1. Κώστας Θεριανός, Δρ. Επιστημών της Αγωγής
Μετανάστες στο σχολείο

2. Μετανάστες: ανομοιογενής κοινωνική κατηγορία
 1.1 Οι μετανάστες δεν είναι ομοιογενής κοινωνική
κατηγορία.
- Δεν υπάρχουν μετανάστες γενικά. Υπάρχουν μεταναστευτικές ομάδες,
κοινωνικά διαφοροποιημένες τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά.
- Εσωτερική διαφοροποίηση: οικονομική κατάσταση, μορφωτικό
κεφάλαιο  αιτίες: διαφορετικές μεταναστευτικές διαδρομές,
κατάσταση στη χώρα προέλευσης, κατάσταση που βρήκαν στη χώρα
υποδοχής, ποσοστό μεταναστών δεύτερης γενιάς, οικογενειακή
κατάσταση.
- Εξωτερική διαφοροποίηση: σχέσεις με Έλληνες – σχέσεις με άλλες
μεταναστευτικές ομάδες. Πολιτισμική οικειότητα, ιστορικά βιώματα,
μουσικά ακούσματα, μύθοι, παραδόσεις, ήθη, έθιμα  διευκόλυνση
ενσωμάτωσης.
2Κώστας Θεριανός, Δρ. Επιστημών της Αγωγής

3. Η λευκότητα ως κατηγορία διαφοροποίησης
 1.2 Η λευκότητα (whiteness)
- Πρόκειται για στοιχείο που σχετικά πρόσφατα αρχίζει να το
επισημαίνει η βιβλιογραφία και αφορά το χρώμα του δέρματος.
Η λευκότητα αποτελεί στοιχείο διάκρισης και ιεραρχίας στις Η.Π.Α. και
την Ευρώπη. Σε ομάδες με επιθετική συμπεριφορά απέναντι σε
μετανάστες συμμετέχουν και λευκοί μετανάστες εναντίον μη λευκών
μεταναστών (από Ασία, Αφρική, κ.λπ.).
 Σε πολλές περιπτώσεις, εμφανίζεται έντονος ρατσισμός ανάμεσα σε
μεταναστευτικές ομάδες. Στην αντιπαράθεση Ελλήνων – αλλοδαπών
προστίθεται η πιο σκληρή αντιπαράθεση ανάμεσα σε μεταναστευτικές
ομάδες με κύριο κριτήριο το χρώμα του δέρματος.
3Κώστας Θεριανός, Δρ. Επιστημών της Αγωγής

4. Μετανάστες και σχολείο
 2.1 Οι δύο «μύθοι»
 Οι αλλοδαποί μαθητές δεν έχουν καλή επίδοση: Η επίδοση των
αλλοδαπών μαθητών – όπως και των Ελλήνων μαθητών - στο σχολείο
σχετίζεται με το μορφωτικό κεφάλαιο της οικογένειας τους, την
προσδοκία της οικογένειας από τις σπουδές και την στάση της
απέναντι στο σχολείο.
 Οι αλλοδαποί μαθητές δεν ξέρουν την ελληνική γλώσσα: Το
πραγματικό πρόβλημα, το οποίο το έχουν και Έλληνες μαθητές, είναι η
απόσταση ανάμεσα στη γλώσσα του σπιτιού και τη γλώσσα του
σχολείου.
4Κώστας Θεριανός, Δρ. Επιστημών της Αγωγής

5. Εκπαιδευτικοί και μετανάστες
 2.2 Ερμηνεία που δίνουν οι εκπαιδευτικοί
 Η ερμηνεία του «χαρίσματος»: Η παραγνώριση της κοινωνικής ερμηνείας της
επίδοσης (μορφωτικό κεφάλαιο της οικογένειας) οδηγεί τους εκπαιδευτικούς
στην προσφυγή σε βιολογικά αίτια («έχει γεννηθεί εξυπνότερος», «έχει
χάρισμα», κ.λπ.).
 Η ερμηνεία της εθνότητας: Στην χαμηλή επίδοση αλλοδαπών μαθητών γίνεται
ακριβώς η ίδια αναγωγή σε μη κοινωνικούς όρους. Η διαφορά είναι ότι δίπλα στο
βιολογικό παράγοντα προστίθεται και η εθνότητα.
 Η ερώτηση «πόσους αλλοδαπούς μαθητές έχει ένα σχολείο;» δεν μας δίνει καμία
ουσιαστική πληροφορία για την επίδοση των μαθητών, το κλίμα του σχολείου
και την ποιότητα της σχολικής ζωής.
 Ουσιαστικά, τα προβλήματα της πλειονότητας των παιδιών των μεταναστών στο
σχολείο δεν διαφέρουν από τα προβλήματα των Ελλήνων μαθητών με τα ίδια
κοινωνικά χαρακτηριστικά.
5Κώστας Θεριανός, Δρ. Επιστημών της Αγωγής

