1. จริยธรรมทางการแพทย์
(Medical Ethics)
กับธรรมาภิบาล
นาเสนอโดย
พลเอก เอกชัย ศรีวลาศ
ิ
ผู้อานวยการสานักสันติวิธี และธรรมาภิบาล
สถาบันพระปกเกล้า

2. หัวข้อนาเสนอ
 จริยธรรมมีความสาคัญอย่างไร
 จรรยาบรรณ และจริยธรรม คืออะไร
 ความหมายของจริยธรรมทางการแพทย์
 จริยธรรมทางการแพทย์ในจีน
 จริยธรรมทางการแพทย์ในประเทศตะวันตก
 จริยธรรมทางการแพทย์ในไทย
 สรุปหลักสาคัญของจริยธรรมทางการแพทย์

3. หลักความ
รับผิดชอบ
หลักความ หลักความ
โปร่งใส คุ้มค่า
ธรรมาภิบาล
หลักคุณธรรม หลักนิติธรรม
หลักการมี
ส่วนร่วม

4. เป้าหมาย
ความสมดุลและเป็นธรรม ความ
สุจริต ความมีประสิทธิภาพ/ผล
โครงสร้างและวิธีการ
ความรับผิดชอบ ตอบสนองต่อความต้องการ
มีความโปร่งใส สร้างการมีส่วนร่วม
สภาพแวดล้อม
กฎหมาย ระเบียบ ประมวลจริยธรรม
การปฏิบัติงานที่เป็นเลิศ วัฒนธรรม

5. จริยธรรมทางการแพทย์
 จริยธรรมตามข้อบังคับแพทยสภาว่าด้วยการรักษาจริยธรรมแห่ง
วิชาชีพเวชกรรม พ.ศ. 2526
 จริยธรรมตามหลักสากล
 ประมวลจริยธรรม(ผู้ตรวจการแผ่นดิน)
 จรรยาข้าราชการ
 จริยธรรมสังคม( ศาสนา ประเพณี วิถีชุมชน )
 จริยธรรมแพทย์ในอาเซี่ยน

6. ความคิดเห็นเกี่ยวกับความเชื่อมั่นต่อการทางานของคณะบุคคล/สถาบัน/หน่วยงานต่างๆ
(สารวจโดย สานักวิจัยและพัฒนา สถาบันพระปกเกล้า)
ระดับความเชื่อมั่น
คณะบุคคล/สถาบัน/หน่วยงานต่างๆ รวม เชื่อมั่น ค่อนข้าง ไม่ค่อย ไม่เชื่อ ไม่มี ไม่รู้จัก
มาก เชื่อมั่น เชื่อมั่น มั่น ความ
เห็น
• แพทย์ในโรงพยาบาลของรัฐ 100.0 17.9 63.3 10.3 2.2 6.0 0.3
• แพทย์ในโรงพยาบาลของเอกชน 100.0 17.5 60.9 9.5 1.7 9.7 0.7
• ทหาร 100.0 13.3 59.7 13.7 3.3 9.6 0.4
• โทรทัศน์ 100.0 7.8 62.1 16.3 2.6 10.8 0.4
• ข้าราชการพลเรือน 100.0 5.9 61.1 14.9 2.6 13.2 2.3
• ผู้ว่าราชการจังหวัด 100.0 9.9 56.2 10.1 2.4 14.1 7.3
• ตารวจ 100.0 6.2 51.1 23.9 8.9 9.6 0.3
• สมาชิกสภาท้องถิ่น 100.0 4.1 51.7 21.8 6.0 14.9 1.5
• องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 100.0 4.2 51.5 21.2 6.3 15.5 1.3

7. ระดับความเชื่อมัน
่
คณะบุคคล/สถาบัน/หน่วยงานต่างๆ รวม เชื่อมั่น ค่อนข้าง ไม่ค่อย ไม่เชื่อ ไม่มี ไม่รู้จัก
มาก เชื่อมั่น เชื่อมั่น มั่น ความ
เห็น
• เจ้าหน้าที่ที่ดิน 100.0 4.2 50.5 18.8 5.1 19.5 1.9
• หนังสือพิมพ์ 100.0 3.7 49.5 22.3 4.1 19.6 0.8
• เจ้าหน้าที่ศุลกากร 100.0 4.3 43.5 14.5 3.3 25.2 9.2
• วิทยุกระจ่ายเสียงทั่วไป 100.0 2.9 42.5 18.3 3.9 30.2 2.2
• วิทยุชุมชน 100.0 2.6 36.9 20.2 5.3 32.1 2.9

8. จริยธรรมมีความสาคัญอย่างไร (1)
การเพิ่มขึ้นของความขัดแย้งของผลประโยชน์ระหว่างรัฐบาลและ
สถาบันทางการแพทย์ ระหว่างสถาบันทางการแพทย์และบุคลากร
ทางการแพทย์ ระหว่างแพทย์และผู้ป่วย ที่มีมากขึ้น รุนแรงมาก
ขึ้นและมีความซับซ้อน
การเพิ่มขึ้นของเทคโนโลยีสมัยใหม่ไม่เพียงแต่นามาซึ่งการพัฒนา
ในการรักษา แต่ยังได้สร้างภาระหนักทางเศรษฐกิจด้วย (ประเด็น
เรื่องการใช้งานที่เหมาะสม)

9. จริยธรรมมีความสาคัญอย่างไร (2)
หลักเกณฑ์ทางจริยธรรมใหม่ๆ และที่เฉพาะเจาะจงมากขึ้น จะต้อง
พัฒนาเพื่อตอบสนองต่อความต้องการของการพัฒนาสังคมและ
บริการทางการแพทย์
หลักเกณฑ์ใหม่ๆ นี้ได้รวมจริยธรรมทางการแพทย์แบบดั้งเดิมกับ
หลักการสมัยใหม่และค่านิยมหรือความพอใจต่างๆ เข้าด้วยกัน

10. จรรยาบรรณ หรือ ศีลธรรม (Morality) คืออะไร
ศาสตร์หรือกฎ ของการปฏิบัติหน้าที่ของมนุษย์
 หน้าที่ของความมีหลักศีลธรรมคือ "เพื่อต่อสู้กับผลกระทบอันตรายจาก
ความเห็นอกเห็นใจมนุษย์" (Beauchamp)
 จุดมุ่งหมายของศีลธรรมคือ "การมีส่วนร่วมที่ดีขึ้น หรืออย่างน้อยไม่แย่
ลงของสถานการณ์ของมนุษย์" (Warnock)
 จริยธรรมมีจุดมุ่งหมายที่ "การค้นพบคุณสมบัติอื่น ๆ ที่เป็นของส่วนหนึ่ง
ของสิ่งที่ดี" (Moore)

