2. การบริหารราชการส่วนท้องถิ่น หมายถึง การแบ่งแยก
หน่วยการปกครองออกจากส่วนกลาง โดยให้องค์กรที่จัดขึ้น
ในท้องถิ่นหรือองค์กรปกครองท้องถิ่นมีอิสระในการดาเนิน
กิจการภายในท้องถิ่นของตนได้ เพื่อให้ประชาชนในท้องถิ่น
ได้มีส่วนร่วมในการปกครองตนเอง รวมทั้งแบ่งเบาภาระของ
รัฐบาลในการบริหารและบริการประชาชน

3. องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นตามแบบกระจายอานาจ
ประกอบด้วยองค์ประกอบสาคัญ ได้แก่
- มีฐานะเป็นนิติบุคคล
- มีอิสระในการบริหารงาน
- มีงบประมาณของตนเอง
- คณะผู้บริหารท้องถิ่นมาจากการเลือกตั้ง
ของคนในท้องถิ่น

4. กฎหมายที่สาคัญขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
(1) พ.ร.บ.องค์การบริหารส่วนจังหวัด พ.ศ.2540 และที่แก้ไขเพิ่มเติม
(2) พ.ร.บ.เทศบาล พ.ศ.2496 และที่แก้ไขเพิ่มเติม
(3) พ.ร.บ.สภาตาบล และองค์การบริหารส่วนตาบล พ.ศ.2537 และที่แก้ไขเพิ่มเติม
(4) พ.ร.บ.ระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ.2528
(5) พ.ร.บ.ระเบียบบริหารราชการเมืองพัทยา พ.ศ.2542

5. สาระสาคัญของหลักการปกครองท้องถิ่น
(1) มีหลายรูปแบบ จะแตกต่างกันไปตามความเจริญ จานวนประชากร และขนาด
พื้นที่
(2) ต้องมีอานาจ (Autonomy) ในการปฏิบัติหน้าที่ตามความเหมาะสม
(3) ต้องมีสิทธิตามกฎหมายที่จะดาเนินการปกครองตนเอง โดยสิทธิ แบ่งออกเป็น 2
ประการ คือ
(3.1) สิทธิที่จะตรากฎหมายหรือระเบียบข้อบังคับต่างๆ ขององค์กรปกครองส่วน
ท้องถิ่น
(3.2) สิทธิในการกาหนดงบประมาณเพื่อบริหารกิจการตามอานาจหน้าที่ที่มีอยู่
(4) มีองค์กรที่จาเป็นในการบริหารและปกครองตนเอง
(5) ประชาชนในท้ อ งถิ่ น มี ส่ ว นร่ ว มในการปกครอง
ท้องถิ่น

6. องค์ประกอบของการปกครองส่วนท้องถิ่น
1. ต้องมีอาณาเขตที่แน่นอนชัดเจน (Area)
2. ต้องมีอานาจอิสระ (Autonomy)
3. ต้องมีสิทธิตามที่กฎหมายรับรอง
4. ต้ อ งเปิ ด โอกาสให้ ป ระชาชนในท้ อ งถิ่ น เข้ า มามี ส่ ว นร่ ว มในการ
ปกครองทั้งโดยตรงและโดยอ้อม
5. ต้องมีองค์กรที่แน่นอนชัดเจนในการบริหารจัดการงานของท้องถิ่น

7. รูปแบบองค์กรปกครองท้องถิ่นไทย
ปัจจุบัน มี 5 รูปแบบ
(1) องค์การบริหารส่วนจังหวัด (Provincial Administration Organization)
(2) เทศบาล (Municipality)
(3) องค์การบริหารส่วนตาบล (Sub-district Administration Organization)
(4) กรุงเทพมหานคร (Bangkok Metropolitan Administration)
(5) เมืองพัทยา (Pattaya City)

8. โครงสร้างขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
ปัจจุบัน ได้กาหนดโครงสร้างออกเป็นรูปแบบสภากับฝ่ายบริหาร ได้แก่
(1) มีการแบ่งแยกฝ่ายสภาและฝ่ายบริหารออกจากกัน
(2) ฝ่ายบริหาร ทาหน้าที่ในการบริหารกิจการภายในขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
(3) ฝ่ายสภา ทาหน้าที่ในการตรวจสอบการทางานของฝ่ายบริหารและ ทาหน้าที่ใน
การออกกฎหมายในระดับท้องถิ่น
(4) สภาขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น มาจากการเลือกตั้งของประชาชนโดยตรง
(5) หัวหน้าฝ่ายบริหารมาจากการเลือกตั้งโดยตรง

