ch làm vi c quá t i: Trong ch này dòng i n qua khí c i n s
l n hơn dòng i n nh m c, chúng ch làm vi c tin c y khi th i gian dòng i n
tăng cao chayu qua chúng không quá th i gian cho phép c a t ng thi t b .
- Ch làm vi c ng n m ch: Khí c s m b o s làm vi c tin c y n u
trong quá trình l a ch n chú ý các i u ki n n nh nhi t và n nh ng.
II. M T S KHÍ C I N CAO ÁP (1000V)
1. Máy c t
a) Khái ni m
Máy c t i n áp cao là thi t b i n chuyên dùng óng ng t m ch i n
xoay chi u t t c các ch v n hành có th có: óng ng t dòng i n nh m c,
dòng i n ng n m ch, dòng i n không t i… Máy c t là lo i thi t b óng c t làm
vi ctin c y song gía thành cao nên máy c t ch ư cdùng nh ng nơi quan tr ng.
b) Phân lo i máy c t
Thông thư ng máy c t ư c phân lo i theo phương pháp d p t t h quang,
theo d ng cách i n c a ph n d n i n, theo k t c u c a bu ng d p h quang.
D a vào d ng cách i n c a các ph n d n i n, máy c t ư c phân thành:
- Máy c t nhi u d u: Gi a các thành ph n d n i n ư c cách i n b ng
d u máy bi n áp và h quang sinh ra khi c t máy c t cũng ư c d p t t b ng d u
bi n áp.
- Máy c t ít d u: Gi a các thành ph n d n i n ư c cách i n b ng cách
i n r n và h quang sinh ra khi c t máy c t cũng ư c d p t t b ng d u bi n áp.

- Máy c t không khí.
- Máy c t i n t .
- Máy c t chân không.
c) Các thông s cơ b n c a máy c t
- Dòng i n c t nh m c: Là dòng i n l n nh t mà máy c t có th c t
m t cách tin c y i n áp ph c h i gi a hai ti p i m c a máy c t b ng i n áp
nh m c c a m ch i n.
- Công su t c t nh m c c a máy c t ba pha: S m = 3 U mIc m (VA)
Trong ó: U m là i n áp nh m c c a h th ng (V)
Ic m là dòng i n c t nh m c (A)
Khái ni m công su t này là tương i khi dòng i n qua máy c t Ic m thì i n
áp trên hai d u c a nó trên th c t b ng i n áp h quang và ch b ng vài % so v i
i n áp c a m ch i n. Sau khi h quang b d p t t, trên các ti p i m c a máy c t
b t u ph c h i i n áp nhưng trong th i gian này dòng i n b ng 0.
- Th i gian c t c a máy c t: Th i gian này ư c tính t th i i m ưa tín
hi u c t máy c t n th i i m h quang ư c d p t t t t c các c c. Nó bao g m
th i gian c t riêng c a máy c t và th i gian cháy h quang.
- Dòng i n óng nh m c: ây là giá tr xung kích l n nh t c a dòng
i n ng n m ch mà máy c t có th óng m t cách thành công mà ti p i m c a nó
không b hành dính và không b các hư h ng khác trong trư ng h p óng l p l i.
Dòng i n này ư c xác nh b ng giá tr hi u d ng c a dòng i n xung kích khi
x y ra ng n m ch.
- Th i gian óng máy c t: Là th i gian khi ưa tín hi u óng máy c t cho
t i khi hoàn tât ng tác óng máy c t.
d) L a ch n và ki m tra máy c t i n cao áp (1000V)
Máy c t i n ư c ch n theo i n áp nh m c, lo i máy c t ki m tra n
nh ng, n nh nhi t và kh năng c t trong tình tr ng ng n m ch.
2. Dao cách ly
a) Khái ni m
Dao cách ly là m t lo i khí c i n dùng ch t o m t kho ng h cách
i n ư c trông th y gi a b ph n ang mang dòng i n và b ph n c t i n nh m
m c ích m b o an toàn, khi n cho nhân viên s a ch a thi t b i n an tâm khi
làm vi c.