11. จริยธรรม (Ethics) คืออะไร
 จริยธรรมเป็นมาตรฐานของการปฏิบัติ (หรือบรรทัดฐานของสังคม) ที่กาหนดพฤติกรรม
 พจนานุกรมราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2525 ได้ให้ความหมาย “จริยศาสตร์”ว่า
ปรัชญาสาขาหนึ่งว่าด้วยความประพฤติ และการครองชีวิต ว่าอะไรดี อะไรชั่ว อะไรถูก
อะไรผิด หรืออะไรควร อะไรไม่ควร
 คาว่า “จริยธรรม” อาจมีผู้รู้ให้คาอธิบายแตกต่างกันออกไปตามสาขาวิชา แต่โดยสรุป
แล้วจริยธรรมก็คือ กฎเกณฑ์ความประพฤติของมนุษย์ซึ่งเกิดขึ้นจากธรรมชาติของ
มนุษย์เอง ได้แก่ ความเป็นผู้มปัญญา และเหตุผลหรือปรีชาญาณทา ให้มนุษย์มมโน
ี ี
ธรรมและ รู้จักไตร่ตรองแยกแยะความดี - ความชัว, ถูก - ผิด, ควร - ไม่ควร เป็นการ
่
ควบคุมตัวเอง และเป็นการควบคุม กันเองในกลุม หรือเป็นศีลธรรมเฉพาะกลุม
่ ่

12.  แต่มาตรฐานของการปฏิบัติไม่ได้อธิบายพฤติกรรมจริงของเรา
เนื่องจากคนมักจะละเมิดมาตรฐานที่ได้รับการยอมรับกันอย่าง
แพร่หลาย
 ตัวอย่างเช่น คนส่วนใหญ่ยอมรับความคิดที่ว่า คนหนึ่งควรจะบอกความจริง
แต่หลายคนยังคงโกหกอยู่ตลอดเวลา แม้คนโกหก หลอกลวงตลอดเวลา
เราควรมีความเห็นว่าความซื่อสัตย์สุจริตเป็นมาตรฐานของการปฏิบัติ โดย
ปกป้องความซื่อสัตย์สุจริตในที่สาธารณะ โดยการสอนเด็ก / นักเรียนของเรา
ให้ซื่อสัตย์และโดยการแสดงความไม่พอใจหรือความรังเกียจของการโกหก
หลอกลวง

13. ความหมายของ “จริยธรรมทางการแพทย์”
จริยธรรมทางการแพทย์ เป็นส่วนหนึ่งของจริยศาสตร์ประยุกต์ ซึ่ง
เป็นส่วนหนึ่งของวิชาจริยศาสตร์ในวิชาปรัชญา วิชานีนาเสนอวิธี
้
ปฏิบัติบนพื้นฐานหลักจริยธรรมว่าแพทย์และพยาบาลควรปฏิบัติต่อ
คนไข้อย่างไรจึงจะถูกต้องและเหมาะสม แต่ละประเทศก็จะมีองค์
ความรู้ในสาขานี้แตกต่างกันบ้าง เหมือนกันบ้าง
 จริยธรรมทางการแพทย์ คือ ระบบของคุณธรรมจริยธรรมทีใช้ ่
ประเมินค่าและตัดสินการปฏิบัติของแพทย์

14. “วิทยาศาสตร์ไม่สามารถแก้ปัญหาความขัดแย้งทางศีลธรรม แต่
สามารถช่วยให้มีกรอบทีแม่นยามากขึ้นในการอภิรายเกี่ยวกับ
่
ความขัดแย้งนั้น”
Heinz Pagels

15. จริยธรรมทางการแพทย์ในจีน
 จริยธรรมทางการแพทย์แบบดั่งเดิมของจีนเน้นที่เรื่องคุณธรรม และ
จริยธรรมมากกว่าความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล
 มองคนไข้เหมือนเด็ก โดยเชือมโยงกับภาพของอุดมคติของผู้ปกครอง
่
ที่มีจิตใจดี มีเมตตา อาจจะคล้ายกับแนวความคิดของการปกครอง หรือ
การคุ้มครองในวัฒนธรรมของตะวันตก

16. การศึกษาทางด้านจริยธรรมทางการแพทย์ในต่างประเทศ
การพัฒนาของหลักเกณฑ์และแนวทางทางจริยธรรม
การส่งเสริมการปฏิบัติทางจริยธรรม
การป้องกันการละเมิดทางจริยธรรม
การรับรู้ของประเด็นขัดแย้งทางจริยธรรม
การแก้ปัญหาของความขัดแย้งทางจริยธรรม

17. องค์ประกอบของจริยธรรมทางการแพทย์
ความสัมพันธ์ของแพทย์กับคนไข้
ความสัมพันธ์ของแพทย์กับแพทย์ด้วยกันเอง
ความสัมพันธ์ของแพทย์กับระบบสุขภาพ
ความสัมพันธ์ของแพทย์กับสังคม

18. จริยธรรมทางการแพทย์ในจีนลัทธิขงจื๊อ
(Confucianism)
 เป็นระบบด้านจริยธรรมและปรัชญาของจีน พัฒนาจากการสอนของขงจื๊อ ก่อน ค.ศ. 551 ปี
 เกิดเป็นค่านิยมหลักของวัฒนธรรมจีน
 แพทย์ศาสตร์ เป็นศิลปะของการมีมนุษยธรรม ที่จะเน้นการดูแลเกี่ยวกับผู้ป่วยและการปลูก
คุณความดีด้วยตนเองของแพทย์
 ถือว่า ความเมตตาเป็นที่มาหรือเป็นพืนฐานของคุณธรรมทั้งปวง เน้นให้มนุษย์รู้จักสร้างชีวิต
้
ที่ดงามตังแต่แรกเกิด ให้ชาวจีนยึดมันในหลักมนุษยธรรม มีความเมตตากรุณาต่อทุกชีวต
ี ้ ่ ิ
และปลูกฝังให้เด็ก ๆ รักในความเป็นธรรม เห็นอกเห็นใจ พร้อมทังเอื้อเฟื้อเผือแผ่ต่อเพื่อ
้ ่
มนุษย์ เมื่อเด็กฝังใจในคุณธรรมแล้ว เด็กผู้นั้นก็จะมีชวิตที่ดงามตลอดไป
ี ี