9. โครงสร้างขององค์การบริหารส่วนตาบล
(ตาม พ.ร.บ. สภาตาบล และ อบต. พ.ศ. 2537)
แก้ไขเพิ่มเติมถึง (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2546
องค์การบริหารส่วนตาบล
สภา อบต. นายก อบต.
องค์ประกอบ
มาจากการเลือกตั้งโดยตรงของ
สมาชิกสภา อบต. มาจากการเลือกตั้ง ประชาชน
1. สมาชิกหมู่บ้านละ 2 คน
นายกอาจแต่งตั้ง
2. อบต. ใดมี 2 หมู่บ้าน ให้มีสมาชิก
รองนายกไม่เกิน 2 คน
หมู่บ้านละ 2 คน
3. อบต. ใดมี 1 หมู่บ้าน ให้มี 6 คน
เลขานุการนายก 1 คน
ประธานสภา อบต.
เลือกมาจากสมาชิกสภา 1 คน
สานักงานปลัด อบต. และส่วนต่างๆ
รองประธานสภา อบต. ของ อบต.
เลือกจากสมาชิกสภา 1 คน
เลขานุการสภา อบต.
เลือกจากปลัด อบต. หรือสมาชิกสภา 1 คน

10. โครงสร้างเทศบาล
(ตาม พ.ร.บ. เทศบาล พ.ศ. 2496)
แก้ไขเพิ่มเติมถึง (ฉบับที่ 12) พ.ศ. 2546
เทศบาลนคร เทศบาลเมือง เทศบาลตาบล
ราษฎร 50,000 คน ขึ้นไป ราษฎร 10,000 คน ขึ้นไป มีประกาศกระทรวงมหาดไทยยกฐานะ
สภาเทศบาล นายกเทศมนตรี
มาจากการเลือกตั้งโดยตรง
ของประชาชน
สมาชิกเทศบาลตาบล 12 คน
สมาชิกเทศบาลเมือง 18 คน นายกเทศมนตรีแต่งตั้ง
สมาชิกเทศบาลนคร 24 คน
ประธานสภา และรองประธาน
สภาเทศบาล เลือกจากสมาชิกสภา รองนายกฯ (ตาบล) ไม่เกิน 2 คน
เทศบาล ตาแหน่งละ 1 คน รองนายกฯ (เมือง) ไม่เกิน 3 คน
รองนายกฯ (นคร) ไม่เกิน 4 คน
เลขา+ที่ปรึกษา (ตาบล) ไม่เกิน 2 คน
เลขา+ที่ปรึกษา (เมือง) ไม่เกิน 3 คน
เลขา+ที่ปรึกษา (นคร) ไม่เกิน 5 คน
ปลัดเทศบาล/เลขานุการสภาเทศบาล

11. โครงสร้างองค์การบริหารส่วนจังหวัด
(ตาม พ.ร.บ. องค์การบริหารส่วนจังหวัด พ.ศ. 2540)
แก้ไขเพิ่มเติมถึง (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2546
องค์การบริหารส่วน
จังหวัด
ราษฎร ไม่เกิน 500,000
สภาองค์การบริหาร นายกองค์การบริหาร
สมาชิก 24 คน ส่วนจังหวัด ส่วนจังหวัด
ราษฎร 50,001-1,000,000
สมาชิก 24 คน รองฯ 2 คน
สมาชิก 30 คน
ราษฎร 1,000,001-1,500,000 รองนายก อบจ. สมาชิก 30 คน รองฯ 2 คน
สมาชิกสภา อบจ. สมาชิก 36 คน รองฯ 3 คน
สมาชิก 36 คน 2-4 คน
(24-48 คน) สมาชิก 42 คน รองฯ 3 คน
ราษฎร 1,500,001-2,000,000 เลขา+ที่ปรึกษา 5 คน
สมาชิก 42 คน สมาชิก 48 คน รองฯ 4 คน
ราษฎรมากกว่า 2,000,000
สมาชิก 48 คน ประธานสภา อบจ. ปลัด อบจ.
(ม.9)
รองประธานสภา
อบจ. 2 คน
เลขานุการ อบจ.