Dao cách ly không có b ph n d p t t h quang nên không th c t ư c
dòng i n l n.
b) Phân lo i
Theo yêu c u s d ng, dao cách ly có hai lo i:
- Dao cách ly m t pha.
- Dao cách ly ba pha.
Theo v trí s d ng. dao cách ly có hai lo i:
- Dao cách ly t trong nhà.
- Dao cách ly t ngoài tr i.
c) L a ch n và ki m tra dao cách ly
Dao cách ly ư c ch n theo i u ki n nh m c, chúng ư c ki m tra theo
i u ki n n nh l c i n ng và n nh nhi t.
3. C u chì cao áp
a) Khái ni m
C u chì là m t khí c i n dùng b o v m ch i n khi quá t i hay ng n
m ch. Th i gian c t m ch c a c u hcì ph thu c nhi u vào v t li u làm dây ch y.
Dây ch y c a c u chì làm b ng chì, h p kim v i thi c có nhi t nóng ch y tương
i th p, i n tr su t tương i l n. Do v y lo i dây ch y này thư ng ch t o có
ti t di n l n và thích h p v i i n áp nh hơn 300V i v i i n áp cao hơn
(1000V) không th dùng dây ch y có ti t di n l n ư c vì lúc nóng ch y, lương
kim lo i to ra l n. Khó khăn cho vi c d p t t h quang, do ó i n áp này
thư ng dùng dây ch y b ng ng, b c, có i n tr su t bé, nhi t nóng ch y cao.
b) Dây ch y
Thành ph n chính c a c u chì là dây ch y. Dây ch y có kích thư c và v t
li u khác nhau, ư c xác nh b ng c tuy n dòng i n - th i gian. Song song v i
dây ch y là m t s i dây căng ra tri t tiêu s kéo căng c a dây ch y. tăng
cư ng kh năng d p h quang sinh ra khi dây ch y b t và b o m an toàn cho
ngư i v n hành cũng như các thi t b khác xung quanh trong c u chì thư ng
chèn y các th ch anh. Các th ch anh có tác d ng phân chia nh h quang. V
c u chi có th là b ng ch t Xenluylô. Nhi t cao c a h quang s làm cho
Xenluylô bôc hơi gây áp su t l n nhanh chóng d p t t h quang.
c) Phân lo i c u chì
Tuỳ theo ch c năng c a m i lo i c u chì mà ta có th phân như sau:

- C u chì t rơi (Fuse Cut Out: FCO): Ho t ng theo nguyên t c “rơi” do
m t dây chì ư c n i liên k t hai u. Vi c d p t t h quang ch y u d a vào
ng ph bên ngoài dây chì. Ngoài nhi m v b o v quá t i và ng n m ch c u chì t
rơi còn có nhi m v cách ly ư ng dây b s c .
- C u chì chân không: Là lo i c u chì mà dây ch y ư c t trong môi
trư ng chân không. C u chì chân không có th ư c l p bên trên ho c dư i d u.
- C u chì h n dòng: Ch c năng chính là h n ch tác ng c a dòng i n
s c có th có i v i nh ng thi t b ư c nó b o v .
d) L a ch n và ki m tra c u chì
C u chì ư c ch n theo i n áp nh m c, dòng i n nh c và dòng i n
c t nh m c (hay công su t c t nh m c). Ngoài ra, c n chú ý v trí t c u chì
(trong nhà hay ngoài tr i).
CÂU H I CHƯƠNG 6
1. Hãy cho bi t khái ni m, phân lo i và cách l a ch n máy c t?
2. Hãy cho bi t khái ni m, phân lo i và cách l a ch n dao cách ly?
3. Hãy cho bi t khái ni m, phân lo i và cách l a ch n c u chì?
Ph n 4: M T S SƠ CƠ B N V NGUYÊN LÝ I U
KHI N, V N HÀNH
Chương 7: M T S SƠ CĂN B N V NGUYÊN LÝ
I U KHI N, V N HÀNH NG CƠ.
I. M CH I N KH I NG - D NG M T NG CƠ K B 3 PHA
a) Nguyên lý:
Dùng m ch kh i ng m t ng cơ K B 3 pha, có ti p i m duy trì
ng cơ làm vi c, sau ó d ng ng cơ.
b) Sơ m ch (hình 1)
c) Th t th c hi n:
- Nh n nút S2, Contactor K1 có i n, các ti p i m chính óng l i, ng cơ
ho t ng, các ti p i m ph thay i tr ng thái, ti p i m ph thư ng óng h ra
làm cho èn H1 t t, ti p i ph thư ng h óng l i duy trì ngu n cho Contactor K1
và èn H2.

Hình 1: Sơ m ch i n kh i ng - d ng m t ng cơ K B 3 pha
II. M CH I N KH I NG TH T HAI NG CƠ K B 3 PHA
a) Nguyên lý
Dùng m ch kh i ng th t hai ng cơ K B 3 pha. ng cơ 1 ( i u
khi n b i Contactor K1) ch y trư c, sau ó ng cơ 2 ( i u khi n b i Contactor
K2) ch y theo. N u có s tác ng nh m l m, m ch i n không ho t ng. Cu i
cùng d ng c hai ng cơ.
b) Sơ m ch: (hình 2)
c) Th t th c hi n:
- Nh n S3, ng cơ M1 ho t ng, èn H1 sáng.
- Nh n S4, ng cơ M2 ho t ng, èn H2 sáng.
- Nh n S2, d ng ng cơ M2, èn H2 t t.
- Nh n S1, d ng ng cơ M1, d ng toàn b m ch i u khi n, èn H1 t t.