19. หลักคาสอนของขงจื๊อข้อทีสาคัญ ๆ มีดังนี้
่
1. เมตตา (ยิ้ง)
2. ทาตัวให้เป็นตัวอย่าง (สิ่งที่ตนไม่ชอบ ก็อย่าหยิบให้ผู้อื่น)
3. กตัญํูกตเวที (เจ้ากับบ่าว พ่อกับลูก รู้ศักดิ์ศรี รู้หน้าที่)
4. ส่งเสริมการศึกษา (ไม่เกี่ยงคนรวยหรือคนจน)
5. เรียกร้องคุณธรรมในการปกครอง และอารยธรรมในวงสังคม

20. “แพทย์ที่ดีไม่ควรใส่ใจกับสถานะความมั่งคั่งหรืออายุ ไม่ควรคิดว่า
บุคคลนั้นเป็นที่น่าสนใจหรือไม่สวย ไม่ว่าเขาจะเป็นศัตรูหรือ
เพื่อน เป็นคนจีนหรือชาวต่างชาติ ไม่ว่าจะไม่มการศึกษาหรือมี
ี
การศึกษา ควรจะพบทุกๆ คนในพื้นที่เท่ากัน และควรปฏิบัติกับ
ทุกๆคนราวกับว่าเขาเป็นญาติที่ใกล้ชิดของเรา”
Sun Simiao นักคิดทางการแพทย์ นักปรัชญา แพทย์รักษาชีวิต
ทีมีชื่อเสียงทางแพทย์แผนจีน และได้รับขนานนามว่า
่
“China's King of Medicine”

21. จริยธรรมทางการแพทย์ในประเทศตะวันตก
 ฮิปพอคราทีส (Hippocrates) ชาวกรีก เกิดก่อนคริสตกาล 460 ปีได้
ขนานนามว่าเป็น "บิดาแห่งการแพทย์ตะวันตก”
 คาสัตย์สาบานฮิปพอคราทีส (Hippocratic Oath) - เป็นหลักเกณฑ์
ของจรรยาบรรณแพทย์ที่เก่าแก่ที่สุด 4th Century BC
แพทย์ ใ นสมั ยก่ อ นทางยุ โ รปต้อ งกล่ าวค าปฏิ ญ าณของฮิ ป โปเครติ ส
ก่อนที่จะมีการเริ่มประกอบวิชาชีพเสมอและในปัจจุบันก็ได้นาคาปฏิญาณนี้
เป็นแนวทางในการกาหนดข้อบังคับทางจรรยาบรรณในวิชาชีพแพทย์ทั่วโลก

22. “..ข้าสาบาทต่อทวยเทพว่า ข้าจะเคารพครูผู้ประสาทวิชาเยี่ยงพ่อแม่ มีอะไรก็จะแบ่งให้
ครูกินและใช้ จะใส่ใจสอนลูกหลานของครูเหมือนพี่น้องของข้าเอง จะทาการรักษาเพื่อ
ประโยชน์ต่อคนไข้ ให้ดีที่สุดเท่าที่ความสามารถและดุลพินิจของข้าจะทาได้ จะไม่ทา
อะไรให้เกิดผลร้ายแก่คนไข้ จะไม่ให้ยาเบื่อหรือทาให้ใครตายแม้ว่าเขาจะร้องขอ จะไม่
เอาอะไรสอดให้ผู้หญิงเพื่อทาแท้ง และไม่สอนให้ใครทาด้วย จะดารงชีพและประกอบ
วิชาชีพอย่างซื่อตรง อะไรที่ตัวเองทาไม่เป็นจะไม่ทา แต่จะละไว้ให้คนที่เขาเชี่ยวชาญ
กว่าทา จะเข้าบ้านคนไข้ก็เพื่อประโยชน์ของคนไข้เท่านั้น จะห้ามใจไม่ให้ไขว้เขวหรือ
ยอมตามสิ่งยั่วยวนและจะไม่หาความเพลิดเพลินทางกามากับคนไข้ ไม่ว่าหญิงหรือชาย
เสรีชนหรือทาส จะรักษาความลับของคนไข้ ถ้าข้าทาตามนี้ได้ก็ขอให้ข้าเจริญ
ถ้าข้าทาตรงกันข้ามก็ขอให้ข้าฉิบหาย... เพี้ยง”

23. สาระสาคัญของคาปฏิญาณของฮิปโปคราตีส
(The Hippocratic Oath)
1. การให้ความเคารพแก่ครูอาจารย์และแสดงออกถึงความกตัญญู โดยการดูแลทุกข์สุขของ
ตัวอาจารย์และครอบครัว
2. การดารงรักษาไว้ซึ่งความบริสุทธิ์ของวิชาชีพและแนวทางการดาเนินชีวิต
3. การไม่มีทิฐิในการรักษาผู้ป่วย กรณีใดที่ตนขาดความรู้ ความชานาญ ก็ไม่ลังเลที่จะเชิญผู้รู้
และชานาญกว่ามาดูแลรักษาแทน แพทย์ไม่พึงให้ร้ายและทะเลาะวิวาทกันเองอันเป็นการ
เสื่อมเสียเกียรติ
4. ไม่ทาแท้งให้แก่สตรีใดๆ
5. ไม่กระทาในสิ่งที่เป็นผลร้ายต่อผู้ป่วย แม้ว่าจะได้รับการขอร้อง รวมถึงไม่แนะนาในสิ่งที่ผิด
6. การรักษาความลับของผู้ป่วยไม่แพร่งพรายเรื่องราวของผู้ป่วยให้แก่ผู้อื่น
7. การสารวมระมัดระวังที่จะไม่ประพฤติผิดทางเพศ

