Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης

1. Οι θέσεις τουΟι θέσεις του Pierre BourdieuPierre Bourdieu
για την εκπαίδευσηγια την εκπαίδευση
Κώστας ΘεριανόςΚώστας Θεριανός

2. Bourdieu και εκπαίδευση
 Οι Κληρονόμοι (με τον Passeron, 1964).
 Αναπαραγωγή (με τον Passeron, 1970).
 Δύο κεφάλαια στο Knowledge and Control
(1971), επιμέλεια του Michael Young.
 Προτάσεις για μια εκπαίδευση του μέλλοντος
(κείμενα, εκδόσεις Νήσος).
 Για το έργο του Bourdieu στην
Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης:
Λαμπίρη Δημάκη Ι. – Παναγιωτόπουλος Ν.
(1994) Pierre Bourdieu. Κοινωνιολογία της
Παιδείας. Αθήνα: Καρδαμίτσας.
Pierre
Bourdieu
(1930-2002)

3. Η λογική της αναπαραγωγής στο πλαίσιο
της θεωρίας του Pierre Bourdieu
 Η εκπαίδευση συμβάλλει στην αναπαραγωγή
δομών και κοινωνικών σχέσεων.
 Η εκπαίδευση αναπαράγει τις κοινωνικές
ανισότητες.
 Το σχολείο δεν παράγει και κατά συνέπεια δεν
μπορεί να καταργήσει τις κοινωνικές
ανισότητες.
 Το σχολείο νομιμοποιεί τις κοινωνικές
ανισότητες.
 Ανάλογη θέση Bernstein: School cannot
compensate for society
Pierre
Bourdieu
(1930-2002)

4. Η λογική της αναπαραγωγής στο πλαίσιο
της θεωρίας του Pierre Bourdieu
 To παιδί ενός ανώτερου στελέχους της
γαλλικής κοινωνίας έχει:
 80 φορές περισσότερες πιθανότητες να μπει
στο πανεπιστήμιο από το παιδί ενός αγρότη
 40 φορές περισσότερες πιθανότητες να μπει
στο πανεπιστήμιο από το παιδί ενός εργάτη
 2 φορές περισσότερες πιθανότητες να μπει
στο πανεπιστήμιο από το παιδί ενός μεσαίου
στελέχους.
Pierre
Bourdieu
(1930-2002)

5. Σχολική επιτυχία και μορφωτικό
επίπεδο οικογένειας
 Αν οι γονείς έχουν το ίδιο μορφωτικό επίπεδο,
τα εισοδήματα της οικογένειας δεν παίζουν
σχεδόν κανέναν ρόλο.
 Στα ίδια εισοδήματα, το ποσοστό των καλών
μαθητών διαφοροποιείται υπέρ των
οικογενειών που οι γονείς κατέχουν πτυχία.
Pierre
Bourdieu
(1930-2002)

6. Πολιτιστικό κεφαλαίο - Αναπαραγωγικός
ρόλος του σχολείου
 Στο εσωτερικό των ταξικών κοινωνιών
διαμορφώνονται διαφορετικοί τύποι κουλτούρας.
 Τον κάθε τύπο κουλτούρας τα άτομα τον αποκτούν
αβίαστα (ωσμωτικά – ώσμωση) μέσα από τις
διαδικασίες της κοινωνικοποίησης.
 Στο σχολείο συναντώνται και αλληλεπιδρούν δύο
τύποι κουλτούρας:
 η νομιμοποιημένη κουλτούρα του σχολείου
(παραλλαγή της κουλτούρας των κυρίαρχων
ομάδων) και
 οι διαφοροποιημένες κουλτούρες που το κάθε παιδί
έχει αποκτήσει αβίαστα (ωσμωτικά) στο πλαίσιο της
οικογένειας.
Pierre
Bourdieu
(1930-2002)

7. Πολιτιστικό κεφαλαίο - Αναπαραγωγικός
ρόλος του σχολείου
 Τα παιδιά που προέρχονται από τα κυρίαρχα
στρώματα είναι εξοικειωμένα με την κουλτούρα του
σχολείου. Άρα έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες
επιτυχίας από τα παιδιά που προέρχονται από τα
λαϊκά στρώματα και δεν είναι εξοικειωμένα με αυτήν.
 Οι δυνατότητες που έχει ένα ανταποκριθεί στις
απαιτήσεις του σχολείου εξαρτώνται από την
κουλτούρα (πολιτιστικό κεφαλαίο που έχει
κληρονομήσει από την οικογένεια).
 Η Α. Φραγκουδάκη μεταφράζει τον όρο capital
culturel ως μορφωτικό κεφαλαίο.
Pierre
Bourdieu
(1930-2002)