Hình 2: Sơ m ch kh i ng th t hai ng cơ K B ba pha
III. M CH I N O CHI U NG CƠ K B BA PHA
a) Nguyên lý:

o chi u quay ng cơ K B ba pha b ng cách o hai trong ba dây ngu n
trư c khi ưa ngu n vào ng cơ. M ch i n này dùng i u khi n ng cơ K B
ba pha làm vi c hai chi u quay, sau ó d ng ng cơ.
c) Th t th c hi n:
- Nh n S2, ng cơ ho t ng theo chi u thu n, èn H1 sáng.
- Nh n S3, ng cơ ho t ng theo chi u ngh ch, èn H1 t t, èn H2 sáng.
- Nh n S1, d ng toàn b m ch i u khi n, ng cơ ng ng ho t ng.
Hình 3: Sơ m ch o chi u ng cơ K B ba pha
IV. M CH I N KH I NG M T NG CƠ K B 3 PHA - T NG
D NG
a) Nguyên lý:
Dùng m ch kh i ng m t ng cơ K B 3 pha, có ti p i m duy trì
ng cơ làm vi c, sau th i gian làm vi c ã nh trên Timer, ti p i m thư ng
óng m ch m c a Timer h ra, ng cơ d ng.
b) Sơ m ch: ( hình 4)
c) Th t th c hi n:
- Nh n S2, ng cơ ho t ng, èn H1 t t, èn H2 sáng.

- Rơle th i gian KTON có i n và b t u tính th i gian ng cơ làm vi c.
Khi h t kho ng th i gain ã nh, ti p i m thư ng óng KTON h ra làm ngưng
c p i n cho Contactor K1, ng cơ ngưng ho t ng èn H1 sáng, èn H2 t t.
- Nh n S1 d ng ng cơ kh n c p.
Hinh 4: Sơ m ch i n kh i ng - d ng m t ng cơ K B 3 pha

V. M CH I N T NG KH I NG THEO TH T C A HAI
NG CƠ K B 3 PHA
a) Nguyên lý
M ch i n s d ng TON.
Dùng m ch kh i ng th t hai ng cơ K B 3 pha. ng cơ 1 ( i u
khi n b i Contactor K1) kh i ng trư c, sau th i gian kh i ng c a ng cơ thì
ti p i m thư ng h óng ch m l i c a Rơle th i gian TON óng l i ng cơ ( i u
khi n b i Contactor 2) kh i ng. Cu i cùng d ng c hai ng cơ, ta nh n S1.
c) Th t th c hi n:
- Nh n S1 ng cơ M1 ho t ng èn H1 sáng.
- Rơle th i gian KTON chuy n tr ng thái, ng cơ M2 ho t ng, èn H2
sáng.
- Nh n S1 d ng c hai ng cơ.

Hình 5: Sơ m ch kh i ng th t hai ng cơ K B ba pha
CÂU H I CHƯƠNG 7
1. V m ch luân phiên hai ng cơ (ch có m t trong hai ng cơ làm vi c).
2. V m ch luân phiên ba ng cơ (ch có m t trong ba ng cơ làm vi c).
3. V m ch kh i ng ng cơ K B ba pha b ng phương pháp i n i sao –
tam giác ( ng cơ m máy ch sao, là vi c ch tam giác).
4. V m ch i u khi n o chi u ng cơ K B ba pha k t h p i n i sao –
tam giác.
5. V m ch i u khi n o chi u ng cơ K B ba pha, m i chi u quay làm
vi c hai c p t c .

M C L C
Trang
L i nói u 3
PH N I: LÝ THUY T CƠ B N C A KHÍ C I N
CHƯƠNG I: PHÁT NÓNG KHÍ C I N
I. KHÁI NI M V KHÍ C I N 6
1. Khái ni m 6
2. Phân lo i, các yêu c u cơ b n c a khí c i n 6
II. TÍNH TOÁN T N TH T I N NĂNG TRONG KHÍ C I N 6
III. CÁC CH PHÁT NÓNG C A KHÍ C I N 7
1. Ch làm vi c lâu dài c a khí c i n 8
2. Ch làm vi c ng n h n c a khí c i n 8
3. Ch làm vi c ng n h n l p l i c a khí c i n 8
CÂU H I CHƯƠNG 1 9
CHƯƠNG 2: TI P XÚC I N - H QUANG
I. TI P XÚC I N 9
1. Khái ni m 9
2. Phân lo i ti p xúc i n 10
3. Các y u t nh hư ng n i n tr ti p xúc 10
II. H QUANG I N 10
1. Khái ni m 10
2. Tính ch t cơ b n c a phóng i n h quang 11
3. Quá trình phát sinh và d p h quang 11
PH N II: TÌM HI U C TÍNH, K T C U, TÍNH TOÁN L A CH N S
D NG KHÍ C I N H ÁP
CHƯƠNG 3: KHÍ C I N ÓNG NG T - B O V M CH I N
A – CB (CIRCUIT BREAKER)
I. KHÁI NI M VÀ YÊU C U. 12