24.  ฮิปโปคราตีสได้กล่าวถึงจิตสานึกของแพทย์และความรับผิดชอบต่อวิชาชีพไว้ ดังนี้
“ ผู้ที่เป็นแพทย์ต้องประกอบด้วยคุณลักษณะของความไม่มีอคติแบ่งแยก
เป็นผู้มีศีลธรรม มีความสุภาพอ่อนโยน แต่งกายเหมาะสม มีวิธีการคิด
ด้วยเหตุด้วยผลอย่างเป็นระบบ มีการตัดสินใจที่ดี บุคลิกภาพสงบ
น่าเชื่อถือ มีความประพฤติที่ดีงาม มีสติปัญญาสามารถแยกแยะความดี
และความชั่วสิ่งที่จาเป็นสาหรับชีวิต เป็นผู้มีความดีโดยที่มนุษย์ทั่วไปพึงมี
คุณลักษณะดังกล่าว เป็นสิ่งที่ผู้เป็นแพทย์พึงตระหนัก
ในจิตสานึกและพัฒนาตนเอง
ส่วนคุณลักษณะที่แพทย์ไม่พึงมีพึงเป็น ได้แก่ ความเป็นผู้ขาดความอดทน
หยาบคาย ละโมบ มักมากในกาม ไม่ซื่อสัตย์ และขาดหิริโอตัปปะ คือความ
ละอายเกรงกลัวต่อสิ่งที่ผิด" ”

25. หลักสาคัญของจริยธรรมทางการแพทย์ของนานาประเทศ (1)
หลักสําคัญของจริยธรรม 7 ประการ มีดังนี้
1. หลักเอื้อประโยชน์ให้คนไข้ (Beneficence)
2. หลักไม่ก่อให้เกิดอันตรายต่อผู้ป่วย (Non-malfeasance)
3. หลักเคารพการตัดสินใจของผู้ป่วย (Autonomy)
4. หลักความเป็นธรรม/ยุติธรรมกับคนไข้ (Justice)
5. หลักการรักษาความลับของผู้ป่วย (Confidentiality)
6. หลักความซื่อสัตย์ (Fidelity) และ หลักซื่อตรงต่อคนไข้ (Truthfulness)
7. หลักรักษาศักดิ์ศรีคนไข้ (Dignity): จะทําอะไร ต้องไม่ให้คนไข้เสียศักดิ์ศรี
ของความเป็นคน

26. 1) หลักเอื้อประโยชน์ให้คนไข้ (Beneficence) และ
2) หลักไม่ก่อให้เกิดอันตรายต่อผูป่วย (Non-malfeasance) (1)
้
 แพทย์จะทาอะไรก็ต้องเพื่อประโยชน์ของคนไข้เท่านั้น ให้มีความเมตตาต่อทุกชีวิต เห็นอกเห็นใจ
พร้อมทังเอื้อเฟื้อเผือแผ่ต่อเพื่อมนุษย์
้ ่
 สิ่งที่จะดาเนินการจะต้องไม่ก่อให้เกิดผลร้ายกับคนไข้ ทั้งทางกายหรือจิตใจ
 คิดในสิ่งที่ดี (Think good)
 คุณอาจจะไม่ได้พูดอะไรเลย แต่คนอื่นยังคงสามารถอ่านคุณจาก ใบหน้า, สาเนียง, ภาษา
กาย/ท่าทาง
 การแสดงออกของคุณเป็นการแสดงออกของความคิดของคุณด้วย
 เมื่อคุณเงียบ คุณอาจจะยังบอกอะไรบางอย่างอยู่

27. 1) หลักเอื้อประโยชน์ให้คนไข้ (Beneficence) และ
2) หลักไม่ก่อให้เกิดอันตรายต่อผู้ป่วย (Non-malfeasance) (2)
 พูดในสิ่งที่ดี (Talk/Say good) - คาพูด
 ศิลปะของการสื่อสารเป็นพื้นฐานของความสัมพันธ์ระหว่างแพทย์และคนไข้
 ทาในสิ่งที่ดี (Do good) – การปฏิบัติ การแสดงออก
 การอุทิศตน ทุมเท ่
 เขียนในสิ่งที่ดี (Write good)
คาถาม :
เรามักจะรู้เสมอว่าอะไรคือสิ่งที่ดีสาหรับผู้ป่วยหรือไม่ ?
(มุมมองของผู้ป่วยอาจจะแตกต่างจากเราก็ได้)

28. ข้อจากัดของการเอื้อประโยชน์ให้คนไข้ (Beneficence)
ต้องเคารพในการตัดสินใจของผู้ป่วย และการตัดสินใจของ
แพทย์อาจแตกต่างกัน
ต้องแน่ใจว่าสุขภาพไม่ได้ถูกซื้อในราคาที่สูงเกินไป
ต้องพิจารณาสิทธิของผู้อนด้วย
ื่

29. 3) หลักเคารพการตัดสินใจของผู้ป่วย (Autonomy)
 ผู้ป่วยมีสิทธิที่จะตัดสินใจเลือกวิธีการรักษาต่าง ๆ ด้วยตนเอง
 ความสามารถที่จะคิด ตัดสินใจ ปฏิบัติ
4) หลักความเป็นธรรม/ยุติธรรมกับคนไข้ (Justice)
 การจัดหาบริการสุขภาพอย่างเท่าเทียมกันตามความจําเป็นโดยไม่คํานึงถึง
ฐานะทาง เศรษฐกิจ ชนชั้นทางสังคม ความเชื่อทางศาสนา หรือสีผิว
5) หลักการรักษาความลับของผู้ป่วย (Confidentiality)
 ระมัดระวังในการนําข้อมูลต่างๆ ของผู้ป่วยไปบอกเล่าให้ผู้อื่น

30. 6) หลักความซื่อสัตย์ (Fidelity) และ หลักซื่อตรงต่อคนไข้ (Truthfulness)
 จะทาอะไรต้องเปิดเผยตรงไปตรงมา ไม่โกหกผู้ป่วย
 ต้องบอกคนไข้ก่อนว่าสิ่งที่จะทามีข้อดีข้อเสียอะไร
 การบอกความจริงกับคนไข้
 การจัดหาบริการสุขภาพอย่างเท่าเทียมกันตามความจาเป็นโดยไม่คานึงถึง
ฐานะทาง เศรษฐกิจ ชนชั้นทางสังคม ความเชื่อทางศาสนา หรือสีผิว
7. หลักรักษาศักดิ์ศรีคนไข้ (Dignity):
 จะทาอะไร ต้องไม่ให้คนไข้เสียศักดิ์ศรีของความเป็นคน
 ทั้งผู้ป่วยและแพทย์มีสิทธิที่จะมีศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์