12. โครงสร้างเมืองพัทยา
ตาม พ.ร.บ. ระเบียบบริหารราชการเมืองพัทยา พ.ศ. 2542
เมืองพัทยา
สภาเมืองพัทยา นายกฯ นายกเมืองพัทยา
นายกฯ เป็นผู้แต่งตั้งรองนายกฯ และที่ปรึกษา มาจากการเลือกตั้งโดยตรง วาระ
ดารงตาแหน่ง 4 ปี
สมาชิกเมืองพัทยา 24 คน
รองนายกเมืองพัทยา
ไม่เกิน 4 คน
เลขานุการนายกที่ปรึกษา
ประธานสภา 1 คน บริหารกิจการ
ของเมืองพัทยา
รองประธานสภา 2 คน
สานักปลัดเมืองพัทยา
ปลัดเมืองพัทยา ราชการส่วนต่างๆ
ทาหน้าที่เลขานุการ ปลัดเมืองพัทยา
สภาเมืองพัทยา และ
พนักงานเมืองพัทยา

13. โครงสร้างกรุงเทพมหานคร
กทม.
สภา กทม. ผู้ว่าราชการ กทม.
สมาชิกสภา กทม. เขตละ 1 คน รองฯไม่เกิน 4 คน
คานวณจากเขตละ 1 แสนคน คาสั่งแต่งตั้งให้ประกาศในราชกิจจา
นุเบกษา
เศษ 1 แสน ถ้าเกิน 5 หมื่น เพิ่ม 1 เลขา 1 คน
คน
วาระ 4 ปี ผู้ช่วยเลขาฯ ไม่เกินจานวนรองฯ
ประธานที่ปรึกษา ที่ปรึกษาและคณะที่
ปรึกษา
ประธาน 1 คน รวมกันไม่เกิน 9 คน
รองประธาน 2 คน
รมว.มท.ประกาศในราชกิจจา เลขาประธาน 1 คน ปลัด กทม.
วาระ 2 ปี ผู้ช่วยเลขา 2 คน

14. โครงสร้างกรุงเทพมหานคร
เขตและสภาเขต
สมาชิกสภาเขต
เขตละ 7 คน ผอ. เขต 1 คน
เกินแสนเพิ่ม 1 คนต่อแสน (ข้าราชการ กทม.)
ถ้าเศษ 5 หมื่น เพิ่ม 1 คน
วาระ 4 ปี
ประธานสภาเขต 1 คน
รองประธานสภาเขต 1 คน ผู้ว่าฯ ประกาศ
วาระ 1 ปี

15. จานวนขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
1. องค์การบริหารส่วนจังหวัด จานวน 75 แห่ง
2. เทศบาล จานวน 1,276 แห่ง
2.1 เทศบาลนคร จานวน 23 แห่ง
2.2 เทศบาลเมือง จานวน 129 แห่ง
2.3 เทศบาลตาบล จานวน 1,124 แห่ง
3. องค์การบริหารส่วนตาบล จานวน 6,500 แห่ง
4. การปกครองท้องถิ่นรูปแบบพิเศษ จานวน 2 แห่ง

16. วิเคราะห์สรุปได้ดังนี้
1. รัฐบาลกระจายอานาจหรือมอบหมายให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นปกครองท้องถิ่น
ของตนเอง โดยมีภารกิจที่จาเป็นตามขอบข่ายของตน เช่น การจัดการศึกษา การคุ้มครองดูแลและ
บารุงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม การป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย การทะนุบารุง
ศาสนา วัฒนธรรมประเพณี เป็นต้น
2. แม้รัฐบาลจะกระจายอานาจแก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น แต่รัฐบาลยังมีอานาจใน
การเป็นผู้กากับดูแลองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นบางเรื่องอีกด้วย ดังเห็นได้จากการที่รัฐสภาเป็นผู้มี
อานาจและหน้าที่เสนอและพิจารณาให้ความเห็นชอบเกี่ยวกับร่างพระราชบัญญัติการปกครอง
ส่วนท้องถิ่นทุกรูปแบบหรือการให้กรมส่งเสริมการปกครองส่วนท้องถิ่น กระทรวงมหาดไทยมี
หน้าที่เข้าไปเกี่ยวข้องกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในฐานะผู้ร่วมงาน และส่งเสริมการปกครอง
ส่วนท้องถิ่น รวมทั้งหน่วยงานราชการอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องด้วย

17. ข้อเสนอแนะ
ในอดีตนั้น รัฐมิได้ให้ความสาคัญกับหลักความเป็นอิสระขององค์กร
ปกครองส่ ว นท้ อ งถิ่ น เท่ า ไรนั ก อี ก ทั้ ง ยั ง อาศั ย ช่ อ งทางที่ รั ฐ ธรรมนู ญ แห่ ง
ราชอาณาจักรไทยเปิดช่องให้กากับดูแลองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นได้ตาม
ความจาเป็น กาหนดมาตรการกากับดูแลองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นอย่าง
เข้มงวดมาก ทาให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในประเทศไทยตลอดระยะเวลา
ที่ผ่านมาขาดไร้ซึ่งความเป็นอิสระอย่างแท้จริง อีกทั้งยังทาให้เจตนารมณ์ของ
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๕๐ ซึ่งเป็นกฎหมายสูงสุด
ของประเทศนั้นถูกละเลยอีกด้วย