6. Η σχολική διαρροή των μεταναστών στην
υποχρεωτική εκπαίδευση
 2.3 Ποσοστά σχολικής διαρροής και μετανάστες
 Υψηλά ποσοστά σχολικής διαρροής: Η Ελλάδα δεν έχει υψηλά ποσοστά
σχολικής διαρροής στην υποχρεωτική εκπαίδευση σε σύγκριση με τον
ευρωπαϊκό μέσο όρο. Τα υψηλότερα ποσοστά έχουν η Θράκη και η
Δυτική Αττική και δεν χαρακτηρίζουν μετανάστες αλλά μαθητές της
μειονότητας και Ρομά.
 Οι μεταναστευτικές ομάδες έχουν μικρή σχολική διαρροή στην
υποχρεωτική εκπαίδευση, η οποία αν σχετισθεί με τη σχολική διαρροή
των χωρών προέλευσης δίνει έδαφος για γόνιμο προβληματισμό (π.χ. οι
μαθητές/ -τριες από την Πολωνία, χώρα με χαμηλή σχολική διαρροή).
6Κώστας Θεριανός, Δρ. Επιστημών της Αγωγής

7. Η κεντρική ιδέα του ενιαίου σχολείου
2.4 Από την «ενιαία» στη «διαφοροποιημένη»
παιδαγωγική
 Ενιαίο σχολείο; «Δεν υπάρχει πιο άνισο σχολείο από αυτό που
αντιμετωπίζει άνισους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο» Pierre Bourdieu.
Ενιαίο σχολείο δεν σημαίνει, σε καμία περίπτωση, παντελής
παραγνώριση της ιδιαιτερότητας των μαθητών/ -τριών.
Η ιδέα του Ενιαίου σχολείου όχι μόνο δεν βρίσκεται σε αντίθεση με την
διαφοροποιημένη παιδαγωγική, ανάλογα με τις ανάγκες των μαθητών/
-τριών, αλλά η διαφοροποιημένη παιδαγωγική αποτελεί προϋπόθεση
της λειτουργίας του. Διαφορετικά το «ενιαίο» σχολείο θα παράγει, στο
όνομα του «εξισωτισμού», σχολική αποτυχία και διαρροή.
7Κώστας Θεριανός, Δρ. Επιστημών της Αγωγής

8. Διάχυση επιτυχημένων πρακτικών
 2.5 Ενίσχυση των μαθητών από τα λαϊκά στρώματα
 Πολυμορφικά αναλυτικά προγράμματα: Ανάγκη εισαγωγής
«πολυμορφικών» αναλυτικών προγραμμάτων, τα οποία θα συνθέτουν
θεωρητικές και πρακτικές δεξιότητες και θα επιτρέπουν και στα παιδιά
από τα λαϊκά στρώματα την επιτυχία και την επιβράβευση.
 Εμπειρίες επιτυχίας: στο υπάρχον σχολείο να προσπαθεί ο
εκπαιδευτικός μέσω της αλλαγής του «λόγου» του μαθήματος, όπου και
όσο είναι εφικτό, να δίνει τη δυνατότητα και στα παιδιά των λαϊκών
στρωμάτων να επιτυγχάνουν.
8Κώστας Θεριανός, Δρ. Επιστημών της Αγωγής

9. Προγράμματα αναδόμησης του σχολείου
 2.6 Σε περιοχές με σοβαρά προβλήματα και υψηλή
σχολική διαρροή
 Γυμνάσιο: Περιγραφική αξιολόγηση του μαθητή – κατάργηση της
απόρριψης/επανάληψης της τάξης – απολυτήριο με περιγραφική αξιολόγηση.
 Αναδόμηση του σχολείου: διαίρεση του σχολείου σε μικρότερα σχολεία,
παρακολούθηση από κοινού των καλλιτεχνικών, της μουσικής, της
πληροφορικής, των θρησκευτικών, της τεχνολογίας, της ιστορίας, της φυσικής
αγωγής, της κοινωνικής και πολιτικής αγωγής. Κατανομή μαθητών σε ομάδες για
γλωσσικά μαθήματα και μαθηματικά, αύξηση ωρών διδασκαλίας,
διαφοροποιημένη παιδαγωγική ως προς τα μέσα και όχι ως προς τους στόχους,
διαθεματική - βιωματική προσέγγιση, πρόσληψη συμβούλων και άλλες
εναλλακτικές κατά περίπτωση λύσεις.
9Κώστας Θεριανός, Δρ. Επιστημών της Αγωγής

10. Κώστας Θεριανός, Δρ. Επιστημών της Αγωγής
Σας ευχαριστώ για την
προσοχή σας!