31. จริยธรรมสาหรับแพทย์มสลิม(Islamic Code of Medical Ethics) (1)
ุ
จากพระมหาคัมภีร์อัลกุรอ่าน
1. ต้องมีความเชื่อในพระผู้เป็นเจ้าและคาสอนของศาสนาอิสลาม
2. ต้องปฏิบัติตัวตามแนวทางดังกล่าวในทุกๆด้านของการดาเนินชีวิต
3. มีความกตัญํูรู้คุณ บิดามารดา ครูบาอาจารย์ ผู้อาวุโส
4. ถ่อมตน สงบเสงี่ยมเจียมตน มีความเมตตา กรุณา อดทน มีใจกว้าง
5. ปฏิบัติตนให้อยู่ในแนวทางที่ถูกต้อง และขอความช่วยเหลือจากพระผู้เป็น
เจ้าอยู่เสมอ
6. หาความรู้ ความชานาญทางวิชาชีพให้ทันต่อเหตุการณ์พร้อมรับคาแนะนา
และช่วยเหลือจากผู้มีประสบการณ์มากกว่าอยู่ตลอดเวลา

32. จริยธรรมสาหรับแพทย์มุสลิม(Islamic Code of Medical Ethics) (2)
จากพระมหาคัมภีร์อัลกุรอ่าน
7. ปฏิบัติตามกฎข้อบังคับแห่งวิชาชีพอย่างครัดเคร่ง
8. พึงระลึกอยู่เสมอว่าทังร่างกายและจิตใจผู้ป่วยนั้นเป็นสิ่งที่พระเจ้าประทานมาการ
้
เยียวยาผู้ป่วยจึงต้องอยู่ในแนวทางคาสอนของศาสนา
9. พึงระลึกว่า พระเจ้าเป็นผู้ประทานชีวิต และผู้ที่จะถอดชีวิตได้คือพระองค์ หรือโดย
อนุมัติจากพระองค์
10. พึงสังวรว่า ทุกย่างก้าวและทุกอริยาบทของเรานั้นพระผู้เป็นเจ้าเห็นและเฝ้าดูอยู่
11. ไม่กระทาการอันใดถึงแม้จะเป็นเสียงส่วนใหญ่หรือเป็นการขอร้องจากผู้ป่วย ถ้าสิ่งนั้น
ขัดต่อหลักทางนาของพระผู้เป็นเจ้า
12. ไม่แนะนาหรือนาสิ่งที่เป็นอันตรายมาใช้

33. จริยธรรมสาหรับแพทย์มุสลิม(Islamic Code of Medical Ethics) (3)
จากพระมหาคัมภีร์อัลกุรอ่าน
13. ช่วยเหลือเพื่อนมนุษย์ทุกหมู่เหล่าโดยไม่เลือกชั้นวรรณะ ฐานะ เชื้อชาติ ศาสนา ผิวสี
14. ให้คาแนะนาที่จาเป็นโดยพิจารณาจากสภาพรวมคือทั้งด้านร่างกายและจิตใจ
15. พึงรักษาความลับของผู้ป่วย
16. พึงใช้กริยามารยาทที่เหมาะสมในการติดต่อสนทนา ตลอดจนในการให้บริการต่างๆ
ให้มีบุคคลที่สามอยู่ด้วยในการตรวจผู้ป่วยต่างเพศ
17. ไม่วิจารณ์เพื่อนแพทย์ด้วยกันต่อหน้าผู้ป่วยหรือบุคลากรทางการแพทย์อื่นๆ
18. ไม่คิดค่าตอบแทนต่างๆในการตรวจรักษาเพื่อนแพทย์หรือญาติใกล้ชิดของแพทย์
ด้วยกัน
19. พึงใช้สติปัญญาอันรอบคอบ(จากที่พระผู้เป็นเจ้าให้มา)ในการตัดสินใจในการงานต่างๆ

34. จริยธรรมทางการแพทย์ในไทย
 สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร์ อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก พระบิดา
แห่งการแพทย์ไทย และพระบิดาแห่งการสังคมสงเคราะห์ ได้สั่งสอน
นักเรียนแพทย์ให้ยึดมั่นในอุดมคติ ดังนี้

35. กรณีของบทบาทพยาบาลในฐานะผู้ช่วยเหลือแพทย์
 แพทย์บางคนละเลยการปฏิบัติหน้าที่ที่แพทย์จะต้องทาเอง และมอบหมายให้พยาบาลทา
เช่น เมื่อผ่าตัดเสร็จ สั่งให้พยาบาลเย็บแผลต่อเพราะตนจะรีบไปทาธุระอื่น บอกให้
พยาบาลจ่ายยาไปตามที่เห็นสมควร ทั้งๆที่เป็นผู้ป่วยหนัก เหล่านี้ล้วนเป็นสิ่งที่ไม่
ถูกต้อง พยาบาลเองก็อึดอัดที่จะปฏิบัติตามคาสั่งแพทย์ในกรณีดังกล่าว เพราะหากเกิด
ความเสียหายขึ้นพยาบาลต้องร่วมรับผิดด้วย ปัญหานี้จะแก้ไขอย่างไร ?
 พยาบาลติดต่อเพื่อให้แพทย์มาดูผู้ป่วย แต่แพทย์ไม่มา
จะด้วยเหตุผลใดก็ตาม พยาบาลจะทาอย่างไร ?
(ปัญหานี้เป็นเรื่องที่อาจเกิดจากสาเหตุต่างๆกัน ส่วนหนึ่งเป็นเรื่อง
ของระบบบริหาร ส่วนหนึ่งเกิดจากความบกพร่องของแพทย์เอง
ซึ่งจะต้องแยกเป็นส่วนๆ ไป)

