1. บาลีเ สริม ๑๐
หลัก การแต่ง บาลี
บรรยายโดย
พระมหาธานิน ทร์ อาทิต วโร
น.ธ.เอก, ป.ธ.๘, พธ.บ.
(อัง กฤษ), พธ.ม. (บาลี) ,
พธ.ด. (พระพุท ธศาสนา)

2. หลัก การเรีย งบทวิก ติก ต ตา
ั
• บทวิก ติก ัต ตาที่แ ปลว่า “เป็น ”
เรีย งไว้ห น้า กิร ิย าที่ส ำา เร็จ มาก
จาก ภู หุ อสฺ ชนฺ ธาตุ เวลาแปล
ถ้า ไม่ม ีก ิร ิย าเหล่า นี้อ ยู่ต ้อ งเติม
เข้า มา มีข ้อ กำา หนดและหลัก
การเรีย ง ดัง นี้
• ๑) บทวิก ติก ัต ตา ที่เ ป็น นามแท้
ให้ค งลิง ค์แ ละวจนะเดิม ของตน

3. • - อปฺป มาโท อมตำ ปทำ ฯ
• ความไม่ป ระมาท เป็น หนทาง
ไม่ต าย ฯ
• - สจฺจ ำ เว อมตา วาจา ฯ
• คำา สัจ แล เป็น อมตวาจา ฯ

4. • ๒) บทวิก ติก ัต ตาที่เ ป็น คุณ นามแท้
ให้เ ปลี่ย นลิง ค์ วจนะและวิภ ัต ติต าม
บทประธานเสมือ นเป็น วิเ สสนะ เช่น
• - โส เอวรูโ ป ปุค ฺค โล พุท ฺธ าทีน ํ สปฺ
ปุร ิส านํ ปิโ ย โหติ ฯ
• บุค คลนั้น คือ ว่า ผูเ ห็น ปานนี้ ย่อ ม
้
เป็น ที่ร ัก ของเหล่า สัต บุร ษ มี
ุ
พระพุท ธเจ้า เป็น ต้น ฯ

5. • ๓) บทวิก ติก ัต ตา ที่ป ระกอบด้ว ย ต
ปัจ จัย ในกิร ิย ากิต ก์ใ ห้เ ปลี่ย น ลิง ์
วจนะ และวิภ ัต ติ ตามบทประธาน
เสมือ นเป็น บทวิเ สสนะ เช่น
• - สามเณโร ปาโป ชาโต อโหสิ ฯ
• สามเณร ได้ก ลายเป็น คนชั่ว เสีย
แล้ว ฯ
• - อยํ มเหสกฺข าย เทวตาย ปริค ฺค หิ
โต ภวิส ฺส ติ ฯ

6. • ๔) บทวิก ติก ัต ตาตัว เดีย ว ให้เ รีย ง
ไว้ห ลัง บทประธานหน้า กิร ิย า เช่น
• - ตทา สา ยกฺข ิน ี อุท กวารํ คตา โห
ติ ฯ
• ในกาลนั้น นางยัก ษิณ ีน ั้น เป็น ผู้ถ ึง
คราวส่ง นํ้า ฯ
• - สมฺป ตฺต ปริส ายปิ เทสนา สาตฺถ ิก า
อโหสิ ฯ
• เทศนาได้เ ป็น กถามีป ระโยชน์แ ม้

7. • ๕) บทวิก ติก ัต ตา มาร่ว มกัน ตั้ง แต่
๒ บทขึ้น ไป มีบ ทประธานเดีย วกัน
ให้เ รีย งไว้ห น้า กิร ิย าเพีย งบทเดีย ว
นอกนั้น ให้เ รีย งไว้ห ลัง กิร ิย า
ทั้ง หมด เช่น
• - เอกสฺม ึ หิ สมเย เวสาลี อิท ฺธ า โห
ติ ผีต า พหุช ช นา อากิณ ฺณ มนุส ส า
ฺ ฺ
ฯ
• ความพิส ดารว่า ในสมัย หนึ่ง เมือ ง

8. • ๖) บทประธานมีห ลายบท แต่ล ะบท
เป็น เอกวจนะ และควบด้ว ย จ ศัพ ท์
หรือ ปิ ศัพ ท์ นิย มประกอบบทวิก ติก ั
ตตาและบทกิร ิย าเป็น พหุว จนะ เช่น
• - เตน โข ปน สมเยน พิม ฺพ ส าโร จ
ิ
ปเสนทิโ กสโล จ อญฺญ มญฺญ ํ ภคิน ี
ปติก า โหนฺต ิ ฯ
• ก็โ ดยสมัย นั้น แล พระเจ้า พิม พิส าร
และพระเจ้า ปเสนทิโ กศล ต่า งก็เ ป็น

9. • ๗) ในประโยคกัมมวาจก และภาว
วาจก บทวิกติกัตตาประกอบด้วย
ตติยาวิภัตติเท่านั้น เช่น
• - อสเฐน อมายาวินา หุตวา กลฺฺ
ยาณชฺฌ าสเยน ภวิตพฺพํ ฯ
• อันภิกษุเป็นผู้ไม่โอ้อวด ไม่มีมายา
พึงเป็นผู้ม ีอ ัธ ยาศัย งดงาม ฯ

10. • - ตสฺมา อญฺเญนปิ อตฺตทตฺถสทิเสน
ภวิตพฺพํ ฯ
• เพราะเหตุนั้น แม้ภิกษุรูปอืน ก็พง
่ ึ
เป็น เช่น กับ อัต ตทัต ถภิก ษุ ฯ