8. Μορφές κεφαλαίου
 Οικονομικό: πλούτος – εισόδημα.
 Κοινωνικό: πλέγμα κοινωνικών σχέσεων –
γνωριμίες.
 Πολιτιστικό: σύνολο πολιτιστικών στοιχείων,
γλώσσα, στάσεις, δεξιότητες.
Μορφές πολιτιστικού κεφαλαίου
1. Habitus: εσωτερικευμένη μορφή συνηθειών.
2. Εξωτερική μορφή που αφορά την κατοχή
πινάκων, βιβλίων κ.λπ.
3. Θεσμοποιημένη μορφή: πτυχία
Pierre
Bourdieu
(1930-2002)

9.  Το habitus (έξις) είναι «σύστημα
διαθέσεων που αποκτήθηκαν από
άρρητη ή ρητή μαθητεία που λειτουργεί
ως ένα σύστημα γενετήριων
σχημάτων, γεννά στρατηγικές που
μπορεί να είναι αντικειμενικά
σύμφωνες προς τα αντικειμενικά
συμφέροντα των δημιουργών τους,
χωρίς να έχουν γίνει σαφώς αντιληπτές
με αυτόν τον σκοπό».
Pierre
Bourdieu
(1930-2002)

10. Πολιτιστικό κεφαλαίο - Αναπαραγωγικός
ρόλος του σχολείου
 Η νομιμοποίηση της κουλτούρας των ανώτερων
στρωμάτων από το σχολείο συνιστά συμβολική
βία στα παιδιά των λαϊκών στρωμάτων.
 Συμβολική βία: αυθαίρετη επιβολή σημασιών,
δηλαδή αντιλήψεων, ερμηνειών, αρχών και
αξιολογήσεων.
 Με μεθόδους που φαίνονται κοινωνικά ουδέτερες και
φαινομενικά αξιοκρατικές, ο εκπαιδευτικός θεσμός
επιλέγει εκείνους που η κοινωνική καταγωγή έχει
προικίσει με το πολιτιστικό κεφάλαιο της κυρίαρχης
παιδείας.
Pierre
Bourdieu
(1930-2002)

11. Πολιτιστικό κεφαλαίο - Αναπαραγωγικός
ρόλος του σχολείου
A. Η γλώσσα αποτελεί βασικό στοιχείο του
πολιτιστικού κεφαλαίου. Το σχολείο
νομιμοποιεί μια συγκεκριμένη μορφή της.
B. Οι «εξωσχολικές γνώσεις» συνιστούν όψεις
του πολιτιστικού κεφαλαίου. Δεν
διδάσκονται στο σχολείο, αλλά οι
εκπαιδευτικοί εντυπωσιάζονται όταν τις
χρησιμοποιούν οι μαθητές.
Pierre
Bourdieu
(1930-2002)

12. Πολιτιστικό κεφαλαίο - Αναπαραγωγικός
ρόλος του σχολείου
 Η γλώσσα αποτελεί βασικό στοιχείο του πολιτιστικού
κεφαλαίου. Το σχολείο νομιμοποιεί μια συγκεκριμένη
μορφή της.
 Ο Bernstein αποκαλεί τη νομιμοποιημένη μορφή της
γλώσσας του σχολείου επεξεργασμένο κώδικα.
 Ο κώδικας αυτός αξιολογείται, χωρίς να διδαχθεί.
 Η άνεση όχι μόνο στην σύνταξη αλλά στην
άρθρωση και την απαγγελία στοιχειοθετεί τον πιο
ασφαλή δείκτη κοινωνικής αναγνώρισης
Bourdieu – Passeron.
Pierre
Bourdieu
(1930-2002)

13. Πολιτιστικό κεφαλαίο - Αναπαραγωγικός
ρόλος του σχολείου
 Το σχολείο στο πλαίσιο της ιδεολογίας της «ίσης
μεταχείρισης»:
1. Αντιμετωπίζει όλους τους μαθητές με τον ίδιο τρόπο.
2. Απαιτεί από όλους τους μαθητές να χρησιμοποιούν την
γλώσσα του σχολείου, χωρίς να την έχει διδάξει.
3. Επιβάλλει σε όλους τους μαθητές τα ίδια πολιτιστικά
πρότυπα.
4. Αξιολογεί την πολιτιστική κληρονομιά, θεωρώντας την
φυσικό ταλέντο.
5. Αναπαράγει και νομιμοποιεί τις ανισότητες μέσα από την
αξιολόγηση στο σχολείο.
Pierre
Bourdieu
(1930-2002)