36. สหรัฐฯสอบสวนโครงการทดลองทางการแพทย์ ในคดีละเมิด
จริยธรรมแพทย์
 มีการสอบสวนแพทย์ของสหรัฐฯ ที่มีการใช้มนุษย์ลองยาเข้าข่ายละเมิด
จริยธรรมและมนุษยธรรม ส่งผลให้ผู้บริสุทธิ์ได้รับผลกระทบด้านสุขภาพ
และชีวิต
 มีการฉีดเซลล์มะเร็งเข้าสู่ร่างกายวัยรุ่นชายอายุ 19 ปี ซึ่งป่วยเรื้อรัง
เพื่อสังเกตอาการทางร่างกาย แต่เจ้าหน้าที่กลับบอกอาสาสมัครว่าเป็นการ
ทดลองตัวยารวมถึงการพ่นเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์เอเชียเข้าจมูก
นักโทษ การฉีดเชื้อไวรัสซิฟิลิส และโกโนเรียแก่ผู้ป่วยโรคประสาท
http://www.thairath.co.th/content/oversea/152503

37. แพทย์สภายัน ตัดไข่เด็ก ผิด (1)
 บรรดาตุ๊ด แต๋ว กะเทย ที่อยากจะเปลี่ยนเพศจากชายเป็นหญิง พากันหันไปใช้
วิธีการตัดลูกอัณฑะหรือ “ตัดไข่” ทิ้ง จนกลายเป็นแฟชั่นฮิต โดยเสียค่าใช้จ่าย
เพียง 4,000-5,000 บาท ถูกกว่าการผ่าตัดแปลงเพศ “เฉาะจิ๋ม” ที่ต้องเสีย
ค่ า ใช้ จ่ า ยเป็ น เงิ น หลายแสนบาท โดยเชื่ อ ว่ า การตั ด ไข่ ทิ้ ง จะท าให้ รู ป ร่ า ง
ผิวพรรณดี มีความ เป็นหญิงมากขึ้น กอปรกับมีกระแสข่าวว่า จะมีกฎหมาย
ให้บรรดาบุคคลประเภทสอง สามารถใช้คานาหน้าว่า “น.ส.” ได้ ทาให้บรรดา
ผู้ปกครองของบรรดาตุ๊ด แต๋วและกะเทยวัยกระเตาะเหล่านี้ เกิดความวิตก
กังวลและเป็นห่วงลูกหลาน ว่าอาจมีอันตรายต่อชีวิตในอนาคต
http://tnews.teenee.com/crime/21912.html

38. แพทย์สภายัน ตัดไข่เด็ก ผิด (2)
ต้องกาชับผู้ปฏิบัติงานในหน่วยงานที่ เกี่ยวข้อง ให้เข้มงวดใน
เรื่องดังกล่าวเพราะการผ่าตัดอัณฑะในเด็ก ที่ยังไม่ บรรลุนิติ
ภาวะน่าเป็นห่วง นอกจากนี้ จะต้องตรวจดูกฎหมายให้เข้มงวด
ไม่ใช่นึกจะทําก็ทํา ยืนยันว่าโรงพยาบาลในสังกัดกระทรวง
สาธารณสุข ไม่มีการให้บริการลักษณะนี้ การกระทําของแพทย์
ลักษณะนี้น่าถูกตําหนิ ต่างกับกรณีที่แพทย์ถูกฟ้องร้อง เพื่อ
ปฏิบัติหน้าที่ช่วยเหลือ ชีวิตคน ที่ควรให้การช่วยเหลือ
http://tnews.teenee.com/crime/21912.html

39. แพทย์สภาระบุหมอที่เลือกรักษาคนไข้ไร้จรรยาบรรณ เพราะ
ผิดทางอาญา ในการช่วยเหลือเพื่อนมนุษย์
 กรณีที่โรงพยาบาล........งดตรวจและรักษาเจ้าหน้าที่บางอาชีพว่า
“หลักการทั่วไปในเรื่องของจริยธรรมและเสรีภาพการประกอบวิชาชีพ
แพทย์ตามรัฐ ธรรมนูญที่กาหนดไว้หากมีผู้บาทเจ็บในภาวะฉุกเฉินซึ่ง
อาจเป็นอันตรายต่อชีวิต แพทย์จะปฎิเสธการรักษาไม่ได้ถึงแม้ผู้บาดเจ็บ
จะเป็นศัตรูเป็นผู้ร้ายก็ต้อง ทาการรักษาตามหลักจริยธรรม แต่หากได้รับ
บาดเจ็บที่ไม่ใช่ภาวะฉุกเฉินไม่ถึงขั้นเป็นอันตรายต่อชีวิต แพทย์สามารถ
ปฎิเสธการรักษาได้โดยการให้ไปรักษาที่โรงพยาบาลอื่นแทน
รวมทั้งหากเป็นการรักษาที่เกินความสามารถของแพทย์ แพทย์ก็สามารถ
http://www.thaibizcenter.com/hotnewsdetail.asp?newsid=688
ที่จะปฏิเสธการรักษาได้

40. เครือข่ายผู้เสียหายทางการแพทย์
 ความผิ ด พลาดเป็ น ของคู่ กั น ของมนุ ษ ย์ แ ม้ ร ะมั ด ระวั ง แล้ ว ก็ เ กิ ด ขึ้ น ได้
แต่ ความ
ผิดพลาดทางการแพทย์หมายถึงชีวิตและอวัยวะของมนุษย์ หนึ่งชีวิตกระทบต่ออีก
หลายชีวิต หลายชีวิตต้องสิ้นเนื้อประดาตัว +บ้านแตกสาแหรกขาด ไม่มีคนไข้คนใด
อยากฟ้องหมอ พวกเราไม่เคยเห็นหมอเป็นศัตรู แต่เราไม่มีทางเลือกให้เดิน วอน
รัฐบาลเร่งผลักดันร่าง พ.ร.บ.คุ้มครองผู้เสียหายจากการรับบริการสาธารณสุข พ.ศ..
เพื่อปลดปล่อยความทุกข์ให้กับคนไข้ไทยทั้งประเทศ วอนหมอไม่ต่อต้านพรบ.แห่ง
เมตตาธรรมและมนุษยธรรมนี้
 http://thai-medical-
error.blogspot.com/2011_02_01_archive.html

41. 41
จริยธรรม ทางศาสนาพุทธ
เบญจศีล เบญจธรรม
- เว้นจากการฆ่า - เมตตากรุณา
- เว้นการลักทรัพย์ - สัมมาอาชีวะ / ทาน
- เว้นการประพฤติผิดในกาม - กามสังกร
- เว้นการพูดเท็จ - สัจจะ
- เว้นการเสพเครื่องมึนเมา - สติสมปชัญญะ
ั
(ศ.ดร.บวรศักดิ์ อุวรรณโณ)