II. C U T O VÀ NGUYÊN LÝ HO T NG 13
1. C u t o 13
2. Nguyên lý ho t ng 14
3. Phân lo i và cách l a ch n CB 16
CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N A 16
B - C U CHÌ
I. KHÁI NI M VÀ YÊU C U 16
1. C u t o 17
2. Nguyên lý ho t ng 17
3. Phân lo i, ký hi u, công d ng 19
4. Các c tính i n áp c a c u chì 20
CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N B 20
C - THI T B CH NG DÒNG I N RÒ
I. KHÁI NI M 21
1. C u t o 21
III. S TÁC NG C A THI T B CH NG DÒNG I N RÒ 23
1. S tác ng tin c y c a RCD 23
2. S tác ng có tính ch n l c c a RCD b o v h th ng i n – sơ i n. 23
CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N C 24
CHƯƠNG 4: KHÍ C I N I U KHI N B NG TAY
I. C U DAO 25
1. Khái quát và công d ng 25
2. C u t o, nguyên lý ho t ng và phân lo i 25
II. CÔNG T C 27
2. Phân lo i và c u t o 27
3. Các thông s nh m c c a công t c 28
4. Các yêu c u th c a công t c 28
III. NÚT NH N 28

2. Phân lo i và c u t o 29
3. Các thông s k thu t c a nút nh n 30
IV. PHÍCH C M VÀ C M I N 30
V. I N TR - BI N TR 31
1. Khái quát – công d ng 31
2. C u t o 31
CHƯƠNG 5: KHÍ C I N I U KHI N M CH I N
A – CONTACTOR
I. KHÁI NI M 32
II. C U T O VÀ NGUYÊN LÝ HO T NG. 32
1. C u t o 32
2. Nguyên lý ho t ng c a Contactor 34
III. CÁC THÔNG S CƠ B N C A CONTACTOR 35
1. i n áp nh m c 35
2. Dòng i n nh m c 35
3. Kh năng c t và kh năng óng 36
4. Tu i th c a Contactor 36
5. T n s thao tác 36
6. Tính n nh l c i n ng 36
7. Tính n nh nhi t 36
CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N A 36
B – RƠLE I U KHI N VÀ B O V
I. KHÁI QUÁT VÀ PHÂN LO I 37
II. M T S LO I RƠLE THÔNG D NG 38
1. Rơle trung gian 38
2. Rơle th i gian 39
3. Rơle nhi t (Over Load OL) 41
4. Rơle dòng i n: 45
5. Rơle i n áp 45

6. Rơle v n t c 45
CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N B 46
C – KH I NG T
I. KHÁI QUÁT VÀ CÔNG D NG 46
II. CÁC YÊU C U K THU T 46
III. K T C U VÀ NGUYÊN LÝ LÀM VI C 47
1. Kh i ng t thư ng ư c phân chia theo: 47
2. Nguyên lý làm vi c c a kh i ng t 47
IV. L A CH N VÀ L P DÁP KH I NG T 49
CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N C 50
PH N 3: GI I THI U C TÍNH, K T C U KHÍ C I N CAO ÁP
CHƯƠNG 6: KHÍ C I N CAO ÁP
I. KHÁI QUÁT 50
II. M T S KHÍ C I N CAO ÁP (1000V) 50
1. Máy c t 50
2. Dao cách ly 51
3. C u chì cao áp 52
PH N 4: M T S SƠ CƠ B N V NGUYÊN LÝ I U KHI N, V N HÀNH
CHƯƠNG 7: M T S SƠ CĂN B N V NGUYÊN LÝ I U KHI N, V N
HÀNH NG CƠ.
I. M CH I N KH I NG - D NG M T NG CƠ K B 3 PHA 53
II. M CH I N KH I NG TH T HAI NG CƠ K B 3 PHA 54
III. M CH I N O CHI U NG CƠ K B BA PHA 55
IV. M CH I N KH I NG M T NG CƠ K B 3 PHA - T NG D NG 56
V. M CH I N T NG KH I NG THEO TH T C A HAI NG CƠ K B 3 PHA
58

Giao trinh khi_cu_dien_043

Recomendados

Recomendados

Más contenido relacionado

Similar a Giao trinh khi_cu_dien_043

Similar a Giao trinh khi_cu_dien_043 (20)

Más de stanjack99

Más de stanjack99 (12)

Giao trinh khi_cu_dien_043