42. 42
จริยธรรมอันเกิดจากประเพณี : ผู้ใหญ่ ผู้น้อย
ศีลธรรม
- ผู้ใหญ่ไม่รังแกผู้น้อย
- ผู้น้อยไม่ล่วงละเมิดผู้ใหญ่
คุณธรรม
- ผู้ใหญ่เมตตา
- ผู้น้อยคอยก้มประนมกร ฯลฯ
(ศ.ดร.บวรศักดิ์ อุวรรณโณ)

43. 43
สภาพบังคับ (Sanction) ของจริยธรรมแต่ละประเภท
ลักษณะร่วม : ดี/เลว ถูก/ผิด
ลักษณะต่าง :
จริยธรรมศาสนา กรรม, สวรรค์ / นรก
จริยธรรมตามประเพณี การที่สังคมยอมรับ / ไม่ยอมรับ
จริยธรรมวิชาชีพ การให้ / ไม่ให้ประกอบอาชีพ
จริยธรรมข้าราชการ วินัย
(ศ.ดร.บวรศักดิ์ อุวรรณโณ)

45. อาชีพที่สามารถเคลื่อนย้ายไปทางานได้อย่างเสรี ในสายการแพทย์
 อาชีพพยาบาล (Nursing Services) อาชีพทันตแพทย์ (Dental Practitioners)อาชีพ
แพทย์ (Medical Practitioners)
 จากตลาดการให้บริการประชาชน 63 ล้านคน เป็น 600 ล้านคน
 คุณภาพผู้ทางานสายแพทย์จะเป็นอย่างไร
 จะรักษามาตรฐานของผู้จบวิชาชีพแพทย์ได้อย่างไร ที่มิให้เกิดการอ่อนด้อยในเรื่องมาตรฐาน
ขององค์กรในการผลิตคน และการบริการ
 บางวิชาชีพของไทยเริ่มจะเข้าสู่วิกฤตการขาดแคลนอาจารย์ เช่น ทันตแพทย์
 จะระวังดูแลในเรื่องมาตรฐานของคนจากประเทศต่างๆ ในอาเซียนที่เข้ามาประกอบอาชีพใน
ไทยได้อย่างไร
http://www.thai-aec.com/ หรือ http://www.facebook.com/thailandaec

46. เราจะเตรียมการรับมืออย่างไรดี
เมื่อประชาคมอาเซียนมาถึง
จับตาฟิลิปปินส์และเวียดนาม จากข้อมูล
 สภาวการณ์ขาดแคลนนักรังสีเทคนิคไทย
จํานวนมาก
 ไทยมีอัตราค่าตอบแทนที่สูงกว่าอย่างมีนัยสําคัญ
 การเปิดให้มีการเคลื่อนย้ายเสรีของแรงงานมีฝีมือ
 ระบบการศึกษาที่ใกล้เคียงกัน
 มีใบประกอบโรคศิลปะ
 ประเทศไทยน่าอยู่ คนไทยมีน้ําใจ อัธยาศัยดี

47. เราจะเตรียมการรับมืออย่างไรดี
เมื่อประชาคมอาเซียนมาถึง
 เมื่อประชาคมอาเซียนมาถึง จึงน่าเป็นไปได้ว่า นักรังสีเทคนิคจากฟิลิปปินส์มี
โอกาสสูงที่สุดที่จะเข้ามาทางานในไทย โอกาสรองลงไปคือเวียดนาม
 จะกีดกันหรือจะสนับสนุนหรืออย่างไรก็ได้ เมื่อคิดว่าเราจะเสียเปรียบ แสดงว่า
ต้องเอาเปรียบใช่ไหม นั่นไม่ใช่วัตถุประสงค์ของประชาคมอาเซียน มิตรประเทศ
ของเราทั้งนั้น เพื่อน win เรา win น่าจะเป็นแนวทางที่ดี แต่ win ด้วยกัน
มีอะไรบ้างต้องช่วยกันคิด

48. ความเป็นมา
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. ๒๕๕๐ ให้ผู้ตรวจการแผ่นดิน มี
อานาจหน้าที่ดาเนินการเกี่ยวกับจริยธรรมของผู้ดารงตาแหน่งทางการเมือง
และเจ้าหน้าที่ ของรัฐ ตามมาตรา ๒๗๙ วรรค ๓ และมาตรา ๒๘๐
ผู้ตรวจการแผ่นดินมีคาสั่งจัดตั้งสานักส่งเสริมมาตรฐานจริยธรรมขึ้นตาม
มติของคณะกรรมการศึกษา เพื่อจัดวางระบบ หลักเกณฑ์และวิธีการ
ดาเนินการเกี่ยวกับจริยธรรมของผู้ดารงตาแหน่งทางการเมืองและเจ้าหน้าที่
ของรัฐตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๕๐

49. พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญ
ว่าด้วยผู้ตรวจการแผ่นดิน พ.ศ. ๒๕๕๒
หมวด ๔ จริยธรรมของผู้ดารงตาแหน่งทางการเมืองและเจ้าหน้าที่ของรัฐ
มาตรา ๓๖ การดาเนินการเกี่ยวกับจริยธรรมเจ้าหน้าที่ของรัฐแต่ละประเภท
(๑) เสนอแนะหรือให้คาแนะนาในการจัดทามาตรฐานทางจริยธรรมหรือปรับปรุง
ประมวลจริยธรรมของเจ้าหน้าที่
(๒) ส่งเสริมให้ผู้ดารงตาแหน่งของรัฐมีจิตสานึกในด้านจริยธรรม
(๓) รายงานการกระทาที่มีการฝ่าฝืนประมวลจริยธรรมเพื่อให้ผู้ที่รับผิดชอบในการ
บังคับการให้เป็นไปตามประมวลจริยธรรม ดาเนินการบังคับให้เป็นไปตามประมวล
จริยธรรมเพื่อประโยชน์แห่งการดาเนินการตามหมวดนี้ ให้หน่วยราชการ หน่วยงาน
ของรัฐรัฐวิสาหกิจ และราชการส่วนท้องถิ่นส่งประมวลจริยธรรมที่ได้จัดทาขึ้นไปยัง
สานักงานผู้ตรวจการแผ่นดินภายในหกสิบวันนับแต่วันที่จัดทาประมวลจริยธรรม
ดังกล่าวแล้วเสร็จ

50. พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญ
ว่าด้วยผู้ตรวจการแผ่นดิน พ.ศ. ๒๕๕๒
มาตรา ๓๘
 ในกรณีที่มีการร้องเรียนว่าเจ้าหน้าที่ของรัฐฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตาม
มาตรฐานทางจริยธรรมตามประมวลจริยธรรม
 ให้ผู้ตรวจการแผ่นดินส่งเรื่องให้ผู้ที่รับผิดชอบในการบังคับให้เป็นไปตาม
ประมวลจริยธรรม เพื่อดาเนินการบังคับให้เป็นไปตามประมวลจริยธรรม

51. ที่มาของประมวลจริยธรรมขององค์กรของผู้ปฏิบัติงาน
 โดยทีมาตรา ๒๗๙ ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๕๐
่
บัญญัติให้มีประมวลจริยธรรมเพื่อกาหนดมาตรฐานทางจริยธรรมของรัฐวิสาหกิจ
โดยมีกลไกและระบบในการบังคับใช้อย่างมีประสิทธิภาพ รวมทั้งกาหนดขั้นตอน
การลงโทษตามความร้ายแรงแห่งการกระทา และการฝ่าฝืนหรือไม่ปฏิบัติตาม
มาตรฐานทางจริยธรรมถือเป็นการกระทาผิดทางวินัย
 เพื่อให้เป็นไปตามเจตนารมณ์ของบทบัญญัติตามรัฐธรรมนูญดังกล่าว อาศัย
อานาจตามมาตรา ๗๘ และ ๗๙ แห่ง พรบ.ระเบียบข้าราชการพลเรือน ๒๕๕๑
กระทรวงสาธารณสุขจึงได้กาหนดข้อบังคับว่าด้วย จรรยาข้าราชการ ?

52. ประมวลจริยธรรมตามรัฐธรรมนูญที่ผู้ดารงตาแหน่งฯต้องประพฤติ
ปฎิบัติ ตามค่านิยมหลักของมาตรฐานจริยธรรม
๑. การยึดมั่นในคุณธรรมและจริยธรรม
๒. การมีจิตสานึกที่ดี ซื่อสัตย์ สุจริต และรับผิดชอบ
๓. การยึดถือประโยชน์ของประเทศชาติเหนือกว่าประโยชน์ส่วนตน และไม่มีผลประโยชน์ทบซ้อน
ั
๔. การยืนหยัดทาในสิ่งที่ถูกต้อง เป็นธรรม และถูกกฎหมาย
๕. การให้บริการแก่ประชาชนด้วยความรวดเร็ว มีอัธยาศัย และไม่เลือกปฏิบัติ
๖. การให้ข้อมูลข่าวสารแก่ประชาชนอย่างครบถ้วน ถูกต้อง และไม่บิดเบือนข้อเท็จจริง
๗. การมุ่งผลสัมฤทธิ์ของงาน รักษามาตรฐาน มีคุณภาพ โปร่งใส และตรวจสอบได้
๘. การยึดมั่นในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข
๙. การยึดมั่นในหลักจรรยาวิชาชีพขององค์กร

53. พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วย
ผู้ตรวจการแผ่นดิน พ.ศ. ๒๕๕๒ มาตรา ๓๘
ในกรณีที่มีการร้องเรียนว่าเจ้าหน้าที่ของรัฐฝ่าฝืน
หรือไม่ปฏิบัติตามมาตรฐานทางจริยธรรมตามประมวล
จริยธรรม
ให้ผู้ตรวจการแผ่นดินส่งเรื่องให้ผู้ที่รับผิดชอบในการ
บังคับให้เป็นไปตามประมวลจริยธรรม เพื่อดาเนินการ
บังคับให้เป็นไปตามประมวลจริยธรรม

54. ( กรณีร้องเรียนที่หน่วยงาน )
1.1 รายงานเพื่อ
มีการร้องเรียน
การฝ่าฝืน 1 4
หรือไม่ปฏิบัติ หน่วยงาน ผู้ตรวจการ ดาเนินการ
ตามมาตรฐาน รายงานการดาเนินการราย ๔ เดือน แผ่นดิน ตามขั้นตอน
ทางจริยธรรม
3
2 ส่งเรื่อง รายงานผลการ
สอบสวน
ฐานข้อมูล
ให้กลไกผู้รับผิดชอบในการบังคับการให้ จริยธรรม
เป็นไปตามประมวลจริยธรรม ของ
ของประเทศ
หน่วยงานดาเนินการสอบสวน

55. ( กรณีร้องเรียนที่ผู้ตรวจการแผ่นดิน )
6 ยุติ
5 เห็นว่าไม่ฝาฝืน
่
มีการร้องเรียนการฝ่า ส่งผู้รับผิดชอบในการบังคับการเพื่อ
ฝืนหรือไม่ปฏิบติตาม
ั 4 ดาเนินการบังคับให้เป็นไปตาม
1 ตรวจสอบรายงาน ประมวลจริยธรรม
มาตรฐานทางจริยธรรม ผู้ตรวจการ
เห็นว่าฝ่าฝืน
แผ่นดิน
กรณีผู้ดารงตาแหน่งทางการเมืองฝ่า
3 -การฝ่าฝืนหรือไม่ ฝืนหรือไม่ปฏิบัติตาม และหากเป็นการ
2 ส่งเรื่อง ปฏิบัติตามมาตรฐาน กระทาผิดร้ายแรง ให้ส่งเรื่องให้
รายงานผลการ
สอบสวน ทางจริยธรรมมี คณะกรรมการ ป.ช.ช. พิจารณา
ลักษณะร้ายแรง ดาเนินการโดนให้ถือเป็นเหตุที่จะถูก
ถอดถอน
ให้กลไกผู้รับผิดชอบในการบังคับการให้ -มีเหตุอันควรเชื่อว่า
เป็นไปตามประมวลจริยธรรม ของหน่วยงาน การดาเนินการจะไม่ อาจไต่สวนและ
ดาเนินการสอบสวน เป็นธรรม เปิดเผยผลการไต่
สวนต่อสาธารณะ

56. แหล่งอ้างอิง
 http://en.wikipedia.org/wiki/Medical_ethics
 State Institute of Health & Family Welfare, Jaipur, India
(http://www.sihfwrajasthan.com/presentation.html)